بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی و شهری در نزدیکی مرز شرقی ایران است. موقعیت این شهر از روزگار گذشته تا کنون اهمیت خاصی داشته است. مسیر تجاری مناسب برای رفت‌وآمد تاجران هندی و کالاهای مرغوبی که در این شهر پیدا می‌شوند، باعث به‌وجودآمدن بازارهای متنوعی در این شهر شده‌اند. در این مطلب قرار است سری بزنیم به یکی از قدیمی‌ترین بازارهای این شهر یعنی بازار بیرجند که عمری طولانی دارد و در تمام این سال‌ها هم میزبان خوبی برای فروشندگان و هم میزبان خوبی برای خریداران بوده است. تمام کالاها و سوغاتی‌های رنگارنگ و چشم‌نواز را در این بازار پیدا خواهید کرد.
بازار بیرجند کجاست؟
شهر بیرجند خودش شهری با بافت قدیمی و سنتی است. مهم نیست که چقدر در این شهر ساختمان‌های بلند و آپارتمان‌های مدرن ساخته شوند، بخشی از شهر همچنان بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ کرده است. گذر همه این سال‌ها نیز اثری بر این بخش شهر نداشته است. بازار قدیمی بیرجند نیز در همین بخش از شهر جا خوش کرده است؛ بازاری که حتی حالا هم پررونق است. این بازار در خیابان جمهوری بیرجند و درست لابه‌لای ساختمان‌های کاهگلی و سنتی شهر قرار گرفته است.
معرفی بازار بیرجند
بازار بیرجند، قدیمی‌ترین بازار شهر است که آن را به نام بازار قدیم بیرجند نیز می‌شناسند. در گذشته، موقعیت بیرجند به گونه‌ای بود که در مسیر رسیدن به کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و هندوستان قرار داشت. همین موقعیت باعث شد که شهر بیرجند بهترین محل برای تاجران هندی باشد. جایی که می‌توانستند ادویه‌های تند و گرم خود را در بازار همیشه شلوغ و گرم آن بفروشند. همین رفت‌وآمد تاجران مختلف در هر زمانی از سال باعث شد که در اطراف این بازار کارونسراهای فراوانی ساخته شود. جالب است بدانید که این کاروانسراها همچنان باپرجا هستند و با قدم‌زدن در بازار بیرجند می‌توانید آثار این سازه‌های ۳۰۰ساله را ببینید.
در گذشته از این کارونسراها به‌عنوان دفتر تجارت، انبار، محل حساب و کتاب و حتی مرکز خرید فروش استفاده می شد. تعداد این کاروانسراها در گذشته ۱۶ تا بوده که برخی از آن‌ها نیز فقط به‌منظور اقامت افراد استفاده می‌شد. کارونسراهای چارتختی‌ها، محسن‌زاده، کاروانسرای وصل به مصلی، ملا محمد مودی، سادسی، گازاری‌ها مقابل کاروانسرای محسن‌زاده، اخوان، مستوفی، میرزا رضا، شرکت برق، خرازی، شرکت نفت و حاجی ملک، کارونسراهای دیگری هستند. این کارونسراها نیز در تجارت شهر فعالیت داشتند. حالا بازار قدیم بیرجند علاوه بر اینکه بهترین مکان برای تهیه سوغاتی است، یکی از جاهای دیدنی بیرجند نیز محسوب می‌شود. جایی که با رفتن به آن هم خرید می‌کنید و هم با مردم بومی و فرهنگ و رسوم آن‌ها آشنا می‌شوید.
جاذبه‌های بازار بیرجند
بازار قدیم بیرجند، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز خرید بیرجند، دیدنی‌های فراوانی برای مسافران تازه وارد دارد. در ابتدا با کالاهای رنگارنگ این بازار شروع می‌کنیم. شمال شرق ایران برای مسافران سوغاتی‌های هیجان‌انگیز مفاوتی دارد. چه خوراکی و چه صنایع دستی جذاب، در این شهر پیدا می‌شوند. از طرفی دیگر موقعیت شهر باعث شده است کالاهای دیگری از سایر کشورها نیز در این شهر پیدا شوند.
خوراکی‌هایی مانند زعفران، زیره، انواع حبوبات و خشکبار از جمله خوردنی‌هایی هستند که در این شهر پیدا می‌شوند. به رسم قدیم، این بازار محلی برای ارائه محصولات شهرهای مجاور نیز است. صنایع دستی مانند گلیم، قالی و قالیچه از شهرهای دیگر در بازار قدیم بیرجند به فروش می‌رسند. تمامی این کالاها را که کنار بگذاریم، لذت خریدکردن در بازارهای سنتی، آن هم بازاری مانند بازار بیرجند که اصالت خود را حفظ کرده است، با هیچ خرید دیگری قابل مقایسه نیست. وقتی خود را در حال راه رفتن میان حجره‌های کوچک اما باصفای بازار قدیم بیرجند تصور کنید، دیگر یک لحظه هم برای سفرتان تردید نخواهید کرد.
بازارچه‌های بازار قدیمی بیرجند
فضای بزرگ بازار بیرجند باعث شده که این بازار به چندین بازار و بازارچه کوچک‌تر تقسیم شود. هرکدام از این بازاچه‌ها بخشی از بازار بیرجند را به خود اختصاص داده‌اند و محصولی به‌خصوص در آن‌ها به فروش می رسد. این تقسیم‌بندی کار را برای شما نیز راحت کرده است. دنبال هر محصولی که باشید، دیگر در بازار سرگردان نمی‌مانید و یکراست به بازارچه هدف خود می‌روید. در گذشته تعداد این بازارچه‌ها به ۲۵ تا می‌رسید. حالا تعداد محدودی از آن‌ها باقی مانده‌اند و در حال فعالیت هستند. در اینجا این تعداد محدود را معرفی می‌کنیم.
- بازار سرپوش: تنها بازار سرپوش زمان قدیم است که بین بازار سادسی و ملک قرار گرفته.
- بازار چهکندی‌ها: نام این بازار به این دلیل است که افرادی از اهالی چهکند در این بازار فعالیت می‌کنند. اهالی چهکند در این بازار به فروش پشم و پنبه و اقلامی از این دست مشغول هستند. این بازار در جنوب ته بازار قرار گرفته است.
- بازار ملک: شاید قدیمی‌ترین بازار بیرجند، بازار ملک باشد. این بازار محل فروش همان خوراکی‌های متنوع و جذاب است. این بازار از شرق به بازار سرپوش و از غرب به سه راه اسدی منتهی می‌شود.
- بازار سادسی: یکی دیگر از بازارهای قدیمی بیرجند است که از غرب به بازار سرپوش متصل است.
جاهای دیدنی نزدیک به بازار
موقعیت بازار قدیمی بیرجند به گونه‌ای است که فاصله کمی با سایر دیدنی‌های شهر دارد. در اینجا چندتا از جاذبه‌های بیرجند که در نزدیکی بازار قرار گرفته‌اند، معرفی می‌کنیم.
- باغ اکبریه: باغ اکبریه بیرجند، یک باغ ایرانی بسیار زیبا و قدیمی است. قدمت این باغ به دوران قاجار برمی‌گردد. این باغ در روستای اکبریه و در محله‌ای کوهستانی ساخته شده است. به باغ که وارد می‌شوید، مسیر جوی آب را در مقابلتان می‌بینید که در انتهای آن یک ساختمان سنتی و دو طبقه خودنمایی می‌کند. در این باغ هم می‌توانید از صدای جریان یافتن آب در جوی‌ها لذت ببرید و هم سری به داخل این عمارت‌های زیبا بزنید. با رفتن به باغ اکبریه می‌توانید به یکی از مهم‌ترین موزه های بیرجند یعنی موزه باستان شناسی نیز بروید که در طبقه اول عمارت قرار دارد.
- عمارت کلاه فرنگی یا ارگ کلاه فرنگی بیرجند: عمارتی با معماری عجیب و سفید رنگ است که به دوران زندیه و قاجار برمی‌گردد.
- باغ امیر آباد بیرجند: یک باغ و عمارتی قاجاری است که سبک معماری متفاوت و زیبایی دارد. این مجموعه حالا کاربردهای گوناگونی پیدا کرده است. بخش‌هایی از آن به موزه، کتابخانه و دانشگاه و بخش‌هایی دیگر به سفره خانه و چایخانه تبدیل شده است.
- بند دره: یکی از سدهای قدیمی بیرجند است که در دوران قاجار و به دستور امیر شوکت‌الملک ساخته شد.
مسیر دسترسی به بازار
برای رفتن به بازار بیرجند چند گزینه پیش رویتان است. اگر بخواهید با اتوبوس به بازار قدیمی بیرجند برسید، کافی است در میدان امام پیاده شوید. بازار بیرجند درست روبه‌روی ایستگاه اتوبوس قرار دارد. اگر هم می‌خواهید تا بازار تاکسی بگیرید، باید ابتدا خودتان را به میدان قدس برسانید و سپس سوار ماشین‌هایی شوید که از میدان قدس تا بازار قدیمی بیرجند می‌روند.
اگر هم می‌خواهید با وسیله نقلی شخصی خودتان به بازار بروید، این مسیری است که باید طی کنید. از مرکز شهر بیرجند، به طرف خیابان قدس غربی بروید. در میدان قدس، از دومین خروجی به طرف بلوار پاسداران خارج شوید و بعد از گذشتن از بانک قرض الحسنه مهر ایران، به طرف خیابان ارتش، گردش به چپ بکنید. در میدان ابوذر، از اولین خروجی به طرف بلوار مطهری بروید. سپس وارد خیابان شهید منتظری بشوید و راه خود را تا خیابان جمهوری ادامه دهید. وارد خیابان جمهوری بشوید. از فروشگاه پخش پلاستیک و بلور آریا که گذر کردید، بازار بیرجند در سمت راست شما قرار دارد.
خرید کردن آن هم در مسافرت همیشه از تفریح‌های به یادماندنی بوده و خواهد بود. حتماً شما هم قبول دارید که دکه‌های کوچک که بوی زعفران و هل در آن‌ها می‌پیچد، بسیار نوستالژیک بوده و برای سوغاتی خریدن مکان‌های جذاب‌تری هستند. بازار قدیمی بیرجند که حالا با گوشه و کنار آن آشنا شدیم، دقیقاً یکی از همان بازارهای سنتی است. بیرجند خود به تنهایی سوغاتی‌های متنوعی دارد و حالا این بازار نه‌تنها سوغات بیرجند؛ بلکه رهاورد شهرهای دیگر را نیز در دل خود دارد. اگر شما هم تجربه خرید در بازار قدیمی بیرجند را دارید، با ما در ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.
این بازار، قدیمی‌ترین بازار شهر بوده و تعیین قدمت آن کار سختی است.
سوغاتی‌هایی مانند زعفران، خشکبار و صنایع دستی مانند گیوه و گلیم در این بازار به فروش می‌رسند.
این بازار در شهر بیرجند و خیابان جمهوری قرار گرفته است.