باغ امیر آباد بیرجند | سرآمد معماری دوران قاجار

باغ امیر آباد بیرجند جلوه‌ای از هنر معماران چیره‌دست دوران قاجار را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد. این باغ نسبت به دیگر جاهای بجنورد، آب‌و‌هوای دل‌پذیر و طبیعتی سرسبز دارد. به لطف این شرایط امکان ندارد راهی این باغ شوید و به شما خوش نگذرد. خوشبختانه امیر آباد، باغی است که مادر طبیعت با‌ آن مهربان بوده و در وضعیت مناسبی برای گردشگری قرار دارد. به همین دلیل حضور در این باغ فرصتی برای گردشگران فراهم می‌کند تا گشت‌و‌گذاری در دوران قاجار داشته باشند و با معماری و سبک‌و‌سیاق زندگی مردمان آن زمان آشنا شوند. در حیاط این باغ درختان سرسبز چنار، کاج و انار خودنمایی می‌کند. برای اینکه گردشگری در امیر آباد حسابی به شما خوش بگذرد، اطلاعات جالبی درباره این باغ آماده کرده‌ایم. به شما قول می‌دهیم با مطالعه این مطلب تا انتها، گشت‌و‌گذاری خاطره‌انگیز را در باغ امیر آباد بیرجند تجربه کنید.

باغ امیر آباد بیرجند کجاست؟

امکان ندارد جایی صحبت از جاهای دیدنی بیرجند به میان بیاید و کسی به امیر آباد اشاره نکند. این باغ چیزی حدود ۵ کیلومتر از بیرجند دورتر است. با این حال به اندازه‌ای تماشایی و زیباست که گردشگران را از راه‌های دور و نزدیک به سمت خود می‌کشد. برای رسیدن به امیر آباد باید به ۵کیلومتری جاده خوسف بیرجند بروید. این جاده، مسیری سرراست و هموار دارد و مشکلی برای رسیدن به باغ پیدا نمی‌‌کنید. جالب است بدانید خوسف، یکی از شهرهای کویری ایران است که اهالی باصفایی دارد. اگر هوای گشت‌و‌گذار در کویر به سرتان زد، می‌توانید پس از گردشگری جانانه در امیر آباد، راه خوسف و کویرهای زیبای اطراف آن را بگیرید.

چندین جای دیدنی با جاذبه تاریخی در خوسف وجود دارد که مسجد جامع خوسف و آرامگاه ابن حسام خوسفی به‌عنوان مهم‌ترین آن‌ها به حساب می‌آیند. خوشبختانه امیر آباد به اندازه‌ای در بجنورد شهرت دارد که تاکسی‌های بین‌شهری در پایانه‌های این شهر گردشگران را در ازای مبلغی منصفانه به باغ می‌رسانند. در انتهای این مطلب درباره راه‌های رسیدن به باغ امیر آباد بیشتر صحبت می‌کنیم.

معرفی باغ امیر آباد بیرجند

امیر باد، باغی زیبا و با صفا در شمال شرق ایران است که ساخت آن به دوران قاجار نسبت داده می‌شود. آثار مختلفی از دوران قاجار به جای مانده که امیر آباد یکی از بهترین آن‌ها به حساب می‌آید. محبوبیت امیر آباد را می‌توان در معماری منحصربه‌فرد آن دانست. از طرف دیگر این باغ تاکنون چندین بار مرمت شده و در شرایطی مطلوب برای گردشگری به‌ سر می‌برد. باغی که از آن صحبت می‌کنیم به لحاظ و وسعت نیز یکی از وسیع‌ترین باغ‌های ایران است. این باغ مساحتی حدود ۱۴۶هزار مترمربع مساحت دارد.

اهمیت این باغ در تاریخ ایران کار را به جایی رساند تا در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۷۶ به‌عنوان اثری برجسته در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود. پس از ثبت امیر آباد در فهرست آثار ملی ایران، مدیران گردشگری توجه بیشتری به این باغ اختصاص دادند. امیر آباد اکنون باغی است که مرحله اول از مرمت آن کاملاً به پایان رسیده است. در این مرحله در کنار تقویت ساختمان اصلی باغ، تغییر کاربری باغ از مکانی تاریخی به یکی از جاهای دیدنی بجنورد انجام شد. به لطف این شرایط اکنون عمارت امیر آباد به نگینی در بین مکان‌های گردشگری جنوب خراسان تبدیل شده است.

معماری باغ امیر آباد بیرجند

عمارت امیر آباد، با ترکیبی از معماری ایرانی و اسلامی ساخته شده است. اگر به تاریخ ایران علاقه داشته باشید، حتماً به‌خوبی می‌دانید معماران این سرزمین در دوران قاجار سنگ تمام گذاشته‌اند و حسابی هنرنمایی کرده‌اند. بنای امیر آباد در ۳ بخش اصلی ساخته شده است. بخش اول این عمارت به ساختمان کوشک اختصاص دارد. دومین بخش این باغ که جاذبه‌های زیادی هم دارد، عمارت کلاه فرنگی است. سومین بخش امیر آباد با نام ده هکتار اشجار شناخته می‌شود. بخش کوشکِ باغ امیر آباد بیرجند، پلانی هشت‌ضلعی دارد. این بخش در ۲ طبقه ساخته شده است. علاقه‌مندان معماری دوران قاجار به‌خوبی در جریان هستند که در آن زمان از مصالحی مانند ساروج، چوب، سنگ و گچ برای ساخت خانه استفاده می‌شد.

پس از ورود به بخش کوشک، دالانی پیش روی شما قرار می‌گیرد. در طبقه همکف ساختمان امکانات خاصی وجود ندارد. با این حال اوضاع در طبقه دوم به میزان چشمگیری تفاوت می‌کند. در کنار ورودی طبقه همکف، پلکانی برای رسیدن به طبقه اول ساختمان کوشکِ عمارت امیر آباد ساخته شده است. پس از بالارفتن از پله‌ها به اتاقی بزرگ می‌رسید که به آن شاه‌نشین می‌گویند. همان‌گونه که از نام این اتاق پیداست، اعیان و اشراف بجنورد به آن رفت و آمد داشتند.

در روزگاران قدیم مالک باغ در عمارت کلاه‌فرنگی زندگی می‌کرد. معماری این عمارت از سادگی خاصی برخوردار است. این عمارت ممکن است معماری ساده‌ای داشت باشد؛ اما از آنجایی که نهایت زیبایی در سادگی است، جاذبه‌های معماری ایران در آن به اوج رسیده. در قسمت دیگری از این باغ ۴ کاج تنومند سر به‌ آسمان گذاشته‌اند. دیرینگی این کاج‌ها به دوران ساخت باغ عمارت امیر آباد باز می‌گردد. وجود درخت‌های کاج در این قسمت باعث شده تا به آن چهار کاج بگویند. ملازمان مالک این باغ و خدمه‌ها در قسمت چهار باغ زندگی می‌کردند.

تاریخچه باغ امیر آباد بیرجند

بر اساس مستنداتی که از دوران قاجار باقی مانده، فردی با نام امیر معصوم خان شیبانی در این باغ اعیانی زندگی می‌کرد. وی به همراه خانواده‌اش سال‌های طولانی در عمارت امیر آباد روزگار گذراندند. با این حال پس از انقلاب اسلامی، بنیاد مستضعفان باغ را کاملاً مصادره کرد. این باغ برای مدت‌های زیادی در مصادره بنیاد مستضعفان بود. به دنبال این اتفاق امیر آباد به باغی متروکه تبدیل شد که پرنده در آن پر نمی‌زد. پس از گذشت چند سال، دانشگاه شهر بیرجند، این باغ را خریداری کرد. در آن زمان امیر‌ آباد از باغی مسکونی به باغی آموزشی تغییر کاربری داد.

این باغ‌ برای سال‌های زیادی در اختیار اهداف آموزشیِ دانشگاه بیرجند قرار داشت. نهایتاً در ۱۳۹۷ سایه همای سعادت روی سر باغ امیر آباد بیرجند افتاد و پروژه مرمت باغ آغاز شد. در این پروژه کارشناسان سازمان میراث فرهنگی طرح‌هایی برای تبدیل باغ به مرکزی برای گردشگری مطرح کردند تا درهای باغی که از آن صحبت می‌کنیم به‌روی گردشگران باز شود. از آن زمان تاکنون امیر آباد پذیرای گردشگران بی‌شماری بوده است.

بخش‌ های دیدنی باغ امیر آباد بیرجند

برای شما گفتیم که امیر آباد سه بخش اصلی کوشک، عمارت کلاه‌ فرنگی و چهار کاج دارد. امکان گشت‌و‌گذار در این بخش‌ها برای گردشگران مهیاست. در این بخش‌ها لوازم زندگی مردمان قدیم بیرجند به نمایش گذاشته شده است. به لطف این شرایط گردشگران فرصتی پیدا می‌کنند تا با حضور در امیر آباد اطلاعات کاملی درباره زندگی مردمان بیرجند در دوران قاجار بدست آورند. موزه امیر آباد به لحاظ باستانی نیز یکی از موزه‌های معروف منطقه به حساب می‌آید. کتابخانه‌ای بزرگ نیز در یکی از بخش‌های امیر آباد خودنمایی می‌کند. در این کتابخانه آثار دست‌نویس و مستنداتی از دوران قاجار وجود دارد.

درخت‌های چناری که به آن‌ها اشاره کرد در کنار درخت‌های انار و کاج زیبایی این عمارت قدیمی را دوچندان کرده است. در گوشه‌‌و‌کنار این عمارت، طراوتِ طبیعتی سرسبز خاطره‌ سفر گردشگران به بجنورد را برای همیشه ماندگار می‌کند. برای تعریف از فضای سرسبز امیر آباد کافی است به این نکته اشاره کنیم که نزدیک به ۲هزار گیاه فصلی در این باغ کاشته شده است. به گیاهانی که گفتیم حدود ۵۰۰ اصله کاج و و ۲۴۴ اصله سرو چندصدساله را هم اضافه کنید.

برای شما گفتیم که امیر آباد کمی از بیرجند دورتر است؛ در نتیجه در این مکان سفره‌خانه‌ای سنتی با منویی از خوشمزه‌ترین غذاهای بجنوردی از گردشگران پذیرایی می‌کند. به ویژگی‌هایی که گفتیم، چایخانه‌ای دنج را هم اضافه کنید. حتی اگر گرسنه نیستید، باز هم پیشنهاد می‌کنیم سری به این چایخانه بزنید و با خوردن چای آتشی، خستگی راه را از تن بیرون کنید. علاقه‌مندان خانه‌ های قدیمی ایران به‌خوبی می‌دانند که عمارت‌های قدیمی بدون حوض زیبایی ندارند. معماران قجری، حوضی کوچک و نُقلی در این عمارت ساخته‌اند. آب زلال این حوض یادآور روزگاران خوشی است که اهالی این منزل سپری می‌کردند.

بهترین زمان بازدید باغ امیر آباد بیرجند

بیرجند، آب‌و‌هوایی نیمه‌بیابانی دارد. این دیار زمستان‌های استخوان‌سوزی دارد و تابستان‌هایی بسیار گرم. با این حال انصافاً باید گفت بیرجند بهارهای خوش‌آب‌و‌هوایی دارد. بیشترین بارانِ بیرجند در اردیبهشت می‌بارد؛ در نتیجه بهار بهترین زمان گشت‌وگذار در این عمارت قدیمی است. از خرداد که گذشتیم آب‌وهوای بیرجند گرم می‌شود و این گرما تا شهریور ادامه پیدا می‌کند. اگر گرمایی نیستید و می‌خواهید در تابستان راهی بیرجند شوید، بهتر است صبح‌ خروس‌خوان راه امیر آباد را در پیش بگیرید و تا ظهر باز گردید. دمای هوا در پاییز کمتر می‌شود. بیرجند در این فصل آب‌و‌هوایی متعادل‌تر دارد. به لطف این شرایط پاییز نیز زمان مناسبی برای سفر به بیرجند و گشت‌و‌گذار در امیر آباد است. به زمستان که رسیدیم هوای بیرجند سرد و خشک می‌شود. در این فصل امیر آباد به خواب زمستانی می‌رود و خبری از گردشگری در آن نیست.

جاهای دیدنی اطراف باغ امیر آباد بیرجند

استان خراسان جنوبی تاریخی کهن و طبیعتی بکر دارد. به لطف این شرایط جاهای دیدنی متنوعی در گوشه‌و‌کنار این سرزمین خودنمایی می‌کند. انصافاً باید گفت حیف است راهی بیرجند شوید و گشت‌وگذاری جانانه در جاهای دیدنی اطراف امیر آباد نداشته باشید. مکان‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم گل‌سرسبد جاهای دیدنی بیرجند به حساب می‌آیند.

باغ اکبریه

یکی از باغ های ایرانی که آوازه آن در سرتاسر دنیا پیچیده، باغ اکبریه بیرجند است. این باغ چیزی حدود ۴۵هزار مترمربع وسعت دارد و دیرینگی آن به دوران قاجار باز می‌گردد. جدیدترین دستاوردهای معماری آن زمان در ساخت باغ اکبریه استفاده شده است. برای نمونه می‌توان به قرارگیری باغ در مسیر خروجی چندین قنات اشاره کرد. باغ اکبریه همانند دیگر باغ های ایرانی از چندین عمارت کوچک و بزرگ تشکیل شده است.

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های این باغ اکنون به موزه مردم شناسی بیرجند تبدیل شده و پنجره‌ای از فرهنگ و تمدن مردمان این سرزمین را پیش روی علاقه‌مندان قرار می‌دهد. باغ اکبریه در انتهای خیابان معلمِ شهر بیرجند واقع شده است.

بند دره

یکی از قدیمی‌ترین سدهای بیرجند اکنون به جاذبه‌ای مهم در این شهر تبدیل شده است. بند دره در دوران زندیه ساخته شده است. این بند در بین دره‌‌ای خوش‌ آب‌و‌هوا خودنمایی می‌کند. جالب است بدانید بند دره مسیری بسیار هموار و سرراست دارد. با خودروی شخصی تا خود بند دره می‌توانید رانندگی کنید. برای رسیدن به بند دره باید به سمت ۵کیلومتری انتهای خیابان مدرس رفته و از آنجا به رشته‌ کوه باقران بروید. در ابتدای این رشته‌ کوه چشم شما به جمال بند دره روشن خواهد شد.

دیگر جاهای دیدنی بیرجند با فاصله‌ای کم با باغ امیر آباد

قلعه فورگ، بند عمر شاه، روستای ماخونیک، آبشار گیوک، قلعه بیرجند، روستای خراشاد، روستاری گازار، رشته کوه باغران، چشمه آب ترش سربیشه و پارک جنگلی بیرجند از دیگر جاهای دیدنی اطراف بیرجند به حساب می‌آیند که گردشگری در آن‌ها در کنار گشت‌و‌گذار در امیر آباد پیشنهاد می‌شود.

اطلاعات بازدید

اجازه دهید این نوید را بدهیم که گشت‌و‌گذار در امیر آباد کاملاً رایگان است. البته برای خوردوخوراک در سفره‌خانه‌ سنتی این مکان گردشگری باید هزینه پرداخت کنید. امیر آباد به اندازه‌ای تماشایی است که گردشگری در آن دست‌کم یکی‌ دو ساعت زمان می‌برد. این زمان برای علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ خراسان جنوبی بیشتر خواهد بود. همان‌گونه که اشاره کردیم امیر آباد از آن دسته خانه‌ های قدیمی ایران است که در مراحل مختلف مرمت قرار دارد. در نتیجه ممکن است زمانی که راهی این باغ می‌شود قسمت‌های داخلی آن آماده پذیرای گردشگر نباشد. پیشنهاد می‌کنیم قبل از بستن بار سفر به امیر آباد، از بازبودن قسمت‌های داخلی این عمارت تاریخی مطمئن شوید.

مسیر دسترسی باغ امیر آباد

برای رسیدن به امیر آباد باید راه بیرجند را در پیش بگیرید. اگر مبدأ سفر شما تهران باشد، ۳ مسیر برای رسیدن به بیرجند از پایتخت ایران پیش روی شما قرار دارد. تمامی این مسیرها چیزی حدود ۱۲ ساعت طول می‌کشد. پیشنهاد می‌کنیم از تهران راه سمنان را در پیش بگیرید و پس از گشت‌و‌گذاری جانانه در این شهر تاریخی، راهی بیرجند شوید. به بیرجند که رسیدید، مسیر ۵‌کیلومتری غرب این شهر را دنبال کنید. این مسیر به سمت خوسف می‌رود. پس از حدود ۵ کیلومتر چشمتان به جمال تابلو امیر آباد روشن خواهد شد.

باغ امیر آباد بیرجند، عمارتی تماشایی است که گشت‌و‌گذاری خاطره‌ساز را برای گردشگران فراهم می‌کند. این باغ با طبیعتی سرسبز، عمارتی قجری و سفره‌خانه‌ای پر از خوشمزه‌ترین غذاهای بیرجندی انتظار گردشگران خوش‌سلیقه را می‌کشد. امیدواریم اطلاعاتی که از امیر آباد با شما مطرح کردیم، گشت‌و‌گذاری جانانه را در این مکان برای شما به ارمغان بیاورد. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های خوشی از گردشگری در استان خراسان جنوبی دارید، خواهشمندیم این تجربه‌های مفید و خاطره‌های شیرین را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر مخاطبان به اشتراک بگذارید.