عمارت مسعودیه تهران | ساختمانی که به رگبار بستند

بازدید از خانه‌های قدیمی مثل سفری به اعماق تاریخ است و شما را به گذشته‌ها می‌برد. اگر قصد سفر به تهران را دارید، می‌توانید بازدید از این خانه‌ها را در برنامه‌‌هایتان بگذارید. عمارت مسعودیه تهران، بنایی زیبا و چشمگیر است که زمان زیادی از ساخت آن می‌گذرد. جذابیت این بنا آن‌قدر زیاد است که همه بازدیدکننده‌ها را شگفت‌زده می‌کند.

عمارت مسعودیه تهران کجاست؟

این عمارت در مرکز شهر تهران و در نزدیکی میدان بهارستان است. می‌توانید عمارت مسعودیه را در ضلع جنوب غربی میدان و خیابان اکباتان پیدا کنید.

تاریخچه عمارت مسعودیه تهران

زمانی که حاکم‌های قاجار در تهران حکومت می‌کردند، عمارت‌های مختلفی را در شمال ایران و در قلب پایتخت ساختند. عمارت مسعودیه از خانه های دیدنی تهران و مربوط به همین دوره است. این بنا را به دستور مسعود میرزا یا همان ظل السلطان، فرزند بزرگ ناصرالدین شاه ساخته‌اند. او ابتدا در سال 1252 هجری شمسی باغ نظامیه را خرید. این باغ یادگار دوره حکومت فتحعلی شاه بود. سپس به رضا قلی خان (سراج الملک) دستور داد تا باغ مسعودیه را در غرب عمارت نظامیه بسازد. روی کتیبه‌های مختلف عمارت، تاریخ 1290 هجری قمری را نوشته‌اند که سال ساخت بنا را نشان می‌دهد. این تاریخ به سال 1257 هجری شمسی اشاره می‌کند؛ البته بعضی‌ها هم معتقد هستند که ساخت‌وسازهای این عمارت را از همان سال 1252 هجری شمسی شروع کرده‌ بودند.

• فروش عمارت مسعودیه

در سال 1284 هجری شمسی، ظل السلطان اختیار فروش این عمارت را به پسرش داد. او یک سال بعد این خانه را به همدم‌السلطنه، همسر جلال الدوله و دختر میرزا یوسف مستوفی الممالک، فروخت. میرزا یوسف مستوفی الممالک در آن زمان صدراعظم ظل السلطان بود و در این خریدوفروش وکالت دخترش را هم بر عهده داشت. همدم السلطنه برای خرید این عمارت 50 هزار تومان به پسر ظل السلطان داد.

• به رگباربستن عمارت مسعودیه در دوره مشروطه

در هر بخش از این باغ ردپایی از وقایع تلخ و شیرین تاریخی به جا مانده است. این عمارت یکی از پایگاه‌های مشروطه‌خواهان و مخالف‌های محمدعلی شاه در زمان جنبش مشروطه بود. در آن دوره ظل السلطان با برادرش مظفرالدین شاه و فرزند او اختلاف نظر داشت. به همین خاطر زیر کالسکه محدعلی شاه بمب دست‌سازی را منفجر کرده بودند. این بهانه باعث شد تا محمدعلی شاه دستور به‌توپ‌بستن مجلس را بدهد. بعد از این کار دستور داد که عمارت مسعودیه، خانه ظهیرالدوله و دیگر مشروطه‌خواهان را هم به رگبار ببندند.

• کاربرد عمارت مسعودیه تهران در دوره پهلوی

بعد از روی کار آمدن دوره پهلوی، رضاشاه در سال 1299 هجری شمسی این عمارت را از همدم السلطنه خرید. او در سال 1300 عمارت را در اختیار وزارت فرهنگ، معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه یا همان هنرهای زیبا گذاشت. از سال 1302 هجری شمسی وزارت آموزش و پرورش کارش را در این عمارت شروع کرد. این عمارت به‌مدت 55 سال در اختیار وزارت آموزش و پرورش بود. البته بین سال‌های 1342 و 1343 عمارت را برای مدت کوتاهی به دانشکده افسری تبدیل کرده‌اند. بعد از گذشت چند سال وزارت آموزش و پرورش این خانه قدیمی را به وزارت میراث فرهنگی داد. سازمان میراث فرهنگی برای حفاظت بهتر از این مجموعه، آن را به‌مدت 30 سال به شرکت سرمایه‌گذاری عظام سپرد. عمارت مسعودیه تهران را در سال 1377 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت کرده‌اند.

معماری عمارت مسعودیه تهران

معماری عمارت مسعودیه از جذاب‌ترین معماری‌های دوره قاجار است. با شروع حکومت قاجار رفت‌وآمد به کشورهای اروپایی بیشتر شد و هنر غرب به ایران راه پیدا کرد. معمارهای ایرانی با الهام‌گرفتن از هنرهای غربی توانستند معماری ایرانی را ارتقا بدهند. در آثار به‌جامانده از این دوره می‌شود نوآوری‌های خلاقانه‌ای را دید. سردر پیاده عمارت نمونه‌ای تماشایی از ورودی‌های دوران قاجار است. برای ساخت این سردر از معماری اروپایی الهام گرفته‌اند. نقشی از دو فرشته روی آن خودنمایی می‌کند که لوحی را نگه داشته‌اند. سردر دیوان‌خانه را با کاشی‌کاری‌های برجسته‌ای تزئئین کرده‌اند.

در بخش اصلی خانه از معماری سنتی ایرانی استفاده کرده‌اند. بعد از ورودی، باید از هشتی بگذرید تا به حیاط اصلی برسید. اتاق‌های عمارت را دورتادور حیاط ساخته‌اند و حوضی مستطیلی در مرکز حیاط است. می‌شود گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌ها، ستون‌های منقش، خطاطی‌های چشمگیر و درهای اُرسی و منبت‌کاری‌شده را در هر بخش از عمارت دید. همچنین هفت کتیبه در محل‌های مختلف عمارت وجود دارد؛ دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردرد کالسکه‌رو، دو کتیبه در عمارت دیوان‌خانه و دو کتیبه در عمارت مشیریه.

بخش های مختلف عمارت مسعودیه تهران

کمی قبل گفتیم مجموعه مسعودیه در یکی از پررفت‌وآمدترین بخش‌های تهران است؛ اما زمانی که به داخل باغ بروید، دیگر از شلوغی‌های بیرون خبری نیست. بعد از ورود به مجموعه، ماجراجویی هیجان‌انگیزی شروع می‌شود. زیربنای باغ مسعودیه در ابتدا ۴هزار مترمربع بود؛ اما در حال حاضر فقط ۲هزار مترمربع از آن زمین باقی مانده است. عمارت داخل باغ هفت بخش اصلی دارد که هرکدام از آن تماشایی هستند. این عمارت از دو فضای درونی و بیرونی تشکیل شده است؛ البته در حال حاضر می‌توانید فقط از بخشی از فضای درونی دیدن کنید. حیاط‌های تودرتوی عمارت جذابیت این بنا را بیشتر می‌کند. این بنا چندین بخش اصلی و فرعی دارد؛ مثلاً

• دیوان‌خانه؛
• سفره‌خانه و حوض‌خانه؛
• حیاط سید جوادی؛
• عمارت سیدجوادی؛
• حیاط مشیری؛
• عمارت مشیری؛
• حیات خلوت؛
• عمارت حیات خلوت؛
• عمارت سردر (پیاده)؛
• باغ دیوان‌خانه؛
• عمارت دیوان‌خانه؛
• بنای یک‌طبقه با زیرزمین؛
• عمارت سردرد کالسکه‌رو.

بعد از ورودی اصلی مسیری کالسکه‌رو و سنگ‌فرش‌شده‌ای به درازای 134 متر تا جلوی دیوان‌خانه وجود دارد. درخت‌های بلند قامت کاج دوطرف این مسیر را پوشانده‌اند. در حیاط جلوی دیوان‌خانه حوضی بزرگ و دایره‌ای به شعاع 20 متر ساخته‌اند. بازتاب تصویر سردر دیوان‌خانه در حوض حیاط بسیار دیدنی است. در این بخش می‌توانید عکس‌هایی تماشایی بیندازید. اگر هنگام غروب از این بخش دیدن کنید، نورپردازی‌های شگفت‌انگیزی را می‌بینید. اطراف این حوض را با گلدان‌های شمعدانی تزئین کرده‌اند. بخش‌های دیگر حیاط هم آجرفرش است و چشم‌انداز زیبایی دارد.

• دیگر بخش‌های تماشایی در عمارت مسعودیه تهران

اگر به نمایش و تئاتر علاقه دارید، بازدید از سالن تماشاخانه را از دست ندهید. در این سالن تئاترهای مختلفی را اجرا می‌کنند. در سال 1304 یکی از اتاق‌های این مجموعه را به کتابخانه تبدیل کرده‌اند که اولین ساختمان فرهنگی در کشور است. امروزه آن را به کتابخانه ملی می‌شناسند. در اتاق دیگری از اشیاء زینتی نگهداری می‌کنند. این اتاق از موزه‌های هنری تهران است. در آنجا صنایع‌دستی و زیورآلات دست‌ساز هم می‌فروشند. برای ثبت روزتان خوب است تا عکاس‌خانه عمارت بروید. در آنجا می‌توانید لباس‌های قجری را امتحان کنید و عکس‌های به‌یادماندنی بگیرید.

• کافه مسعودیه

یکی از جذاب‌ترین بخش‌ها در این عمارت، کافه دنج و دل‌نشینی است که به آن کافه مسعودیه بهارستان می‌گویند. بعد از گشت‌وگذار در این مجموعه می‌توانید به آنجا سری بزنید و نفسی تازه کنید. این کافه در یکی از عمارت‌های مجموعه مسعودیه است. فضای سنتی کافه با پنجره‌های رنگارنگ و اُرسی جذابیت خاصی دارد. میز و صندلی‌هایش هم چوبی است و هر میز را با گل و شمع تزئین کرده‌اند. دم‌نوش‌ها و عرقیات این کافه لبریز از عطر و طعم ایرانی هستند. از عطر پای سیب‌هایش هم بهتر است چیزی نگویم. در کافه مسعودیه منوی متنوعی برای صبحانه‌ها آماده کرده‌اند. کافی است یک بار قهوه‌هایش را امتحان کنید تا مشتری ثابت آنجا بشوید. خوردن قهوه‌ای قجری در عمارت قجری خاطره‌ای ماندگار را برایتان می‌سازد.

جاهای دیدنی اطراف عمارت مسعودیه تهران

• باغ موزه نگارستان

اگر دلتان می‌خواهد در فضایی زیبا و دل‌نشین ساعتی را بگذرانید، پیشنهادمان باغ موزه نگارستان است. ساخت این باغ موزه به دوره قاجار می‌رسد. فضای باغ نگارستان آن‌قدر زیبا و دوست‌داشتنی است که می‌توانید ساعت‌ها در آن به گشت‌وگذار بگذرانید. جذاب‌ترین بخش باغ، عمارت‌های قدیمی آن هستند. دیوارها و تالار باغ نگارستان نقاشی‌های چشمگیری دارد. از زمان قاجار تا امروز این باغ کابردهای مختلفی مثل مدرسه، اداره دولتی و دانش‌سرا داشت. در جلوی کتابخانه باغ، مجسمه افراد مشهور ایرانی خودنمایی می‌کند. این مجسمه‌ها یاد افراد بزرگی مثل ملک الشعرای بهار، علی اکبر دهخدا، جلال همایی، پرویز خانلری و… زنده نگه داشته‌اند. زیبایی این باغ فقط به این بخش‌ها ختم نمی‌شود. موزه کمال الملک، دیوار نگار صف سلام فتحعلی شاه، نقاشی‌های علی اسفرجانی و… از بخش‌های جذاب باغ هستند. برای رفتن به این باغ باید به میدان بهارستان بروید و مسیر را تا خیابان شریعتمداری ادامه بدهید.

• عمارت امین السلطان

کوچه لاله زار تهران از آن دسته کوچه‌هایی است که با قدم‌زدن در آن به گذشته‌ها سفر می‌کنید. در این خیابان عمارتی قدیمی هست که معماری چشم‌نوازی دارد. این مجموعه تنها باغ به‌جامانده از باغ‌های لاله زار و از خانه های قدیمی تهران است؛ اما متأسفانه رو به تخریب است و باید آن را بازسازی کرد. فضای حیاط عمارت بسیار دل‌گشا و دیدنی است.

• موزه هنرهای ملی از جاهای دیدنی اطراف عمارت مسعودیه تهران

در نزدیکی عمارت مسعودیه می‌توانید از موزه هنرهای ملی هم دیدن کنید. این مجموعه از تخصصی‌ترین موزه های تهران است که ارزش هنری زیادی دارد. آثار چشمگیری از هنرهای نگارگری، مینیاتور، زری‌بافی، گبه و فرش، معرق و منبت، خاتم‌کاری و کاشی‌کاری در آن وجود دارد. برای تماشای این آثار باید به میدان بهارستان و خیابان کمال الملک بروید. این موزه در ساختمان وزارت فرهنگ و ارشاد است.

• خانه فراغت (عمارت دبیرالملک)

عمارت دبیر الملک از جاهای دیدنی تهران است که آن را در دوره قاجار ساخته‌اند. گچ‌بری‌ها و حیاط زیبای خانه نمای بسیار زیبایی دارند. این خانه را در سال‌های اخیر بازسازی کرده‌اند. دبیر الملک فراهانی صاحب اصلی این خانه بود. امروزه خانه فراغت بخش‌های مختلفی مثل شاه‌نشین، اتاق سینما، اتاق فرار، اتاق تنهایی، استدیو، کارگاه، اتاق بازی و… دارد. برای بازدید از این خانه باید از میدان بهارستان بگذرید. می‌توانید آن را در خیابان جاویدی، کوچه فخرالملک پیدا کنید.

اطلاعات بازدید از عمارت مسعودیه تهران

مسیر دسترسی

برای بازدید از این عمارت شگفت‌انگیز باید به استان تهران سفر کنید. بعد از رسیدن به پایتخت مسیر را تا میدان بهارستان ادامه بدهید. ورودی این عمارت در ضلع جنوب غربی و در خیابان اکباتان است. برای رفتن به عمارت مسعودیه تهران می‌توانید از گوگل مپ هم کمک بگیرید. اگر می‌خواهید از مترو استفاده کنید، باید با خط دو مترو به ایستگاه ملت بروید. خیابان ملت تا خیابان اکباتان فاصله زیادی ندارد. خط متروی دیگری هم تا ایستگاه بهارستان هست؛ اما از ایستگاه بهارستان باید مسیر طولانی‌تری را نسبت به مسیر اولیه پشت سر بگذارید. اتوبوس‌هایی که در خط میدان بهارستان_میدان جمهوری فعالیت می‌کنند، می‌توانند شما را به مقصد برسانند.

عمارت مسعودیه تهران یکی از قدیمی‌ترین آثار به‌جامانده از قاجار است. تلاش کردیم در این سفر مجازی با ره بال آسمان برای بازدید از این عمارت مشتاق بشوید. اگر در گذشته به آنجا رفته‌اید، تجربه‌هایتان را برایمان بنویسید.