قبرستان دولاب تهران | از سفارت‌ها اجازه ورود بگیرید!

جاهای دیدنی تهران کم نیست و اگر شهرگردی جزئی از سلیقه‌تان باشد، پایتخت می‌تواند برای مدت‌‌ها در لیست بازدیدهایتان باشد. چه ساکن تهران باشید و چه برای بازدید به این شهر بروید، احتمالاً راهنمای سفر تهران هم به کارتان می‌آید؛ اما اگر از شهرنشینی خسته‌اید، احتمالاً آب‌وهوای روستاهای اطراف تهران شما را تا آنجا می‌کشاند؛ اما در این بین روستاهایی هم هستند که قدمتی تاریخی یا جاذبه‌ای خاص دارند. در شرق استان تهران، روستای قدیمی دولاب قرار دارد که قبرستانِ میان بافت مسکونی آن از جاذبه‌های گردشگری روستاست. قبرستان دولاب تهران مقصد امروز ما برای بازدید است؛ پس با هم سری به آن می‌زنیم.

قبرستان دولاب تهران کجاست؟

این قبرستان را با نام  آرامستان دولاب هم می‌شناسند. قبرستان دولاب در استان تهران است که این استان از نظر جغرافیایی بخشی از شمال ایران به حساب می‌آید. قدیم‌ترها این قبرستان با مساحتی 75هزار مترمربع، قبرستانی کوچک در محدوده زمین‌های کشاورزی این روستای دولاب بود. این آرامستان یکی از از قبرستان های تاریخی ایران است و آن را به اسم قبرستان ممنوعه تهران هم می‌شناسند.

آشنایی با گورستان دولاب تهران

آرامستان دولاب مخصوص به‌خاک‌سپردن ارامنه و خارجی‌هایی است که در ایران درگذشتند. این قبرستان شش بخش جدا از هم دارد که هر کدام از این بخش‌ها به ملیت خاصی متعلق است.

• ارتدکس شرقی (یونانی‌ها، گرج‌ها و روس‌ها)؛
• لهستانی‌ها؛
• ارتدکس ارمنی؛
• کاتولیک رومی؛
• آشوری‌ها؛
• ارامنه.

تاریخچه قبرستان دولاب تهران

آرمستان دولاب بزرگ‌ترین آرامستان ارامنه در تهران است. در سال 1234 خورشیدی اولین شخص در این منطقه دفن کردند؛ او دکتر کلوکه، پزشکی فرانسوی بود که در دربار ناصرالدین شاه و محمدشاه قاجار خدمت می‌کرد؛ اما قبل از آن ارامنه را در «سورپ گورگ» دفن می‌کردند که از قدیمی‌ترین کلیساهای تهران است. با ساخت‌وسازهای زیاد اطراف بازارچه قوام‌الدوله، آرامستان این کلیسا از بین رفت و دو آرامستان دیگر را جایگزین آن کردند؛ یکی از آن‌ها در شمال ونک و یکی هم آرامستان دولاب بود. آرامستان ارامنه ونک هم به‌خاطر رشد ساخت‌وسازهای شهری از بین رفت و حالا فقط دولاب مانده است. بسیاری از تزئینات و سنگ‌های قیمتی دو آرامستان قبلی را هم به دولاب منتقل کرده‌اند.

نام‌های قبرستان دولاب

این آرامستان را با اسم‌های دیگری هم می‌شناسند؛ مثلاً قبرستان سلیمانیه، قبرستان اکبرآباد. گاهی هم اسم بخشی از آن را برای این قبرستان استفاده می‌کنند؛ مثلاً قبرستان ارتدکس‌ها، قبرستان لهستانی‌ها، فبرستان آشوری‌ها، قبرستان کاتولیک‌ها.

معرفی بخش‌های مختلف قبرستان دولاب

شاید قبرستان دولاب را به اسم قبرستان ارامنه هم بشناسند؛ اما در این آرامستان، مسیحی‌هایی از فرقه‌های مختلف مسیحت و از جای‌جای دنیا به خاک سپرده شده‌اند. برای هر فرقه و ملیتی بخشی از آرامستان را در نظر گرفته‌اند و آن‌ها را با اسامی خاص از هم جدا کرده‌اند. از 47هزار مترمربع این آرامستان، 3هزار و ۷۰۰ متر آن به ارتدکس‌ها تعلق دارد و 14هزار و ۲۰۰ متر آن هم برای کاتولیک‌هاست. در نیمی از بخش کاتولیک‌ها هم آوارگان لهستانی را به خاک سپرده‌اند؛ اما در نیمه دیگر فرانسوی‌ها، انگلیسی‌ها، چکی‌ها، آلمانی‌ها و سایر کاتولیک‌ها از اقوام دیگر را دفن کرده‌اند. در این گورستان هم مثل همه گورستان‌های مسیحی، روی قبرها سنگ‌های صلیبی و تصویری از حضرت مریم گذاشته‌اند. روی بعضی از قبرها هم عکس‌های سیاه‌سفیدی از متوفی است.

• آرامگاه لهستانی‌ها

نیمی از خاک گورستان کاتولیک‌ها به آوارگان لهستانی تعلق دارد. قرار بود آواره‌های لهستان در جنگ جهانی دوم را از ایران به کشورشان برگردانند؛ اما خیلی از آن‌ها به‌خاطر ضعف، بیماری و گرسنگی در ایران از دنیا رفتند و به خاک سپرده شدند. آرامگاه لهستانی های بندر انزلی و آرامگاه لهستانی های تهران از بزرگ‌ترین گورستان‌های جنگ جهانی دوم هستند.

• آرامگاه ارامنه در قبرستان دولاب تهران

این بخش از قبرستان با توجه به تاریخ به خاکسپاری متوفیانش، قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بخش آن است. در این بخش از آرامستان دولاب تهران افراد مشهور و بزرگان ارمنی را دفن کرده‌اند؛ این افراد زمانی در ایران زندگی می‌کرده‌اند و همین جا هم از دنیا رفته‌اند؛ مثلاً

• ارنست کلوکه (پزشک دربار قاجار)؛
• دکتر تولوزیان (از بانیان قبرستان دولاب)؛
• اوانس اوگانیانس (اولین کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سینمای ایران و بنیان‌گذار اولین مدرسه بازیگری در ایران)؛
• کونت دومونت فرت (اولین رئیس پلیس ایران)؛
• آلفرد ژان باتیست لومر (موسیقیدان برجسته فرانسوی در دوره قاجار و سازنده اولین سرود ملی ایران)؛
• ولادیسلاو بردیسکی (معمار لهستانی دوره قاجار و طراح معمار ایستگاه راه آهن تهران)؛
• شاهین سرکیسیان (پایه‌گذار تئاتر مدرن در ایران)؛
• آرام گارونه (از سرشناس‌های روزنامه‌نگاری)؛
• زورا ساکنیان (نماینده ارامنه در مجلس)؛
• مارکار قاراب گیان (شاعر و نقاش معروف)؛

• مقبره کارگران ایتالیایی

ترسناک‌ترین بخش در گورستان کاتولیک دولاب، در شمال غربی آن قرار دارد. در این بخش 26 کارگر ایتالیایی را به خاک سپرده‌اند که در معادن و راه‌آهن ایران کار می‌کردند. مقبره‌های این کارگران با باقی مقبره‌ها فرق می‌کند و شکل‌های عجیبی دارد؛ قبرهای آن‌ها عمودی در دیوارها قرار دارند. وقتی وارد این بخش از گورستان می‌شوید، انگار کارگرها در اطرافتان ایستاده‌اند و این شاید تجربه‌ای ترسناک باشد.

• گورستان ارتودکس‌ها

آرامگاه شاهزاده گرجی

در بخش ارتودکس‌ها، آرامگاهی با معماری گرجی چشمگیر است که ظاهری شبیه کلیسا دارد. این آرامگاه به «مینا دورا خوشتاریا» تعلق دارد که همسر تاجری گرجی بود. این بنای سفید را با نام «آرامگاه شاهزاده گرجی» هم می‌شناسند؛ احتمالاً برای همین است که بعضی‌ها معتقدند که این آرامگاه متعلق به الکساندر گرجی است که برادر پادشاه گرجستان بود. در زمان جنگ روسیه و ایران، پادشاه گرجستان طرفدار روسیه بود؛ اما الکساندر معتقد بود که روسیه بعد از ایران به گرجستان حمله می‌کند؛ پس طرف ایران را گرفت. عاقبت، گرجستان به دست روس‌ها افتاد و الکساندر از فتحعلی‌شاه درخواست کمک کرد؛ اما در نهایت راه به جایی نبرد. چیزی که این روایت را دور از ذهن می‌کند، این است که الکساندر در اواخر عمر خود مسلمان شد؛ پس احتمالاً او را در این قبرستان دفن نکرده‌اند.

تخریب و مرمت آرامگاه شاهزاده در قبرستان دولاب تهران

این آرامگاه آسیب‌های زیادی دیده بود؛ اما آن را در سال 1383 مرمت کردند. در حال حاضر هم تزئینات بدنه بنا از روی آن جدا شده و افتاده‌اند. خود بنا هم 3 سانتی‌متر نشست کرده است. بخش‌هایی از بنا هم نم دارد. اگر این بنا را که ثبت ملی هم شده است، بازسازی نکنند، احتمالاً به‌زودی از بین می‌رود.

در همین بخش از گورستان آنتوآن سوروگین را هم به خاک سپرده‌اند. او پنجاه سال در ایران زندگی کرد که با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار تا رضاشاه پهلوی گذشت. عکس‌های ارزشمند آنتوآن، مستند ارزشمندی از فرهنگ مردم در دوره قاجار و پهلوی است. نیکلای مارکوف هم در همین بخش گورستان آرمیده است. او معمار بناهای برجسته‌ای در ایران است؛ مثلاً ساختمان پست، دبیرستان البرز، دانشسرای عالی، زندان قصر. در بخش ارتودکس‌ها هم کلیسایی ساخته‌اند که زمانی مراسم آیینی در آن برگزار می‌کردند؛ اما حالا فقط بنایی است که در گورستان به خواب رفته است.

شرایط بازدید از قبرستان دولاب تهران

بازدید از گورستان کاتولیک دولاب برای عموم آزاد نیست و برای رفتن به آنجا به مجوز احتیاج دارید. هر بخش این گورستان برای یکی از سفارت‌های لهستان، روسیه، ایتالیا و فرانسه است؛ پس برای بازدید از قبرستان ممنوعه تهران باید از همه این سفارت‌ها مجوز بگیرید. به جز سفارت‌ها، خلیفه‌گری آشوری‌ها، ارامنه و… هم باید برای شما مجوز بازدید صادر کنند. این روش غیرممکن نیست؛ اما خیلی پیچیده و پردردسر است؛ پس بهتر است به راه دیگری فکر کنیم. راه دوم، ثبت‌نام در تورهای بازدید از گورستان کاتولیک دولاب است. اگر قرار باشد با تور از این قبرستان بازدید کنید، نیازی نیست خودتان برای مجوزها اقدام کنید.

مسیر دسترسی به قبرستان دولاب

رفتن تا پایتخت ایران را به خودتان می‌سپاریم. از آنجا آدرس زیر را دنبال کنید: اتوبان شهید محلاتی، خیابان دهم فروردین، میدان امام حسن، خیابان پاسدار گمنام.
قبرستان دولاب در شمال گلخانه‌های خیابان پاسدار گمنام، غرب املاک مسکونی، جنوب خیابان مستفیض و شرق خیابان رضایی تاجری است. این قبرستان خیلی بزرگ است و بخش‌های مختلفی دارد و هر بخش هم نگهبانی جداگانه دارد. مجوز هر سفارت را باید به نگهبانی مخصوص بخش مربوط به آن کشور نشان بدهید.

ره بال آسمان این بار شما را به بازدید قبرستان ممنوعه دولاب تهران برد. اینجا جایی است که برای ورود به آن نیاز به مجوز سفارت‌هایی خاص دارید. اگر گذرتان به این گورستان افتاد، تجربه‌هایتان را برایمان در کامنت‌ها بنویسید.