راهنمای سفر کرمان | شهر ارگ باشکوه و باغ تاریخی زیبا

اگر قصد دارید برای روزهای سرد سال برنامه سفر بچینید، همراه ما باشید. در برنامه سفر امروز ره بال آسمان قصد داریم به کرمان سفر کنیم. از تاریخ و فرهنگ و هنر کرمان بگوییم. سری به کویر رمزآلود شهداد بزنیم. در باغ‌های پسته رفسنجان تفرج کنیم و از معادن مس سرچشمه و گل‌گهر خبری بگیریم و در نهایت در مکان‌های تاریخی و جاهای دیدنی کرمان با هم قدم بزنیم تا نوعی دیگر از ایران‌گردی را تجربه کنیم. همراه ما باشید.

کرمان کجاست؟

احتمالاً همه شما می‌دانید که کرمان کجاست. کرمان منطقه‌ای است که در پارسی باستان، کارمانیا نامیده می‌شد. این شهر یکی از کلان‌شهر‌های ایران، مرکز استان کرمان و یکی از پنج شهر تاریخی ایران محسوب می‌شود. زبان مردم این شهر فارسی با لهجه کرمانی است که به لهجه شیرازی شباهت دارد. اقلیت‌هایی نیز در این شهر به زبان خود سخن می‌گویند. در بین عشایر هم زبان ترکی و بلوچی رایج است. در کل می‌توان گفت زبان مردم این منطقه زبان فارسی قدیم است.

بهترین فصل سفر به کرمان | بهارهای خنک

بستگی دارد بخواهید عازم کدام‌یک از شهرستان‌های کرمان باشید؛ چون این شهر تنوع آب‌و‌هوایی بسیاری دارد. مثلاً کلوت شهداد که یک منطقه بیابانی است با فاصله اندکی از سیرچ واقع شده که یک منطقه کوهستانی است. این شهر زمستان‌های بسیار سردی دارد.

طبیعت کرمان | کویری نسبتاً خشک

بخش جنگلی شهر کرمان بسیار کم‌درخت است. از گیاهان این شهر می‌توان به گیاهان دارویی مثل زیره سیاه، آنغوزه، آلاله، آویشن، کاکوتی و پونه اشاره کرد. بخش بیابانی حدود 80درصد شهر را در بر گرفته است. به‌طور کلی می‌توان از این شهر به‌عنوان یک شهر کویری یاد کرد.

در این شهر زاغ، کل، بز، قوچ، میش، آهو، گربه جنگلی، پلنگ ایرانی، گربه وحشی و یوزپلنگ ایرانی دیده شده است. در قدیم، ببر و شیر ایرانی هم از گربه‌سانان این ناحیه بودند که منقرض شدند.

جاهای دیدنی کرمان | متفاوت و زیبا

• دره زبان مار

در شرق منطقه کلوت‌ها و غرب چاله مرکزی لوت، دره زبان مار قرار دارد. علت نام‌گذاری آن شباهت ظاهری این دره به زبان مار در نقشه هوایی است. این دره در انتها به دو قسمت تقسیم می‌شود. طول دره زبان مار حدود ۹ کیلومتر و ارتفاع دیواره‌ها ۳۰ متر است. هر چه به غرب نزدیک‌تر شوید، طول آن کمتر می‌شود.

• دره سختی

دره سختی در ۳۰کیلومتری شهر کرمان در ضلع شمال شرقی کافر کوه قرار دارد. در این دره به واسطه جریان آب رودخانه و نزدیک به ۴۵ آبشار بلند و کوتاه با ارتفاعی بین ۳ تا ۴۵ متر وجود دارد و همان طور که از نام آن پیداست گذر از آن بسیار سخت است و نیازمند ابزار فنی، آمادگی بدنی و داشتن مهارت شنا است. پیمایش در دره سختی حدود ۵ روز زمان می‌برد!

• آبشار‌های سیمک

آبشار‌های سیمک در ۳۵کیلومتری شمال شهر کرمان در منطقه کوهپایه‌ای واقع شده است. وجود امکانات و اردوگاه سیمک که تحت مدیریت آموزش و پرورش است، باعث جذب گردشگران بسیاری در طول سال شده است. همچنین ۱۳ آبشار سیمک نیازمند صعود و فرود‌های فنی است که کوه‌نوردان و صخره‌نوردان را به خود جذب کرده است.

• تنگه برج

تنگه برج شاهکار طبیعی کویر لوت است که قدمت آن به دوران یخبندان اول و دوم زمین‌شناسی می‌رسد. این تنگه در حال حاضر نیز محل عبور روان‌آب‌هایی است که بر اثر رگبار‌های موقت ایجاد می‌شود.

تاریخچه | کرمان در گذر زمان

از دلایل مهم شهرت کرمان در تاریخ کهن و رونق اقتصادی آن دیار در دوران گذشته است. در آن دوران، فقر اقوام پیرامون موجب حمله و یورش گاه و بیگاه به مردم ثروتمند این استان و غارت اموال آنان می‌شده که این امر نیز منجر به ساخته‌شدن قلعه بم در شهر بم شد تا پناهگاهی برای جان و مال مردم باشد.

کشفیات جیرفت نیز از دیگر دلایل شهرت استان کرمان است. از اشیای ارزشمند به‌دست‌آمده از کشفیات باستان‌شناسی، لوحی است که رمزگشایی آن باعث قضاوتی جدید درباره خط و تمدن بشر شد.

مردمانی حدود ۵هزار سال پیش در محلی به نام تل ابلیس (در نزدیکی کرمان کنونی) زندگی می‌کردند که برای نخستین‌بار به صنعت ذوب مس دست پیدا کردند. در عصر هخامنشی از چوب درختان این شهر برای داریوش فرستاده می‌شد که این امر نیز حکایت از سرسبزبودن این سرزمین دارد.

علت دیگر رونق اقتصادی این استان در گذشته، ارتباط تجاری آن با هند بوده است. تجار هندی محصولات و تولیدات این شهر را می‌خریدند و به جای آن انواع ادویه به این شهر می‌دادند. این دادوستد سبب رونق اقتصادی‌اش می‌شد. این تجارت منجر به تأسیس کاروانسرای ویژه‌ای برای هندی‌ها شد. این کاروانسرا همچنان در بازار قلعه وجود دارند.

مشاهیر کرمان | ستارگان آسمان علم و ادب

هوشنگ مرادی کرمانی در سال 1323 در این شهر متولد شد. این نویسنده معروف با آثار ارزشمندی مثل «من غزال ترسیده‌ای هستم» و «قصه‌های مجید» به شهرت رسید. محمد ابراهیم باستانی پاریزی نیز تاریخ‌نویس، نویسنده و شاعر بزرگ متولد این شهر در سال 1304 است. «از سیر تا پیاز»، «کوچه محمد ابراهیم‌های هفت پیچ»، «اژدهای هفت سر»، «زیر این هفت آسمان»، «خود مشت مالی»، «نون جو و دوغ گو» از آثار زیبای این نویسنده بزرگ است.

ابوحامد یا بیهقی ثانی، پزشک، شاعر، نویسنده و مورخ قرن ۶و ۷ق نخستین مراکز درمانی را در کرمان و یزد احداث کرد. از تألیفات او می‌توان «عقدالعلی للموقف الاعلی» و «بدایع الزمان فی الوقایع الکرمان» را نام برد.

جاهای تاریخی کرمان

• قلعه دختر

قلعه دختر معروف به قلعه کهنه در کنار یک آتشکده به نام آناهیتا در شرق شهر کرمان قرار دارد. این قلعه با استفاده از خشت و خاک رس و روی صخره‌ای به ارتفاع ۴۰۰ متر بنا شده است. قدمت آن به پیش از اسلام باز می‌گردد. حدود 220 سال پس از میلاد مسیح، در اواخر دوره ساسانیان و در دوره سلجوقیان، از این قلعه به‌عنوان پناهگاه استفاده می‌شد. پژوهشگران معتقدند یکی از دلایل اسم‌گذاری قلعه به این نام، این است که زمانی دختری قدرتمند، ملکه آن بوده است.

• باغ فتح آباد کرمان

باغ فتح آباد کرمان قدمتی ۴۰ساله و قدیمی‌تر از باغ ماهان دارد. در سال 1218 ساخته شده و به‌عنوان تفرجگاه حاکم شهر استفاده می‌شد. با به حاکمیت‌رسیدن فرمانفرما، او قصد خرید باغ را می‌کند که موفق به خرید آن نمی‌شود و اقدام به ساخت باغ ماهان می‌کند. با مشهورشدن باغ ماهان، باغ فتح آباد از رونق می‌افتد. اکنون این باغ بازسازی شده و به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی کرمان قابل بازدید است. این مکان دارای رستوران با غذای سنتی، عطاری و دمنوش‌خانه نیز هست.

• مدرسه حیاتی

مدرسه حیاتی سومین مدرسه داخل بازار با سردر کاشی‌کاری‌شده و دارای دو صحن و حجره با معماری قاجاری است. در کنار آن محوطه‌ای شبیه چارسوق و بدون سقف قرار دارد که در اصطلاح محلی به آن قیصریه می‌گویند.

• گنبد مشتاقیه (سه گنبد)

گنبد مشتاقیه در فلکه مشتاقیه کرمان قرار دارد که در دوره قاجار احداث شده است. بنای کلی این مکان از ۳ گنبد روی ۳ مقبره با نام‌های مشتاق علیشاه، شیخ اسماعیل و کوثر علیشاه تشکیل شده است. مشتاق علیشاه در اواخر زمستان 1206ق به جرم خواندن قرآن با نوای سه تار، کشته شد. وی فردی بود که سیم چهارم را به سه تار اضافه کرد و به احترامش، نام این تار چهارم را تار مشتاق گذاشتند.

• یخدان مویدی

یخدان مویدی بزرگ‌ترین پخچال خشت و گلی ایران و جهان است. این بنا در اواخر دوره صفویه ساخته شده است. در گذشته این بنا خارج از شهر کرمان قرار داشت؛ اما به‌تدریج با توسعه و گسترش شهر، این مکان جزئی از شهر شد. یخدان دایره‌ای و پوشش آن از خشت و ملات است. اطراف این مکان دارای فضای سبز است و کاربرد آن، نگهداری یخ در ایام تابستان بوده است.

• گنبد جبلیه

گنبد جبلیه کرمان گنبدی هشت‌ضلعی ساخته شده از شیر شتر و خشت در شرقی‌ترین قسمت شهر کرمان قرار دارد. به نظر می‌رسد در مصالح این گنبد از ملاتی استفاده شده که هرگز پوسیده نمی‌شود. از قدمت و سال ساخت این گنبد اطلاعات دقیقی وجود ندارد؛ اما احتمال می‌رود این بنا مربوط به دوره ساسانی باشد.

• مسجد چهل ستون کرمان

مسجد چهل ستون مربوط به دوره شیخیه بوده و سال 1286 ساخت آن به اتمام رسیده است. این بنا به تقلید از مسجد وکیل شیراز ساخته شده و متشکل از چهل ستون سنگی یکپارچه است.

• مسجد جامع کرمان

مسجد جامع کرمان یکی از زیباترین مساجد ایران است و در دوران حکومت امیر مبارزالدین محمد مظفر از سلسه آل مظفر ساخته شده است. با توجه به کتیبه‌ای که بر سر در شرقی این مسجد قرار دارد می‌توان پی برد که قدمت آن مربوط به سال ۷۵۰ق ‌باشد. از زیباترین قسمت بنا می‌توان به کاشی‌کاری و معرق محراب اشاره کرد.

فرهنگ | تجلی تمدن شهر

مردم کرمان سنت‌ها را بسیار محترم می‌شمارند. حتی با گذشت سال‌ها، سنت‌هایی همچون تهیه سمنو و کماج سهن، شب چله، شب شیشه، جشن‌های ملی و سنتی و… نیز همچنان پابرجاست.

دین اکثر مردم این شهر اسلام است؛ اما جمعیت زیادی از زرتشتیان ایران نیز در این استان زندگی می‌کنند و جشن سده کرمان نیز در فهرست آیین‌های ملی ثبت شده است.

لباس محلی کرمان | پوشش خاص و زیبا

لباس مردم کرمان به سه دسته محلی، بلوچی و زرتشتی تقسیم می‌شود. لباس‌های زنانه در این شهر شامل چارقد، پیچه، شلیت، پیرن و یل است.

لباس‌های مردانه نیز دارای اجزایی از جمله کلاه نمدی یا کلاه دوره‌ای، پیراهن نسبتاً بلند تا بالای زانو با یقه گرد و ساده، قبا، شال کمر، جلیقه، گیوه، ساغری، ارسی، زنگال و پاتابه است. پاتابه پارچه‌های پشمی‌ یا ابریشمی ‌از مچ تا زیر زانو پیچیده می‌شود که در بین زرتشتیان معروف است.

موسیقی کرمان | نوای جان‌فزا

از موسیقی کرمان می‌توان به لالایی‌ها، شاهنامه‌خوانی، اشعار حماسی، آواز‌های چوپانی و ملخ زنی اشاره کرد. آواز‌های جشن سده، طلب باران و کلیدزنی از آواز‌های زیبای این مردمان است. در این شهر 35 نوع ساز کوبه‌ای بدون پوست و پوست‌دار، بادی، زهی، کمانی موجود است. یک نمونه از این ساز‌ها «سوتاکو» است. نام این ساز بیشتر شبیه به اسامی ‌ژاپنی است تا ایرانی! این ساز جالب از پوست انار خشک و بدون دانه ساخته شده است که روی آن یک یا چهار یا شش سوراخ گذاشته و در آن می‌دمند.

غذاهای کرمان | تجربه طعمی متفاوت

بخش مهمی ‌از فرهنگ یک سرزمین را غذاهای آن تشکیل می‌دهد. با توجه به تاریخ و فرهنگ بسیار غنی کرمان، باید انتظار دستپخت بسیار خوشمزه‌ای از اهالی این شهر داشت. غذا‌های معروف و خوشمزه کرمان عبارت‌اند از آبگوشت بادمجان و کشک، آبگوشت زیره، آش گندم شیر، اوماج آش، خورش بزقورمه و مجور کدو.

برای تهیه ناهار یا شام می‌توانید به یکی از رستوران‌های زیر بروید که در این شهر معروف هستند:

رستوران وکیل، رستوران سالسا و رستوران مکث. در این رستوران‌ها غذاهای محلی کرمانی و سایر غذاها را می توانید تهیه کنید.

اقامت در کرمان | شبی در کویر

در کرمان هتل‌های متعددی آماده ارائه خدمات به مسافران هستند. هتل پنج ستاره پارس، معروف‌ترین هتل های کرمان است که در بلوار جمهوری و در چهارراه فرهنگیان قرار دارد.

همچنین در۷۰کیلومتری کرمان، اقامتگاه بومگردی کاشکیلو در شهداد قرار دارد که با نزدیکی به جاذبه‌هایی چون کلوت‌ها، آبگرم سیرچ و… انتخاب جذابی است. البته حواستان باشد که در این اقامتگاه برخی اتاق‌ها فاقد حمام و دستشویی و حتی پنجره هستند که برای حفظ معماری سنتی این مکان است. حمام و دستشویی به‌صورت عمومی ‌در این اقامتگاه موجود است. از امکانات این اقامتگاه می‌توان به اتاق مخصوص تلوزیون، اینترنت، هماهنگ کننده تور، پارکینگ و صبحانه در اتاق اشاره کرد.

سوغات کرمان | یادگاری‌های سفر به کرمان

صنایع دستی کرمان شهرت جهانی دارد. همان طور که گفته شد در این استان معادن بسیاری وجود دارد که از آن‌ها می‌توان به مس و ذغال سنگ اشاره کرد. انبر و چاقوی راینی، ظروف مسی، پته دوزی، شال، گلیم و ترمه از صنایع دستی بسیار مشهور این شهر هستند. شال کرمان در گذشته از ارزش بسیاری برخوردار بوده است.

همه مطمئناً ضرب‌المثل «مثل قالی کرمان می‌ماند» را به معنی شاداب و مرغوب‌بودن شنیده‌اید. از این ضرب‌المثل می‌توان متوجه شد که فرش و قالی کرمان نیز بسیار مرغوب بوده و طرفداران فراوانی هم دارد.

«زیره به کرمان بردن» یکی دیگر از ضرب المثل‌های کهن ایرانی‌هاست که به معنی انجام کار بیهوده است. این مثل اشاره‌ای به یکی دیگر از محصولات این استان دارد. زیره نیز یکی دیگر از محصولات این استان است که به مقدار فراوان یافت می‌شود و در غذاهای سنتی بسیار به کار می‌رود.

از شیرینی‌های محلی و بسیار خوشمزه این شهر هم می‌توان به کلمپه، کماج، حلوا، خرما، حاجی بادام، حاجی پسته، مسقطی و قووتو (قاووت) اشاره کرد. پیشنهاد می‌کنیم بدون چشیدن طعم آن‌ها این شهر را ترک نکنید!

به همه این‌ها پسته و گردو هم که اضافه کنید تا مجموعه سوغات کرمان کامل ‌شود.

مراکز خرید کرمان | لذت بازارگردی

قرار گرفتن کرمان بر سر راه ابریشم موجب پیشرفت اقتصادی بسیار این مجموعه و تجارت انواع کالا‌های داخلی و خارجی شده است. همچنین این امر سبب به‌وجودآمدن بازار‌هایی مثل بازار مظفری، بازار وکیل، بازار اختیاری، بازار کوچه باغ، بازار گنجعلیخان، ارگ و… شده است.

مسیرهای دسترسی به کرمان

• سفر هوایی

فرودگاه بین‌المللی کرمان به نام فرودگاه آیت‌اله هاشمی‌رفسنجانی، یکی از مهم‌ترین پایانه‌های حمل‌ونقل هوایی در کشور است که به‌صورت هفتگی حدود ۱۱۵ پرواز داخلی و خارجی در آن انجام می‌شود؛ بنابراین امکان خرید بلیط هواپیما کرمان از بسیاری از شهرها امکان‌پذیر است. این فرودگاه در شهر کرمان در انتهای بلوار جمهوری اسلامی واقع شده است و دو ترمینال داخلی و خارجی دارد. فرودگاه کرمان مانند دیگر فرودگاه‌ها دارای امکانات رفاهی مثل اتاق مادر و کودک، اتاق سیگار، خدمات حمل بار، بوفه، رستوران، غرفه‌های تجاری و شعبه‌های بانکی است.

• راه آهن کرمان

کرمان دارای خط آهن نیز هست و روزانه تعداد زیادی مسافر از طریق خرید بلیط قطار کرمان به این شهر سفر می‌کنند. راه‌آهن کرمان در تاریخ 31 مرداد 1387 افتتاح شد و دارای 17 ایستگاه است. گفتنی است ایستگاه راه‌آهن کرمان به‌عنوان مبدأ حرکت همه قطار‌های مسافربری، همچنین وجود کارخانه تعمیرات سالن‌های مسافری و ایستگاه‌های بین‌المللی زرند، از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست.

• مسیر زمینی

جاده خلیج فارس که یکی از پرترددترین راه‌های ایران است، از نزدیکی کرمان عبور می‌کند. این شهر فاصله کمی با جنوب و مرکز ایران دارد و جاده به سمت بم، نهایتاً به استان سیستان و بلوچستان و چابهار ختم می‌شود. از یک سمت دیگر هم یک جاده مهم از کرمان خارج می‌شود که از جیرفت می‌گذرد و به بندر مهم جاسک می‌رسد. این جاده‌ها غالباً به دلیل بیابانی بودن منطقه، فاقد جاذبه‌های سبز هستند؛ به همین دلیل شاید خرید بلیط اتوبوس کرمان و سفر با وسیله نقلیه عمومی راحت‌تر از رانندگی در جاده‌های کویری باشد.

به انتهای سفر به کرمان رسیدیم. این شهر تاریخی با قدمتی کهن در دل خود حرف‌های نگفته فراوانی دارد که باید درباره هر کدام جداگانه صحبت کرد. شما از سفر به این شهر و بازدید از جاهای دیدنی آن چه خاطراتی با خود دارید؟ برای ما در ره بال آسمان بنویسید.