خانه حاج آقا علی رفسنجان | بنایی که دیوارهایش با شما حرف می‌زند

بازدید از خانه‌های قدیمی مثل سفر در تاریخ است. آجربه‌آجر این بناها روزهای تلخ و شیرین گذشته را روایت می‌کند. امروز قصد داریم به خانه حاج آقا علی برویم که آن را بزرگ‌ترین خانه خشتی جهان نامیده‌اند. زیبایی‌های این بنا را از نزدیک لمس کنیم و در خشت‌به‌خشت آن نفسی بکشیم.

 خانه حاج آقا علی کجاست؟

خانه حاج آقا علی در استان کرمان است؛ پس بار سفر ببندید و به جنوب شرق ایران بروید. این بنا را در ۶کیلومتری رفسنجان ساخته‌اند. به روستای قاسم آباد که برسید، دیگر راه زیادی تا این خانه تماشایی نمانده است.

 معرفی خانه حاج آقا علی

خانه حاج آقا علی از جذاب‌ترین خانه های تاریخی کرمان است. این مجموعه ویژگی‌های برجسته و معماری جذابی دارد که در کمتر خانه‌ای می‌توانید آن‌ها را ببینید. راستش را بخواهید این عمارت، تافته جدابافته‌ای است که زیبایی‌های خاصی دارد. خانه حاج علی آقا کرمان نمونه‌ای بی‌نظیر از خانه‌های خشتی است. اصول به‌کاررفته در این سازه نشان از ذوق و سلیقه ایرانیان در هنر معماری دارد.

 تاریخچه خانه حاج آقا علی

باورش کمی سخت است؛ اما «حاج علی ملا زعیم الله رفسنجانی» صاحب این خانه باشکوه در ابتدا فردی فقیر بود. او در طول زندگی‌اش شبانه‌روز تلاش کرد تا یکی از بزرگ‌ترین تاجرهای رفسنجان در دوره قاجار شد. حاج آقا علی تجارت گسترده‌ای با کشورهای چین و هند داشت. او ظروفی چینی با طرحی از حروف ابجد را وارد می‌کرد. در آن دوره به او «امین التجار» می‌گفتند و بعدها فرزندهایش را با فامیلی امینیان می‌شناختند.

حاج آقا علی بعد از رسیدن به این جایگاه کمک به مردم را فراموش نکرد و در کار خیر هم دستی داشت. امین التجار بناهای زیادی ساخت و آن‌ها را وقف کرد. مجموعه وقفی او بخش‌های مختلفی دارد؛ مثلاً مسجد، بازاری با 21 سقف متنوع هندسی، آب‌انبار منقوش آجری و سرامیک‌کاری برای تأمین آب روستایی‌ها، مسجد چهل‌ستون، حمام، حسینیه، خانه تاریخی، یخدان کبوترخان.

همچنین در اواخر عمرش تصمیم گرفت که بخشی از اموالش را برای امور خیریه وقف کند. در آن زمان پسرش عباس متولی این اموال بود. خانه حاج آقا علی رفسنجان یکی از چشمگیرترین بناهایی است که تا امروز اسم او را زنده نگه داشته است. ساخت این بنا را در سال 1136 هجری شمسی شروع کردند. حاج آقا علی معماری این سازه را به معروف‌ترین معمارهای یزد و رفسنجان سپرد. ساخت این عمارت 14 سال طول کشید و آن را در سال 1374 به ثبت ملی رساندند. سازمان میراث فرهنگی خانه حاج آقا علی را در سال 1396 هجری شمسی بازسازی کرد. امروزه این عمارت باشکوه یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی رفسنجان است.

معماری خانه حاج آقا علی

زمانی که در این خانه چرخی بزنید، نمونه‌های بی‌نظیری از دنیای هنر و معماری اصیل ایرانی را می‌بینید؛ البته اگر به بناهای آن دوره نگاهی بیندازید، به‌خوبی متوجه تأثیر معماری غربی در بناهای ایرانی می‌شوید. به همین خاطر عمارت حاج علی دست کمی از کاخی بزرگ و باشکوه ندارد. برای ساخت خانه حاج آقا علی از معماری رومی، اروپایی، یونانی و هندی الهام گرفته‌اند. همچنین یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌ها در این بنا توجه به معماری اصیل کویری است. در ساخت آن از مصالح بومی کویری استفاده کرده‌اند تا بنا با آب‌وهوای آن منطقه سازگار باشد. این عمارت اتاق‌های مختلفی دارد که هرکدام را برای فصل خاصی ساخته‌اند. استفاده از معماری قرینگی جذابیت این بنا را دوچندان کرده است.

عمارت حاج آقا علی جزئیات زیادی دارد. همه اتاق‌های خانه را گچ‌اندود کرده‌اند و گچ‌‌بری‌هایش بسیار چشمگیر هستند. نقش‌ونگارهای اسلیمی، اُرسی‌های جذاب و سردرهای مقرنس‌کاری‌شده بخش جداناپذیری از این عمارت هستند. نمای بیرونی این خانه را با کاشی‌کاری‌های زیبایی تزئین کرده‌اند.

دیوارهای بلند اطراف از دیگر بخش‌های جالب در این سازه است. این دیوارها از ورودی شن‌های روان صحرا به محیط داخل خانه جلوگیری می‌کنند. خانه حاج آقا علی رفسنجان دروازه بلند و باشکوهی دارد که بسیار چشمگیر است.

بخش های دیدنی خانه حاج آقا علی

تعجب ندارد که این عمارت را بزرگترین خانه خشتی جهان نامیده‌اند. این بنا را در زمینی به مساحت ۷هزار مترمربع ساخته‌اند. زیربنای خانه حاج علی آقا کرمان به 4هزار مترمربع می‌رسد. شاه‌نشین، حوض‌خانه، تالار پاییزی و زمستانی و 110 اتاق چهار بخش اصلی در این عمارت هستند. این اتاق‌ها را به‌شکل هفت‌دری، پنج‌دری‌سه‌دری و پستو ساخته‌اند. بخش‌های مختلف این عمارت با چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی بهم مرتبط هستند.

تالار حوض‌خانه

حوض‌خانه عمارت، بزرگ‌ترین بخش سرپوشیده خانه حاج آقا علی را تشکیل می‌دهد. این تالار دوطبقه است و پلانی مستطیلی دارد. کلاه‌فرنگی زیبایی در مرکز این تالار هست که زیبایی بنا را چند برابر می‌کند. نور از این بخش وارد تالار می‌شود و روشنایی فضای داخل را تأمین می‌کند. در قلب تالار حوضی بزرگ هست که به دیگر حوض‌های حیاط متصلمی‌شود. هرکدام از این حوض‌ها را با آب قنات پر می‌کردند و در روزهای تابستان خنکای مطبوعی داشت. گلدان‌های سفالی دورتادور حوض تالار را پوشانده‌اند و کاشی‌های آبی‌ تضاد دل‌چسبی با آن‌ها دارند.

اگر به ضلع شمالی و جنوبی حوض‌خانه بروید، دو تالار دیگر می‌بینید. طبقه دوم تالار دارای چند اتاق است. این طبقه را با سقفی گنید پوشانده‌اند که دیدنش خالی از لطف نیست. بخش‌های مختلف حوض‌خانه را گچ‌اندود کرده‌اند و گچ‌بری‌های بی‌نظیری با طرح‌های اسلیمی دارد.

تالار شاه‌نشین (بهاره)

تالار شاه‌نشین از زیباترین بخش‌های خانه حاج علی آقا کرمان است. برای بازدید از بخش بهاره باید به ضلع جنوبی عمارت بروید. قدیم‌ترها از این تالار برای برگزاری مراسم‌های خاص و مهمانی‌های ویژه استفاده می‌کردند. بخش بهاره عمارت، تزئین‌های چشم‌نوازی دارد. خلوت سبز و خلوت تاج خانوم دو بخش دیگر در دوطرف تالار شاه‌نشین است. این دو قسمت را به سبک معماری قرینگی ساخته‌اند.

عمارت کلاه فرنگی از بخش‌های خانه حاج آقا علی

عمارت کلاه فرنگی را به بخش تابستانی خانه می‌شناسند. در این قسمت فواره‌هایی را گذاشته‌اند که به‌خوبی فضا را خنک می‌کند. زمانی که باد گرم از هفت دری‌ها وارد تالار بشود، از کنار فواره‌ها می‌گذرد. هوای خنک و مطبوعی در تالار به جریان می‌افتد که حس‌وحال بی‌نظیری دارد. اگر در روزهای تابستان گذرتان به این عمارت افتاد، حتماً از این بخش دیدن کنید. مقرنس‌کاری‌های عمارت کلاه فرنگی هم دل‌انگیز و تماشایی است.

تالارهای پاییزی و زمستانی

می‌توانید در ضلع غربی و شمالی عمارت از تالارهای پاییزی و زمستانی دیدنی کنید. این بخش از خانه حاج علی آقا نسبت به دیگر بخش‌های آن تزئین‌های کمتری دارد.

 بهترین زمان بازدید

این منطقه به‌لطف کوه‌هایی که اطراف شهر رفسنجان استوار هستند، آب‌وهوایی نیمه کویری دارد. تابستان‌های این منطقه گرم است و گاهی دمایش به 43 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. زمستان‌های رفسنجان سرد و سوزناک است. درجه هوا در سردترین روزهای زمستان به منفی 14 درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. به همین خاطر بهار بهترین فصل برای سفر به این شهرستان و بازدید از خانه حاج آقا علی است. در این فصل رفسنجان هوایی معتدل و دل‌چسب دارد.

 جاهای دیدنی اطراف خانه حاج آقا علی

جاذبه‌های دیدنی رفسنجان به‌تنهایی برای سفری چندروزه کافی است. در فاصله نزدیکی از خانه حاج آقا علی رفسنجان می‌توانید به دیگر جاهای دیدنی هم سری بزنید.

غار طوطیان

طوطیان، غاری تماشایی در فاصله 10کیلومتری خانه حاج آقا علی رفسنجان در منطقه نوق است. این غار یکی از جاذبه‌های طبیعی کرمان است و زیبایی برجسته‌ای دارد. غار طوطیان و دیدنی‌هایش سفرتان را جذاب‌تر می‌کند. برای بازدید از آن بهتر است از راهنمایی محلی کمک بگیرید.

بادگیر معین از جاهای دیدنی اطراف خانه حاج آقا علی

از قدیم بادگیرها یکی از اصلی‌ترین المان‌ها در شهرهای کویری ایران بود. بادگیرها سمبلی از بخش‌های کویری هستند. سازوکار این بنا طوری است که در خنک‌شدن و تهویه هوای گرم نقش مؤثری دارد. بادگیر معین از معروف‌ترین جاهای دیدنی اطراف کرمان است و در بخشی از شهر رفسنجان جا خوش کرده است. ساخت این بنا به دوره قاجار می‌رسد. بادگیر معین بلندایی 16متری و عظمتی چشمگیر دارد. بنای بادگیر را از چوب، خشتن خام، کاهگل و آجر ساخته‌اند. در بخش‌های بالایی آن کتیبه‌هایی گچی هست که زیبایی بنا را بیشتر می‌کند.

با تاریک‌شدن هوا، چراغ‌های بادگیر را روشن می‌کنند. به همین خاطر بادگیر معین تصویر چشم‌نوازی در شب دارد و سوژه زیبایی برای عکاسی می‌شود. هزینه بازدید از این بنای دیدنی رایگان است؛ البته نمی‌توانید از بخش‌های داخلی آن دیدن کنید. فاصله بادگیر معین تا خانه حاج آقا علی حدود 10 کیلومتر است. بعد از بازدید از عمارت، به آنجا هم سری بزنید.

موزه ریاست جمهوری رفسنجان

رفسنجان زادگاه اشخاص مهمی مثل «آیت الله هاشمی رفسنجانی» است. او از روحانیون و سیاست‌مدارهای ایران بود و در دولت مقام‌ومنصب داشت. همچنین در گذشته به مدت چند سال ریاست جمهوری کشور را بر عهده داشت. امروزه موزه‌ای در رفسنجان به اسم این شخص هست که بخش‌های مختلف و جذابی دارد. در بخشی از موزه از هدیه‌های رسمی و غیررسمی‌ نگهداری می‌کنند که بزرگان دیگر کشورها به جناب رفسنجانی داده‌ بودند.

اشیاء مختلف دیگری مثل آثار تاریخی رفنسجان، آثاری از سال‌های دفاع مقدس و دوره سازندگی در موزه است. بنای موزه ریاست جمهوری رفسنجان هم معماری جالب و زیبایی دارد. در این موزه بخش‌هایی مثل سالن آمفی‌تئاتر، کتابخانه، رستوران، نگارخانه، سالن‌های اداری، اتاق‌های VIP و بخش تحقیق ساخته‌اند. این موزه همه‌روزه به‌جز جمعه و شنبه باز است و می‌توانید از ساعت 9 صبح تا 17 عصر از آن دیدن کنید.

اطلاعات بازدید خانه حاج آقا علی

آدرس	استان کرمان، ۶کیلومتری جنوب شرقی رفسنجان، روستای قاسم آباد
ساعات بازدید	همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا 22
شماره تماس	09131914240 و 09103398736

مسیر دسترسی

برای بازدید از خانه حاج آقا علی باید به استان کرمان سفر کنیم. این خانه در ۶کیلومتری جنوب شرقی رفسنجان و در روستای قاسم آباد است. مسیر کرمان را تا شهرستان رفسنجان ادامه بدهید. فاصله کرمان تا رفسنجان حدود 118 کیلومتر است. بعد از رسیدن به رفسنجان از میدان امام حسین(ع) بگذرید و به‌سمت بلوار آزادی بروید. به میدان قدس که رسیدید، به‌سمت راست بپیچید. این مسیر به میدان 24ساعته منتهی می‌شود. دوباره مسیر راست را انتخاب و 10 دقیقه دیگر رانندگی کنید تا به مقصد برسید.

مسیرهای دیگری هم برای رفتن به خانه حاج آقا علی کرمان هست؛ مثلاً می‌توانید از میدان امام حسین(ع) به‌سمت روستای علی آباد بروید. بعد از روستای فتح آباد به روستای قاسم آباد می‌رسید. مسیر دسترسی به روستا دل‌نشین و لذت‌بخش است؛ زیرا درخت‌های پسته دوطرف این جاده را پوشانده‌اند. بعد از رسیدن به قاسم‌آباد، در مسیر فرعی روستا ۵ دقیقه رانندگی کنید تا خانه حاج علی آقا را ببینید. این خانه آن‌قدر معروف است که کافی است آدرسش را از بومی‌ها بپرسید تا راهنمایی‌تان کنند.

خانه حاج آقا علی، عمارتی باشکوه است که از دوره قاجار به یادگار مانده است. در این سفر مجازی با ره بال آسمان تلاش کردیم که برای بازدید از این عمارت مشتاق بشوید. اگر در سفرهای قبل به رفسنجان رفته‌اید و از این خانه دیدن کرده‌اید، تجربه‌هایتان خواندنی است. در کامنت‌ها بنویسید.