برج آزادی تهران | نمادی مهم از پایتخت

استان تهران نمادهای گوناگونی دارد. در دوران قاجار، برای اولین بار، عمارت شمس‌العماره به‌عنوان نمادی از تهران انتخاب شد. در آن زمان، خبری از ساختمان‌های چندطبقه نبود و به همین خاطر، شمس‌العماره را نماد مهم تهران می‌دانستند. این روند تا همین چند سال پیش ادامه داشت تا اینکه برج آزادی تهران را بنا کردند. این روزها برج آزادی یکی از مهم‌ترین نماد‌های پایتخت به‌ شمار می‌آید. جالب است بدانید این برج بیش از پوسته ظاهری‌اش ارزش دارد. امروز قصد داریم شما را با این برج مهم و نمادین آشنا کنیم.

برج آزادی تهران کجاست؟

پیش از شروع مقاله، بهتر است نشان دهیم برج آزادی تهران کجاست. این برج در منطقه غرب تهران و در محوطه میدانی با همین نام یعنی میدان آزادی واقع شده است. این میدان از شمال به بزرگ‌راه جناح، از شرق به خیابان آزادی، از غرب به بزرگ‌راه لشگر و از جنوب به بزرگ‌راه سعیدی راه دارد.

معرفی برج آزادی | نمادی مهم از پایتخت

برج آزادی در تهران و به مناسبت یادبود جشن‌های معروف ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی ساخته شد. این برج در ابتدا برج شهیاد آریامهر نام گرفت که معنای آن یادبودی از خاندان سلطنتی آریامهر است. هدف از ساخت این برج ایجاد نماد بسیار مهم و شاخص از پایتخت بود. خوشبختانه، پس از انقلاب آسیبی به این برج وارد نشد و فقط نام آن را از شهیاد به آزادی تغییر دادند.

تاریخچه برج آزادی | یادگار دوران پهلوی

در بخش قبلی به‌صورت مختصر اشاره کردیم که برج آزادی به مناسبت یادبود جشن‌های معروف ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی بنا شد. خاندان سلطنتی، در سال ۱۳۳۹، تصمیم گرفتند بنایی یادبود و نمادین را در محدوده مهرآباد بنا کنند. بد نیست بدانید این بنا در ابتدا قرار بود که یک طاق نصرت بسیار بزرگ باشد؛ اما با بررسی‌های انجام‌شده، به این نتیجه رسیدند که ساخت یک طاق نصرت، عظمت و شکوهی را که مدنظر دارند به بیننده منتقل نمی‌کند.

به همین خاطر، در سال ۱۳۴۵، در روزنامه‌ها فراخوان داده شد و در پی آن، از معماران و طراحان دعوت به عمل آمد تا طرح‌های خود را برای ساخت برجی باعظمت و نمادین ارسال کنند. بر اساس روایت خاندان سلطنتی، صدها طرح مختلف برای ساخت برجی در محل برج آزادی ارسال شد. منتها نهایتاً طرح حسین امانت از دانشگاه تهران را به‌عنوان طرح منتخب اعلام کردند.

• افتتاحیه برج آزادی

ساخت برج آزادی در ۱۱ آبان ۱۳۴۸ کلنگ خورد و ۲۸ ماه به طول انجامید. نهایتاً در ۲۴مهر ۱۳۵۰، با حضور بیش از ۳هزار مهمان داخلی و خارجی افتتاح شد. در ابتدای مراسم افتتاحیه، از منشور ۲۵۰۰ساله کوروش رونمایی شد. آن‌ها با انجام این کار قصد داشتند آن روز را به‌عنوان نقطه‌‌عطف و پیوندی بین ایران باستان و پیشرفت‌های آتی در کشور نشان دهند. شاید از خواندن این متن کمی تعجب کرده باشید؛ زیرا در برخی منابع چنین روایت شده که ملکه ایران، یعنی فرح دیبا، طرح برج آزادی را ارائه کرده است. منتها این اشتباهی تاریخی است و طرح برج آزادی به حسین امانت تعلق دارد.

خوشبختانه، هنوز هم برج به‌خوبی پابرجا باقی مانده است و یکی از نماد‌های مهم پایتخت به حساب می‌آید. همان طور که در قسمت ابتدایی مقاله اشاره کردیم، برج فقط محدود به سازه اصلی برج نیست و بخش‌های متعددی دارد. منتها تمام بخش‌های برج آزادی در سال ۱۳۵۰ و به‌صورت یک‌‌باره ساخته نشد و ساخت آن به‌ طول تاریخ بازمی‌گردد. در سال ۱۳۵۳، یعنی ۳ سال پس از به‌پایان‌رسیدن پروژه برج آزادی، دولت تصمیم گرفت در عمق ۱۵متری این برج، فضایی فرهنگی ایجاد کند.

• پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب ۱۳۵۷، به‌دلیل نقش مهمی که این میدان در تجمع‌های مردمی داشت، آن را میدان آزادی نامیدند. پس از حکومت سلطنتی پهلوی، مسئولیت نگهداری از این اثر به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد. در حال حاضر، مسئولیت اداره برج آزادی در دست بنیاد رودکی است. متأسفانه از سال ۱۳۹۲، خطر تخریب برج آزادی را تهدید می‌کند و همچنین ساخت مسجدی در بخش شمال غربی برج، نمای بصری آن را مخدوش کرده است.

معماری برج آزادی | معماری بی‌نظیر ایرانی ـ اسلامی

در دنیای معماری، برج آزادی اثری هنری محسوب می‌شود و شهرتی جهانی دارد. نکته‌‌‌ای که درباره برج آزادی حتماً باید در نظر گرفته شود، استفاده از المان‌های معماری ایرانی است. حسین امانت تلاش کرد در این طرح از المان‌هایی همچون کاربندی، چهارطاقی، باغ ایرانی و کاشی‌کاری‌های سنتی استفاده کند و به‌خوبی در این کار موفق شد.

• طراحی و معماری بنای اصلی

بنای اصلی برج هندسه‌ای مربع‌مستطیلی بسیار خاص است که ۱۶ضلع دارد. شکل ظاهری برج از ترکیب ۲ جفت قوس بزرگ ساخته شده است که نهایتاً به هم می‌رسند. برای ساخت این سازه، از رنگ خنثی سفید استفاده کرده‌اند و در بین شیارهای آن، رنگ فیروزه‌ای به چشم می‌خورد. برج به‌صورت کلی ۴ نما دارد که هر دو نما با یکدیگر متقارن‌اند. یکی از زیباترین بخش‌های برج مقرنس‌کاری‌هایی است که در وسط طاق اصلی به چشم می‌خورند. این همان بخشی است که حسین امانت با آن فرهنگ ایرانی را ماندگار می‌کند.

طراحی برج آزادی ظرافت‌های بی‌نظیری دارد، برای مثال، خطوط موازی و کشیده پایه‌های برج از سبک معماری هخامنشی الهام گرفته است. قوس اصلی وسط برج و طاق کسری یادآور دوره ساسانی است و قوس شکسته بالایی برج را می‌توان الهام گرفته از سبک معماری دوران پس از اسلام دانست. اگر به فواره‌ها و آب‌نماهای داخل محوطه برج آزادی نگاه کنید، قطعاً به‌یاد باغ‌های ایرانی خواهید افتاد. حتی به سبک دوران ابتدایی اسلام، در دو قوس برج از گنبد مساجد نیز الگوبرداری شده است. حتی کاربندی‌های بخش‌هایی مختلف از مجموعه برج نیز ما را به یاد معماری دوره اسلامی می‌اندازد.

• نکات منحصربه‌فرد معماری برج آزادی

همان طور که می‌دانید، برج آزادی فاصله کمی تا فرودگاه مهرآباد دارد. همین مسئله طراحی برج را به چالشی بزرگ تبدیل می‌کرد. حسین امانت در همان دوران اعلام کرده بود که به‌دلیل مجاورت محل ساخت برج آزادی با مهرآباد، امکان افزایش ارتفاع برج به بیشتر از ۴۵ متر وجود ندارد. منتها در نهایت با انجام یک طراحی هنرمندانه کاری کرد تا مخاطبان احساس کنند که ارتفاع برج بیش از مقداری است که به نظر می‌رسد. او با استفاده از خطوطی فیروزه‌ای‌رنگ که به سمت بالا حرکت می‌کنند، این حس را در مخاطب ایجاد می‌کند.

نکته‌ای که شاید کمتر کسی به آن توجه کند، بخش داخلی برج است. ۲ طبقه از برج آزادی در بالای قوس طاق اصلی و دقیقاً زیر گنبد قرار دارد. دسترسی به این بخش با کمک دو آسانسور تعبیه شده در برج میسر است. طبقه بالایی برج دارای سقفی بتنی و سفید است که برای تزئین آن از مقرنس‌کاری، کاشی‌کاری و معرق ایرانی استفاده کرده‌اند. در ساخت این اثر از بیش از ۲۵هزار قطعه سنگ مرمر جوشقان اصفهان و همچنین ۹۰۰ تن تیرآهن استفاده کرده‌اند.

• ارتفاع برج آزادی

برج آزادی ۶۳ متر طول و ۴۵ متر ارتفاع از سطح زمین دارد و از ۴ طبقه تشکیل شده است. همان طور که در بخش قبلی اشاره کردیم، امکان افزایش ارتفاع به‌دلیل مجاورت با فرودگاه مهرآباد در این پروژه نبود. این برج دو راه‌پله با ۲۸۶ پله و ۲ آسانسور دارد.

بخش های مختلف برج آزادی | سازه‌ای نمادین با بخش‌های گوناگون

برج آزادی برجی نمادین است که بخش‌های متعددی دارد. در ادامه قصد داریم شما را با بخش‌های مختلف این برج ۴طبقه آشنا کنیم:

• ورودی برج آزادی | چندین متر پایین‌تر از سطح زمین

شاید این سؤال برای شما به وجود بیاید که ورودی برج آزادی کجاست ؟ اگر به‌دنبال ورودی برج آزادی هستید، باید ۵ متر پایین‌تر از سطح زمین و در حیاطی روباز به‌دنبال آن بگردید. ورودی برج به طبقه زیرزمین راه دارد. جالب است بدانید در گذشته ورود به برج از طریق درهایی سنگی انجام می‌شد که از این برج ۴طبقه بودند و هریک ۳٫۵ تن وزن داشتند. امروزه به‌دلیل سختی باز و بسته‌ کردن این درها، از درهای شیشه‌ای استفاده می‌شود.

• سالن ایران شناسی | مقیاسی کوچک از نماد‌های ایران

بخشی از برج آزادی به سالن ایران‌شناسی اختصاص دارد. این سالن را می‌توان مقیاسی کوچک از نماد‌های ایران دانست. سالن ایران‌شناسی ۱۲۲۲ متر‌ مربع مساحت دارد و در آن می‌توانید بر اساس مسیری U شکل روی نوار نقاله متحرک حرکت کنید. در این بخش، امکان آشنایی مختصر با نماد‌های استان‌ها و شهرهای مختلف کشور وجود دارد. به این ترتیب، یک فرد خارجی با بازدیدی کوتاه از بخش ایران‌شناسی، می‌تواند شمایی کلی از ایران و اقوام ایرانی داشته باشد.

• سالن تشریفات | پذیرایی از مهمانان خاص

بازدید از سالن تشریفات شاید برای عموم مردم جذابیت خاصی نداشته باشد. این بخش برای پذیرایی از مهمانان خاص در نظر گرفته شده است و برای پذیرایی از مدعوین خاص استفاده می‌شود. روی بدنه بتونی و سقف این سالن می‌توانید شاهد نقوش برجسته و همچنین نقش‌ونگارهای ایرانی باشید که ظرافتی بسیار بی‌نظیر و زیبا دارند.

• گذرگاه پیشینیان | آثار تاریخی و هنری دوره‌های مختلف

پس از سالن ایران‌شناسی، به گذرگاه پیشینیان خواهید رسید. در این بخش، شاهد آثار تاریخی و هنری دوره‌های مختلفی خواهید بود که درون ویترین‌های شیشه‌ای خاصی قرار گرفته‌اند. این بخش در همان راهروی ورودی برج واقع شده است و فرم بسیار خاصی دارد. نورپردازی این سالن به‌شکلی هنرمندانه انجام شده و باعث می‌شود ناخودآگاه به یاد معماری کهن ایرانی و سرداب‌های قدیمی بیفتید.

• تالار آینه | آثار هنرمندان بزرگ ایرانی

تالار آینه یکی دیگر از بخش‌های مختلف برج است که ۱۲ غرفه در دو طرف آن به چشم می‌خورد. در این تالار می‌توانید شاهد طرح‌های حجمی و تصاویر نمادین باشید. برای طراحی ویترین‌های این تالار، از آینه استفاده کرده‌اند و به همین خاطر، آن را با نام تالار آینه می‌شناسند. جالب است بدانید استفاده از آینه در طراحی ویترین صرفاً برای زیبایی نیست و باعث می‌شود اجسام بیش از اندازه واقعی‌شان به نظر برسند.

• نگارخانه اقوام | صنایع‌دستی و مردم‌شناسی

نگارخانه اقوام راهرویی بزرگ به‌شکل نیم‌دایره است. این بخش برج با ۸ ویترین، صنایع‌دستی و اشیای مخصوص مردم‌شناسی را به نمایش می‌گذارد. بازدیدکنندگان با عبور از این راهرو می‌توانند اطلاعات مفیدی را از فرهنگ اقوام مختلف به دست بیاورند.

• کتابخانه | بیش از ۱۱هزار جلد کتاب

مجموعه برج آزادی یک مجموعه فرهنگی کامل محسوب می‌شود. به همین خاطر، فضایی به مساحت ۲۰۰ مترمربع به کتابخانه مجموعه اختصاص داده شده است. در این فضا، از بیش از ۱۱هزار جلد کتاب که شامل ۲هزار جلد کتاب مرجع و ارزشمند در زمینه‌های مختلف می‌شود نگهداری می‌کنند. برای استفاده از این کتابخانه باید مراحل عضویت در آن را انجام دهید.

• راهروی فناوری | ربات پیانیست و ربات سخن‌گو

خیلی جالب است که در بخش فرهنگی برج آزادی تلاش بر این بوده که گذشته و آینده را در کنار هم قرار دهند. به همین منظور، در راهرویی با نام راهروی فناوری، جاذبه‌هایی مدرن از دنیای فناوری به نمایش گذاشته شده است. در این بخش می‌توانید شاهد ربات پیانیست و ربات سخن‌گو باشید.

• تالار کهن | موزه اصلی برج آزادی

تالار کهن در حقیقت موزه اصلی برج آزادی محسوب می‌شود و ویترین‌های متعددی را در خود جای می‌دهد. متأسفانه در دوره انقلاب، بسیاری از آثار باستانی این موزه را خارج کردند. با وجود این، هنوز هم با طراحی هوشمندانه، موزه اصلی برج آزادی جذابیت بسیاری دارد. مهم‌ترین نکته در تالار کهن وجود آسانسور و پلکان اصلی برج در این بخش است. شما با کمک دو آسانسور تعبیه شده در این طبقه، می‌توانید به طبقات بالایی برج دسترسی پیدا کنید.

• سالن نمایش | پیشرفته‌ترین فناوری تصویر، صدا و نور

سالن نمایش یا همان سالن مولتی‌ویژن در عمق ۱۵متری زمین واقع شده است و در ساخت آن از بهترین و پیشرفته‌ترین فناوری تصویر، صدا و نور استفاده کرده‌اند. کاربرد اصلی این سالن، اجرای انواع همایش، برنامه موسیقی و تئاتر است. این سالن مجموعاً با ۱۸ سکو، امکان حضور ۳۰۰ نفر بازدیدکننده را مهیا می‌کند.

• سالن سینما | سالن سینمای برج آزادی

در سال ۱۳۸۸، بنیاد رودکی تصمیم گرفت تا با استفاده از فناوری روز دنیا، بخش جذاب دیگری به این برج اضافه کند. سالن سینمای برج آزادی سالنی شبیه‌ساز مهیج است. در این سالن سینما ۵۱ صندلی مجهز به افکت‌های حرکتی وجود دارد. زمانی که روی این صندلی‌ها می‌نشینید و عینک‌های مخصوص را به چشم می‌زنید، تصور می‌کنید در فیلم پخش‌شده حضور دارید و حتی حرکت‌های فیلم نیز توسط صندلی به شما منتقل می‌شوند.

آشنایی با طبقات برج آزادی | سه طبقه بالا و یک طبقه زیرزمین

همان طور که اشاره کردیم، برج دارای ۴ طبقه است که ۳ طبقه بالا و ۱ طبقه زیرزمین قرار دارند. شما با کمک دو لاین آسانسور که در بخش تالار کهن قرار دارند، می‌توانید خودتان را به طبقات بالایی برج آزادی برسانید. در ادامه، شما را با طبقات اول تا سوم برج بیشتر آشنا می‌کنیم.

• طبقه اول | دو دیوار بتنی کج با پنجره‌های کوچک

طبقه اول حدود ۲۳ متر از سطح زمین فاصله دارد و از آن فقط برای تعویض آسانسور استفاده می‌شود. با وجود آنکه طبقه اول قرار نیست جاذبه دیدنی داشته باشد، در آن می‌توانید شاهد دو دیوار بتنی کج با پنجره‌های کوچک باشید که نور را به داخل هدایت می‌کنند. این پنجره‌ها همان روزنه‌هایی‌اند که از زیر طاق آزادی می‌توانید شاهد آن‌ها باشید.

• طبقه دوم | گنبدی بتنی با طرح شمسه

طبقه دوم این برج در ارتفاع ۳۳متری از سطح زمین واقع شده است. در این طبقه می‌توانید شاهد گنبدی بتنی با طرح شمسه در میانه آن باشید. همین طرح شمسه است که نور طبقه اول و دوم برج را تأمین می‌کند. حین بازدید بهتر است بدانید این شمسه اولین تجربه موفق معماران داخلی در استفاده از بتن مسلح سفیدرنگ بوده است.

• طبقه سوم | چشم‌اندازی زیبا از تهران

ظ

طبقه سوم برج آزادی در ارتفاع حدود ۴۰متری از سطح میدان واقع شده است. در طراحی این فضا از شکاف‌های مستطیلی و عمودی شکل استفاده شده است که با دیدن آن به یاد بادگیرهای سنتی ایرانی می‌افتید. پنجره‌های شش‌ضلعی این طبقه، چشم‌انداز زیبایی از تهران را به بازدیدکنندگان هدیه می‌دهند.

بازدید مجازی از برج آزادی | بازدیدی رایگان و جذاب

شاید ساکن تهران نباشید یا اینکه وقت کافی برای بازدید از این برج را ندارید. اگر این‌طور است، نگران نباشید. شما می‌توانید از طریق این لینک به‌صورت مجازی از برج آزادی دیدن کنید. برای استفاده از این شبیه‌ساز مجازی برج آزادی، به اینترنت پرسرعت و یک موبایل یا رایانه نیز خواهید داشت. این بازدید رایگان است و نیاز نیست هزینه‌ای را بابت آن بپردازید.

جاذبه های دیدنی اطراف برج آزادی

• دریاچه خلیج فارس؛
• شهربازی ارم؛
• باغ‌وحش ارم؛
• پارک چیتگر.

دسترسی به برج آزادی

• دسترسی با وسیله شخصی

در وهله اول باید مدنظر داشته باشید مجموعه آزادی پارکینگ عمومی ندارد و امکان پارک دور میدان آزادی نیز وجود ندارد و در صورت مشاهده، خودروی شما جریمه می‌شود یا آن را به پارکینگ پلیس منتقل می‌کنند. به همین خاطر، بهتر است با وسایل نقلیه عمومی به میدان آزادی بروید. در هر صورت، برای دسترسی به آزادی با وسیله نقلیه شخصی، بهترین مسیر از شمال بزرگ‌راه جناح، از شرق خیابان آزادی، از غرب بزرگ‌راه لشگر و از جنوب بزرگ‌راه سعیدی است.

• دسترسی با مترو

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به آزادی، ایستگاه میدان آزادی است. این ایستگاه در خط ۴ مترو یا همان خط شهید کلاهدوز به ارم سبز قرار دارد.

• دسترسی با اتوبوس

پایانه آزادی معروف‌ترین پایانه در تهران است. به همین خاطر، خطوط مختلف اتوبوس به میدان آزادی ختم می‌شوند. پس هر اتوبوسی که در مسیر خود نهایتاً به پایانه غرب می‌رسد را می‌توانید سوار شوید و خودتان را به میدان آزادی برسانید. اگر از شرق تهران حرکت می‌کنید، بهترین خط اتوبوس، خط اتوبوس تندرو یا همان بی‌آرتی تهرانپارس به آزادی است.

• دسترسی با تاکسی

شما می‌توانید از میدان انقلاب و میدان صادقیه سوار بر تاکسی‌های خط آزادی شوید و دقیقاً دور میدان آزادی پیاده شوید.

خب دوستان و همراهان عزیز ره بال آسمان، شما به‌صورت کامل با یکی از مهم‌ترین جاهای تفریحی تهران آشنا شدید. به‌نظر شما، در کنار این برج، کدام‌یک از جاهای تفریحی تهران اهمیت بسیاری دارند؟ آیا این برج را می‌توان با سایر برج های تهران مقایسه کرد؟ نظرتان درباره شکل صلیبی میدان آزادی چیست؟ آیا در نقد و بررسی برج آزادی به این مسئله اشاره شده است؟ نظرات خود را با ما و سایر همراهان در میان بگذارید. فراموش نکنید بی‌صبرانه منتظر خواندن نظرات شما عزیزان همراه هستیم. ما را بیش از این منتظر نگذارید.