حمام علی قلی آقا اصفهان و نقش‌ونگارهای چشمگیرش

در قدیم مردم برای گفت‌وگو از هر فرصتی استفاده می‌کردند. شاید به همین خاطر بود که در آن زمان صفا و صمیمیت بیشتری وجود داشت. قدیم‌ها حمام،‌ مکانی عمومی بود که افراد علاوه‌بر نظافت، دیداری تازه می‌کردند و هم‌زمان روح و جسمشان سرزنده می‌شد. حمام علی قلی آقا اصفهان نمونه‌ای جذاب است که امروزه دست کمی از موزه‌ای تماشایی ندارد. اگر برای بازدید از این بنا و شگفتی‌هایش مشتاق هستید، بار سفر ببندید.

حمام علی قلی آقا کجاست؟

برای سرزدن به این حمام تاریخی باید خودمان را به استان اصفهان، جایی در مرکز ایران برسانیم. در بین شهرهای این استان، مقصد ما شهر تماشایی اصفهان است؛ پس مسیر را تا نصف جهان ادامه بدهید. در مرکز این شهر محله تاریخی بیدآباد قرار دارد که حمام علی قلی آقا اصفهان در همین محله است.

معرفی حمام علی قلی آقا اصفهان

شاید این حمام را با اسم «حمام علی قلی آغا» هم ببینید که آن هم درست است. اصفهان مهد هنر و معماری است؛ پس خودتان را برای بازدید از بنایی شگفت‌انگیز آماده کنید. حمام علی آقا بخش‌های مختلفی دارد که نشانه‌هایی از هنر اصیل ایرانی در آن پیداست. امروزه این حمام یکی از موزه های اصفهان است و بخشی از تاریخ گذشته را روایت می‌کند.

تاریخچه حمام علی قلی آقا

می‌دانید علی قلی که سازنده این حمام است، که بود؟ او یکی از خدمت‌گزاران دربار صفویان بود که به دو پادشاه یعنی «سلیمان» و «سلطان حسین» خدمت کرد. در سال 1091 یا 1092 خورشیدی بود که او این حمام را در مجموعه‌ای ساخت که خودش بانی آن بود. یعنی بیشتر از 300 سال از قدمت این بنا می‌گذرد.

علی قلی آقا فردی سرشناس بود که او را به کارهای نیکش می‌شناختند. او فرزندی نداشت. به همین خاطر تصمیم گرفت با بخشی از دارایی‌اش مسجدی در محله بیدآباد بسازد. بازارچه، چهارسوق و کاروان‌سرا از دیگر آثاری است که از او به یادگار مانده است. به نظر می‌رسد نیکوکاری، از ویژگی‌های اخلاقی مشترک در خاندان علی‌قلی آقا بود. برادرش «خسرو آقا» از دیگر خدمتگزاران دربار بود و مثل علی قلی آقا در کار خیر دستی داشت. خسروآقا هم حمام دیگری ساخت و وقف مردم کرد؛ اما متأسفانه در حال حاضر فقط خرابه‌ای از آن باقی مانده است.

در دوره صفویان همه مردم می‌توانستند در دو نوبت قبل از ظهر و بعد‌ازظهر از حمام استفاده کنند. حمام علی قلی آقا دو بخش مجزا برای مردها و زن‌ها داشت. حمام بزرگ‌تر برای مردها و حمام کوچک‌تر برای زن‌ها بود. گاهی ثروتمندها حمام را برای چند ساعت اجاره می‌کردند تا به‌شکل شخصی از آن استفاده کنند. این بنای تاریخی را در سال 1384 هجری شمسی، بعد از بازسازی به موزه مردم‌شناسی اصفهان تبدیل کردند.

معماری حمام علی قلی آقا اصفهان

بناهای تاریخی اصفهان در هنر معماری همه‌چیزتمام هستند. حمام علی قلی آغا از آن دسته بناهایی است که نقش‌‌ونگارهایش همه را متحیر می‌کند. این بنا یادآور هنر معماری در دوره صفویان است. کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگش چشم‌نوازی می‌کند و نقاشی‌های کم‌نظیری دارد. بخشی از این نقاشی‌ها را در دوره‌ حکومت قاجار و پهلوی کشیده‌اند.

بخش های مختلف حمام علی قلی آقا

مساحت حمام قدیمی علی‌قلی آقا به 938 مترمربع می‌رسد. این بنا دارای دو حمام مجزاست و خانم‌ها و آقایان می‌توانستند همه‌روزه از آن استفاده کنند. میان‌دار، سربینه، گرم‌خانه و چال‌حوض از بخش‌های اصلی هر حمام است.

 حمام بزرگ

ورودی حمام بزرگ را به‌شکل هشتی ساخته‌اند. زمانی که از ورودی بگذرید، دو راهروی عمود بر هم می‌بینید که در انتها به رختکن می‌رسد. سقف این بخش از حمام گنبدی است و روزنه‌هایی روی آن خودنمایی می‌کند. این روزنه‌ها را با عدسی‌های محدب پوشانده‌اند. عدسی‌ها نور خورشید را به‌طور یکدست در فضای داخلی پخش می‌کردند و همه‌جا روشن می‌شد. همچنین به‌خاطر شکست نور هیچ‌کس نمی‌توانست از بالای پشت‌بام فضای داخل را ببیند.

در سربینه یا رختکن حمام بزرگ، چهارحوض است که افراد پاهایشان را در آن می‌شستند. از راهرو که بگذرید، به گرم‌خانه می‌رسید. در حوضچه‌های گرم‌خانه سنگ‌هایی یک‌پارچه و سفید به‌اندازه یک متر هست که به‌شکل عمودی قرار گرفته‌اند. روی سطح آن‌ها را آجدار کرده‌اند تا تکیه‌گاه مناسبی برای افراد باشد. این کار روش جالبی بود تا از لیزخوردن و برخورد سر افرد به لبه حوضچه جلوگیری کنند. همچنین برجستگی‌ روی سنگ‌ها نقش ماساژور را داشت.

گرمخانه حمام علی قلی آقا

گرم‌خانه یکی از زیباترین بخش‌های این بناست که کاشی‌های خوش‌نقشی با طرح‌های اصیل گل و اسلیمی دارد. این طرح در دوره صفوی محبوبیت ویژه‌ای داشت. گرم‌خانه، محل اصلی شست‌وشو بود. سکوهای این بخش را از سنگ مرمر ساخته‌اند. زیر این سکوها کانال‌هایی است که دیواره‌اش مثل کندوی عسل حفره‌های شش‌ضلعی دارد. در اصطلاح به این بخش «زنبورک» می‌گویند.

این کانال‌ها باعث می‌شدند تا سکوها و فضای حمام گرم بماند و مثل سیستم گرمایش‌ از کف امروزی عمل می‌کردند. در وسط گرم‌خانه استخری بزرگ است که به آن چال‌حوض می‌گفتند و افراد برای آب‌تنی از آن استفاده می‌کردند.

در دو سمت فضای گرم‌خانه دو شاه‌نشین هست. یکی از آن‌ها سکوی پرش به داخل استخر بود. از شاه‌نشین دیگر هم برای نشستن استفاده می‌کردند و از تماشای شیرجه افراد لذت می‌بردند. لنگ‌شوی‌خانه و سرویس بهداشتی را هم در قسمتی از گرم‌خانه ساخته‌اند. تابلوی کاشی‌کاری‌شده‌ای در گرم‌خانه هست که تصویر مردی را با لباس، عمامه و عصا نشان می‌دهد. طبق اسناد احتمال می‌دهند که این تابلو، تصویری از علی قلی آقا باشد.

خزینه حمام

فضای گرم‌خانه با چند پله به خزینه متصل می‌شود. خزینه، فضای خصوصی‌تری برای حمام‌کردن است. دو شاه‌نشین دیگر هم در این بخش ساخته‌اند.

حمام کوچک

حمام کوچک از نظر ساختار تفاوتی با حمام بزرگ ندارد. فقط همه بخش‌ها را در متراژ کمتری ساخته‌اند. سربینه این حمام مربعی است. در سه گوشه از آن سکو و حوض قرار دارد. هشت ستون در فضای گرم‌خانه استوار هستند که سنگینی طاق حمام را به دوش می‌کشند.

سیستم گرمایشی

آب لازم برای حمام علی قلی را از چاهی به اسم « چاه گاو‌ » تأمین می‌کردند. این آب به‌سمت پشت‌بام می‌رفت و بعد از آن به خزینه و حوضچه‌ها می‌ریخت. قدیم‌ها با آتشدان یا تون آب را در ظرف‌های بزرگی به اسم تیان گرم می‌کردند. می‌توانید در بخش غربی حمام از آن‌ها دیدن کنید.

موزه مردم‌شناسی

امروزه در هر بخش از حمام علی قلی آقا مجسمه‌هایی تماشایی گذاشته‌اند. این مجسمه‌ها کاربرد بخش‌های مختلف حمام و نحوه استحمام در قدیم را نشان می‌دهند. در این موزه چرخی بزنید و از دیدن زیبایی‌هایش لذت ببرید.

جاهای دیدنی اطراف حمام علی قلی آقا

جاهای دیدنی اصفهان بی‌شمار است. در توصیف زیبایی‌های این شهر همین بس که آن را به نصف جهان می‌شناسند؛ پس بد نیست بازدید از دیگر جاهای دیدنی این شهر را در برنامه سفرتان بگنجانید.

خانه اخوان حقیقی

خانه اخوان حقیقی از جمله خانه های تاریخی اصفهان است که با قدم‌گذاشتن به آن به دل تاریخ سفر می‌کنید. قدمت این خانه به دوره صفوی می‌رسد و تزئینات و نقاشی‌هایش بی‌همتاست. پنجره‌های اُرسی، مقرنس‌کاری‌ها و رسمی‌بندی‌هایش چشم‌نواز هستند. اگر به هنر و معماری علاقه دارید، بی‌تردید بازدید از این بنا برایتان لذت‌بخش است.

خانه ملاباشی اصفهان هم یکی دیگر از زیباترین بناهای تاریخی اصفهان است که فاصله چندانی با  حمام علی قلی آقا ندارد. البته این خانه این روزها به هتلی برای دیپلمات‌ها تبدیل شده است. توضیح بیشترش را می‌توانید در مقاله خودش بخوانید.

میدان نقش جهان

نمی‌شود تا اصفهان رفت و از میدان نقش جهان دیدن نکرد. نقش جهان مثل قلب تپنده اصفهان است و بخشی از تاریخ ایران را روایت می‌کند. در این میدان تماشایی آثاری از دوره صفوی به یادگار مانده است؛ مثلاً کاخ عالی قاپو، مسجد جامع امام (مسجد شاه عباسی)، مسجد شیخ لطف الله، سردر قیصریه و بازار. بازدید از این میدان در روز و شب زیبایی‌های برجسته‌ای دارد. می‌توانید با کالسکه دور میدان چرخی بزنید و در راسته بازار از هنر صنایع‌دستی اصفهان دیدن کنید.

آدرس: بستگی دارد که از کدام قسمت شهر وارد می‌شوید. اگر پس از دیدن حمام علی قلی آقا می‌خواهید به میدان نقش جهان بروید، خودتان را به میدان امام حسین برسانید. سپس از طریق خیابان سپه وارد میدان امام اصفهان شوید. البته باید بگوییم که خیابان سپه پر طرح ترافیک است. با این توضیح، اگر خودروی شخصی دارید، آن را در پارکینگ خیابان سید عظیم پارک کنید و با خیال آسوده به تفرج بپردازید. بهترین سوغات اصفهان هم در همین میدان پیدا می‌شود.

کاخ هشت بهشت اصفهان

کاخ هشت بهشت از دیگر جاهای دیدنی اصفهان است که خلاقیت، ذوق و سلیقه معماران صفوی را نشان می‌دهد. توصیف زیبایی این کاخ در کلمه‌ها نمی‌گنجد. بنای کاخ را در باغی بزرگ ساخته‌اند که دست کمی از بهشت ندارد. می‌توانید بعد از بازدید از بنای اصلی در باغ دل‌انگیز آن قدم بزنید. استخر بزرگی جلوی بنای کاخ خودنمایی می‌کند. در روزهای بهار و تابستان فواره‌های استخر باز هستند و تصویری تماشایی از کاخ هشت بهشت می‌سازند. چند تا از بهترین کافه های اصفهان هم اینجاست که روزتان را می‌سازد.

کاخ چهلستون

در گوشه‌ای از اصفهان در دل باغی سرسبز، کاخی قدیمی هست که قدمتش به دوره صفوی می‌رسد. کاخ چهل ستون اصفهان از زیباترین آثار تاریخی نصف جهان است. در ایوان این کاخ 20 ستون استوار است؛ اما به‌خاطر انعکاس تصویر ستون‌ها در آب استخر به آن چهلستون می‌گویند. اگر به عکاسی از بناهای قدیمی علاقه دارید، بازدید از این کاخ را از دست ندهید.

می‌توانید بعد از دیدن چهلستون سری به یکی از بهترین رستوران های اصفهان بزنید. در بین غذاهای سنتی اصفهان بریان آن از همه معروف‌تر است. لیست کاملی از بهترین بریانی اصفهان را هم برایتان آماده کرده‌ایم. روی نامش کلیک کنید تا به مطلب و مطلوبتان برسید.

اطلاعات بازدید حمام علی قلی آقا

آدرس	استان اصفهان، شهر اصفهان، خیابان بیدآباد، محله علی قلی.
ساعات بازدید	این موزه از ساعت 9 صبح تا 14:30 و از 15:30 تا ساعت 18 باز است.
هزینه بلیط ورودی	هزینه بازدید برای گردشگرهای ایرانی 5000 تومان و به‌ازای هر گردشگر خارجی 15000 تومان است.
راه‌های ارتباطی	برای اطلاع دقیق از ساعت بازدید و هزینه به‌روز بلیط می‌توانید با شماره 03133375777 تماس بگیرید.

مسیر دسترسی

برای رسیدن به این حمام باید سفرتان را به مقصد شهر اصفهان شروع کنید. اگر فرض کنیم که مبدأ حرکتتان تهران باشد، پس از پشت‌سرگذاشتن 448 کیلومتر به اصفهان می‌رسید. این مسیر حدود ۵ ساعت طول می‌کشد. بعد از رسیدن به نصف جهان مسیر را تا میدان شهدا ادامه بدهید. بعد از این میدان به‌سمت خیابان فروغی بروید. به اولین چهارراه که رسیدید، به‌سمت خیابان تگریان بپیچید. اگر حواس‌جمع برانید، مسیر دسترسی به حمام را روی تابلوهای راهنما می‌بینید.

مسیر دیگری هم برای رسیدن به حمام علی قلی آقا هست که بیشتر گردشگرها آن را انتخاب می‌کنند. کافی است بعد از میان شهدا از خیابان چهارباغ پایین، به‌سمت خیابان جامی بروید. کمی بعد وارد خیابان بید‌آبادی بشوید. این خیابان در انتها به محله قدیمی بیدآباد می‌رسد که حمام علی قلی آقا اصفهان در آنجاست.

اگر خودروی شخصی ندارید، نگران نباشید. اصفهان شهری بزرگ و توریستی است که امکانات حمل‌ونقل خوبی دارد. ایستگاه متروی شهدا، نزدیک‌ترین ایستگاه به این بنای قدیمی است و فقط 800 متر با آن فاصله دارد. تاکسی‌های شهری بیرون ایستگاه انتظارتان را می‌کشند تا شما را به مقصد برسانند. ترافیک که نباشد، ۲ دقیقه‌ای به حمام علی قلی می‌رسید.

حمام علی قلی آقا نمونه‌ای بی‌نظیر از حمام‌های دوره صفوی است. این سفر با ره بال آسمان را دوست داشتید؟ تلاش کردیم تا بخشی از زیبایی‌های این بنا را به شما نشان بدهیم. اگر در گذشته از آن بازدید کرده‌اید، تجربه‌هایتان خواندن دارد. در کامنت‌ها برایمان بنویسید.