راهی شیراز که می‌شوید باید خودتان را به دست جریان‌های جادویی این شهر بسپارید. جریان‌هایی که روحتان را در حریری از اصالت، زیبایی، هنر، فرهنگ و البته مهربانی مردمان همچون قند و نباتش می‌پیچند. باغ نارنجستان قوام هم یکی از همین مکان‌های جادویی شیراز است که نمی‌توان در شمار دیدنی‌های ایرانی از آن نگفت و تحسینش نکرد. کافی است به خیابان لطفعلی‌خان زند سری بزنید و راهی این باغ دیدنی شوید. نارنجستان یادگاری از دوران قاجاریه است. یادگاری که برای شناخت بهتر آن و ترغیبتان به بازدیدش در ادامه معرفی خواهد شد.
باغ نارنجستان قوام را بیشتر بشناسید
همان‌طور که پیش از این هم گفته شد، باغ نارنجستان متعلق به دوران قاجار است؛ اما سوال اینجاست که قوام کیست و این باغ چه ارتباطی با او دارد؟ خاندان قوام‌ها از آن خانواده‌های معروف شیرازی بوده‌اند که برای مدتی طولانی در طی سالیان مختلف حکومت فارس به عهده‌شان بوده است. این خاندان که از نوادگان حاج‌ابراهیم‌خان کلانتر هستند، در شیراز ساخت‌وسازهای زیادی به یادگار گذاشته‌اند. از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- باغ عفیف‌آباد؛
- باغ دلگشا؛
- باغ کلانتر؛
- خانه زینت‌الملک؛
- حسینیه قوام؛
- باغ بیگلربیگی؛
- و نارنجستان قوام.
باغ نارنجستان قوام در بخش شرقی شیراز و در باقت قدیمی شهر قرار گرفته است. این باغ دارای بخش‌های مختلفی است:
- حمام گچینه؛
- حسینیه قوام؛
- مکتب‌خانه قوام یا خانه عرقی‌ها؛
- اندرونی قوام یا منزل زینت‌الملک؛
- دیوان‌خانه قوام یا نارنجستان؛
- حمام اختصاصی قوام؛
- اصطبل و زنجیرخانه.
البته درباره بخش‌های مختلفی که نام برده شد، توضیحاتی هم لازم است. مثلاً اصطبل و زنجیرخانه دیگر در حال حاضر در باغ نارنجستان وجود ندارد یا خوب است بدانید که در گذشته بازارچه‌ای هم در این مجموعه وجود داشته و متأسفانه به‌علت احداث خیابان لطفعلی‌خان زند از بین رفته است.
کاربری‌های مختلف نارنجستان چه بوده است؟
در سال‌های مختلف، کاربری‌های مختلفی برای باغ نارنجستان قوام در نظر گرفته شده است. مثلاً در همان زمان قاجار، ضمن سکونت خاندان قوام در بخشی از مجموعه از این باغ برای حل اختلافات میان رعیت استفاده می‌کرده‌اند. در حوالی سال ۱۳۴۵، این بنا به دانشگاه شیراز تقدیم شد و از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ هم از سوی موسسه آسیایی با مدیریت آرتور آپهم پوپ که استاد و مورخی خبره بود، مورد مطالعه قرار گرفت. این روزها، نارنجستان قوام موزه‌ای است که عموم می‌توانند از آن بازدید کنند. در میان نقش‌ونگارهای مختلف خانه می‌توان شاهد تصاویری از جمله سربازان دوران قاجار بود.
با حال و هوای باغ نارنجستان قوام آشنا هستید؟
باغ نارنجستان قوام به‌طور جدی و بی‌اغراق، یکی از زیباترین دیدنی‌های شیراز است. حیاط بزرگ این عمارت دارای درختان نارنج بسیاری است که در حوالی حوض بزرگش قرار گرفته‌اند. تزئینات بنا یعنی شیشه‌های رنگی، درهای ارسی و تالار آینه ساختمان هم نمادی از ظرافت و دقت در معماری هستند. تالار شاهانه این بنا در سمت شرقی‌اش قرار دارد.
باغ نارنجستان قوام و عمارت آن به «بیرونی» معروف بوده و در آن مراسم مختلف، جشن‌ها یا امور تجاری انجام می‌شد. خاندان قوام هم در غرب مجموعه و در خانه زینت‌الملک زندگی می‌کرده‌اند. این بخش هم به «اندرونی» معروف بوده است. شاید برایتان جالب باشد بدانید اندرونی و بیرونی این بنا از راه تونلی زیرزمینی به یکدیگر متصل است.
عمارت مکتب‌خانه هم در شرق مجموعه قرار دارد. درب این بخش از پشت نارنجستان قوام باز می‌شود. در بخش‌های جنوبی هم مطبخ‌خانه قرار داشته و باید بدانید که به‌خاطر استفاده از این بخش نارنجستان برای عرق‌گیری به خانه عرقی‌ها معروف شده است.
به‌طورکلی این بنا به‌شدت زیباست؛ کاشی‌کاری‌های موجود در آن، نقش‌ونگارهای روی دیوارها، پنجره‌ها و تزئینات موجود در سقف‌ها همگی حکایت از دقت و ظرافتی دارند که اصالت معماری ایرانی در این بنا متجلی کرده است. از هنرهای متعدد موجود در این خانه می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد:
منبت‌کاری؛
گچ‌کاری؛
آینه‌کاری؛
نقاشی؛
حجاری سنگ.
چنین بنایی باید به‌شدت مورد احترام باشد و به‌دقت نگهداری شود. هم مسئولان و هم بازدیدکنندگان وظیفه بسیار سنگینی در حفظ آن بر عهده دارند.
نارنجستان چه آسیب‌هایی را از سر گذرانده است؟
در زمان انقلاب ایران، یعنی سال ۱۳۵۷، باغ نارنجستان صدماتی دید. برای مثال، ایوان شرقی آن دچار حریق شد. این آتش‌سوزی، مرمت و تعمیرات را برای تبدیل‌کردن بنای آسیب‌دیده به شکل اولیه خود تقریباً ناممکن می‌کرد. فقط انقلاب نبود که ضربه‌ای مهلک به بخشی از این باغ زد، در زمان جنگ تحمیلی با عراق هم خانواده‌های بسیاری در این مجموعه پناه گرفته بودند و نتیجه حضورشان موجبات تخریب را برای بخش‌هایی از نارنجستان فراهم آورده بود. با گشت‌وگذار در موزه باغ نارنجستان در این روزها می‌توانید شاهد وسایلی باشید که پروفسور پوپ در روند مطالعات ایران‌شناسانه خود به موزه تقدیم کرده است.
در آخر
سرزدن به جاهای دیدنی شیراز ارزشمند است. در این بازدیدهاست که فرهنگ و تاریخ ورقی دوباره می‌خورند و اصالت و گذشته در مقابل نسل‌های مختلف نمایان می‌شود. باید ریشه‌ها را دریافت. در دنیایی که بمباران اخبار منفی و اشتباه در هر لحظه، افکارمان را دست‌کاری می‌کند و قدرت تحلیل را از ما می‌گیرد، هیچ‌چیز به اندازه مطالعه به‌ویژه بررسی و خواندن تاریخ و فرهنگ گذشته، ریشه‌هایمان را قوی‌تر نمی‌کند. با این وجود، در سفرتان به شیراز حتماً به باغ نارنجستان قوام هم سری بزنید و این بنای جذاب را با حیاط و باغ دلربایش، موزه نارنجستان و عمارت‌های دیدنی و پر از ریزه‌کاری‌اش از دست ندهید.
مسیر دسترسی
آدرس: شیراز، خیابان لطفعلی‌خان زند، نرسیده به فلکه غدیر.
| قیمت | 5,000 تومان |
| شماره تماس | 07132224381 |
| ساعت بازدید | 8:00 تا 20:00 |
| آدرس | شیراز، خیابان لطفعلی‌خان زند، نرسیده به فلکه غدیر. |
اگر از باغ نارنجستان قوام دیدن کرده‌اید، برای ما و همراهان ره بال آسمان از حس‌وحالتان تعریف کنید و بگویید که مهم‌ترین جاذبه‌ای که در بازدید از این باغ شما را به خود جلب کرد، دقیقاً چه بوده است؟ بخش موزه؟ باغ و گیاهان و درخت‌ها؟ یا معماری بنا؟
مکان دلنشین و زیبایی هست باغ نارجستان.نقش و نگار های زیبایی داره اتاق ها اینه کاری شده و طبقه زیر زمین هم موزه هست.