گرفتن پاسپورت | گام به گام تا دریافت گذرنامه

پاسپورت یا گذرنامه از جمله مدارک هویتی پر‌اهمیت و پر‌کاربردی است که افراد برای خروج از کشور، به آن نیاز دارند. از‌این‌رو تفاوتی نمی‌کند که سفر شما زیارتی، توریستی، کاری، علمی یا… باشد؛ حتی اگر بخواهید برای مدتی طولانی یا برای همیشه به کشوری خارجی مهاجرت کنید، داشتن پاسپورت الزامی است. به همین سبب، در این مطلب قصد داریم از سیر تا پیاز مراحل، مدارک، شرایط و هزینه‌های دریافت و تمدید پاسپورت یا گذرنامه را در اختیار شما قرار دهیم. برای اطلاع از نحوه دریافت پاسپورت و الزامات آن، با ما همراه باشید تا بتوانید به‌راحتی مراحل گرفتن پاسپورت را پشت سر بگذارید. 

پاسپورت چیست؟ 

پاسپورت (Passport) یا «گذرنامه» از جمله مدارک شناسایی رسمی است که از سوی دولت هر کشور، برای شهروندان همان کشور، صادر می‌شود. این مدرک از سویی مجوز خروج فرد از کشور بوده و از سوی دیگر ضامن امنیت و حفظ حقوق مسافر در کشور‌های خارجی است. 

انواع پاسپورت

• پاسپورت عادی

پاسپورت عادی که به آن پاسپورت توریستی نیز می‌گویند، رایج‌ترین نوع گذرنامه است. تمامی افرادی که می‌خواهند به هر دلیلی (تحصیل، کار، تجارت، گردشگری و…) از طریق هواپیما، به کشوری خارجی سفر کنند، باید برای دریافت این نوع گذر‌نامه اقدام کنند. گذرنامه معمولی یا توسط مأموران کنسولی وزارت امور خارجه در خارج از کشور یا توسط مأموران نیروی انتظامی در داخل کشور صادر می‌شود. 

• پاسپورت خدماتی

پاسپورت خدماتی نوع خاصی از گذرنامه است که فقط برای کارکنان دولت در شرایط خاص صادر می‌شود. آن دسته از کارکنان دولت که می‌خواهند به‌منظور انجام مأموریت‌های کاری، از کشور خارج شوند، باید برای گرفتن پاسپورت خدماتی اقدام کنند. این نوع گذرنامه توسط وزارت‌خانه، ناظر بر اداره‌ای که فرد در آن مشغول است، صادر می‌شود. 

• پاسپورت سیاسی

پاسپورت سیاسی همان طور که از نامش نیز دریافت می‌شود، برای افراد سرشناس سیاسی و مقامات کشور صادر می‌شود. این افراد برای انجام سفر‌های رسمی و بین‌المللی می‌توانند همراه همسر خود، برای گرفتن پاسپورت سیاسی اقدام کنند. سیاست‌های صدور این نوع گذرنامه با گذرنامه‌های دیگر، کاملاً متفاوت است. 

• پاسپورت اضطراری

پاسپورت اضطراری برای افرادی صادر می‌شود که به دلیل گم‌شدن، منقضی‌شدن یا به‌سرقت‌رفتن پاسپورتشان، قادر به ارائه پاسپورت نیستند و در عین حال سفری مهم در پیش دارند. در این حالت افراد می‌توانند برای گرفتن گذرنامه اضطراری اقدام کنند. دقت کنید که تاریخ انقضای این نوع گذرنامه بسیار کم است.

• پاسپورت اشتراکی

پاسپورت اشتراکی نوع دیگری از انواع گذرنامه است که برای افرادی که قصد دارند به‌صورت گروهی به مقصدی مشخص سفر کنند، صادر می‌شود. به‌طور مثال ورزشکارانی که می‌خواهند به‌منظور شرکت در مسابقات بین‌المللی ورزشی از کشور خارج شوند، می‌توانند برای گرفتن پاسپورت اشتراکی اقدام کنند. 

• پاسپورت خانوادگی

پاسپورت خانوادگی نیز نوعی گذرنامه است که برای یکی از اشخاص خانواده صادر می‌شود. با داشتن این نوع ویزا بقیه افراد خانواده می‌توانند همراه با آن شخص به سفر بروند. توجه کنید که حضور آن عضو از خانواده که ویزای خانوادگی برای آن صادر شده، در سفر الزامی است. به بیان دیگر، سایر اعضای خانواده، به‌شرط همراهی عضوی که دارای ویزای خانوادگی است، مجاز به سفر هستند. 

• پاسپورت داخلی

پاسپورت داخلی برای شهروندان درون یک کشور، به‌منظور انجام سفر‌های بین‌شهری و بین‌استانی، صادر می‌شود. 

مدارک لازم برای گرفتن پاسپورت

مرحله اول در مراحل دریافت پاسپورت، جمع‌آوری مدارک است؛‌ از‌این‌رو در ادامه مدارک لازم برای صدور گذرنامه را به‌طور دقیق عنوان کرده‌ایم:

مدارک مشترک در بین متقاضیان برای گرفتن پاسپورت

• • اصل شناسنامه و اصل کارت ملی (در‌صورتی که اصل شناسنامه و کارت ملی در دسترس نباشد، می‌توان تأییدیه ثبت احوال را اخذ و ارائه کرد.)؛
  • یک قطعه عکس بیومتریک مخصوص گذرنامه؛
  • اصل آخرین گذرنامه (در‌صورتی که پیش از این برای دریافت گذرنامه اقدام کرده‌اید و گذرنامه شما هنوز اعتبار دارد.)؛
  • ارائه مدرک اجازه محضری از سوی پدر یا قیم قانونی برای افراد کمتر از ۱۸ سال.

ویژگی‌های عکس بیومتریک مخصوص برای گرفتن پاسپورت:

1. عکس تمام رخ باشد. 
2. عکس بیومتریک باید کاملاً واضح، بدون سایه‌روشن یا تاری بوده و روتوش بیش از حد نداشته باشد. 
3. زمینه عکس سفید باشد.
4. عکس دختران و خانم‌های بیشتر از ۹ سال، باید با حجاب کامل (چادر، روسری غیر سفید، مقنعه بدون چانه و بدون طرح) باشد.
5. آقایان باید برای گرفتن عکس بیومتریک، لباسی یقه‌دار به تن داشته باشند. 
6. رنگ پس‌زمینه باید با رنگ لباس فرد، متفاوت باشد. 
7. مو و ریش آقایان باید بدون مدل خاصی بوده و مرتب باشد. همچنین خانم‌ها نیز نباید آرایش سنگین داشته باشند.
8. داشتن کلاه، عینک، شال گردن، هر‌گونه زیور‌آلات و… به‌هنگام گرفتن عکس ممنوع است. (فقط افراد نا‌بینا مجاز به زدن عینک هستند.)

مدارک مختص متقاضیان خانم برای گرفتن پاسپورت

• • مدرک اجازه محضری توسط همسر (در صورت متاهل‌بودن فرد)؛
  • اصل گواهی فوت یا اصل شناسنامه باطل‌شده همسر (در‌صورتی‌که فرد همسر خود را از دست داده است.)؛
  • اصل طلاق‌نامه (در‌صورتی که فرد از همسر خود جدا شده است).

• مدارک مختص متقاضیان آقا برای گرفتن پاسپورت

• • اصل کارت پایان خدمت؛
  • اصل کارت معافیت (در‌صورت معافیت از سربازی)؛
  • موافقت‌نامه سازمان وظیفه عمومی (برای مشمولان سربازی که قصد دارند برای تحصیل یا… از کشور خارج شوند)؛
  • ارائه نامه اشتغال به تحصیل به سازمان وظیفه عمومی (در‌صورتی که فرد دانشجو یا دانش‌آموز است.).

شرایط خاص گرفتن پاسپورت

شرایطی خاصی برای متقاضیان اخذ پاسپورت تعریف شده است که همه افراد به‌منظور دریافت گذرنامه باید این شرایط را رعایت کنند. به این منظور در ادامه شرایط گرفتن و تمدید پاسپورت برای مواقع خاص را عنوان کرده‌ایم:

• افراد نظامی که مشغول به خدمت هستند باید نامه موافقت حفاظت یگان مربوطه را دریافت کرده و در دبیرخانه اداره گذرنامه ثبت کنند. همچنین این افراد برای انجام مراحل گرفتن پاسپورت نیز باید این نامه را به‌همراه داشته باشند. 
• افراد نظامی بازنشسته‌ای که کمتر از ۵ سال از بازنشسته‌شدن آن‌ها می‌گذرد باید به‌هنگام ثبت درخواست برای گرفتن گذرنامه، نامه از حفاظت يگان مربوطه را نیز همراه با سایر مدارک خود ارائه کنند. 
• ارائه اصل و کپی کارت کانون بازنشستگان به‌منظور گرفتن پاسپورت برای افراد نظامی باز‌نشسته‌ای که بیشتر از ۵ سال از بازنشستگی آن‌ها می‌گذرد، الزامی است.
• از شرایط گرفتن پاسپورت برای افراد بیشتر از ۱۵ سال، داشتن شناسنامه عکس‌دار است. 
• نوجوانان کمتر از ۱۵ سال باید گواهی اشتغال به تحصیل، دفترچه بیمه یا گذرنامه عکس‌دار خود را ارائه دهند. 
• حضور افراد کمتر از ۶ سال نیز برای ثبت در‌خواست صدور گذرنامه، در دفاتر پلیس +۱۰ الزامی است. 

افرادی که شرایط دریافت پاسپورت را ندارند

برخی افراد بر‌اساس قوانین تعریف‌شده برای صدور پاسپورت، شرایط گرفتن گذرنامه را ندارند. در ادامه شرایطی را که باعث می‌شود افراد نتوانند برای اخذ گذرنامه اقدام کنند را عنوان کرده‌ایم:

• افرادی که ممنوع‌الخروج هستند. به بیان دیگر، افرادی که طبق دستور کتبی مسئولان قضایی، اجازه خروج از کشور را ندارند، نمی‌توانند ویزا بگیرند. 
• اشخاصی که دارای سوء‌پیشینه هستند، نمی‌توانند برای گرفتن گذرنامه اقدام کنند. این افراد پس از گذشت ۲ سال از زمان رخداد سوء‌پیشینه خود، می‌توانند برای دریافت گذرنامه، در‌خواست خود را ثبت کنند. 
• افرادی که بر‌اساس نظر مسئولان، خروجشان از کشور، موجب آسیب به حکومت می‌شود، اجازه گرفتن گذرنامه و خروج از کشور را ندارند.   
• اشخاصی که دارای بدهی به اداره داد‌گستری و ثبت اسناد باشند، نمی‌توانند گذرنامه بگیرند و از کشور خارج شوند. این افراد باید ابتدا تمامی بدهی‌های خود را پرداخت کرده و سپس برای گرفتن پاسپورت اقدام کنند. 

مراحل گرفتن پاسپورت 

1. عکس بیومتریک مخصوص پاسپورت و مدارک لازم را آماده کنید

برای تهیه عکس پاسپورت می‌توانید به مراکز پلیس +۱۰ مراجعه کرده یا به آتلیه عکاسی بروید. دقت کنید که عکس شما باید تمام ویژگی‌هایی که در بخش قبل عنوان کردیم را دارا باشد. در ادامه باید تمامی مدارک لازم برای دریافت گذرنامه، که در بخش قبلی راجع‌به آن‌ها توضیح دادیم را نیز تهیه و جمع‌آوری کنید. این روزها در خود مراکز پلیس +۱۰ می‌توان این عکس را تهیه کرد.

به نزدیکترین دفتر پلیس +۱۰ مراجعه کنید

در این مرحله از مراحل دریافت گذرنامه، باید به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه کنید. برای یافتن نزدیک‌ترین دفتر پلیس +۱۰ می‌توانید به نشانی epolice.ir مراجعه کرده و از طریق بخش «تماس با ما»، محل زندگی خود را وارد کنید تا نزدیک‌ترین دفاتر پلیس +۱۰ برای شما نمایش داده شوند. پس از مراجعه به دفتر پلیس +۱۰ با ارائه مدارک کامل، برای ثبت درخواست گرفتن ویزا، اقدام کنید.  

1. هزینه‌های لازم را پرداخت کنید

پس از ثبت درخواست صدور پاسپورت، باید برای پرداخت هزینه‌های لازم اقدام کنید. چیزی که در این بخش لازم است به آن اشاره کنیم این است که به‌هیچ‌وجه واریزی‌های مربوط به حساب شهرداری و نیروی انتظامی را به‌صورت اینترنتی یا از طریق عابر‌بانک، پرداخت نکنید. برای این کار لازم است به شعب بانک ملی مراجعه کرده و پس از پرداخت، فیش پرداختی را دریافت کنید. همچنین انجام این کار، از طریق دستگاه‌های کارتخوان موجود در دفاتر پلیس +۱۰ نیز امکان‌پذیر است. 

1. منتظر پستچی بمانید

وظایف شما به اتمام رسید. اکنون باید منتظر بمانید تا پاسپورت شما آماده و سپس به آدرسی که اعلام کرده‌اید، ارسال شود. گفتنی است که پس از پایان تمامی مراحل دریافت پاسپورت، رسیدی معتبر از سوی دفتر پلیس +۱۰ به شما داده می‌شود. نگهداری این رسید تا زمان دریافت گذر‌نامه و ارائه آن به مأمور پستی، الزامی است.

هزینه گرفتن پاسپورت 

متقاضیان دریافت ویزا، ملزم به پرداخت هزینه‌هایی هستند که این هزینه‌ها با‌توجه به وضعیت اقتصادی و تورم در کشور، هر‌ساله تغییر می‌کنند. با‌این‌حال در ادامه هزینه‌های اخذ گذرنامه در سال ۱۴۰۰ را عنوان کرده‌ایم:

• هزینه دریافت فرم‌های ثبت نام و شناسه گذرنامه: ۳هزار تومان 
• هزينه گرفتن عکس بیومتریک در دفاتر پلیس +۱۰: ۱۳هزار تومان 
• هزینه دریافت نامه محضری اجازه‌نامه همسر، برای خانم‌های متأهل: ۶۰هزار تومان 
• هزينه ثبت درخواست صدور یا تمدید گذرنامه که باید از طریق دستگاه‌های پوز دفاتر پلیس +۱۰ یا به‌صورت حضوری در شعب بانک مرکزی پرداخت شود: ۲۰۴هزار تومان  

مدت اعتبار پاسپورت

به‌صورت کلی، مدت‌زمان اعتبار پاسپورت‌های معمولی، ۵ سال است. نکته‌ای که باید به آن اشاره کنیم این است که برای خروج از کشور به‌منظور سفر به کشوری خارجی، باید حد‌اقل ۶ ماه از اعتبار پاسپورت شما باقی مانده باشد؛ از‌این‌رو اگر قصد مسافرت به خارج از کشور را دارید و کمتر از ۶ ماه از اعتبار پاسپورتتان باقی مانده است، باید برای تمدید آن اقدام کنید. البته این قانون برای سفر‌های هوایی صادق است و اگر روش سفر شما تغییر کند، قانون مربوط به حداقل اعتبار گذرنامه برای سفر نیز تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال اگر بخواهید به‌صورت زمینی به کشور ترکیه سفر کنید، داشتن حداقل اعتبار ۲‌ماهه پاسپورت نیز کافی است. 

نکته دیگر در‌خصوص اعتبار پاسپورت برای انجام سفر‌های خارجی، وجود صفحات خالی است. در هر سفر مهر ورود به کشور و خروج از آن در صفحات گذرنامه مسافر، درج می‌شود؛‌ از‌این‌رو یکی دیگر از الزامات لازم برای سفر خارجی، داشتن حد‌اقل ۲ صفحه خالی در گذرنامه است. با این حساب اگر تمام صفحات گذرنامه شما در طول سفر‌هایی که داشته‌اید، پر شده باشد، پاسپورت شما علی‌رغم داشتن اعتبار زمانی، برای انجام سفر خارجی، فاقد ارزش و اعتبار است. در‌نتیجه در این حالت لازم است که برای گرفتن پاسپورت جدید، اقدام کنید. 

شرایط گرفتن پاسپورت برای مشمولان خدمت وظیفه عمومی

همان طور که گفتیم، ارائه اصل کارت پایان خدمت یا اصل کارت معافیت (در‌صورت معافیت از سربازی) برای آقایان به‌منظور دریافت پاسپورت، الزامی است. با‌این‌حال خروج از کشور برای مشمولان خدمت وظیفه عمومی که کارت پایان خدمت یا معافیت ندارند، غیر‌ممکن نیست؛ به همین سبب در این بخش قصد داریم در خصوص شرایط گرفتن پاسپورت برای مشمولان خدمت وظیفه عمومی، توضیح دهیم. 

• ارائه گواهی اشتغال به تحصیل: آقایان بیشتر از ۱۸ سال سن، مشمول سربازی که مشغول تحصیل هستند، می‌توانند با دریافت و ارائه گواهی اشتغال به تحصیل از دانشگاه محل تحصیل، برای گرفتن پاسپورت و خروج از کشور اقدام کنند. دقت کنید که این شرایط فقط برای متقاضیانی که فاقد غیبت برای اعزام به خدمت هستند، بر‌قرار است. 
• پرداخت وثیقه به‌منظور خروج از کشور: از دیگر شرایط خروج از کشور برای مشمولان نظام وظیفه، پرداخت وثیقه است. این افراد باید پیش از خروج از کشور، در بانکی معتبر حساب باز کرده و ضمن مشخص‌کردن نوع سفر (زیارتی، سیاحتی، علمی، تحصیلی و…) مبلغی مشخص را به‌عنوان وثیقه پرداخت کنند. این مبلغ تا زمان بازگشت فرد، در بانک بلوکه می‌شود. پس از بازگشت به کشور، مبلغ وثیقه، در عرض ۴۸ ساعت به حساب شخص برگردانده خواهد شد. 

گم شدن پاسپورت و گرفتن پاسپورت المثنی

گذرنامه از مهم‌ترین مدارک شناسایی افراد است و گم‌شدن آن ممکن است باعث ایجاد دردسر شود و افراد سود‌جو از گذرنامه شما سوء‌استفاده کنند. به همین سبب در‌صورت گم‌شدن پاسپورت، اولین و مهم‌ترین اقدام اعلام کردن آن به پلیس +۱۰ و اداره گذرنامه است. ایرانیان خارج از کشور نیز برای اعلام مفقودشدن گذرنامه خود، باید به سفارت‌خانه ایران در کشور محل اقامت خود مراجعه کنند. در ادامه می‌توانید برای گرفتن پاسپورت المثنی اقدام کنید. به این منظور باید به نزدیک‌ترین دفتر پلیس +۱۰ مراجعه کرده و با ارائه مدارک و پرداخت هزینه‌های لازم، درخواست خود را برای دریافت گذرنامه المثنی، ثبت کنید. 

مدارک لازم برای گرفتن پاسپورت المثنی

• کپی صفحات دوم، سوم و صفحه دارای مهر آخرین خروج یا فرم استعلام خروج قانونی، در‌صورت موجودبودن؛
• اصل شناسنامه و کارت ملی؛
• عکس بیومتریک؛
• نامه توضیح چگونگی مفقودشدن گذرنامه در دو نسخه در‌صورت گم‌شدن گذرنامه؛
• نامه اعلام سرقت پاسپورت با تأیید پلیس محلی در‌صورت به‌سرقت‌رفتن گذرنامه؛
• رسید پرداخت هزینه صدور مجدد گذرنامه.

هنگامی که اعتبار زمانی پاسپورت شما تمام می‌شود، لازم است برای تمدید و تعویض آن اقدام کنید. نکته‌ای که وجود دارد این است که علاوه‌ بر فرا‌رسیدن تاریخ پایان اعتبار پاسپورت، شرایط دیگری نیز وجود دارند که در آن‌ها فرد باید برای تعویض پاسپورت خود اقدام کند. در ادامه برخی از آن‌ها را عنوان کرده‌ایم:

• پرشدن صفحات پاسپورت؛
• تغییر نام، نام خانوادگی یا تاریخ تولد فرد؛
• در‌خواست تفکیک‌کردن نام فرزندان از پاسپورت؛
• مخدوش‌شدن گذرنامه به هر دلیلی.

برای تمدید و تعویض پاسپورت نیز باید به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه کرده و با ارائه مدارک لازم و پرداخت هزینه‌ها، درخواست خود را ثبت کنید. 

مدارک لازم برای تمدید پاسپورت 

• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی؛
• عکس بیومتریک جدید؛
• اصل پاسپورت؛
• سایر مدارک لازم که پیشتر در بخش مدارک و مراحل دریافت پاسپورت به آن‌ها اشاره کردیم. (اعم از اجازه محضری پدر یا همسر برای خانوم‌ها و کارت پایان خدمت سربازی یا معافیت سربازی برای آقایان و…)؛
• رسید پرداخت هزینه تمدید یا تعویض گذرنامه.

نکات مهم درباره گرفتن پاسپورت

• حضور شخص متقاضی در دفاتر پلیس +۱۰ به‌منظور ارائه مدارک و ثبت درخواست برای گرفتن پاسپورت، الزامی است. 
• متقاضی دریافت گذرنامه می‌تواند در زمان ارائه مدارک خود، مدارک همسر و فرزندانش را نیز ضمیمه کند تا نام آن‌ها نیز به‌عنوان همراه، در گذرنامه وی ثبت شوند. پس از صدور گذرنامه، اضافه یا حذف‌کردن نام همراه در گذرنامه امکان‌پذیر نیست. 
• هنگام ثبت درخواست برای اخذ پاسپورت، نشانی خود را به‌صورت دقیق و کامل وارد کنید. 
• پاسپورت از مهم‌ترین مدارک هویتی است؛ از‌این‌رو به‌هیچ‌وجه، گذرنامه خود را در اختیار افراد نا‌شناس و غیر‌قابل اطمینان، قرار ندهید؛ چرا‌که در‌صورت بروز هرگونه مشکل، مسئولیت آن بر عهده شما است. 
• اگر به‌هنگام سفر، پاسپورت خود را در اختیار شرکت مسافر‌بری قرار دادید، حتماً در دریافت و نگهداری از رسیدی که در آن زمان تحویل گذرنامه ثبت شده است، کوشا باشید. 
• برای اخذ انواع ویزا از دادن مدارک هویتی ازجمله گذرنامه، به واسطه‌ها خود‌داری کنید. 

در این مطلب از مجله گردشگری ره بال آسمان، همان طور که وعده داده بودیم، راهنمای کامل گرفتن پاسپورت را ارائه کرده و تمامی نکات مهم و کاربردی را عنوان کردیم تا بتوانید این مراحل را به‌راحتی انجام داده و موفق به دریافت گذرنامه شوید. اکنون نوبت شماست تا اگر تاکنون تجربه گرفتن پاسپورت یا تمدید آن را داشته‌اید و اطلاعات مفید و مؤثری در این خصوص در اختیار دارید، ما و مخاطبانمان را نیز از اطلاعات و تجربیات خود، بهره‌مند کنید.