بازار سنتی کاشان | یادگاری پر‌شکوه و ارزشمند از ادوار کهن

شهر کاشان از بی‌نظیر‌ترین و دیدنی‌ترین شهر‌های مرکز ایران است. خانه های تاریخی کاشان و آثار تاریخی همچون حمام فین کاشان با شکوه و زیبایی خود از گردشگران دلبری می‌کنند. هر‌ساله گردشگران ایرانی و خارجی به بهانه بازدید از این جاذبه‌های حیرت‌انگیز و تماشایی و شرکت در مراسم دل‌انگیز و روح‌نواز گلاب‌گیری رهسپار شهر کاشان می‌شوند. اگر شما نیز عاشق این شهر و زیبایی‌های بی‌انتهای آن هستید، بد نیست با مهم‌ترین جاهای دیدنی کاشان آشنا باشید. بازار سنتی کاشان که موضوع صحبت امروز ما است، از جمله جاذبه‌های مهم و بسیار ارزشمند این شهر شمرده می‌شود. این بازار بزرگ و کهن یادگاری از ادوار گذشته است که همچون نگینی درخشان، در مرکز کشور ایران می‌درخشد. از‌این‌رو در این مطلب قصد داریم راجع‌به معماری، تاریخچه، بخش‌های مختلف و جاذبه‌های دیدنی بازار تاریخی کاشان سخن گفته و اطلاعات لازم برای بازدید از آن را در اختیارتان قرار دهیم. 

بازار سنتی کاشان کجاست؟ 

بازار سنتی کاشان که به‌اختصار به آن «بازار کاشان» نیز می‌گویند، از دیدنی‌ترین و جذاب‌ترین آثار تاریخی شهر کاشان است. این بازار از گذشته تا به امروز جزو مهم‌ترین مراکز تجاری این شهر بوده و هست. این بازار بزرگ و وسیع از اواسط خیابان «بابا افضل کاشان» شروع می‌شود و تا «دروازه دولت کاشان» ادامه دارد. 

تاریخچه بازار سنتی کاشان | یادگاری ارزشمند از دوران آل بویه و قاجاریه 

بازار قدیمی کاشان را می‌توان به‌عنوان یکی از کهن‌ترین و ارزشمند‌ترین آثار به‌جا‌مانده در استان اصفهان معرفی کرد. قدمت این اثر کهن به دوران «آل بویه» باز‌می‌گردد و سر‌گذشتی پر‌ماجرا در طول ادوار مختلف داشته است. اوج شکوه و رونق بازار سنتی کاشان در دوره حکومت صفویه بوده و در آن زمان به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز تجاری کاشان شناخته می‌شد. این بازار پر‌شکوه در سال ۱۱۹۲ به سبب وقوع زلزله‌ای ویرانگر فرو ریخت و دوران شکوه و رونق بی‌نظیرش برای مدتی پایان یافت. بعد‌ها در زمان حکومت قاجار در ایران، ویرانه‌های بازار بزرگ کاشان تحت مرمت و باز‌سازی قرار گرفت. در‌واقع می‌توان گفت که بنایی که اکنون از این بازار پر‌شکوه بر جای مانده، شاهکار و یادگاری ارزشمند از دوره حکومت قاجار در ایران است. 

معماری بازار سنتی کاشان | شاهکاری تماشایی 

بازار قدیمی کاشان از شاهکار‌های معماری ایرانی-اسلامی در شهر کاشان است و جزو ارزشمند‌ترین آثار باستانی شهر شمرده می‌شود. معماری و ساختار کلی این بازار شباهت بسیاری به بازار‌های بزرگ و قدیمی ایرانی داشته و متشکل از بخش‌های مختلفی همچون راسته (گذر‌گاه)، سرا، تیمچه و چهار‌سوق (چهار‌سو) است. در ادامه راجع‌به هر‌یک از این بخش‌ها و ساختار و کاربرد هر‌کدام توضیح داده‌ایم: 

• راسته یا گذرگاه

به بخش‌هایی از بازار که به‌صورت راهرو‌های طولانی و نسبتاً عریض هستند و مغازه‌ها و دکان‌ها در دو طرفشان قرار گرفته‌اند، «راسته» یا «گذر‌گاه» گفته می‌شود. بازار سنتی کاشان متشکل از چندین راسته (گذرگاه) اصلی و فرعی است. 

• سرا

به حیاط بزرگی که مغازه‌ها و دکان‌ها به‌صورت پیوسته دور‌تا‌دور آن قرار دارند، «سرا» می‌گویند. فرم کلی سرا‌ها در معماری باستانی، متشکل از حیاط و دکان‌های به هم پیوسته است. سرا‌های مختلف تنها در تعداد طبقات، نوع ایوان، رواق و راهروها با هم تفاوت دارند. 

• تیمچه

در معماری ایران باستان، به فضایی سر‌پوشیده که در آن نوعی کالا‌ یا خدمات خاص عرضه می‌شود، «تیمچه» می‌گویند. تیمچه‌ها معمولاً از راسته‌ها و سرا‌ها کوچک‌ترند و به‌لحاظ معماری ظاهری زیبا‌تر دارند. 

• چهار‌سوق یا چهار‌سو

به محل تقاطع دو راسته اصلی در بازار‌های قدیمی «چهار‌سوق»‌ یا «چهار‌سو» می‌گویند. چهار‌سوق‌های معمولاً معماری‌هایی خاص و تزئینات چشم‌نوازی دارند. 

بازار‌ها و بازار‌چه‌های بازار سنتی کاشان | گشت‌و‌گذار در بازاری کهن و پر‌شکوه

• بازارچه مسگرها 

بازارچه مسگر‌ها را می‌توان به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین راسته‌های بازار سنتی کاشان معرفی کرد. یکی از شرق‌شناسان انگلیسی که «ادوارد براون»‌ نام دارد، در وصف این بازارچه چنین گفته: «بازار مسگرهای کاشان با صدای دائمی چکش که روی مس می‌خورد و کوره‌هایی که مس در آب‌ها قرمز می‌شود، یکی از نقاط تماشایی زمین است.» در این راسته همان طور که از نمایش پیداست، مسگر‌ها مشغول فعالیت هستند و ظروف درخشان و زیبای مسی را به مشتریان عرضه می‌کنند. 

• بازارچه قیصریه

بازارچه یا راسته قیصریه از یادگاران شاه عباس صفوی در بازار سنتی کاشان است. قدمت این بازارچه به دوره حکومت زندیه در ایران باز‌می‌گردد. در گذشته بازارچه قیصریه با عنوان «راسته زر‌گر‌ها» شناخته می‌شد؛ چرا‌که صاحبان اغلب حجره‌های آن به زرگری مشغول بودند. بعد‌ها خیاط‌ها و کفاش‌ها نیز وارد راسته قیصریه شدند. اکنون نیز در این بازارچه اجناس متنوعی از جمله طلا‌جات، فرش‌های دست‌بافت، نقاشی‌های ارزشمند و… عرضه می‌شود. گفتنی است که کاروانسرای گبرها و کاروانسرای میرپنـج نیز در راسته قیصریه قرار دارند. 

• بازارچه رنگرزها

بازارچه رنگرز‌ها از دیگر بخش‌های بازار سنتی کاشان است که قدمت آن به دوره حکومت زندیه در ایران باز‌می‌گردد. در گذشته در این راسته رنگرز‌ها با عشق و علاقه به نخ‌ها و پارچه‌ها رنگ می‌بخشیدند و به هنر رنگرزی مشغول بودند. «انبار صباغ» از جاذبه‌های مهم این راسته شمرده می‌شود.

• بازارچه ملک

بازارچه ملک که به‌لحاظ تاریخی به دوره حکومت زندیه و قاجاریه تعلق دارد، از دیگر راسته‌های مهم بازار تاریخی کاشان است. از جاذبه‌های مهم این راسته می‌توان به «مسجد تبریزی‌ها» اشاره کرد. 

• بازارچه ارسی‌دوزها

بازارچه ارسی‌دوز‌ها از دیگر راسته‌های مهم بازار بزرگ کاشان است. این بازارچه به بازارچه قیصریه (راسته زرگر‌ها) متصل است و قدمت ساخت آن به دوره حکومت زندیه در ایران باز‌می‌گردد. مسجد تاریخی و زیبای «تبریزی‌ها» نیز در انتهای بازارچه ارسی‌دوز‌ها خود‌نمایی می‌کند. 

• چهار‌سوق میانچال

چهار‌سوق میانچال از جمله زیبا‌ترین فضا‌های موجود در بازار سنتی کاشان است. این چهار‌سوق از دو سمت مسجد میانچال و تیمچه امین‌الدوله محدود می‌شود. این بخش از بازار در قرن هشتم هجری شمسی بنا شده است و از قدیمی‌ترین بخش‌های بازار نیز به شمار می‌آید. 

• بازارچه خیاط‌ها

 

در معرفی راسته‌های مهم بازار سنتی کاشان، نام بازارچه خیاط‌ها را نباید از قلم انداخت. این راسته، همان طور که از نامش انتظار می‌رود، در گذشته متعلق به صنف خیاط‌ها بوده است. راسته خیاط‌ها در ضلع شمالی تیمچه امین الدوله قرار داشته و معماری جذاب و قابل‌توجه دارد. گفتنی است که قدمت ساخت این بخش از بازار، به دوره حکومت قاجاریه در ایران باز‌می‌گردد. 

• بازارچه بزازها

اگر به انتهای بازار درب زنجیر بروید، به بازارچه بزاز‌ها می‌رسید. این بخش از بازار سنتی کاشان فضایی مربعی‌شکل داشته و در هر ضلع آن بازار‌چه‌ای مجزا به چشم می‌خورد. در‌نهایت اگر در‌خصوص تاریخچه و سبک معماری بازار‌چه بزاز‌ها بپرسید، باید بگوییم که این بازار در دوره حکومت قاجار بنا شده و سبک معماری قاجاری نیز در آن بسیار برجسته است. 

• بازارچه درب زنجیر

بازارچه درب زنجیر از قدیمی‌ترین بخش‌های بازار تاریخی کرمان است. زمان ساخت اولیه بنای این راسته به دوره ایلخانی باز‌می‌گردد. بازار‌چه درب زنجیر در زمان حکومت زندیه، به‌صورت مجدد مرمت و باز‌سازی شده است. 

• بازارچه گذرنو

بازارچه گذرنو آخرین بخش بازار سنتی کاشان است. این بازارچه در حد فاصل خیابان های بابا افضل و بازارچه زرگرها قرار دارد. در این راسته جاذبه‌های دیدنی مهم و جذابی همچون بنای حمام، مسجد و آب انبار گذر‌نو و مقبره شاه یلان واقع شده است. 

جاهای دیدنی و بخش‌های مختلف بازار سنتی کاشان | آشنایی با جزئیات بازار

• مسجد و مدرسه امام کاشان

مسجد و مدرسه امام کاشان که برخی از آن با عنوان مسجد و مدرسه «سلطانی» یاد می‌کنند، از جمله زیبا‌ترین و دیدنی‌ترین بخش‌های بازار تاریخی کاشان است که به‌صورت تیمچه طراحی و بنا شده. این مدرسه را می‌توان با عنوان «بزرگترین حوزه علمیه شهر کاشان» نیز معرفی کرد. در قلب بنای مدرسه سلطانی، حوضی آبی‌رنگ به شکل ۸‌ضلعی قرار دارد. در وسط حوض نیز فواره‌ای کوچک قرار دارد و صدای ریزش آب درون حوض آرامش و صفای فضا را دو‌چندان کرده است. ۵۲ حجره، یک شبستان و یک کتابخانه در گرداگرد حوض آبی رنگ آن جای خوش کرده‌اند. سقف و حجره‌های این بنای دلربا با هنر‌های ظریف و زیبای آجر‌کاری و کاشی‌کاری زینت داده شده است. 

• امامزاده درب زنجیر بازار سنتی کاشان

امامزاده حارث (ع) که بسیاری آن را با نام «امامزاده درب زنجیر» می‌شناسند، از جمله بخش‌های معنوی بازار سنتی کاشان محسوب می‌شود. این امامزاده از نوادگان «حضرت موسی بن جعفر (ع)» بوده است. رواق و صحن این امامزاده بسیار وسیع و زیبا بوده و گنبد فیروزه‌ای کاشی‌کاری‌شده آن چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. آرامگاه این امامزاده با کاشی‌های معرق زیبایی زینت داده شده و ضریح فلزی درخشانی آن را احاطه کرده است. توصیه می‌کنیم هنگام گشت‌و‌گذار در بازار کاشان، سری به این امامزاده زده تا ضمن زیارت، از فضای معنوی و دلنشین آن نیز بهره‌مند شوید. 

• تیمچه امین الدوله بازار سنتی کاشان

اگر بپرسید زیبا‌ترین بخش بازار سنتی کاشان کدام است؟ بی‌تردید تیمچه امین الدوله را به شما معرفی خواهیم کرد. این تیمچه که از آن با عنوان‌های کاروانسرای امین الدوله و سرای امین الدوله نیز یاد می‌کنند، یادگاری ارزشمند از هنر بی‌نظیر «استاد علی مریم کاشانی» است. علی مریم کاشانی در دوران خود جزو معروف‌ترین و بهترین معماران کاشانی شمرده می‌شد. ساخت تیمچه امین الدوله بر‌عهده شخصی به‌نام «فرخ خان غفاری کاشی» بود که به «امین الدوله» شهرت داشت؛ به همین سبب این بنا نیز «امین الدوله» نام گرفت. این بخش از بازار تزئینات معماری چشم‌نواز و حیرت‌انگیزی دارد؛ به‌طوری که به محض ورود به آن محو زیبایی چشمگیرش خواهید شد. در‌ نهایت خوب است اشاره کنیم که اغلب حجره‌های این تیمچه به فروش فرش‌ها و قالی‌های دست‌بافت و ارزشمند مشغول هستند. 

• حمام خان (چایخانه و رستوران) بازار سنتی کاشان

در معرفی بخش‌های مختلف بازار تاریخی کاشان نام حمام خان را نباید از قلم انداخت؛ چرا‌که بنای این حمام به‌لحاظ تاریخی و معماری ارزش بسیاری دارد. قدمت ساخت این بنا به دوره حکومت زندیه باز‌می‌گردد. جالب است بدانید که امروزه از فضای سنتی و زیبای حمام خان به‌عنوان چایخانه و رستوران سنتی استفاده می‌شود. به هنگام ورود به این مسجد با سر‌دری زیبا با کاشی‌کاری‌های هنرمندانه رو‌به‌رو‌ خواهید شد. پس از گذشت از سردر، به چند پله می‌رسید و پس از پایین رفتن از پله‌ها وارد فضایی دلباز و با‌صفا می‌شوید که در قلب آن حوضی زیبا قرار دارد. در اطراف حوض سکو‌هایی برای نشستن مهمانان قرار گرفته‌اند. اگر به‌هنگام گشت‌و‌گذار در بازار تاریخی کاشان هوس غذا یا نوشیدنی لذیذ کردید تا در محیطی دلنواز و زیبا خستگی را از تن به در کرده و جانی تازه برای تماشای زیبایی‌ها بگیرید، چایخانه و رستوران سنتی حمام خان، مقصدی مناسب برای شماست. 

• تیمچه صباغ بازار سنتی کاشان

تیمچه صباغ که به «بازار حاجی سید حسین» نیز شهرت دارد، از دیگر بخش‌های مهم و زیبای بازار قدیمی کاشان است. حجره‌های کوچک و بزرگ این تیمچه در دو‌طبقه پیرامون هشتی بزرگ بنا شده‌اند. در مرکز تیمچه صباغ حوضی زیبا وجود دارد که ظاهری زیبا به فضا بخشیده است. اگر سرتان را بالا بگیرید و به سقف این فضا نگاه کنید، تزئینات ظریف و هنر‌مندانه آن شما را به شگفتی و تحسین وا می‌دارد. بانی ساخت بنای چشم‌نواز تیمچه صباغ، «حاج شیخ حسن صباغ» بوده که از تاجران معروف و بزرگ دوره حکومت قاجار در ایران بوده است. این تیمچه را نیز برای زنده نگه داشتن نام این تاجر بزرگ، «صباغ» نامیده‌اند. خوب است بدانید که نام تیمچه صباغ در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است. 

• مسجد میرعماد بازار سنتی کاشان

مسجد میر‌عماد را می‌توان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین بنا‌های بازار سنتی کاشان معرفی کرد. قدمت ساخت این مسجد به دوران حکومت سلجوقیان باز‌می‌گردد. مسجد میر‌عماد به دلیل نزدیک بودن به میدان اصلی بازار، به «مسجد عماد» شهرت دارد. شگفت‌انگیر‌ترین و دیدنی‌ترین بخش این مسجد سر‌در با‌شکوه آن است. سر‌در مسجد میر‌عماد جلوه‌گر فنون معماری اصیل ایرانی بوده و تزئینات بسیار چشم‌گیری دارد. روی دیواره‌های اطراف سر‌در مسجد میر‌عماد کتیبه‌ها و فرمان‌های پادشاهان ادوار مختلف، از حکومت قراقویونلو و صفویه تا قاجار به چشم می‌خورد. این کتیبه‌ها حاوی اطلاعات جالب‌توجهی در‌خصوص آداب‌ورسوم، سنت‌های اجتماعی مردم و راه‌وروش فرمانروایی پادشاهان هستند. 

محراب مسجد میر‌‌عماد از دیگر بخش‌های حیرت‌انگیر این بناست که ظاهری بسیار چشم‌نواز و خیره‌کننده دارد. این محراب تا اوایل قرن حاضر در این مسجد خود‌نمایی می‌کرد؛ اما متأسفانه اکنون در «موزه اسلامی برلین» نگهداری می‌شود. گفتنی است که نام بنای مسجد میر‌عماد در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.

• تیمچه ملک التجار بازار سنتی کاشان

تیمچه ملک‌التجار بخشی مهم و دیدنی در بازار سنتی کاشان است. این تیمچه در مجاورت تیمچه امین‌الدوله قرار دارد. بنای تیمچه ملک‌التجار به همت شخصی به نام «حـاج محمـد حسیـن ملـک‌التجـار»‌ بنا شده و به همین سبب «ملک‌التجار» نام گرفته است. 

بهترین زمان بازدید از بازار سنتی کاشان | کاشان دلبر در بهار دلکش 

از آنجایی که بازار سنتی کرمان مکانی سر‌پوشیده است، از‌این‌رو چندان تفاوتی ندارد که در چه فصلی از سال به بازدید آن بروید. بد نیست در این بخش در‌خصوص بهترین زمان سفر به کاشان سخن بگوییم. اگر می‌خواهید از نهایت زیبایی این شهر لذت برده و آب‌‌و‌هوایی دلپذیر را تجربه کنید، اوایل فروردین تا اواخر اردیبهشت را برای سفر به این شهر در تقویم خود علامت بزنید. در این ایام ضمن دلپذیر‌تر شدن آب‌و‌هوا، مراسم جذاب و دل‌انگیز گلاب گیری کاشان نیز برگزار می‌شود که حضور در آن خالی از لطف نیست. 

اطلاعات بازدید از بازار سنتی کاشان | هر‌آنچه لازم است بدانید 

آدرس	ایران، اصفهان، کاشان، تقاطع خیابان باباافضل و میدان کمال الملک، بازار کاشان
ساعات بازدید	شنبه تا پنج‌شنبه از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۲:۰۰ و ۱۷:۰۰ تا ۲۰:۳۰ و جمعه‌ها تعطیل
هزینه بازدید	رایگان
مدت‌زمان پیشنهادی برای بازید	۱ تا ۲ ساعت

جاهای دیدنی نزدیک به بازار سنتی کاشان | گشت‌و‌گذار در کاشان زیبا 

• مناره زین‌الدین

• مسجد و مدرسه آقا بزرگ

• آرامگاه محتشم کاشانی

• خانه تاریخی عباسیان

• خانه تاریخی بروجردی‌ها

• خانه تاریخی طباطبایی ها

• حمام سلطان امیر احمد

مسیر دسترسی به بازار سنتی کاشان |‌ راهنمای دسترسی به بازار 

همان طور که گفتیم بازار سنتی کاشان از بزرگ‌ترین و وسیع‌ترین مراکز خرید کاشان است؛ از‌این‌رو این بازار ورودی‌های بسیاری دارد و شما می‌توانید از نقاط مختلف شهر خود را به این جاذبه پر‌شکوه و ارزشمند برسانید. در ادامه راحت‌ترین و بهترین مسیر دسترسی به این بازار را ارائه کرده‌ایم: 

برای رسیدن به این جاذبه پر‌شکوه و دیدنی، ابتدا باید به «میدان کمال‌الملک» کاشان بروید. از این میدان وارد خیابان «بابا افضل» شوید. با ورود به این خیابان یه یکی از ورودی‌های اصلی بازار کاشان می‌رسید و می‌توانید گشت‌و‌گذار و ماجراجویی در این بازار تاریخی را آغاز کنید. 

در این مطلب از مجله گردشگری ره بال آسمان، به کمک نیروی واژه، به‌سوی شهر زیبا و دلربای کاشان سفر کردیم تا با جاذبه‌ای پر‌شکوه و ارزشمند در قلب این شهر آشنا شویم. بازار سنتی کاشان جلوه‌گر فرهنگ و هنر اصیل ایرانی بوده و از جمله آثار تاریخی ارزشمند در کشور شمرده می‌شود. در‌ نهایت خوب است اشاره کنیم که سفر‌کردن زمانی دلچسب‌تر و خاطره‌انگیز‌تر می‌شود که با جاذبه‌های گردشگری، بهترین رستوران‌ها، بهترین اقامتگاه‌ها و هتل‌ها و… در مقصد سفر آشنا باشید و راه‌و‌چاه سفر به آن را بدانید؛‌ از‌این‌رو اگر خیال سفر به شهر دلفریب و دوست‌داشتنی کاشان را در سر دارید، پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر‌کاری ابتدا مطلب راهنمای سفر به کاشان را مطالعه کنید تا چراغ راه شما برای سفر به این شهر باشد.