موزه رضا عباسی | موزه کمتر شناخته‌شده پایتخت

در شهر تهران چندین و چند موزه متعدد وجود دارد. در این میان برخی از موزه‌ها بسیار معروف و برخی دیگر کمتر شناخته‌شده هستند. امروز قصد داریم تا یکی از موزه‌های کمتر شناخته‌شده تهران را به شما معرفی کنیم. موزه رضا عباسی یکی از ارزشمندترین موزه‌های تهران است. البته متأسفانه بسیاری از اهالی تهران به‌سادگی از کنار آن عبور می‌کنند. امروز قصد داریم تا شما را با این موزه ارزشمند تاریخی آشنا کنیم. این موزه یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی تهران است.

رضا عباسی کیست؟

شاید برای شما این سؤال به وجود بیاید که شخص رضا عباسی کیست؟ رضا عباسی یکی از مشهورترین نقاش‌های عصر صفوی است. از او آثار متعددی به یادگار مانده است. حتی برخی از آثار هنری رضا عباسی در همین موزه وجود دارند. شاید بپرسید چرا نام یک نقاش از دوران صفوی باید روی این موزه قرار بگیرد؟ در حقیقت داخل این موزه آثار نقاشی و مینیاتور متعددی وجود دارد. تمامی این آثار بسیار ارزشمند هستند. برای تهیه این کلکسیون، برگ‌برگ نقاشی‌ها از تمام دنیا جمع‌آوری شده است.

موزه رضا عباسی کجاست؟

موزه رضا عباسی در خیابان شریعتی، پایین‌تر از پل سیدخندان قرار دارد. با توجه به اینکه این خیابان یک‌طرفه است، باید از بخش جنوبی شریعتی به‌سمت سیدخندان حرکت کنید. موزه رضا عباسی در سمت چپ خیابان و رو‌به‌روی دانشکده برق دانشگاه خواجه نصیر قرار دارد. درب این موزه نسبتاً کوچک است؛ پس باید به‌دقت دنبال آن بگردید.

تاریخچه موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی در مهرماه سال 1356 برای اولین‌بار افتتاح شد. این موزه یک سال بعد، در آبان‌ماه سال 1357 تعطیل شد. در سال 1358، با تغییر مدیریت، شاهد بازگشایی مجدد موزه رضا عباسی بودیم. در طول مدت یک سال، مدیریت این مجموعه به دست آیدین آغداشلو بود. پس از بازگشایی موزه، تغییرات بسیاری در آن رخ داد. متأسفانه بار دیگر در سال 1363 به‌دلیل پاره‌ای از مشکلات، این موزه تعطیل شد. نهایتاً پس از یک سال کشمکش، موزه رضا عباسی بازگشایی شد. جالب است بدانید چند روز پس از بازگشایی، دوباره درب این موزه به‌روی بازدیدکنندگان بسته شد.

بسته‌شدن موزه در سال 1363 مثل همیشه نبود. این بار مردم برای حدود 16 سال از بازدید این موزه زیبا محروم ماندند. نهایتاً در 15بهمن‌1379، بار دیگر بازسازی موزه از سر گرفته شد. خوشبختانه از آن روز به بعد این موزه دچار مشکل نشده است. در حال حاضر موزه رضا عباسی آماده پذیرایی از بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان به آثار تاریخی است.

معرفی بخش‌های مختلف موزه رضا عباسی

به‌صورت کلی ساختمان موزه رضا عباسی 3 طبقه دارد. در هر طبقه می‌توانید از دو بخش شمالی و جنوبی دیدن کنید. از همان ابتدا راهنمای مجموعه به شما توصیه می‌کند تا از طبقه سوم بازدید خود را آغاز کنید. با این کار می‌توانید بر اساس روند تاریخی بازدید خود را انجام دهید. ما نیز مسیر بازدید را بر همین اساس قرار می‌دهیم.

طبقه سوم

در طبقه سوم موزه می‌توانید شاهد قدیمی‌ترین آثار تاریخی این مجموعه باشید. زمانی که از پلکان موزه به طبقه سوم برسید، ابتدا باید از سالن سمت چپ یا همان سالن جنوبی بازدید کنید.

• سالن جنوبی

در این بخش موزه، می‌توانید شاهد آثار ارزشمندی باشید که به دوران پیش از تاریخ تعلق دارند. اکثر آثار مربوط به این دوران، سنگی هستند. در مسیر بازدید که قدم می‌زنید، به‌تدریج متوجه کشف آهن و مفرغ خواهید شد. این مسئله به شما نشان می‌دهد که در حال تماشای پیشرفت بشر هستید. کم‌کم وسایل فلزی در بین آثار دیده می‌شوند.

آثار فلزی که به دوران مفرغ تعلق دارند، همگی کاربردی هستند. در بین این آثار هیچ‌گونه ظرافتی دیده نمی‌شود. همین طور که قدم می‌زنید، به‌تدریج آثاری از جنس طلا به مجموعه اضافه می‌شوند. با دیدن آثار طلا، باید بدانید که وارد دوران هخامنشی شده‌اید. در این دوران، طلا کشف شده است. دولت هخامنشیان که دولتی قدرتمند و غنی بود، در وسایل خود به‌وفور از طلا استفاده می‌کرد. جالب است بدانید ارزش آثار طلا فقط به فلز آن‌ها نیست. در حقیقت این آثار برخلاف ظروف سنگی، ظرافت خاصی دارند.

در همین سالن، یک جام بزرگ از جنس طلا وجود دارد. این جام به شکل سر یک قوچ است. با تماشای این جام از جزئیات باورنکردنی آن متعجب خواهید شد. این جام ارزشمندترین و شاخص‌ترین اثر در تمام موزه عباسی است. بد نیست بدانید پادشاهان هخامنشی در این جام شراب می‌نوشیدند. به‌خاطر آنکه پادشاه در اثر نوشیدن شراب  ازخودبی‌خود نشود، این جام فاقد تکیه‌گاه بود. در این حالت پادشاه نمی‌توانست آن را روی میز قرار دهد و باید در تمام مدت جام را در دست نگه می‌داشت. پس از مدتی دست آن‌ها خسته می‌شد و ناگزیر شراب را بیرون می‌ریختند.

•  سالن شمالی

در سالن شمالی، آثاری زیبا از ترکیب سنگ و فلزات مشاهده خواهید کرد. این آثار به دوران ساسانیان، اشکانیان و سلوکیان تعلق دارند. در این میان می‌توانید آثاری را مشاهده کنید که از ترکیب با سنگ فیروزه به وجود آمده‌اند. با بررسی آثار از ابتدای سالن تا انتهای آن متوجه حمله اسکندر مقدونی به ایران خواهید شد. طی این حمله مردم بسیاری از شهرهای ایران قتل‌عام شدند. همین مسئله آسیب فراوانی به تاریخ، تمدن و روند پیشرفت ایران وارد کرد.

یکی از مزایا و مشخصه‌های مهم موزه رضا عباسی نیز همین است. ترتیب آثار تاریخی به‌درستی انتخاب شده است. شما می‌توانید با بررسی کیفیت و ارزش آثار، این افت فرهنگی و اقتصادی پس از حمله را مشاهده کنید. اگر کمی به تاریخ علاقه‌مند باشید، قطعاً برای کشتار مردم ایران در آن برهه تاریخی خواهید گریست.

• کتابخانه موزه رضا عباسی

در کتابخانه موزه رضا عباسی حدود 10‌هزار جلد کتاب نفیس وجود دارد. جالب است بدانید بسیاری از این کتب به زبان انگلیسی، فرانسه و آلمانی هستند. بازدید از این کتابخانه برای عموم بازدیدکنندگان آزاد نیست. کارکنان موزه رضا عباسی، کارمندان سازمان میراث فرهنگی، دانشجویان و پژوهشگران در حوزه آثار تاریخی قادر به استفاده از این کتابخانه هستند.

در این کتابخانه یک مجموعه بسیار ارزشمند شامل 400 کتاب چاپ سنگی در زمینه متون ادبی وجود دارد. قدمت برخی از این کتب به بیش از 200 سال می‌رسد. بسیاری از این کتب، اهدایی هنرمندان، فرهیختگان یا کشورهای خارجی هستند. این مجموعه در دوران پهلوی جمع‌آوری شده است و ارزش بسیاری دارد. جالب است بدانید سفرنامه‌هایی بسیار معتبر و یادداشت‌هایی از نویسندگان آن‌ها در این کتابخانه وجود دارد که در هیچ‌کجای دنیا مشابه آن را نخواهید یافت.

طبقه دوم

طبقه دوم ورود به دنیای اسلام را نشان می‌دهد. این بخش نیز دارای دو سالن شمالی و جنوبی است. همانند طبقه سوم، در این طبقه نیز باید بازدید خود را از سالن سمت چپ یا همان سالن جنوبی آغاز کنید. در این سالن مسیر دسترسی از سمت چپ آغاز می‌شود. در طول مسیر سالن را دور می‌زنید و به بخش ابتدایی خواهید رسید. برای درک بهتر روند تاریخی، بهتر است همین مسیر را پیش بگیرید. در این بخش موزه می‌توانید شاهد آثار تاریخی پس از اسلام باشید. آثار مربوط به این دوران ظرافت بیشتری پیدا می‌کنند؛ اما دیگر خبری از ظروف و تزئینات طلا نیست.

اکثر آثار به‌جای‌مانده از دوران پس از اسلام، از جنس سفال و شیشه هستند. با وجود این باز هم می‌توان نشانه‌های فرهنگ ایرانی را به‌وفور در این آثار مشاهده کرد. این روند تا زمان حمله چنگیزخان گورکانی به ایران ادامه دارد. حمله چنگیزخان مغول به ایران در دوره سلجوقیان رخ داد. در آن دوران مردم ایران بسیار هنرمند بودند. متأسفانه با بروز حمله و قتل‌عام در کشور، فرهنگ، اقتصاد و جمعیت ایران دچار افت شدیدی شد. با بررسی دقیق آثار می‌توانید شاهد این سیر نزولی باشید.

حتی اگر به آثار نقاشی این دوران نگاه کنید، صورت تمام شخصیت‌های نقاشی به شمایل مغول‌هاست. در نهایت می‌توانید شاهد آثار دوران صفویه، افشار، زند و قاجار باشید. تا دوران زندیه نیز سادگی در آثار تاریخی موج می‌زند؛ اما پادشاهان قجری پادشاهانی مصرف‌گرا بودند. به همین خاطر در دوران قاجر نیز دوباره شاهد پارچه‌های زربافت و آثار تجملی خواهید بود.

طبقه اول

طبقه اول آخرین جایی است که در موزه رضا عباسی از آن بازدید خواهید کرد. در این طبقه نیز دو سالن شمالی و جنوبی وجود دارد.

• سالن نگارگری

در سالن جنوبی می‌توانید از زیباترین آثار مینیاتور دیدن کنید. جالب است بدانید چند شاهنامه بزرگ در دنیا وجود دارد. به‌عنوان مثال می‌توان به شاهنامه‌های دموت و بایسنقوری اشاره کرد. در این شاهنامه‌ها از تذهیب یا همان نقاشی مینیاتور استفاده شده است.

مینیاتور، تذهیب یا همان نگارگری یک نوع نقاشی اصیل ایرانی است. سال‌ها پیش ایرانیان این نوع نقاشی را ابداع کردند. حتی در کتب ادیان مختلف همانند انجیل نیز از طرح‌های تذهیب ایرانی تقلید شده است. یکی از مهم‌ترین و بارزترین ویژگی‌های نقاشی مینیاتور ایرانی این است که در آن از رنگ‌های ترکیبی و پرسپکتیو استفاده نمی‌شود. قدمت نقاشی مینیاتور به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. در دوران عباسی، هنر تذهیب به اوج خود رسید. متأسفانه بسیاری از آثار مربوط به دوران پیش از اسلام، در حمله مغول‌ها به ایران از بین رفت.

در این میان، کتب شاهنامه، از اصیل‌ترین و گران‌قیمت‌ترین آثار تذهیب ایران به حساب می‌آیند. متأسفانه بیشتر این شاهنامه‌ها به کشورهای غربی برده شده بودند. در دوران پهلوی تلاش بسیاری انجام شد تا این آثار به ایران بازگردند. جالب است بدانید کتاب شاهنامه دموت، از روی نام تاجری که صاحب آن بود، نام‌گذاری شده است. سال‌ها پیش این شاهنامه ارزشمند به‌دست تاجری به‌نام «دموت» افتاده بود. او که از ارزش این شاهنامه باخبر بود، می‌دانست که یک فرد قادر به خرید تمام صفحات آن نیست. به همین خاطر کتاب را به‌صورت برگ برگ به فروش رساند. در حال حاضر چند برگ از شاهنامه دموت نیز در موزه عباسی قرار دارد.

در این موزه آثار بر اساس روند تاریخی بر روی دیوار قرار داده شده‌اند. به این ترتیب شما می‌توانید روند پیشرفت نگارگری را مشاهده کنید. علاوه بر آثار تذهیب، در این بخش چند نمونه نقاشی از دوران قاجار نیز به نمایش درآمده است.

• تالار خوش‌نویسی

ایرانیان یکی از هنرمندترین اقوام دنیا هستند. از زمانی که زبان فارسی به‌شکل و الفبای امروزی مطرح شد، خوش‌نویسی نیز به وجود آمد. در خوش‌نویسی ایرانی خطوط مختلفی همانند ثلث، نستعلیق، محقق و نسخ وجود دارند. خوشبختانه آثار و کتب تاریخی بسیاری از دوران گذشته برای ما به یادگار مانده است. در بین این آثار، آثاری به خط کوفی، ثلث و نسخ روی صفحاتی تذهیب‌شده به‌ جای مانده‌اند. بسیاری از این آثار، کتب قرآن هستند. البته بسیاری دیگر نیز درباره علوم مختلف صحبت می‌کنند. چندین و چند نسخه کتاب خطی بسیار ارزشمند و مهم در تالار خوش‌نویسی موزه رضا عباسی به نمایش گذاشته شده است.

زمانی که از این بخش موزه دیدن می‌کنید، اولین سؤال شما این است که چطور این صفحات کاغذ برای مدت طولانی، سالم باقی مانده‌اند؟ در حقیقت این گنجینه ارزشمند را مدیون افرادی هستیم که کتاب‌ها را در مکانی امن همانند کتابخانه‌های تاریخی نسل به نسل نگهداری و منتقل کرده‌اند. جلد برخی از کتاب‌ها به حدی زیباست که از محتوای آن بیشتر جلب‌توجه می‌کند. معمولاً برای کتب قدیمی از جلد چرم استفاده می‌کردند.

بسیاری از کتاب‌ها دارای تزئیناتی از جنس طلا هستند. ورقه‌هایی که طلاکوب شده‌اند و ظاهری بسیار زیبا دارند نیز در این تالار به نمایش گذاشته شده‌اند. در این میان آثاری از بزرگان خطاطی ایران همچون میرعماد، عبدالمجید درویش و میرزا غلامرضا نیز دیده می‌شود.

• کارگاه مرمت آثار تاریخی

در بخشی از طبقه همکف، کارگاه مرمت آثار تاریخی وجود دارد. زمانی که از آثار این موزه یا هر موزه دیگر دیدن می‌کنید، قطعاً از میزان سلامت آن‌ها تعجب خواهید کرد. در حقیقت این سلامت فیزیکی و ظاهری را مدیون افرادی هستیم که در پشت‌صحنه مشغول‌به‌کار هستند. مرمت آثار تاریخی یک هنر بسیار ظریف است. هنرمندانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، باید دقت بسیاری داشته باشند. وظیفه آن‌ها این است که با رعایت نکاتی خاص، آثار تاریخی را به بهترین شکل مرمت کنند. مرمت آثار نیازمند برخی ابزار و ادوات خاص است. در این کارگاه، تمامی اسباب لازم برای مرمت آثار تاریخی تعبیه شده است. همچنین متخصصان ویژه‌ای در بخش مرمت آثار تاریخی موزه عباسی فعالیت می‌کنند. به همین خاطر حتی آثار تاریخی سایر موزه‌های ایران نیز برای مرمت به این کارگاه ارسال می‌شوند.

طرح لوگوی موزه رضا عباسی

در سمت راست تابلوی سردر موزه رضا عباسی، لوگویی بسیار زیبا به چشم می‌خورد. این لوگو طراحی ساده و در عین حال چشم‌گیر دارد. بد نیست بدانید طرح لوگوی موزه رضا عباسی به‌دست «مرتضی ممیز»، پدر هنر گرافیک ایران طراحی شده است. او این طرح را در سال 1355 خلق کرد. کار خطاطی آن نیز به ‌عهده استاد محمد احصایی بود. او درباره این طرح چنین روایت می‌کند:

«برای طراحی نشانه موزه‌ی رضا عباسی فرصت مغتنمی برایم پیش آمد؛ زیرا این نقاش جد بزرگ خانواده‌ی من است. این بود که مشتاقانه دست به کار شدم و کنار دست محمد احصایی نشستم و از صبوری او استفاده کردم و دایم پیچ و خم‌ها را به قلم و دست او دادم تا ترکیب نوشته به دست آمد و بعد در آتلیه‌ام مفصل روی ترکیب‌بندی‌ها کار کردم. آیدین آغداشلو هم روی گل اسلیمی اصلاحاتی انجام داد.»

جاهای دیدنی نزدیک موزه رضا عباسی

• پارک اندیشه؛
• پارک بهشت مادران؛
• پل طبیعت.

نکاتی که هنگام بازدید از موزه رضا عباسی باید در نظر داشته باشید

• بهتر است حتماً از کارمندان موزه درباره هر اثر سؤال کنید. آن‌ها اطلاعات دقیقی درباره آثار موجود به شما ارائه می‌دهند. کارمندان این موزه همه خوش‌رو هستند و با علاقه‌ دانش خود را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کنند؛
• حتماً بازدید خود را از طبقه سوم آغاز کنید. ترتیب آثار تاریخی می‌تواند بازدید شما را به‌مراتب زیباتر کند. پس به‌هیچ‌وجه از پایین به بالا بازدید نکنید؛
• آسانسور مجموعه غیرقابل استفاده است. پس باید خودتان را برای سه طبقه پله آماده کنید؛
• این موزه فاقد صندلی برای استراحت است. پس بهتر است کفش راحتی بپوشید تا پایتان خسته نشود؛
• در هر طبقه سرویس بهداشتی برای استفاده بازدیدکنندگان تعبیه شده است؛
• به‌هیچ‌وجه با فلش از آثار تصویربرداری نکنید. حتی برخی از آثار نورپردازی بسیار کمی دارند. دلیل این است که نور ممکن است به این گنجینه زیبا آسیب برساند. پس به این موضوع دقت کنید پیش از آنکه کارکنان به شما تذکر بدهند؛
• به شیشه‌ ویترین آثار دست نزنید؛
• دست کودکان خود را حین بازدید بگیرید؛
• رو‌به‌روی موزه، پارک‌کردن مطلقاً ممنوع است؛
• این موزه در محدوده طرح زوج و فرد یا همان طرح آلودگی قرار دارد.

دسترسی به موزه رضا عباسی

قیمت بلیت	5‌هزار تومان در ایام عید نوروز بازدید از موزه رضا عباسی رایگان خواهد بود.
ساعت کار موزه	۶ ماه اول سال همه‌روزه از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر | ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۹ صبح تا 5 عصر
ساعت کار کتابخانه	همه‌روزه به‌غیر از روزهای پنجشنبه و جمعه از ساعت ۹ صبح تا ۳:۳۰ بعدازظهر
شماره تلفن	02188513003
آدرس	خیابان شریعتی، نرسیده به پل سیدخندان، شماره ۸۹۲

• دسترسی با وسایل نقلیه عمومی

پل سیدخندان یکی از مراکز مهم تهران محسوب می‌شود. این پل دارای یکی از بزرگ‌ترین پایانه‌های تاکسی است. بسیاری از تاکسی‌ها از منطقه پاسداران، رسالت، تهرانپارس و غیره، مستقیم عازم پل سیدخندان می‌شوند. همچنین اتوبوس‌های بسیاری نهایتاً به پایانه سیدخندان می‌رسند. پس دسترسی به سیدخندان از نقاط مختلف تهران بسیار ساده است. همچنین می‌توانید از متروی سهروردی برای دسترسی به سیدخندان استفاده کنید. این مترو در فاصله حدود 2‌کیلومتری از سیدخندان قرار دارد. از رو‌به‌روی مترو، تاکسی‌هایی حضور دارند که شما را به سیدخندان می‌رسانند. از پل سیدخندان تا موزه رضا عباسی نیز حدود 500 متر فاصله است.

• دسترسی با وسیله نقلیه شخصی

این موزه در محدوده طرح آلودگی هوا قرار دارد. همین مسئله کمی دسترسی شما را دچار مشکل می‌کند. در ضمن رو‌به‌روی موزه در هر دو طرف خیابان، امکان پارک خودرو وجود ندارد. پس ممکن است جریمه شوید. با وجود این اگر قصد استفاده از خودروی شخصی را دارید، باید بدانید خیابان شریعتی تا سیدخندان یک‌طرفه به‌سمت شمال است. بنابراین باید از خیابان موازی آن، یعنی سهروردی پایین بروید، وارد شریعتی شوید و مسیر را به‌سمت شمال ادامه دهید.

خب دوستان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره موزه رضا عباسی چیست؟ آیا تاکنون از این موزه زیبا دیدن کرده‌اید؟ به نظر شما کدام یک از موزه‌های تهران کمتر شناخته‌شده‌اند و ارزش بازدید دارند؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید. فراموش نکنید در بین موزه های ایران عزیزمان، موزه‌های کمتر شناخته‌شده این چنینی به‌وفور وجود دارند.