جاهای دیدنی شیراز | معرفی جاذبه های گردشگری بی همتا + عکس و آدرس

شیراز شهر کوروش کبیر و خواجه حافظ است. همین چند کلمه کافی است تا شعر و ادب و فرهنگ این شهر را توصیف کند یا تمدن و قدمت و جاهای دیدنی شیراز را به رخ همگان بکشد. در بهار، شیراز تکه‌ای جامانده از بهشت می‌شود. عطر درختان بهارنارنجش آدم را مست می‌کند و می‌توانید با یک نفس عمیق، حال خود را خوبِ خوب کنید. مکان های دیدنی شیراز به حدی زیاد است که حتی تهیه لیستی از نام آن‌ها بسیار زمان‌گیر است، چه برسد به معرفی کامل آن‌ها. به همین دلیل در این مقاله به معرفی 50 تا از جاذبه های دیدنی شیراز (از مسیر جاده اصفهان به شیراز) بسنده کرده‌ایم.

اگر می‌خواهید تمام جاذبه های گردشگری شیراز را ببینید، کافی است بلیط هواپیما شیراز یا یکی از وسایل نقلیه عمومی را بخرید و به این شهر سفر کنید. بعد از آن، می‌توانید هر روز به یکی از محله‌های قدیمی این شهر مانند سنگ سیاه، درب شاهزاده، دروازه اصفهان و… بروید. ماشین خود را پارک کنید و با هر قدم که برمی‌دارید چشمتان به جمال یک بنای باشکوه باستانی روشن بشود و از همراهی و روی خوش مردمان خونگرم و مهمان‌نواز شیراز لذت ببرید.

برای آشنایی با سایر جاذبه‌ها و جاهای دیدنی شیراز، روی لینک زیر کلیک کنید:

جاهای دیدنی اطراف شیراز

پاسارگاد | تاج تمدن ایران‌زمین

وقتی از مسیر اصفهان به شیراز وارد می‌شوید، میراث جهانی مجموعه تاریخی پاسارگاد جزو اولین دیدنی های شیراز است که می‌توانید در 130 کیلومتری این شهر به بازدید آن بروید. پاسارگاد مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی برجا‌مانده از دوران هخامنشی مانند آرامگاه کوروش کبیر، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، آرامگاه کمبوجیه، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس، تنگه بلاغی و… قرار دارد. اگرچه دیدن پاسارگاد ممکن است برایتان زمان‌بر باشد؛ اما نباید از خیر دیدنش بگذرید، بالأخره این مجموعه یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی شیراز و شاهکارهای معماری ایران باستان است که هر ایرانی حداقل باید یک بار به دیدنش برود.

یکی از همراهان اسکندر مقدونی آرامگاه کوروش را این طور توصیف می‌کند:

قسمت‌های پایینی آرامگاه از سنگ‌هایی تشکیل شده بود که به شکل مربع بریده شده بودند و در کل یک قاعده مستطیلی شکل را تشکیل می‌دادند. بالای آرامگاه یک اتاق سنگی بود که یک سقف و یک در داشت و به قدری باریک بود که یک مرد کوتاه قد به‌سختی می‌توانست داخل اتاق شود. در داخل اتاق، یک تابوت طلایی وجود داشت که پیکر کوروش را در داخل آن قرار داده بودند. یک نیمکت نیز با پایه‌هایی از طلا در کنار تابوت قرار داشت. یک پرده بابلی پوشش آن بود و کف اتاق نیز با فرش پوشانده شده بود. یک شنل آستین‌دار و سایر لباس‌های بابلی روی آن قرار داشتند. شلوارها و جامه‌های مادی در اتاق یافت می‌شد، بعضی تیره و بعضی به رنگ‌های دیگر بودند. گردن‌بند، شمشیر، گوشواره‌های سنگی با تزیینات طلا و یک میز نیز در اتاق بودند. تابوت کوروش بین میز و نیمکت قرار داشت. در محوطه آرامگاه یک ساختمان کوچک برای روحانیون وجود داشت که وظیفه نگهداری آرامگاه کوروش را بر عهده داشتند.

نقش رستم | سندی بر هویت ایرانی

از دیدن شهر پاسارگاد که فارغ شُدید، سوار ماشینتان شوید و حدود 70 کیلومتر یا کمی بیشتر به سمت شیراز بیایید تا به روستای زنگی‌آباد برای دیدن نقش رستم شیراز برسید. در محوطه نقش رستم و در میانه کوه رحمت، به ترتیب آرامگاه‌های دخمه‌ای‌شکل خشایارشا، داریوش بزرگ، اردشیر یکم و داریوش دوم قرار دارد. همچنین کعبه زرتشت، یکی دیگر از جاذبه های دیدنی شیراز است که روبه‌‎روی مقبره داریوش دوم ساخته شده است. جالب است بدانید نمای ظاهری تمام آرامگاه‌ها به شکل صلیب طراحی شده است و ویژگی‌های یکسانی دارند. عمر نقش رستم به 1200ق‌م نیز برمی‌گردد و در گذشته، نام این مکان سه‌گنبدان یا دوگنبدان بود و در بین مردم منطقه، به نام‌های کوه حاجی‌آباد، کوه استخر یا کوه نِفِشت نیز معروف بود. احتمالاً نام نقش رستم پس از اینکه ایرانیان بین رستم (پهلوان شاهنامه) و سنگ‌نگاره‌های شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به این مکان داده شده است.

تخت جمشید | باشکوه‌ترین باغ ایرانی جهان

بعد از دیدن نقش رستم، باید حدود 10 کیلومتر رانندگی کنید تا به تخت جمشید برسید. تخت جمشید که در گذشته با نام‌هایی همچون پارسه، پرسپولیس، پرسه‌پلیس، هزارستون، صدستون و چهل‌منار شناخته می‌شد نام پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در زمان هخامنشیان است. این بنا در سال 518ق‌م ساخته شد و حدود 200 سال آباد بود تا اینکه در سال 330ق‌م با حمله اسکندر مقدونی، به آتش کشیده شد؛ اما به دلیل وجود سنگ‌نوشته‌ها و کتیبه‌های فراوان می‌توان تاریخ آن ایام را در تخت جمشید ورق زد. پس از ورود اسلام به ایران، توجه بسیاری به این بنای عظیم و باشکوه شد به‌حدی که پادشاهان ساسانی تا قاجاری نیز کتیبه‌هایی را در کاخ تچر تخت جمشید بر جا گذاشتند.

تخت جمشید از بخش‌های مختلفی تشکیل شده بود که عبارتند از: کاخ آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ ملکه، کاخ ه، کاخ سه‌در، کاخ صدستون، کاخ شورا و ساختمان خزانه شاهنشاهی. توصیف زیبایی، عظمت، شکوه و خلاقیت تخت جمشید به‌سادگی مقدور نیست و باید آنجا را از نزدیک و با چشم دل ببینید تا مفهوم واقعی این واژه‌ها را بهتر درک کنید. فردوسی، تخت جمشید را در شاهنامه‌اش اینطور معرفی کرده است:

جمشید پادشاهی عادل و زیبارو بود که نوروز را بر پا داشت و هفتصد سال بر ایران پادشاهی کرد. اورنگ یا تخت شاهی او چنان بزرگ بود که دیوان به دوش می‌کشیدند.

تا اینجای سفر به شیراز با سه‌ تا از جاذبه های دیدنی شیراز آشنا شُدید که به‌عنوان نمادی از این شهر شناخته می‌شوند. مطمئنیم خیلی به شما خوش گذشته؛ اما دیگر وقت رسیدن به شهر است و بعد از استراحتی کوتاه، نوبت به بازدید از جاذبه های دیدنی شیراز در داخل شهر می‌رسد. دروازه قرآن اولین جای دیدنی است که در مسیر ورود به شیراز چشمتان را نوازش می‌دهد.

دروازه قرآن | ورودی بابرکت شهر

دروازه قرآن شیراز همان دروازه‌ای است که در گذشته مسافران بر این باور بودند با عبور از آن بیمه می‌شوند. حتی در داستان‌ها شنیده می‌شود که مردم شیراز اول هر ماه قمری از این دروازه عبور می‌کردند تا از بلایا و خطرات احتمالی در امان بمانند. تمام این باورها و داستان‌ها از آنجایی شروع شد که عضدالدوله دیلمی دستور ساخت چنین دروازه باشکوهی را در «تنگ الله اکبر» صادر کرد و بعدها در زمان کریم خان زند، قرآنی معروف به «قرآن هفده منی» در آن قرار داده شد.

دروازه قرآن در طول تاریخ آسیب‌های فراوانی دید تا اینکه حسین ایگار (بازگان معروف شیرازی) در سال ۱۳۲۸ بنا را بازسازی کرد. در حال حاضر ایگار و همسرش در اتاقک‌های کنار دروازه دفن شده‌اند و آن قرآن هفده منی به موزه پارس شیراز منتقل شده است. همچنین جاده زیر دروازه بسته شده و مسیر عبور و مرور در دو طرف دروازه ساخته شده است.

دروازه قرآن در خروجی شیراز به سمت جاده مرودشت و تخت جمشید ساخته شده است. اگر به قصد بازدید از مکان های دیدنی شیراز از دروازه قرآن عبور می‌کنید بهتر است بدانید علاوه بر اینکه می‌توانید برای بازدید تخت جمشید این مسیر را ادامه دهید، در نزدیکی دروازه قرآن، جاذبه های گردشگری بسیاری وجود دارند که بهتر است از دیدنشان لذت ببرید. دیدنی های شیراز در نزدیکی دروازه قرآن عبارتند از: گهواره دید، چاه مرتاض علی، آرامگاه باباکوهی، مقبره خواجوی کرمانی، باغ جهان‌نما، باغ و موزه هفت‌تنان و آرامگاه حافظ شیرازی.

گهواره دید | چشم نگهبان شهر

گهبانه دید، گهواره زید یا گنبد عضد نام‌های دیگر گهواره دید هستند. گهواره دید بر فراز کوهی در نزدیکی دروازه قرآن ساخته شده است و کاربری آن، نگهبانی از شهر بوده است. این بنای پابرجا، چهار ستون دارد و روی این ستون یک کلاه مخروطی‌شکل قرار داده شده است. ارتفاع کل بنا سه و نیم متر است. امروزه در این منطقه درختان بسیاری کاشته شده است. در کنار گهواره دید، شهدای گمنام دفن شده‌اند و مراسم مذهبی مانند دعای ندبه در این محل برگزار می‌شود. برای دیدن گهواره دید، می‌توانید از پلکان سیمانی پارک کوهپایه کمک بگیرید.

پارک کوهپایه در دامنه کوه گهواره دید ساخته شده است و با فضاسازی مناسب، وجود وسایل ورزشی متنوع و امکانات و خدمات رفاهی، آن را به یک پارک پرطرفدار تبدیل کرده است.

چاه مرتاض علی یا چاه مرتضی علی | چاهی مقدس در شهر

چاه مرتاض علی در نزدیکی گهواره دید و دروازه قرآن واقع شده است و سه متر عمق دارد. کنار این چاه، بنایی ساخته شده است که دارای چند اتاق گچی و دو آب انبار است. طاق ایوان‌ها کوتاه و هلالی‌شکل است و روی کاشی‌کاری آن، آیات و احادیثی نوشته شده است. روبه‌روی ایوان‌ها چند پله به سمت پایین و رو به دخمه قرار دارد. این زیرزمین بسیار تاریک است؛ اما از شمع‌های نذری نیمه‌سوخته در ورودی، می‌توان برای روشنایی استفاده کرد. اگر از 15 پله و یک راهرو عبور کنید به فضایی می‌رسید که یک سنگ یادبود وسط آن نصب شده است.

مطمئنیم شما هم مثل ما از نقش‌ونگارهای ثبت‌شده روی این سنگ متحیر می‌شوید. روی سنگ، نقش یک شمع کشیده شده است. روی شعله شمع نوشته شده: «یا هو، ای تو را با هر دلی رازی دگر» و روی تنه شمع نوشته: «حضرت مرتاضعلی شاه که در قرن دوم هجری در این مکان بوصال معشوق رسید». زیر این نوشته نیز غزلی از حافظ هست با مطلع: «گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس.» به گفته برخی، آنجا قدمگاه حضرت مرتضی علی(ع) بوده، به اعتقاد برخی دیگر دخمه و معبد زرتشتی‌ها و به باورعده‌ای محل عبادت زاهدی به اسم مرتاض علی‌شاه بوده است.

باغ جهان نما | بوستانی سراسر شکوه و زیبایی

«جهان نما» نامی شایسته و برازنده باغی در شیراز است که شکوه و زیبایی کم‌نظیر آن چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. باغ جهان نما یکی از زیباترین دیدنی های شیراز است که جلوه‌ای دیگر از باغ‌های سرسبز و پُرگُل این شهر را برای ‌بازدیدکنندگان به نمایش می‌گذارد. جالب است بدانید در اشعار حافظ نیز از صفا و سرسبزی این باغ سخن به میان آمده است و دیدن آن هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کند. همچنین در سفرنامه ژان شاردن نیز از این باغ یاد شده است. جهان‌نما، کهن‌ترین باغ شیراز است که آب رودخانه پُرآوزاه رکنی از آن می‌گذشته است.

آرامگاه باباکوهی یا باکویه شیرازی | خانه ابدی پیرِ شاعرِ روشن‌دل

اگر صبح زود تصمیم گرفته‌اید از هتل خود بزنید بیرون و حتی می‌خواهید صبحانه خود را در یکی از مکان های دیدنی شیراز نوش جان کنید، آرامگاه باباکوهی همان جایی است که رضایتتان جلب می‌شود. شما می‌توانید در مسیر رسیدن به آرامگاه برای سرو صبحانه، پیاده‌روی و کوهنوردی سبکی داشته باشید و شیراز را روبه‌رویتان ببینید. این آرامگاه متعلق به باکویه شیرازی (شاعر) است و کم‌کم نام آن به باباکوهی معروف شده است. بنای آرامگاه مزین به کاشی‌کاری‌های چشم‌نواز و مقرنس‌های زیبایی است که دیدنش را لذت‌بخش‌تر می‌کند.

مقبره خواجوی کرمانی | شاعد بلند آوازه شیرازی

خواجوی کرمانی شاعر نیمه اول قرن هشتم و معروف به خلاق‌المعانی و ملک‌الفضلا است. آرامگاه خواجو مشرف بر دروازه قرآن واقع شده است و آب چشمه معروف رکن‌آباد از کنار مقبره خواجو می‌گذرد. مقبره خواجو در محوطه‌ای سر باز قرار دارد و سنگ قبرش برآمده است. همچنین طبق رسم آن زمان که در بالا و پایین مقبره شعرا نیز دو ستون سنگی کوتاه قرار می‌گرفت، این دو ستون برای مقبره خواجو نیز وجود دارد.

باغ و موزه هفت تنان | مجمع هفت عارف بزرگ

باغ موزه هفت تنان یکی از باغ‌های تاریخی شیراز است که در نزدیکی حافظیه واقع شده است. نام این باغ از هفت عارفی گرفته شده است که در آنجا دفن شده‌اند. این باغ بعد از رسیدگی‌ها و بازسازی‌های اساسی در زمان کریم خان زند جان گرفت و حسابی دیدنی شد.

اگر اهل هنر و نقاشی هستید، حتماً «محمدباقر جهان‌میری» را می‌شناسید. این نقاش بزرگ، در دوران زندیه شاهکاری در تالار هفت تنان از خود بر جای گذاشت. به همین دلیل می‌گوییم یکی از جاهای دیدنی شیراز که باید ببینید، تالار باغ هفت تنان است. در این تالار که امروزه کاربری موزه دارد، ۵ مجلس نقاشی روی گچ اجرا شده است که به ترتیب عبارت‌اند از: درویشی با تبرزین و کشکول، نقش موسی در حال شبانی، منظره شیخ صنعان و دختر ترسا، نقش ابراهیم و نقش درویش جوان. همچنین سنگ‌های موجود در این موزه متعلق به سده‌های سوم تا یازدهم هجری قمری است که با خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق دیوانی، توقیع و… به شیوه زیبایی تزیین شده است. حوض بزرگی هم در وسط عمارت اصلی به چشم می‌خورد که در گذشته از آب رکن‌آباد پر می‌شده است. شاید برایتان جالب باشد بدانید مردم در گذشته، برای طلب باران و استجابت دعا به این مکان روی می‌آوردند.

حافظیه | هدف اهل دل از سفر به شیراز

اگر بخواهید مکان های دیدنی شیراز را لیست کنید، مطمئنیم یکی از آن‌ها، حافظیه است. بالأخره یک شیراز است و حافظیه‌اش. در بازدیدتان از حافظیه، دست معشوق را بگیرید و با دیوان حافظ پا در حافظیه بگذارید. دیدن آرامگاه خواجه و تفأل‌زدن به دیوان حافظ در باغ حافظیه همگی لحظات خوشی هستند که تا ابد برایتان تبدیل به خاطره‌ای شیرین می‌شود که با یادآوری‌اش، لبخندی توأم با آرامش گوشه لبتان نقش می‌بندد. پیشنهاد می‌کنیم شب که شد به دیدن حافظیه بروید، که اگر زمان سفرتان بهار باشد، آن نسیم‌های شبانه بهاری قطعاً هوش از سرتان می‌برد.

مقبره خواجه حافظ به سبک معماری دوره زندیه ساخت شده است. اطراف آرامگاه با ۵ پله مُدور احاطه شده است و سنگ قبر حافظ یک متر از سطح زمین فاصله گرفته است. دور تا دور این فضا، ۸ ستون ساخته شده و روی این ۸ ستون، گنبدی شبیه به کلاه تَرَک‌دار درویشی قرار دارد. قسمت داخلی گنبد با کاشی‌کاری زیبایی تزیین شده است و ۸ بیت از غزل‌های خواجه روی هر ستون نوشته شده است. اینجا برای شیرازگردی در بهار و پاییز جان می‌دهد؛ چون در هر دو فصل نارنج و بهارنارنج به بار می‌نشیند و به فضا عطر دیگری می‌بخشد.

حرم علی ابن حمزه | نقطه آرامشی برای اهل دین

این آرامگاه متعلق به شاه میرعلی‌ابن‌حمزه پسر امام موسی کاظم(ع) است که عضدالدوله دیلمی بقعه‌ای روی قبر ایشان ساخت و در طول زمان رسیدگی‌های بسیاری به این بقعه شد. به‌حدی که امروزه از این بقعه با نام حرم یاد می‌شود.

پیشنهاد می‌کنیم حتماً در مسیر دیدن جاذبه های گردشگری شیراز، به حرم علی‌ابن‌حمزه بروید. درب ورودی بقعه شاه میرعلی‌ابن‌حمزه کهنه و فرسوده شده است؛ اما از نظر کنده‌کاری نمونه‌ای از ذوق و هنر مردم شیراز است. پس از عبور از محلی که وارد صحن می‌شوید بالای درگاه، سنگ سرخ‌رنگی نصب شده است که کتیبه بسیار زیبایی به خط ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیموری بر آن نقش بسته است. داخل حرم فضای آرام‌بخشی حاکم است و فرصتی برای خلوت با خود و خدای خود به شما دست می‌دهد.

باغ دلگشا | باغی برای گشایش روح

از شنیدن نام باغ دلگشا شیراز حقیقتاً دل آدمی باز می‌شود. پیشینه این باغ بی‌حد زیبا به دوران قبل از اسلام می‌رسد. در میان این باغ، یک عمارت در سه طبقه و با یک تالار و چهار شاه‌نشین ساخته شده است. عمارت باغ دلگشا پر از آیینه‌کاری‌های باشکوه، نقاشی‌های فاخر با رنگ روغن و سقف‌های چوبی و گچ‌‌کاری‌های آراسته به نقش گل و بُته است. این عمارت دو درب ورودی دارد و در طبقه میانی یک ایوان رو به استخر سنگی و بزرگ باغ ساخته شده است. در این ایوان گچ‌بری‌های زیبایی کار شده است که روی این گچ‌بری‌ها شعرهایی از شوریده به خط نستعلیق نوشته شده است.

از خود باغ هم که نگوییم؛ باغی پوشیده از درختان نارنج و پرتقال که در فروردین و اردیبهشت به بار می‌نشیند. کافی است طوری برنامه سفر خود را بچینید که برای بازدید از جاهای دیدنی شیراز در نیمه‌های اردیبهشت به این شهر بروید تا از عطر دل‌انگیز بهارنارنج‌های باغ دلگشا لذت ببرید.

سعدیه | جهانی است بنشسته در گوشه‌ای

از باغ دلگشا که بیرون بیایید، می‌توانید به دیدار آرامگاه سعدی بروید. سعدیه باغ زیبایی دارد و به جز باغش، حوضچه‌های مرمر این باغ جلب توجه می‌کند. در جلوی پیشگاه یک حوضچه قرار دارد که مردم اول آرزو می‌کنند و بعد به نیت آرزوی خود، سکه‌ای درون آب می‌اندازند. این باور نیز وجود دارد که اگر سکه روی سکه دیگر بیفتد، نباید امیدی به برآورده‌شدن حاجت داشت.

در عمق ۱۰متری صحن سعدیه نیز قناتی وجود دارد که آب آن، دارای مواد گوگردی و جیوه است. آب این قنات در زیر زمین جریان دارد و درنهایت داخل «حوض ماهی» به شکل 8ضلعی می‌‌ریزد. سعدی در نزدیکی حوض ماهی، حوضچه‌های مرمرین ساخته که آب در آن جریان دارد. مردم به شفابخشی این آب باور داشتند و لباس خود را در آن می‌شستند. در اطراف آرامگاه سعدی، برخی از بزرگان دین و عرفان آن زمان مانند شوریده شیرازی دفن شده‌اند.

اگر به شیراز رفتید و زیارت سعدیه نصیبتان شد، پیشنهاد می‌کنیم حتماً یک استکان چای دبش را در چایخانه سعدیه که در زیرزمین این آرامگاه وجود دارد، نوش جان کنید یا سری به فالوده‌فروشی‌های بلوار گلستان بزنید و فالوده اصل شیرازی را در آنجا امتحان کنید.

باغ ارم | باغی با هزاران سخن

باغ ارم معروف‌ترین باغ شیراز است. اگر خودتان تجربه سفر به شیراز نداشته‌اید، حتماً از نزدیکان خود خاطراتشان را در وصف باغ ارم شنیده‌اید یا عکس‌هایشان را کنار حوض خوش‌آب‌ورنگ جلوی عمارت باغ ارم دیده‌اید. مطمئنیم شما هم که به شیراز بروید، باغ ارم اولین جایی است که از میان مکان های دیدنی شیراز برای تفریح انتخاب می‌کنید.

باغ ارم شیراز یادگار دوره قاجار است که بیش از ۳ هکتار وسعت دارد. در آن زمان رودخانه شیراز از مسیر شرق به غرب این باغ امتداد داشت. شهرت باغ ارم بیشتر به‌خاطر وجود درخت‌های سرو کم‌نظیر در خیابان میانی این باغ است. از بین همه درختان سرو ارم، یک سرو با قدوبالای رعناتر وجود دارد که از دور نظرتان را به خود جلب می‌کند، این سرو زیبا به «سرو ناز» معروف است. در کنار درختان سرو، درختان زینتی، مرکبات و نارنج بسیاری وجود دارد که زیبایی باغ را دوچندان کرده است. از گل‌های تزیینی و گل‌آرایی باغ هم که دیگر نگوییم، مطمئنیم با گشت‌وگذار در باغ دلتان می‌خواهد هر گوشه از باغ را در قاب عکسی به یادگار برای خود ببرید.

راستی! تا یادمان نرفته بگوییم، اگر می‌خواهید دیدن زیبایی‌های بی‌حد باغ ارم را نصیب خود کنید، صبح زود به آنجا بروید. در اول صبح رنگ‌ولعاب نقاشی‌های روی عمارت، حوض آبی جلوی عمارت و طبیعت منحصر‌به‌فرد باغ جلوه چشم‌نوازتری دارد.

ارگ کریم خان زند | قلعه‌ای تاریخی و زیبا

ارگ کریم خان زند همان طور که از نامش پیداست، مربوط به دوران زندیه است. این ارگ با کاربری نظامی و مسکونی ساخته شده بود. بخش درونی ارگ از معماری هنرمندانه‌ای بهره برده است. ایوان‌ها و اتاق‌های نقاشی‌شده، آب‌نماها و باغچه‌ها و گل‌کاری‌هایش از ظرافت خاصی برخوردار است. اتاق‌های مسکونی در ضلع شمالی، غربی و جنوبی قرار دارند و در قسمت شرقی امکانات خدماتی مانند حمام ساخته شده بود. به‌طور کلی بخش‌های درونی ارگ به شاه‌نشین، حوض آب، سیستم آبرسانی و حمام تقسیم می‌شود.

اگر بخواهیم کاربری نظامی ارگ کریم خان را توصیف کنیم باید بگوییم در چهارضلع ارگ، ۴ برج و دور ارگ، خندقی حفر شده بود. دیوارهای ارگ هرکدام حدود ۳ متر ضخامت و ۱۲ متر ارتفاع دارند. جالب است بدانید یکی از این برج‌ها، مانند برج پیزا کج شده بود و هنوز هم روند توقف کج‌شدگی این برج از نظر مهندسی اهمیت دارد. پیشنهاد می‌کنیم در سفر به شیراز، فرصت بازدید از ارگ عظیم کریم‌خانی را در کنار دیگر جاهای دیدنی شیراز برای خود فراهم کنید.

عمارت کلاه‌ فرنگی و موزه پارس در باغ نظر

باغ نظر باغی با سروهای آزاد، درخت‌های نارنج و گل‌کاری‌های زیباست. در وسط باغ، یک عمارت هشت‌ضلعی به نام عمارت کلاه فرنگی قرار دارد که به دستور کریم خان زند برای پذیرایی از مهمانان و نمایندگان خارجی آن زمان ساخته شده بود. از این رو به باغ نظر، باغ حکومتی، باغ شاهزاده یا عمارت چهارفصل نیز می‌گفتند.

معماری عمارت کلاه فرنگی شیراز کاملاً ایرانی است و 4 شاه‌نشین و 4 اتاقک دارد. این عمارت به‌حدی باشکوه و خاص است که با کلمات نمی‌توان آن را توصیف کرد. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی با کاشی‌نگاره‌های گل و مرغ و بالای عمارت با اسپرها و لچکی‌های کاشی‌کاری‌شده تزیین شده است. این نگاره‌ها به‌صورت قرینه در چهار ضلع، منظره شکارگاه و روایت به‌تخت‌نشستن سلیمان را نشان می‌دهند.

نقش‌های آجری، کاشی‌کاری و نگارگری‌های خارق‌العاده از ویژگی‌های معماری این بناست. گچ‌بری‌های دوره زندیه شامل مقرنس و قطاربندی‌های بسیار ساده است که توسط لایه‌چینی و کلاه‌کاری تزیین شده‌اند. یکی از ویژگی‌های تزیینات درونی بنا، کاربرد گل و مرغ شیرازی است که در نگارگری دوره زند به چشم می‌خورد. بهتر است بدانید بنا به وصیت کریم خان، پیکر او را پس از مرگ در شاه‌نشین شرقی این عمارت به خاک سپردند. به همین دلیل نام دیگر این باغ، آرامگاه وکیل نامیده شده است.

عمارت کلاه فرنگی از سال ۱۳۱۵ به موزه تبدیل شد و نام موزه پارس را به خود گرفت. ازجمله آثار موجود در این موزه می‌توان به ظروف سفالی، کتب خطی، تابلوهای نقاشی و آثار لاکی مربوط به دوران مختلف اشاره کرد.

بازار وکیل یا وکیل الرعایا | بازاری با هزاران رنگ زیبا

بازار وکیل که هنوز هم پس از سال‌ها قابل استفاده است، معماری جذاب و خاصی دارد. فضای داخل بازار وکیل از دو راهروی شمالی‌جنوبی و شرقی‌غربی تشکیل شده است که مانند صلیب همدیگر را قطع کرده‌اند. در تقاطع این دو مسیر چهار سوق قرار گرفته است که روی یک هشتی قرار دارد. سقف چهار سوق که از چهار طرف آن چهار بازار منشعب می‌شود بسیار بلند است. در زیر چهار سوق، حوض بزرگی از سنگ مرمر قرار داشته است که امروزه به علت بالاآوردن کف بازار، از بین رفته است. بخش‌های گوناگون این بازار عبارتند از: بازار بزرگ که انواع کالاها در آن یافت می‌شد. بازار بزازان، بازار بلورفروشان، بازار خیاط‌ها، بازار کلاهدوزها، بازار سراج‌ها و بازار شمشیرگرها.

پیشنهاد می‌کنیم در سفر به شیراز حتماً سری به بازار وکیل بزنید تا علاوه بر دیدن یکی از جاذبه های گردشگری شیراز، سوغات سفر خود را از این بازار دیدنی تهیه کنید.

مسجد وکیل یا مسجد سلطانی | مسجدی خاص و زیبا

مسجد وکیل در غرب بازار وکیل و در انتهای راسته شمشیرگرها واقع شده‌ است. این مسجد دارای دو شبستان جنوبی و شرقی است. شبستان جنوبی 48 ستون سنگی یکپارچه و مارپیچ دارد و منبر چهارده پله‌ای یکپارچه از سنگ مرمر از زیبایی‌های شبستان است. در سمت شمال مسجد طاق بلند و مهمی ساخته شده که به طاق مروارید معروف است و دور این طاق با قلم درشت و خط ثلث یکی از سوره‌های قرآن به صورت هلالی نوشته شده است. کاشی‌کاری صحن و ایوان‌های شمالی و جنوبی نیز هفت‌رنگ و بسیار دیدنی است.

مسجد وکیل در سفرنامه به سوی اصفهان پیرلوتی این گونه معرفی شده‌است: «امروز خوشبختانه موفق شدم وارد مسجد کریم خان شوم. خطوط و نقوش معماری مسجد، ساده و بی‌آلایش است؛ اما در همه جا، میناکاری و رنگ‌های سبز و قرمز دیده می‌شود و این تجمل به حد افراط رسیده است. هیچ قسمتی از دیوار را نمی‌توان یافت که به‌دقت میناکاری نشده باشد.»

حمام وکیل | موزه‌ای برای آشنایی با شیراز قدیم

حمام وکیل از زیباترین بناهای زمان حکومت زندیان و یکی از جاذبه های دیدنی شیراز محسوب می‌شود که در غرب بازار وکیل ساخته شده است. معماری حمام وکیل بسیار زیبا و هنرمندانه است و شامل بخش‌هایی مانند «شاه‌نشین»، «حاکم‌نشین» و حوضچه‌های مرمر می‌شود. همچنین از پیشرفته‌ترین اصول معماری دوره زندیه در ساخت حمام وکیل استفاده شده است. مثلاً دالان ورودی حمام طوری ساخته شده است که از ورود سرما به داخل حمام یا خروج گرما به بیرون حمام جلوگیری می‌کند. از طرفی گرم‌خانه با سنگ‌فرش پوشیده شده است و در زیر سنگ‌فرش دالان‌های کم‌عرض و باریکی تعبیه شده که هوای گرم و بخار آب در آن جریان داشته باشد تا کف حمام زودتر گرم شود.

بازار مسگرهای شیراز | خرید با چاشنی جکش!

کسی نیست که از هنر مسگری شیرازی‌ها خبر نداشته باشد. صنعت مسگری یکی از قدیمی‌ترین شغل‌های مردم این شهر بوده و ترکیبش با نقش‌ونگارهای هنری، آن را تبدیل به یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی در سطح جهان کرده است. به همین دلیل، بازار مسگرهای شیراز در محله «درب شاهزاده» و در راسته بازار وکیل، بازار مرغ و اردوبازار ساخته شد. امروزه بازار مسگرها از جاذبه های گردشگری شیراز به حساب می‌آید و معماری آن بسیار شبیه به بازار وکیل است. اگر تا الان برای خرید سوغات شیراز تصمیم نگرفته‌اید، پیشنهاد می‌کنیم سری به بازار مسگرها بزنید؛ مطمئنیم با دستانی پُر از سوغاتی از آنجا بیرون می‌آیید.

سرای فیل | کاروانسرایی برای تاجران

کاروانسرای فیل از کاروانسراهای دوران زندیه و جاهای دیدنی شیراز است که در بازار وکیل، بین بازار شمشیرگرها و بازار ترکش‌دوزها (چرم دوزها) واقع شده است. درب ورودی سرای فیل شامل طاق و تویزه و عرق‌چین است و در بازار شمشیرگرها باز می‌شود. این کاروانسرا طرحی مربعی‌شکل و چهار ایوانی دارد. در هر چهار ضلع آن هفت حجره قرار گرفته است. کف حجره‌ها از سطح زمین بالاتر است و درب‌های چوبی آن همچنان پا برجاست. در وسط حیاط هم حوضی قدیمی و باغچه‌ای کوچک وجود دارد. این کاروانسرا که در گذشته مرکز عمده‌فروشی فرش بوده است، محل فروش فرش و رفوی آن است.

امروزه عمارت فیل، یکی از کافه های شیراز است. بعد از گشت جانانه‌ای در مجموعه وکیل و بازدید از سرای فیل، می‌توانید با نوش‌جان‌کردن غذا یا میان‌وعده‌ای همچون فالوده شیرازی، دقیقاً همان موقع که چشمتان خیره به معماری خاص عمارت است، خستگی خود را از تن به در کنید.

سرای مشیر یا سرای گلشن | بازار قجری شهر

سرای مشیر یکی از بازا‌رهای قدیمی شیراز و بازمانده عهد قاجار است که به دستور وزیر فتحعلی‌شاه، یعنی مشیرالممالک ساخته شده است. سرای مشیر در جنوب شرقی بازار وکیل و در مجاورت خروجی آن واقع شده است. به‌طوری که بعد از عبور از پیچ‌وخم‌های بازار وکیل، به محوطه باصفای سرای مشیر با حوضی در وسط آن می‌رسیم. از آنجا که این دو بازار از نظر معماری و نقش‌ونگار به‌کاررفته در بخش‌های مختلف شبیه هم هستند، بسیاری به اشتباه سرای مشیر را قسمتی از بازار وکیل می‌دانند.

کاشی‌کاری‌های زیبا، ریزه‌کاری‌های چوبی و شیشه‌کاری‌های بی‌مثالش فقط بخشی از زیبایی‌های چشم‌نواز بازار مشیر است. امروزه حوضخانه این بازار که از نظر کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری بی‌نظیر است، کاربری چایخانه دارد و اتاق‌های آن برای نمایش هنرهای دستی و محلی استان فارس استفاده می‌شود که به «سرای هنر» معروف شده است.

مدرسه خان شیراز | حوزه‌ای برای تدریس دین

مدرسه خان شیراز یک مدرسه تاریخی با جلوه‌های منحصربه‌فرد از هنر و معماری زمان صفویه است. زمانی که وارد مدرسه خان می‌شوید بر سردر این مدرسه طاق‌های ضربی و کاشی‌های رنگی می‌بینید که با نقش‌ونگار گل و ترنج چشمانتان را به خود خیره می‌کند. کمی که جلوتر بیایید، در قسمت زیر سقف هشتی، هنر معرق را با کاشی‌های رنگی و طرح مشبک آجری زیبایی می‌بینید. انگار هرچه جلوتر می‌روید، قرار است بیشتر مجذوب هنر و معماری مدرسه خان شوید؛ چراکه نقش‌ونگار گل و ترنج و کاشی‌کاری‌های ویژه و معرق‌کاری‌های بی‌نظیر در سراسر این بنا به چشم می‌خورد. هنر به‌کارگرفته‌شده در این مدرسه، شبیه به «مسجد نصیرالملک» است.

الله‌وردی‌خان گرجی، مدرسه خان را با هدف تحصیل و آموزش طلاب در شیراز بنا کرد؛ شمار معماری این بنا بر پایه اعداد مقدس است. مثلاً 1 مسجد، 5 مدرس، 12 راهرو، 92 حجره (برابر با نام حضرت محمد(ص) به حروف جمل) و مجموع آن‌ها برابر 110 (برابر با نام امام علی(ع) به حروف جمل) می‌شود. همچنین 4 اتاق دیگر با نام‌های اتاق گیاه‌شناسی، خادم، چراغدار و مؤذن هم در این مدرسه ساخته شده است که روی هم به عدد 114 (تعداد سوره‌های قرآن) می‌رسیم. هر حجره برای اقامت یک طلبه در نظر گرفته شده بود که جلوی هر حجره یک ایوان کوچک وجود دارد و از بخش پشتی نیز به یک راهرو متصل شده‌اند.

مسجد نصیرالملک | مسجدی چون طاووس

هر شهر یک یا چند نماد منحصربه‌فرد خود را دارد. مانند سی‌وسه پل، حرم مطهر امام رضا(ع) و… که با دیدن عکس آن به‌راحتی می‌توانید تشخیص دهید آن بنا مربوط به چه شهری است. مسجد نصیرالملک هم نمادی از شیراز است. حتی وقتی واژه «شیراز»، «shiraz» یا جاهای دیدنی شیراز را در گوگل جست‌وجو می‌کنید، اولین تصویری که از شیراز می‌بینید یک مسجد زیبا با طاق‌های بلند، کاشی‌کاری‌های زیبا و آینه‌کاری‌های خارق‌العاده با تم رنگی صورتی است که چشمانتان را به خود خیره می‌کند. احتمالاً شما هم عکس‌های بی‌شماری از این بنای باشکوه دیده‌اید و مطمئنیم با رفتن به شیراز، ساعت‌ها وقت خود را در مسجد نصیرالملک سپری خواهید کرد.

مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی که از قدیمی‌ترین و زیباترین مساجد شیراز است دو شبستان دارد. شبستان غربی و ایوان شمالی زیبایی بی‌حدی نسبت به شبستان شرقی و ایوان جنوبی دارد. مسجد نصیرالملک از دیدگاه کاشی‌کاری از ارزنده‌ترین مساجد ایران و از دیدگاه ساختمان‌سازی به ویژه مقرنس بی‌مانند است. اجازه دهید بیشتر از این از کلمات برای توصیف این بنا استفاده نکنیم و کار را به خودتان بسپاریم تا خودتان بروید و ببینید و لذت ببرید و از دیده‌هایتان برای ما هم بگویید.

خانه زینت‌ الملوک | نمونه عالی هنر معماری قاجار

معماری خانه زینت‌الملوک (دختر قوام الملک) نمونه عالی هنر معماری در دوره قاجار است. این خانه که فقط یک کوچه با باغ و عمارت قوام فاصله دارد، با یک راه زیرزمینی با هم در ارتباط هستند. درب ورودی خانه زینت الملک معرق‌کاری شده است و با عبور از هشتی و یک راهرو به حیاط راه می‌یابد. در حیاط علاوه بر ازاره‌های سنگی (پایین دیوار که از قسمت‌های دیگر متمایز است) و مشبک، دو باغچه زیبا و حوض مشاهده می‌شود. کاشی‌کاری هفت‌رنگ هلالی که در پیشانی ساختمان جا گرفته از زیبایی خاصی برخوردار است و تصاویر خورشید، 2 فرشته، 2 شیر شمشیربه‌دست همراه با آیه «نصر من‌الله و فتح قریب» به چشم می‌خورد. به جز ایوان بدون سقف در شرق حیاط، ۲۰ اتاق در اطراف حیاط وجود دارد که به یکدیگر راه دارند. سقف بیشتر اتاق‌های این خانه چوبی است و با تصاویر گوناگونی از حیوانات، پرندگان و گل و بوته نقاشی شده است.

ساختمان غربی بنا دارای تالار شاه‌نشین آینه‌کاری و گچ‌بری با تصاویر اروپایی است. این ساختمان در سه ضلع دارای زیرزمین بسیار وسیع و گسترده‌ای است که امروزه از آن به عنوان موزه و نگارخانه استفاده می‌شود. در این موزه مجسمه تمامی شخصیت‌های برجسته شیراز برای بازدید مردم به نمایش درآمده‌اند.

باغ نارنجستان قوام | باغی به خوش‌عطری بهارنارنج

خاندان قوام الملک صاحبان اصلی باغ قوام بودند و از آنجا که کل باغ پوشیده از درخت‌های نارنج بود، به نارنجستان قوام معروف شد. باغ و عمارت ساخته‌شده در این نارنجستان از تماشایی‌ترین هنرهای معماری دوره قاجاریه و جاذبه های دیدنی شیراز محسوب می‌شود. به‌طوری که هفت هنر اصیل ایرانی یعنی آینه‌کاری، گچ‌بری، نقاشی سنتی، معرق، منبت، حجاری و آجرکاری در سراسر عمارت قوام به کار رفته است. روی دیوارهای عمارت قوام نقاشی‌های اصیل با نقش‌ونگارهای باستانی به چشم می‌خورد و سقف‌ها با آینه‌کاری خیره‌کننده‌ای کار شده است. ترکیبی از تمام هنرهای به‌کاررفته در این عمارت را می‌توانید به زیباترین شکل ممکن در شاه‌نشین یا تالار آینه این بنا ببینید.

از طرف دیگر، باغ نارنجستان قوام، علاوه بر درختان نارنج که لطافت بی‌حدی به فضا بخشیده‌اند، حوضی دریاچه مانند دارد که از آب زلال پُر است و باغچه‌هایش به زیبایی هرچه تمام‌تر تزیین شده‌اند. در این فضا علاوه بر عمارت قوام، مکتب‌خانه یا خانه عرقی‌ها و حمام گچینه وجود دارد. بهتر است بدانید مکتب‌خانه باغ نارنجستان قوام در زمان قاجاریه محلی برای حل اختلاف رعیت‌ها و برگزاری نشست‌های بزرگان و شاهزاده‌ها بود.

مسجد جامع عتیق | مسجد آدینه شهر

مسجد عتیق شیراز که به مسجد جمعه یا آدینه هم معروف است، به‌عنوان اولین و قدیمی‌ترین مسجد شیراز شناخته می‌شود که عمری حدود 12 قرن دارد. این مسجد از زمان ساختش یعنی سال 281ق بارها آسیب دیده و بازسازی شده است تا اینکه در سال 752، در وسط حیاط مسجد، محلی برای نگهداری و تلاوت قرآن مجید با نام «خدایخانه» یا «دارالمصحف» ساخته شد. خدایخانه دو ورودی دارد و درون بنا با سنگ‌های مشبک، خاتم‌کاری، مقرنس‌کاری، گچ‌کاری و نقاشی تزیین شده است. همین هنرهای اصیل ایرانی‌اسلامی است که این بنا را در طول زمان منحصربه‌فرد و ماندگار کرده است.

جالب است بدانید در گذشته از مسجد عتیق به‌عنوان «مسجدالحرام» و از خدایخانه به‌عنوان «کعبه» برای آموزش حجاج استفاده می‌شد؛ از این رو به این مسجد «کعبه ثانی»، «بیت‌المقدس» یا «دروازه زمان» نیز می‌گفتند. همچنین برخی از قدیمی‌های شیراز بر این باورند که در زیر خدایخانه اژدهای خفته (عصای موسی) وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم حتماً از این بنای بی‌نظیر دیدن کنید، در صحن و سرای مسجد قدم بزنید و هنرهای به‌کاررفته در هر شبستان را بادقت بنگرید.

حرم حضرت شاهچراغ | اینجاست طبیبی که ندارد نوبت

حرم برادر بزرگ امام رضا(ع) به نام «میر سید احمد» و معروف به «شاهچراغ» در شیراز است. حرم شاه چراغ با فضای معنوی‌اش همیشه در لیست جاهای دیدنی شیراز قرار داشته است. به این بنای متبرک که برای مردم شیراز ارزش والایی دارد؛ در طول دوران بسیار رسیدگی شده است.

اگر بخواهیم صحن حرم شاهچراغ را خیلی خلاصه توصیف کنیم، باید بگوییم حیاط شاه چراغ دو ورودی اصلی و دو ورودی فرعی دارد. سردر درب‌های ورودی اصلی با هنر کاشی‌کاری تزیین شده است. وقتی وارد صحن می‌شوید، حیاط بزرگی را جلوی چشمتان می‌بینید که در وسط آن حوض و اطرافش درختکاری زیبایی قرار گرفته است. سر که بچرخانید حرم شاهچراغ را سمت غرب حیاط و حرم سید میر محمد (برادر شاه چراغ) را در سمت شمال شرقی حیاط می‌بینید. همچنین دور تا دور حیاط، اتاق‌هایی دو طبقه ساخته شده است که در پیشانی و جرزهای جلوی آن‌ها کاشی‌کاری شده است. ستون‌های آهنی ایوان حرم به وسیله چوب‌های نفیس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نیز چوب منبت‌کاری‌شده به کار رفته است.

وقتی وارد حرم شاه چراغ می‌شوید، مطمئنیم مغلوب آرامش این فضا خواهید شد. در میانه این فضا ضریح نقره‌ای را می‌بینید که مردم گرد آن درحال زیارتند. دیوارهای حرم را که ببینید، چشمتان خیره به هنر آینه‌کاری و کاشی‌کاری می‌شود که دور تا دورش با هنر خوشنویسی فارسی و عربی تزیین شده است. اینجا باید کنج دنجی را برای راز و نیاز انتخاب کنید تا آرامش بی‌حدی نصیبتان شود.

راستی خوب است از این موضوع هم مطلع باشید که پاسگاه انتظامی، دفتر پست و مخابرات، کتابخانه و موزه برای رفاه زائران در صحن حرم ساخته شده است. همچنین یکی از درب‌های فرعی حرم به «مسجد عتیق» و یکی دیگر به «بازار حاجی» (بازار سنتی مناسب خرید سوغات شیراز) راه دارد.

مسجد نو یا مسجد جامع نو | بزرگترین مسجد ایران و دومین مسجد ساخته‌شده در شیراز

«مسجد جامع جدید» یا «مسجد اتابک» یا «مسجد نو» بزرگترین مسجد ایران و دومین مسجد ساخته‌شده در شیراز است که از نظر تاریخی دیدن چنین بنای عظیم و البته سرپا ارزشش را دارد؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنیم بعد از زیارت شاهچراغ، حتماً سری هم به این مسجد بزنید. در چندسال گذشته مسجد نو جایگاه برپایی نماز جمعه در شهر شیراز شد و قبل‌تر از آن به‌دلیل وجود درخت‌کاری زیبا در صحن مسجد، محلی برای گذران اوقات فراغت مردم به حساب می‌آمد؛ به همین دلیل طی سالیان دراز، آسیب‌های جدی بر مسجد نو وارد شده است.

وقتی به بازدید این مسجد بروید قطعاً عظمت و معماری بنا شما را به تأمل وا می‌دارد؛ اما بهتر است بدانید هنگام بازدید از این مسجد، نباید انتظار دیدن هنرهای ایرانی و اسلامی مانند نقاشی، منبت‌کاری، معرق‌کاری و… را داشته باشید. فقط پیشانی طاق‌های بزرگ مسجد با کاشی‌کاری معرق و خط ثلث تزیین شده ‌است.

آرامگاه بی بی دختران

آرامگاه بی‌بی خدیجه(س) از زیارتگاه‌های مشهور شهر شیراز و متعلق به یکی از نوادگان امام سجاد(ع) است. آرامگاه بی بی دختران بیش از هزار سال عمر دارد. وقتی وارد حیاط آرامگاه می‌شوید، یک حوض مربعی‌شکل روبه‌روی بقعه و دو باغچه در دو طرف حوض می‌بینید. فضای حیاط به زیبایی هرچه تمام گل‌کاری شده و بسیار باصفاست. بقعه در یک ساختمان دو طبقه با گنبدی بلندبالا قرار گرفته است. مقبره بی‌بی دختران در زیرزمین بنا قرار دارد و پوشش روی آرامگاه، از جنس چوب ساخته شده است. معماری این آرامگاه نمونه‌ای ماندگار از معماری ایرانی و اسلامی محسوب می‌شود.

حدس می‌زنیم کنجکاوید که بفهمید چرا آرامگاه بی‌بی خدیجه(س) به بی بی دختران معروف شده است؟ این داستان برمی‌گردد به زمانی که دختران برای گرفتن حاجت به این امامزاده متوسل می‌شدند. به همین دلیل پس از مدتی مقبره بی‌بی خدیجه(س) به «بی بی دختران» یا «بی بی دخترون» معروف شد. در این آرامگاه، هرهفته روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه مراسم خواندن زیارت عاشورا برگزار می‌شود.

خانه فروغ الملک | موزه هنر مشکین فام

خانه فروغ الملک یکی دیگر از مکان های دیدنی شیراز است که دیدن معماری و هنرهای به‌کاررفته در آن، هر بار نکته تازه‌ای را به بازدیدکنندگان این بنا یادآوری می‌کند. خانه فروغ الملک از فضای اندرونی، بیرونی، مطبخ، حمام و اصطبل ساخته شده است. یک سالن بزرگ مخصوص پذیرایی از مهمانان و شاه‌نشین با پنجره‌های چوبی خاصش قسمت‌های دیگر بنا را شکل می‌دهند‌. شاه‌نشین به واسطه حوض‌خانه به عمارت اندرونی متصل می‌شود. در عمارت اندرونی نیز یک سالن اصلی و تعدادی اتاق در شرق و غرب آن وجود دارد. اتاق آینه نیز در جنوب همین اندرونی قرار گرفته است. در سراسر این عمارت آجرکاری‌های فوق‌العاده، حجاری‌های زیبا، گچ‌بری‌های هنرمندانه و نقاشی‌های زیبای کارشده روی سقف و دیوارها به چشم می‌خورد.

طی چند سال اخیر، خانه فروغ به موزه مشکین فام تبدیل شده است. در این موزه آثار نقاشی، حجاری و سنگ‌تراشی، خطاطی و خوشنویسی از اساتید مطرح شیراز به نمایش گذاشته است که با دیدن برخی از این آثار میخکوب می‌شوید. تغییرکاربری خانه به موزه به حدی جدید است که حتی نام مشکین فام برای اهالی محلی شیراز هم ناآشناست.

باغ ایلخانی

باغ ایلخانی از باغ های شیراز و بناهای دوران ایلخانیان است که در نزدیکی بقعه بی‌بی دختران واقع شده است. این باغ یکی از باغ‌های سرسبز دوره قاجار است که ارزش یک بار دیدن را دارد. در وسط این باغ زیبا، عمارت باغ ایلخانی با معماری ایرانی ساخته شده است. ایوان دو ستونی این عمارت در وسط است و پشت آن، یک سالن نسبتاً بزرگ پنج‌درى قرار گرفته است. ستون‌های این ایوان به‌صورت مارپیچ با هنر مقرنس‌کاری ساخته شده است. ترکیبى از نقاشى، منبت‌کارى و گچ‌بری‌های بسیار زیبا روى درب و پنجره‌ها و دیوارهای عمارت آن را تبدیل به یک عمارت دیدنی کرده است.

«فرصت‌الدوله شیرازی» در توصیف باغ ایلخانی نوشته است: «در محله میدان شاه، باغ کوچکی است که عمارت تحتانی و فوقانی بسیار دارد و همه منقش به وضعی خوش. در وسطش عمارتی است چهار فصل، سقفش به‌طور شیب‌دار، باغچه‌هایش به گل‌های رنگین آراسته و از خار و خس پیراسته. آن را محمدقلی‌خان ایلخانی ساخته و پرداخته محل حکم آن سلسله می‌باشد.»

آدرس: شیراز، محله میدان شاه، نزدیک بقعه بی‌بی دختران.

مسجد مشیر | شاهکار قجری شهر

مسجد مشیر از شاهکارهای هنری دوره قاجاریه و یکی از مشهورترین دیدنی های شیراز است که «میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک» آن را ساخت. این مسجد یک محراب کاشی‌کاری‌شده دارد که روی آن سوره توحید با خط نسخ نوشته شده است. وسط مسجد حوض نسبتاً بزرگی به طول ۲۵ متر و عرض ۱۰ متر قرار دارد. نکته قابل توجه درباره این حوض آن است که از سنگ یکپارچه ساخته شده و در گذشته از آب خیرات پر می‌شد.

دیوارهای شبستان مسجد مشیر با کاشی‌های رنگی کار شده است و در سقف آن از هنر مقرنس‌کاری استفاده شده است. بر پیشانی شبستان، طاق‌نمای مرتفعی قرار دارد که آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث عالی بر آن نوشته شده است. همچنین بر فراز این شبستان دو گلدسته با نمای کاشی‌کاری زیبا ساخته شده است. در سمت شرق مسجد طاق‌نمای بلند با کاشی مقرنس‌کاری به چشم می‌خورد که کتیبه‌ای به خط ثلث از آیات قرآنی دارد. در پشت طاق‌نما، دالان و درب بزرگ مسجد است که به بازارچه ارمنی‌ها باز می‌شود.

کلیسا و بازار ارامنه | پرستش‌گاه ارمنی‌های ساکن شیراز

کلیسای ارامنه مریم مقدس شیراز، پرستش‌گاه ارمنی‌های ساکن شیراز بود که خانه‌هایشان هم در اطراف همین کلیسا قرار داشت. ارزش معماری این کلیسا به‌حدی است که گردشگران و باستان‌شناسان بی‌شماری هرساله برای دیدن آن و دیگر جاهای دیدنی به این شهر سفر می‌کنند. در ادامه می‌خواهیم به‌طور خلاصه از معماری کلیسای ارامنه برایتان بگوییم؛ پس همراهمان باشید.

نمای بیرونی این کلیسا، یک بنای چهارگوش است که به جز صلیب روی درب ورودی، نشان دیگری از کلیسابودن ندارد؛ اما وقتی وارد کلیسا می‌شوید، کم‌کم خود را آماده دیدن یک شاهکار معماری می‌کنید. کلیسا از نمای داخلی، گنبدی‌شکل است و تالار کلیسا بسیار ظریف طراحی و ساخته شده است. ساخت آن به قرن ۱۷م باز می‌گردد. سقف چوبی کلیسا بسیار زیبا و هنرمندانه با رنگ روغن، نقاشی شده و گچ‌کاری‌های معرکه‌ای روی این بنا به کار رفته است که در بین کلیساهای جهان، تَک می‌باشد و هر بازدیدکننده را ساعت‌ها به خود خیره می‌کند. همچنین در قسمت ورودی کلیسا، شمعدانی‌های زیبایی در دو سمت درب وجود دارد و تابلوهایی به زبان عبری و بسیار قدیمی در اطراف قرار داده شده‌اند.

بازار ارامنه نیز دقیقاً دور تا دور کلیسا وجود دارد که طی سال‌ها محل کسب‌وکار تاجران پرتغالی بوده است.

خانه ضیائیان | خانه‌ای با کاشی‌کاری‌های ارزشمند

خانه ضیائیان یکی دیگر از مناطق دیدنی شیراز در محله سنگ سیاه و مربوط به دوران قاجار است. معماری این خانه شباهت بسیاری به خانه سعادت و یا عمارت فروغ الملک دارد؛ با این تفاوت که خبری از تجمل‌گرایی و تزیینات اشرافی مانند گچ‌بری و آینه‌کاری در این بنا به چشم نمی‌خورد. اگر بخواهیم دلیلی برای ارزشمندی این بنا عنوان کنیم باید بگوییم خانه ضیائیان کاشی‌کاری‌های زیبایی دارد که این بنا را در نوع خود بی‌نظیر کرده است.

وقتی وارد حیاط خانه ضیائیان می‌شوید، یک حوض نقلی و یک باغچه زیبای کوچک می‌بینید. در طبقه اول مطبخ، حمام، اصطبل، سرداب و انبار قرار داشته است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید خانه ضیائیان در شمار اولین خانه‌هایی در ایران است که حمام شخصی داشته است. معماری این خانه در زمان خود با درنظرگرفتن سیستم لوله‌کشی آب، سیستم سرمایش و گرمایش و سیستم تهویه هوا در هر اتاق بی‌نظیر بوده است. در طبقه دوم، اتاق‌های شاه‌نشین، چهاردری، سه‌دری و دودری را می‌بینید که هرکدام کارکردهای متفاوتی داشته‌اند.

طی سال‌های اخیر، خانه ضیائیان شیراز به دلیل استفاده از ترکیب رنگ‌های حیرت‌انگیز در کاشی‌کاری‌های بی‌نظیرش به «هنرسرای شیراز» تغییر کاربری داده است و بازدید از آن رایگان است.

حرم سید تاج‌الدین غریب | آرامش اهل دل

حرم «سید تاج‌الدین غریب» یکی دیگر از زیارتگاه‌های شیراز است که در محله سنگ سیاه واقع شده است. در این آرامگاه امامزاده جعفرابن‌فضل(ع) ملقب به تاج‌الدین غریب از نوادگان حضرت ابوالفضل(ع) و حسن مثنی(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) دفن شده‌اند. درب‌های ورودی حرم با هنر منبت‌کاری و آیاتی از کلام الله مجید تزیین شده است. با عبور از درب ورودی وارد هشتی می‌شوید که دارای سقف طاق‌بندی‌شده با یک حالت گنبدی است. با عبور از هشتی وارد حیاط کوچک بقعه می‌شوید که حوضی سنگی و زیبا در وسط آن قرار گرفته است.

حیاط حرم با درختانی زیبا و سرسبز پوشانده شده است که فضای آرام‌بخشی دارد. با عبور از ایوان سنگ‌فرش‌شده با سنگ مرمر سیاه، وارد حرم سید تاج‌الدین می‌شوید. سردر ورودی حرم با هنر کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری تزیین شده که چشم‌انداز زیبایی را برایتان به ارمغان می‌آورد. داخل حرم با آینه‌کاری‌های ظریفی آراسته شده است و ضریحی کوچک نیز در وسط حرم قرار دارد.

عمارت شاپوری | عمارت خاص پهلوی

عمارت شاپوری در اویل دوره پهلوی با زیربنای ۸۴۰ مترمربع در دو طبقه ساخته شد. این بنای خارق‌العاده امروزه زیرنظر سازمان میراث فرهنگی است و متفاوت از تمام عمارت‌های دیدنی شیراز ساخته شده است. وقتی از بیرون به بنای عمارت نگاه کنید، متوجه وجود خلاقیت‌های هنری بسیاری در ساخت بنا می‌شوید. یکی از جذابیت‌های معماری عمارت شاپوری، درنظرگرفتن فضای اختصاصی برای بالکن و بهارخواب در آن زمان بوده است. همچنین ساخت ۱۴ ستون خوش‌نقش‌و‌نگار در بالکن اصلی، زیبایی محسور‌کننده‌ای به بنا بخشیده است.

ازطرفی، وقتی وارد بنا می‌شوید هم در گوشه‌گوشه عمارت رَدی از خلاقیت و نوآوری هنری می‌بینید. مثلاً وجود راه‌پله در وسط ساختمان که در معماری آن زمان اصلاً متداول نبود، اولین نشانه خاص‌بودن عمارت را نشان می‌دهد. همچنین هر اتاق عمارت با هدف خاصی ساخته شده بود و مانند معماری‌های هم‌دوران خود، اتاق‌ها چندمنظوره ساخته نشده بودند.

خوب است بدانید که امروزه بازدید عموم از عمارت شاپوری آزاد بوده و در آن رستوران، کافی‌شاپ و نمایشگاه آثار فرهنگی و هنری استان فارس دایر است. پس جا دارد طوری برنامه بازدید از سایر مکان‌ها و جاذبه‌ها را برای خود بچینید که زمان ناهار به این عمارت برسید تا در کنار لذت‌بردن از دیدن تاریخ و هنر ایرانی، غذایی لذیذ نوش جان کنید.

کلیسای شمعون غیور | محل خلوت ارامنه

دیدن کلیساها و بازدید آن‌ها از نزدیک همیشه برای خود من جذاب بوده است. معمولاً کلیساها هم مانند برخی از مساجد مطرح در سطح جهانی، باشکوه و منحصربه‌فرد ساخته می‌شوند. کلیسای شمعون غیور هم یکی از همان دیدنی های شیراز است که نام خود را از شمعون قانوی، حواری دهم گرفته است.

این کلیسا که یکی از زیباترین کلیساهای ایران است با رعایت جزئیات معماری اصیل ایرانی ساخته شده است. سقف نمازگاه، طاق‌ضربی آجری است و به جای دریچه، در همه‌جا پنجره‌های رنگی با نقشه‌های مهندسی بسیار ظریف و زیبا، به کار رفته است. تالار نمازگاه این کلیسا یکی از بناهای ظریف باستانی و هنری قرن هفتم شیراز است. نقاشی سقف تالار، بسیار زیبا و از طراحی ویژه‌ای برخوردار است. گچ‌بری‌های این تالار نیز از شاهکارهای گچ‌بری قرن یازدهم است.

قصر دشت | محله لاکچری شیراز

قصر دشت یا قصرالدشت نام یکی از محله‌های دلنشین و دنج شیراز است. در این منطقه از شیراز، باغ‌های بسیاری در وسعت زیاد وجود دارد. به همین دلیل گذر از کوچه‌باغ‌های این محله به قدری صفا دارد که بدون اینکه متوجه گذر زمان بشوید، می‌توانید یک صبح تا عصر را در این منطقه و به دور از هیاهوی شهر بگذرانید. از محله قصر دشت شیراز به‌عنوان شیراز قدیم هم یاد می‌کنند، همان شیرازی که سراسر کوچه‌باغ بود و دیوار کاه‌گلی و درختان قدبرافراشته تا آسمان.

جالب است بدانید شیرازی‌های قدیم از محله قصر دشت با نام «شربت خانه» نیز یاد می‌کنند. ریشه این نام هم به درختان میوه فراوانی بر‌می‌گردد که در این محله وجود دارد. راستی! اگر به این محله رفتید (که حتماً پیشنهاد می‌کنیم بروید) سراغ باغ‌های زیبایی مثل باغ ناصری و باغ نوابی و حرم شاهزاده محمد(ع) از فرزندان امام موسی کاظم(ع) را بگیرید تا بیشتر با قدمت و اصالت این محله چشم‌نواز آشنا شوید.

باغ عفیف آباد | موزه نظامی فارس

باغ عفیف آباد یا باغ گلشن نمونه یک باغ مجلل از دوران قجری است. باغی بی‌حد زیبا که نمونه گل‌کاری ایرانی آن مثال‌زدنی است. محوطه باغ پوشیده از درختان قدبرافراشته و کهن، چمن‌های سرسبز و گل‌های خوش‌عطر و رنگارنگ است. کمی که بیشتر پیش بروید، عمارت و در کنار آن توپ‌وتانک‌های ارتش را می‌بینید؛ شاید برایتان عجیب باشد؛ اما باید گفت این باغ متعلق به ارتش است. از این رو ارتش، موزه نظامی فارس را در این باغ برپا کرده است که دیدن آن کنجکاوی شما برمی‌انگیزد.

حالا برویم سراغ عمارت باغ عفیف آباد. در جلوی ساختمان نیز استخر بزرگی وجود دارد که راه اصلی باغ از جلو آن شروع می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم جلوی استخر بایستید و در حالی که عمارت عفیف آباد پشت سرتان است، یک عکس یادگاری باشکوه ثبت کنید. پس از اینکه از کنار استخر گذشتید، به ساختمان دوطبقه عمارت می‌رسید. طبقه پایین، موزه نظامی است. در وسط این طبقه یک آب‌نمای زیبا و در طرفین شمال و جنوب تالار، دو بخاری از سنگ مرمر تراشیده‌شده وجود دارد. اتاق‌های تودرتو در طبقه دوم دورتادور یک راهروی طولانی ساخته شده‌اند. در وسط طبقه دوم، تالار باشکوهی با سقف چوبی وجود دارد که به نقش‌های گل و بوته، شکارگاه و بزم و شادی آراسته شده است. دورتادور دیوارها گچ‌بری و مقرنس‌کاری شده و درها و پنجره‌ها از شیشه‌های رنگی ساخته شده‌اند.

قهوه‌خانه سنتی و حمام خزینه‌ای عفیف آباد از آثار دیدنی دیگر این باغ است که با هنر دیوارهای نقش‌برجسته و نقاشی داستان‌های شاهنامه مزین شده‌اند.

مجتمع گردشگری سرزمین سبز | گرینلند

تا اینجا زبان‌زدترین جاذبه های گردشگری شیراز را معرفی کردیم که همه ای عمارت‌ها، باغ‌ها بازارها و مساجد ریشه در تاریخ شیراز داشتند. حال می‌خواهیم آخرین جای دیدنی شیراز را با معرفی گرینلند به پایان برسانیم. درست است که گرینلند یک بنای تاریخی و باستانی نیست؛ اما یک مجتمع گردشگری چشم‌نواز و مدرن با کلیه امکانات رفاهی هست. مجتمع گردشگری سرزمین سبز صدرا در بهترین موقعیت مکانی، جایی میان باغ‌شهرهای گلبهار در شهر جدید صدرای شیراز قرار دارد و بیشتر به‌خاطر وجود رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌هایش معروف شده است.

درست است که این مجموعه از مرکز شهر شیراز نسبتاً دور است؛ اما پیشنهاد می‌کنیم یک نیم‌روز خود را برای بازدید از این مجموعه باشکوه اختصاص دهید تا علاوه بر نوش‌جان‌کردن غذاهای باکیفیت، از عطر خوش طبیعت شیراز نیز بهره ببرید. جالب است بدانید سوئیت‌های اقامتی، مرکز برگزاری همایش‌‏ها، مرکز آب‌درمانی، گالری هنری، آب‌نما، شهربازی و 35 هکتار فضای سبز نیز از دیگر امکانات این مجموعه گردشگری است.

در این مقاله سعی کردیم «جاهای دیدنی شیراز» را که برای هر مسافر و گردشگری جذابیت خاص خودش را دارد، معرفی کنیم تا بعد از خرید بلیط قطار شیراز یا بلیط اتوبوس شیراز و سفر به شهر شعر و فرهنگ با آگاهی کامل، از آن‌ها دیدن کنید و لذت ببرید. یادتان باشد قدم در شهر باستانی می‌گذارید که هرساله میلیون‌ها نفر به عشق دیدنش به آن سفر می‌کنند. از شما می‌خواهیم تجارب خود را از بازدید از دیدنی های شیراز با ما و همراهان ره بال آسمان در میان بگذارید.