کاخ فلاحتی که اکنون به موزه کشاورزی ایلام تبدیل شده، عمارتی باشکوه در دیار باصفای ایلام است. در روزگارانی دور، والی ایلام در این کاخ به عیش‌‌ونوش مشغول می‌شد. از آن زمان روزهای زیادی گذشته و عمارت فلاحتی کابردهای مختلفی داشته است. به هزارویک دلیل این کاخ به‌عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی ایلام شناخته می‌شود. دیرینگی کاخی که از آن صحبت میکنیم به دوران قاجار باز می‌گردد. با نگاهی به این کاخ متوجه خواهید شد که معماران قجری چیزی برای ساخت آن کم نگذاشته‌اند. مسئولین گردشگری ایلام که به‌خوبی می‌دانستند از کنار زیبایی‌های کاخ فلاحتی به‌راحتی نمیتوان گذشت، این کاخ را به موزه تغییر کاربری دادند. به همین دلیل رسیدگی خوبی به این کاخ می‌شود و بنای آن در شرایط مطلوبی برای گردشگری قرار دارد. از آنجایی که رسم داریم بهترین اطلاعات گردشگری را در اختیار همراهان خود قرار دهیم، در ادامه به جاذبه‌های گردشگری کاخ کشاورزی ایلام می‌پردازیم.
کاخ فلاحتی ایلام کجاست؟
معماران چیره‌دست ایلامی، کاخ فلاحتی را در یکی از منطقه‌های خوش آبوهوا و خوش مسیر ایلام قدیم بنا کردند. این کاخ اکنون در خیابان آیت الله حیدریِ ایلام واقع شده است. خیابانی که از آن صحبت میکنیم، آدرس سرراستی دارد. از هر کدام از اهالی شهر که آدرس موزه کشاورزی را بگیرید، مسیری سرراست برای رسیدن به این کاخ به شما معرفی می‌کنند. به خیابان آیت الله حیدری که رسیدید، چشمتان به ساختمان بزرگی می‌افتد که اداره جهاد کشاورزی این شهر در آن قرار دارد. موزه فلاحتی در همسایگی این ساختمان خودنمایی می‌کند.
معرفی کاخ فلاحتی ایلام
به احتمال زیاد با شنیدن نام کاخ، قصری بزرگ در ذهن شما تداعی می‌شود که تزئینات اشرافی و بنایی باشکوه دارد. اجازه دهید در ابتدای معرفی این عمارت به نکته‌ای مهم اشاره کنیم که فلاحتی، کاخی با تزئینات اشرافی و شاهانه نیست. همان‌گونه که اشاره کردیم، والی ایلام در این کاخ زندگی می‌کرده است. به همین دلیل به‌رغم اینکه با کاخی شاه‌نشین روبه‌رو هستیم، این عمارت آن‌چنان که باید‌و‌شاید تزئینات شاهانه‌ای ندارد. دلیل این شرایط را می‌توان در معماری قاجار و سبک زندگی مردمان ایلام قدیم جستجو کرد. این بنا ممکن است با استانداردهای امروزی، عمارتی شاه‌نشین نباشد. با این حال در زمان خودش، یکی از بهترین خانه های غرب ایران به حساب می‌آمده است.
کاخی که با نام فلاحتی شناخته می‌شود در زمینی با مساحت ۸۱۰ مترمربع بنا شده است. این کاخ زیربنایی حدود ۳۳۷ مترمربع دارد. والیان ایلام سال‌های سال در این بنا روزگار گذرانده‌اند. منظره بیرون کاخ نسبت به دیگر خانه های قدیمی ایران چیزی کم‌و‌کسر ندارد. به لحاظ تزئینات و گچ‌بری‌های داخلی نیز ممکن است با منظره‌ای تماشایی روبه‌رو نباشیم؛ اما زیبایی سبک‌و‌سیاق معماری قجری را نمیتوان در این عمارت نادیده گرفت. خانه فلاحتی مدتی است که به موزه کشاورزی تبدیل شده است. جالب است بدانید اداره کشاورزی ایلام در همسایگی این خانه قرار دارد. به لحاظ جانمایی نیز خانه فلاحتی در یکی از منطقه‌های خوش‌مسیر ایلام خودنمایی می‌کند. به لطف این مکان‌نمایی، در کنار گردشگری در خانه فلاحتی فرصتی برای گشت‌و‌گذار در دیگر جاهای دیدنی خواهید داشت.
تاریخچه کاخ فلاحتی ایلام
برای آشنایی با دیرینگی خانه فلاحتی باید نگاهی به تاریخ ایلام از سال‌های بسیار دور تاکنون بیندازیم. چند سده پیش حکومت خودمختاری در ایلام برقرار بود. این حکومت را افرادی با نام والی اداره می‌کردند. حسین خان، غلامرضا خان، و حسین قلی خان ابوقداره از والیان مشهور این دیار به حساب می‌آیند. والی‌هایی که به آن‌ها اشاره کردیم، هوای پادشاهان قاجار را داشتند. آن‌ها سالانه تفنگچیان بی‌شماری به سپاه شاه می‌فرستادند و خراج‌های چشمگیری پرداخت می‌کردند. به همین دلیل جایگاه ویژه‌ای در دل پادشاهان قاجار پیدا کرده بودند. این والی‌ها پول و سرمایه هنگفتی داشتند و ایلام کنونی را بر سر انگشتانشان می‌چرخاندند.
یکی از این والی‌ها با نام غلامرضا خان فیلی در ۱۲۷۸ خورشیدی، فرمانی برای ساخت عمارتی باشکوه صادر کرد. غلامرضا خان فیلی، فرزند حسینقلی ابوقداره بود. وی در نبردی نابرابر بر دژخیمان پیروز شد و توانست شجاعتش را به پادشاه ثابت کند. منطقه‌ای که غلامرضا خان فیلی در آن حکمرانی می‌کرد همیشه یکی از امن‌ترین مناطق ایران قدیم به حساب میآمد. معماران چیره‌دست ایلامی برای ساخت خانه فلاحتی به دنبال زمینی وسیع در یکی از خوش‌آب‌وهواترین مناطق ایلام گشتند. این کاخ در دل باغ‌های میوه ایلام جا خوش کرد. این روزها خبر چندانی از این باغ‌های میوه نیست؛ اما هنوز هم این ناحیه آب‌و‌هوای خوشی برای گردشگری دارد.
معماری و مشخصات کاخ فلاحتی ایلام
معماری خانه فلاحتی همانند دیگر خانه‌های بزرگ و قدیمی در شهر ایلام انجام شده است. این معماری به دوران قاجار باز می‌گردد و با عمارتی بزرگ روبه‌رو هستیم که اتاق‌های تودرتو و هالی بزرگ دارد. در قسمت جلوی این هال، ایوانی وسیع خودنمایی می‌کند. گردشگرانی که به گشت‌و‌گذار در خانه‌های قدیمی ایران علاقه دارند، به‌خوبی می‌دانند که ایوان یکی از مهم‌ترین قسمت‌های عمارت‌های قدیم به‌حساب میآمد. ایوان خانه فلاحتی نیز از این قائده مستثنا نیست. چندین اتاق به این ایوان ورودی دارد. هالی که از آن صحبت کردیم به ایوان خانه فلاحتی راه دارد. ارتباط میان اتاق‌ها، هال و ایوان در این خانه به گونه‌ای است که ساکنان آن به‌راحتی می‌توانستند به تمامی قسمت‌های عمارت دسترسی داشته باشند.
از آنجایی که این عمارت اکنون به موزه‌ای تماشایی تبدیل شده، دسترسی میان این اتاق‌ها شرایط برای موزه‌گردی جانانه‌ای در موزه کشاورزی ایلام فراهم کرده است. از طرف دیگر عمارت فلاحتی پنجره‌های بزرگ و نورگیری دارد. این پنجره‌ها نمایی زیبا به قسمت بیرونی عمارت داده‌اند. در قسمت داخلی نیز با نورگیری بسیار مناسبی روبه‌رو هستیم و در بالای پنجره‌های این عمارت با گچ‌بری‌های زیبایی که بسیار خودنمایی می‌کند. در این گچ‌بری‌ها تصاویری از گل‌‌وگیاه و انسان مشاهده می‌شود. گچ‌بری‌ها و تزئینات داخلی این عمارت از هنر معماران ایلام قدیم حکایت دارد.
سقف اصلی این عمارت، طاقی ضربی است که با تیرچه‌های چوبی ساخته شده. معماران ایلام قدیم برای ساخت این بنا از مصالحی مانند آجر، سنگ، چوب، گچ و ساروج کمک گرفته‌اند. از آنجایی که با ساختمانی مرمت‌شده روبه‌رو هستیم، قسمت‌هایی از سقف خانه فلاحتی با ورق گالوانیزه پوشیده شده است. خانه فلاحتی مجموعاً ۵ اتاق و یک ایوان بزرگ دارد. جالب است بدانید قناتی قدیمی نیز در این عمارت وجود دارد. این قنات هم‌اکنون شرایطی مناسب برای گردشگری ندارد. با این حال مسئولین گردشگری ایلام قرار است برای مرمت قنات آستین بالا بزنند.
موزه کشاورزی ایلام
اهمیت عمارت فلاحتی در ایلام به اندازه‌ای است که به‌راحتی نمیتوان از کنار آن گذشت. این اهمیت باعث شد تا خانه فلاحتی پس از سال‌های دراز بازنشسته شود و به موزه تغییر کاربری دهد. این خانه اکنون تبدیل به موزه‌ای بااهمیت از لوازم و تجهیزات کشاورزی مردمان ایلام قدیم تبدیل شده است. از ۱۳۹۰ تاکنون ایلامی‌ها در این مکان موزه‌ای باشکوه به راه انداخته‌اند. موزه‌ای که از آن صحبت میکنیم ۴ بخش اصلی دارد. هر کدام از این بخش‌ها قسمتی از تاریخِ کهن ایران را به نمایش می‌گذارد. اولین بخش از موزه کشاورزی با نام تپه علی کش شناخته می‌شود. در این بخش آثار باستانی از ۸هزار سال قبل از میلاد مسیح نگهداری می‌شود. ابزارهایی مانند کوبه و تیغه‌هایی سنگی در این قسمت خودنمایی می‌کند.
دومین بخش از موزه کشاورزی ایلام به تالار اسناد و مدارک اختصاص یافته است. در این قسمت اسنادی از زمین‌های زراعی، قنات‌ها و چاه‌های آب نگهداری می‌شود. تاریخ اسنادی که از آن‌ها صحبت میکنیم به ۵۰ سال پیش باز می‌گردد. در ۲ بخش دیگر از کاخ کشاورزی ایلام با انواع گیاهان دارویی و ابزارآلات کشاورزی قدیم روبه‌رو هستیم. این ۲ بخش بیشتر جنبه آموزشی دارد و اطلاعات بسیار سودمندی درباره سبک زندگی مردمان ایلام قدیم پیش روی علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
جاهای دیدنی اطراف کاخ فلاحتی ایلام
عمارت فلاحتی به اندازه‌ای تماشایی است که گردشگری در آن دست‌کم ۲ ساعت از وقت شما را در سفر می‌گیرد. با این حال پیشنهاد میکنیم اگر برای گردشگری به این مکان قدم‌رنجه کردید، سری به دیگر جاهای دیدنی ایلام بزنید. مکان‌هایی که در ادامه از آن‌ها صحبت میکنیم در گروه بهترینِ بهترین‌های گردشگری در ایلام قرار می‌گیرند.
مسجد والی
برای شما از اهمیت والی‌ها در ایلام گفتیم. این اشخاص در روزگاران قدیم همه‌کاره ایلام به حساب می‌آمدند. به همین دلیل بناهای زیادی به فرمان والی‌های ایلام در گوشه‌و‌کنار این شهر قد علم کرده است. یکی از این بناها که جاذبه‌های گردشگری بی‌شماری دارد، مسجد والی ایلام است. دیرینگی این مسجد به حدود یک سده پیش باز می‌گردد. جالب است بدانید این مسجد توسط والی پشتکوه بنا شده است. در نتیجه اهالی این منطقه به آن مسجد والی پشتکوه نیز می‌گویند. مسجد والی به لحاظ ظاهری، منظره‌ای تماشایی دارد. انصافاً باید گفت به لحاظ مذهبی نیز مسجد والی جایگاه ویژه‌ای در دل اهالی ایلام پیدا کرده است. مسجد والی به چندین جای دیدنی ایلام نزدیک است که مهم‌ترین آن‌ها قلعه والی است. در ادامه درباره این قلعه بیشتر صحبت میکنیم.
قلعه والی ایلام
ایلام یکی از خوش آب‌و‌هواترین مناطق غرب ایران به حساب می‌آید. در ارتفاعات جنگلی و کوه‌پایه‌ای ایلام، عمارتی بزرگ وجود دارد که به آن قلعه والی ایلام می‌گویند. این قلعه در ۱۳۷۶ به فهرست آثار ملی ایران راه پیدا کرده است. قلعه والی ایلام در ۱۳۲۶ توسط غلام رضا خان فیلی، پسر حسینقلی خان ابوقداره ساخته شده است. این قلعه در آن زمان در منطقه‌ای بیرون از شهر فعلی ایلام واقع شده بود. اکنون با توجه به گسترش مرزهای شهر ایلام، قلعه والی در منطقه‌ای داخل شهر خودنمایی می‌کند. درست است که به این عمارت، قلعه می‌گویند؛ اما کاربردی برای دفاع از مردمان شهر نداشته و خانه‌ای بزرگ بوده که والی‌های ایلام در آن زندگی می‌کردند. قلعه والی حدود ۲۰ اتاق بزرگ و ۵ اتاق کوچک دارد. جایگاه قلعه والی در بین ایلامی‌ها به اندازه‌ای بود که مسئولین گردشگری این شهر، آن را به موزه مردم شناسی ایلام تبدیل کردند.
منطقه کوهستانی چالیمار
حدود ۲ کیلومتر دورتر از کاخ کشاورزی ایلام، منطقه‌ای کوهستانی وجود دارد که به آن چایلمار می‌گویند. منطقه کوهستانی چالیمار، ناحیه‌ای سرسبز و دلگشاست که گردشگران را از دور و نزدیک به خود فرا می‌خواند. این منطقه فاصله کمی با مرکز شهر دارد. به لطف این فاصله کم، با ناحیه گردشگری روبه‌رو هستیم که امکانات شایسته‌ای دارد. منطقه کوهستانی چالیمار گزینه‌ای مناسب برای گردشگرانی است که می‌خواهد گشت‌و‌گذاری جانانه در طبیعت اطراف ایلام داشته باشند.
پناهگاه سنگی قوچعلی
ایلام، تاریخی کهن دارد که دیرینگی آن به دوران پیش از تاریخ ایران باستان باز می‌گردد. به همین دلیل در این سرزمین تا چشم کار می‌کند جاهای دیدنی با جاذبه‌های تاریخی مشاهده می‌شود. یکی از این مکان‌ها که طرفداران زیادی در بین گردشگران دارد، پناهگاه سنگی قوچعلی است. این پناهگاه در شمال شرقی ایلام فعلی واقع شده است. اهمیت پناهگاه سنگی قوچعلی باعث شده تا این مکان به فهرست آثار ملی ایران راه پیدا کند. در این مکان سنگ‌نوشته‌ای وجود دارد که روی آن با خط خوش نستعلیق حکاکی شده است. پناهگاه سنگی قوچعلی یکی از جاهای دیدنی اطراف ایلام است که در منطقه‌ای کوهستانی و خوش آبوهوا قرار دارد. این آب‌و‌هوای خوش، گردشگری در ایلام را به خاطره‌ای فراموش‌نشدنی در ذهن مسافران تبدیل می‌کند.
بهترین زمان بازدید کاخ فلاحتی ایلام
اجازه دهید خیالتان را راحت کنیم که ایلام در ۴ فصل خدا زیباست. با این حال از آنجایی که همیشه خواستار بهترین‌ها برای همراهان خود هستیم، بهار را برای گردشگری در این سرزمین پیشنهاد میکنیم. ایلام در فروردین و اردیبهشت، گلستان می‌شود. به تابستان که رسیدیم، این سرزمین گرم می‌شود؛ اما این گرما به اندازه‌ای نیست که سفرتان را مختل کند. به پاییز، پادشاه فصل‌ها، که رسیدیم، ایلام جامه‌ای عاشقانه بر تن می‌کند و رنگی گندم‌گون به خود می‌گیرد. اگر به‌تازگی عاشق شده‌اید و دنبال جایی برای سفری عاشقانه و دونفره می‌گردید، گشت‌و‌گذار در ایلام و سیاحت در موزه فلاحتی انتخاب مناسبی برای شماست. انصافاً باید گفت ایلام زمستان‌های سردی دارد. اگر سرمایی هستید و طاقت هوای سرد را ندارید، دور سفر زمستانی به ایلام را خط بکشید. اگر هم مشکلی با سرما ندارید و از تماشای ایلامِ برفی لذت می‌برید، زمستان را به برنامه ایرانگردی خود اضافه کنید.
اطلاعات بازدید کاخ فلاحتی
برای بازدید از موزه ارزشمندی که در مکان خانه فلاحتی قرار دارد، باید در ساعت‌های اداری راه این موزه را در پیش بگیرید. درهای موزه کشاورزی در روزهای تعطیل بسته است. هزینه گشت‌و‌گذار در موزه فلاحتی نسبت به دیگر جاهای دیدین ایلام مناسب‌تر است. از طرف دیگر با توجه به اینکه با گشت‌و‌گذاری فرهنگی تاریخی روبه‌رو هستید، با دستی پر از تجربه‌های گرانقدر از این موزه بیرون خواهید آمد.
مسیر دسترسی کاخ فلاحتی ایلام
برای رسیدن به موزه فلاحتی باید راه ایلام را در پیش بگیرید؛ در نتیجه اگر با خرید بلیط هوای ایلام به این شهر رسیده‌اید، پرواز شما در فرودگاه بین المللی شهدای ایلام به زمین می‌نشیند. شهرهای بزرگی مانند تهران و مشهد به ایلام پرواز دارند. برای رسیدن به ایلام از مسیر جاده‌ای نیز می‌توانید در پایانه‌های مسافربری شهرهای بزرگ سوار اتوبوس شوید و راه خود را به ایلام پیدا کنید. برای رسیدن به ایلام با خودروی شخصی باید در نظر داشته باشید که این شهر از جنوب با استان خوزستان، شرق با لرستان و شمال با کرمانشاه همسایه است. اگر مبدآ سفر شما را تهران در نظر بگیریم، باید راه شمال شرقی کشور را در پیش بگیرید و به کرمانشاه برسید. از کرمانشاه نیز مسیر خود را به ایلام ادامه دهید.
سخن پایانی
کاخ فلاحتی ایلام، بی‌دلیل به یکی از جاهای دیدنی این شهر تبدیل نشده است. این کاخ جلوه‌ای تماشایی از هنر معماران ایلام قدیم را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد. از طرف دیگر با توجه تغییر کاربری این کاخ به موزه، گشت‌و‌گذار در موزه کشاورزی به فرصتی ارزشمند برای آشنایی با فرهنگ و تمدن اهالی غرب ایران تبدیل خواهد شد. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های خوشی از گردشگری در جاهای دیدنی ایلام دارید، خواهشمندیم این تجربه‌های مفید و خاطره‌های شیرین را در قسمت نظرات با ما و دیگر مخاطبان ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.
کاخ فلاحی ایلام که به آن موزه کشاورزی ایلام هم گفته می‌شود در خیابان آیت الله حیدری شهر ایلام قرار دارد.
والیان قدیم ایلام در این کاخ زندگی می‌کردند. به همین دلیل حضور در این کاخ برای علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ غرب ایران سودمند است.
کاخ فلاحتی ایلام به موزه کشاورزی این شهر تبدیل شده است.
اسناد قدیمی، لوازم کشاورزی باستانی و عتیقه‌هایی مربوط به سالها پیش در موزه کشاورزی ایلام نگهداری می‌شود.
گردشگری بهاری در ایلام از همیشه بیشتر خوش می‌گذرد. انصافاً باید گفت ایلام تابستان و پاییزهای تماشایی دارد.
مسجد والی، قلعه والی ایلام، منطقه کوهستانی چالیمار و پناهگاه سنگی قوچعلی از جاهای دیدنی ایلام است که فاصله کمی با موزه کشاورزی ایلام دارد.