منارجنبان خرانق اردکان | فانوس صحرایی

هنر و دانش گذشتگان در ساخت بناهای تاریخی هر بار به‌نوعی جهانیان را شگفت‌زده می‌کند. معماری‌های خاص ایران بارها و بارها در آثار مختلف ما را به وجد آورده است. قرار است به دیدن بنایی برویم که در نوع خودش دردانه ایران است و در دنیا هم نظیر ندارد. این بار به مرکز ایران سفر می‌کنیم و باهم به منارجنبان خرانق سری می‌زنیم.

منارجنبان خرانق کجاست؟

اسم منارجنبان که می‌آید شاید خیالتان شما را به اصفهان ببرد؛ اما عجله نکنید. منارجنبان خرانق در استان یزد است، در استان باد و بادگیرها. از یزد که خودمان را به اردکان برسانیم، در یکی از بخش‌های آن می‌توانیم ملاقاتی با منارجنبان داشته باشیم.

روستای خرانق اردکان | روستایی قدیمی و اصیل

روستای خرانق در ۶۰کیلومتری شهرستان اردکان و یکی از بخش‌های مهم آن است. به پیشینه تاریخی این روستا سری زدیم، قدمت خرانق به ۴۵۰۰ سال قبل می‌رسد و از کهن‌ترین روستاهای ایران است. این روستا قبل از شکل‌گیری شهر یزد وجود داشت. در حال حاضر، روستای خرانق دارای دو بخش قدیم و جدید است. مردم روستا در بخش جدید خرانق ساکن‌اند.

معنای خرانق | محل برآمدن خورشید

آفتاب مستقیم که به زمین‌های خرانق گرمی می‌بخشید، روی اسم این روستا هم تأثیر داشت. در گذشته این روستا را خورانق یا خورنق می‌نامیدند که به‌معنی «محل برآمدن خورشید» است. البته معنی آن، محلِ تولد خور هم می‌شود. اصل این کلمه هورنه بود. هور به‌معنی خورشید است و نِه از مصدر نهیدن می‌آید.

تاریخچه منارجنبان خرانق اردکان | یادگار دوران ساسانیان

منارجنبان خرانق قدیمی‌تر از منارجنبان اصفهان است. ساخت آن را ساسانیان شروع کردند و پایه آن را ساختند؛ اما بدنه، نقش و تزیینش هنر دست سلجوقیان است. تلفیق هنر این دو دوره بنایی بی‌نظیر را برایمان به یادگار گذاشته است. می‌دانستید منارجنبان خرانق از معروف‌ترین جاهای دیدنی استان یزد است؟

سبک معماری منارجنبان خرانق اردکان | بنایی تمام‌خشتی و تماشایی

• مشخصات بنا

منارجنبان خرانق حدود ۱۵ متر بلندا دارد و بلندترین بخش روستای خرانق است. به‌خاطر بافت معمول روستاها، از بالای منارجنبان به‌راحتی می‌شود همه‌جا را دید. این بنای ۳ طبقه، ۲ راه‌پله هم برای رفت‌وبرگشت دارد. راه‌پله حلزونی باریک (مارپیچ) داخل مناره هم شاید شما را هم مثل من به فضای کتاب‌های جلال آل‌احمد ببرد. بخشی از داستان مدیر مدرسه‌اش را در کتاب‌های فارسی خاطرتان هست؟

• مصالح ساخت منارجنبان خرانق

منارجنبان خرانق را از خشت و گل ساخته‌اند. همین خشتی بودن این بنا آن را در دنیا دردانه کرده است؛ اما این منار برخلاف منارجنبان اصفهان کاشی‌های رنگارنگ ندارد. در گذشته، در بخش بالایی مناره، کلاف‌های چوبی به کار رفته بود. این کلاف‌ها تأثیر زیادی در محافظت از بدنه این بنا داشت. بر اثر طوفان و بادها، قسمتی از کلاف‌های چوبی آسیب دیده و رو به افتادن بود. به همین خاطر، برای حفظ جان اهالی خرانق این کلاف‌ها را از بالای مناره برداشتند.

• اصطلاحات معماری

منار یا مناره همان گلدسته است که در معماری اسلامی در بیشتر مسجدها می‌بینیم. بعضی‌ها آن را نماد رسیدن به آسمان می‌دانند؛ اما در طول تاریخ این منارها برجک‌های نگهبانی برای حفاظت از آبادی بوده‌اند؛ پس با توجه به کاربری بنا می‌شود معنای خاصی از وجود گلدسته برداشت کرد. کلاف‌ها مصالحی‌اند که آن‌ها را لای دیوارها و زیر سقف کار می‌گذارند تا استحکام بنا را حفظ کند.

سبک ساخت منارجنبان | سازه تمام‌خشتی خرانق

جنبان از مصدر «جنبیدن» به معنای لرزیدن و تکان خوردن است؛ پس وقتی اسم منارجنبان را می‌شنویم باید انتظار گلدسته‌ای لرزان را داشته باشیم که پر بیراه نیست. منارجنبان خرانق گلدسته‌ای لرزان است که با تکان دست هم می‌لرزد. در روزهای بادی تکان منار را می‌شود از دور هم دید.

لرزش منارجنبان خرانق | راز لرزش این بنا چیست؟

برایمان جالب بود که کمی از دلیل لرزش سازه سر دربیاوریم. پی‌اش را که گرفتیم متوجه شدیم نوع آجری که در ساخت بنا وجود دارد با آجرهای معمولی متفاوت است. این آجرها ضریب ارتجاعی بالاتری دارند، به همین دلیل، این بنا با هر فشار شروع به لرزیدن می‌کند. مهندس‌ها معتقدند اگر ارتفاع این سازه کمتر بود، با شدت بیشتری می‌لرزید.

کاربردهای منارجنبان تمام خشتی خرانق | از دیده‌بانی تا راهنمایی

منارجنبان بلندترین نقطه روستای خرانق است و درگذشته برج دیده‌بانی بوده است. رهگذرها، منارجنبان را از چند کیلومتری روستا مثل برجی نورانی می‌دیدند؛ پس این بنا کاربرد شبیه فانوس دریایی داشت و شاید بشود به آن فانوس صحرایی گفت. وقتی هم که جنگی می‌شد، این برج وظیفه دفاعی داشت و آن را برج دفاعی می‌کردند.

جاذبه‌های دیدنی نزدیک منارجنبان خرانق | جذاب و دیدنی و تماشایی

• ارگ تاریخی خرانق

با ورود به روستای خرانق اولین چیزی که به چشم می‌خورد، ارگ تاریخی خرانق است. قدمت این ارگ به ۴۵۰۰ سال پیش می‌رسد. این بنای تاریخی از مهم‌ترین اثرهای تاریخی استان یزد است که بعضی از اسرار آن را هنوز هم کشف نکرده‌اند. بناهای خشتی در قاب‌های عکاسی خوش‌رخ‌اند؛ پس همین‌جا چند خاطره‌ای برای آلبومتان ثبت کنید. مهم‌ترین قسمت ارگ بنای منارجنبان خرانق است که در دل سازه خودنمایی می‌کند. احتمالاً همه گردشگرانی که به این منطقه می‌آیند دلشان می‌خواهد این بنا را از نزدیک ببینند. اینکه بنایی با دست‌های شما بلرزد، حتماً تجربه جالبی است؛ اما به‌خاطر قدمت زیاد این بنا و روند فرسایش آن درِ ورودی آن فقط در زمان‌های خاصی باز است.

جاهای دیدنی اردکان | شهری گردشگرپذیر و زیبا

• مسجد جامع اردکان

مسجد جامع اردکان یکی از بناهای قدیمی شهر اردکان است که صفویان آن را ساختند. درِ ورودی مسجد شامل صدها قطعه چوب پنج‌ضلعی است که زیبایی خاصی دارد.

• مسجد چرخاب

این مسجد را می‌توانید در محله چرخاب اردکان پیدا کنید. مسجد چخاب دو بخش تابستانی و زمستانی دارد که تماشایی است. قسمت تابستانی مسجد ۳ بادگیر دارد که سوژه خوبی برای عکاسی می‌شود.

• خانه تقدیری اردکان

این بنا متعلق به یکی از تاجرهای روزگاران قاجار بود. معماری این خانه شبیه بناهای یزد است.

• دیگر جاهای دیدنی

• کوچه ضیایی اردکان؛
• پیر سبز چک چک؛
• غار اشکفت یزدان؛
• کاروانسرا و برج ارجنان.

آب‌وهوای روستای خرانق | روستایی خوش‌آب‌وهوا

کوه‌های اطراف روستا تأثیر خوبی بر آب‌وهوای روستا گذاشته‌اند. خرانق روستایی خوش‌آب‌وهواست که تابستان‌های خنک‌تری نسبت به یزد دارد. در جای‌جای روستا قنات‌های بسیاری را حفر کرده‌ بودند که امروزه بیشترشان خشک است.

بهترین زمان بازدید از منارجنبان خرانق | فصل‌های پاییز و زمستان 

بهتر است برای رفتن به استان کویری یزد، فصل‌های پاییز و زمستان را انتخاب کنید. خبر خوب این است که خرانق از مناطق کوهستانی یزد است و این یعنی خنکایی مطبوع؛ پس خرانق اردکان نسبت به یزد خنک‌تر است. روزهای بهاری و پاییز و زمستان بهترین زمانی است که می‌توانید برای بازدید به خرانق سفر کنید.

اقامت در روستای خرانق

مسیر دسترسی به منارجنبان خرانق اردکان

برای دیدن منارجنبان از بزرگ‌راه ۷۰ آسیای یزد، مستقیم به خرانق بروید. این مسیر، مسیری ۸۶کیلومتری است و ۱ ساعت زمان می‌برد. اگر اهل فناوری هستید، مقصد را روی گوگل‌مپ جست‌وجو کنید. مسیرتان روی نقشه پیش روی شماست.

تا آنجا که در توانمان بود، گفتنی‌ها را درباره منارجنبان خرانق گفتیم؛ ولی خواندن کی بود مانند دیدن؟ اگر قصد سفر به خرانق را دارید، ره بال آسمان به همراهی شما افتخار می‌کند. اگر هم در گذشته این بنای زیبا را دیده‌اید، در دیدگاه‌ها از تجاربتان برایمان بگویید.