عمارت کلاه فرنگی رشت | عمارتی قجری به‌شکل کلاه شعبده‌بازان

برای سفر به شمال ایران، استان گیلان یکی از بهترین انتخاب‌هاست. این استان نه‌تنها جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد و برای گردشگران جذاب است، بلکه از نظر تنوع خوراکی هم در صدر دیگر شهرهای شمال قرار دارد. حتی شاید برایتان جالب باشد که بدانید شهر رشت، مرکز گیلان، در سال 2015 به‌عنوان شهر خلاق در خوراک‌شناسی و مزه‌شناسی انتخاب شد؛ اما در این مقاله، قرار نیست درباره خوراکی‌های خوشمزه آن حرف بزنیم. می‌خواهیم با هم سری به یکی از جاذبه‌های دیدنی معروف آن بزنیم، یعنی عمارت کلاه فرنگی رشت.

عمارت کلاه فرنگی رشت کجاست؟

عمارت کلاه فرنگی رشت، همان طور که از اسمش پیداست، در شهر رشت قرار دارد و با نام‌های پارک شهر یا باغ محتشم هم شناخته می‌شود. این عمارت، یک ساختمان دیدنی در باغ محتشم رشت است و در ضلع جنوبی آن قرار دارد. مجموعه باغ و عمارت یکی از جاذبه‌های گردشگری اصلی شهر رشت است که روزانه گردشگران و بازدیدکنندگان بسیاری به آن سر می‌زنند. همچنین فضای این باغ و عمارت، برای عکاسی هم بسیار مناسب است؛ خصوصاً در فصل بهار که سرسبزبودن طبیعت به اوج رسیده یا در پاییز که ریزش برگ درختان منظره فوق‌العاده‌ای را فراهم می‌کند. این باغ و عمارت که متعلق به دوران قاجاریه است، تاریخچه جالبی دارند که در ادامه به آن می‌پردازیم.

ویژگی های عمارت کلاه فرنگی رشت

حتماً وقتی نام ساختمان کلاه فرنگی به گوشتان خورده، چیزی مانند یک کلاه شاپو بزرگ را تصور کردید که وسط شهر قد کشیده. تصورتان تا حدی درست است. علت نام‌گذاری آن هم همین است. طبقه بالایی این عمارت شبیه به یک کلاه سیلندری است. اگر یادتان نیست کلاه سیلندری چه شکلی بود، یک شعبده‌باز را به‌ خاطر بیاورید. کلاه‌های شعبده‌بازی معمولاً از همین نوع است. باغ محتشم و عمارت داخلش در گذشته، از محلات کم‌تردد رشت بوده و به همین علت هم محل مناسبی برای سکونت تابستانی حکمران‌ها و فرمان‌داران بوده است. حتی مالک اصلی این باغ هم از متمولین استان گیلان و حتی ایران بوده است.

تاریخچه عمارت کلاه فرنگی رشت

عمارت داخل باغ محتشم، در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار ساخته شده است. مالک اولیه باغ محتشم، اکبرخان بیگلربیگی، یکی از مالکان و حکم‌رانان قدیم گیلان بود که سال ۱۳۰۷ از دنیا رفت. او در زمان حیاتش بسیار به زیبایی و سرسبزی باغ توجه داشت و نهال‌های بسیاری از درختان باغ، زیر نظر او کاشته شد. پس از مرگ او، باغ به دخترش ارث رسید و سپس به مالکیت همسر دخترش، یعنی صادق‌خان اکبر محتشم‌الملک رسید. او هم امانت‌دار خوبی بود و باغ را گسترش داد؛ اما نه از نظر ابعاد، بلکه از نظر آبادانی.

محتشم بلافاصله درون باغ را معبرکشی کرد و سپس عمارت باشکوه و چندضلعی به نام عمارت کلاه فرنگی در مرکز آن احداث شد. در سال ۱۳۷۴ این عمارت به مدیریت میراث فرهنگی گیلان واگذار شد و امروزه از آن به‌عنوان مرکز آموزش هنرهای دستی استفاده می‌شود. وسعت این باغ در ابتدا به‌قدری بزرگ بود که گم‌شدن در آن، اتفاق مشهوری در بین اهالی رشت بود. اما کم‌کم و به مرور زمان، از وسعت باغ به منظور تعریض خیابان‌های اطراف کم شد.

معماری عمارت کلاه فرنگی رشت

یکی از ویژگی‌های خاص این عمارت، شکل ظاهری و معماری آن است. این عمارت چهار طبقه دارد؛ اما شکل بیرونی آن، طوری است که نشان می‌دهد سه طبقه دارد. مساحت بنا حدوداٌ 240 متر مربع است و به شکل هشت‌ضلعی ساخته شده است. طبقات اول و دوم عمارت هر یک دو اتاق دارد که این اتاق‌ها پنجره‌های نورگیر و بزرگی دارد. این پنجره‌ها امکان نورگیری و تهویه مناسب را در فصل گرم سال فراهم می‌کنند. بلندترین اتاق این عمارت هشت‌گوش است و از هر سو دارای پنجره‌هایی است که رو به باغ باز می‌شود.

ایوان طبقه اول، دورتادور ساختمان را فرا گرفته است و در طبقه دوم، ایوان به شکل بالکنی چوبی است. در مجموع ۶۸ ستون چوبی، بالکن و بام ساختمان را مهار می‌کند. مصالح به‌کاررفته در بنا از جنس آجر و چوب است و بام آن به صورت خرپشته‌ای است. پوشش بام این بنا از جنس سفال خمره‌ای تعبیه شده؛ به طوری که در زیر آن سفال‌هایی قرار گرفته‌اند که کار آن‌ها عایق‌بندی گرما و سرمای ساختمان است. دامنه ساختمان از سرشیرهایی چوبی ساخته شده که به صورت دوپوش است. برای جلوگیری از ریزش برف و باران به داخل ساختمان طول آن را بلند در نظر گرفته‌اند.

جاهای دیدنی اطراف عمارت کلاه فرنگی رشت

تا اینجا از عمارت کلاه فرنگی رشت خوشتان آمد؟ این تازه اولش است؛ اطراف این عمارت هم دیگر جاهای دیدنی رشت وجود دارند که می‌توانید پس از بازدید از کلاه فرنگی، به آن‌ها هم سر بزنید. در ادامه چندی از این جاذبه‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.

باغ محتشم

باغ محتشم نزدیک‌ترین جاذبه گردشگری به عمارت است؛ آن‌قدر نزدیک که عمارت درون آن قرار دارد! خود باغ محتشم یک مکان تفریحی و گردشگری کامل است که می‌توانید از آن دیدن کنید. همچنین امکانات تفریحی و رفاهی آن هم کاملاً کافی است. این باغ، اصلی‌ترین پارک و تفرجگاه مردم رشت است و به همین علت، به آن پارک شهر هم می‌گویند.

همان طور که قبلاً گفته شد، این باغ ارثیه دختر اکبرخان بیگلربیگی بود که به نام همسرش یعنی صادق‌خان اکبر محتشم‌الملک شناخته شد. او بود که عمارت مشهور را در این باغ بنا کرد؛ اما متاسفانه چندین سال بعد، یعنی در زمان حکومت پهلوی، این باغ و عمارت در ازای بدهی‌های مالیاتی به تصرف دولت در آمد و از آن تاریخ، به‌عنوان یک پارک عمومی مورد استفاده همگان قرار گرفت. این باغ همه نوع امکانات لازم را برای گردشگران و اهالی شهر رشت در خود دارد. همچنین اطراف این باغ، رستوران‌ها و اقامتگاه‌های فراوانی برای پذیرایی از گردشگران آماده هستند.

آرامگاه میرزاکوچک خان

یکی از مشاهیر ایران، میرزا کوچک خان جنگلی است که نامش برای همه ما آشناست. اصلاً بعید است کسی به گیلان سفر کند و در شهر رشت باشد و از آرامگاه میرزا کوچک خان دیدن نکند. خصوصاً آنکه آرامگاه میرزا، خیلی از باغ محتشم فاصله ندارد. فقط کافی است خودتان را به قبرستان سلیمان داراب برسانید. برای این کار از همان نقطه جنوب رشت که عمارت و باغ محتشم قرار دارد، به سمت میدان یخ‌سازی رشت بروید. سپس به سمت میدان رازی حرکت کنید. در میدان رازی وارد خیابان شیون فومنی شوید و آن را ادامه بدهید تا به شانزده‌متری سمیه برسید. قبرستان سلیمان داراب در این منطقه قرار دارد.

در این قبرستان، آرامگاه مشاهیر دیگری همچون نصرت رحمانی (شاعر)، شیون فومنی (شاعر) و چندی دیگر از شعرا هم وجود دارد. همچنین در نزدیکی آرامگاه میرزا کوچک‌خان، مسجد سلیمان داراب وجود دارد که آرامگاه یکی از عرفای گیلانی در آن است و اهالی گیلان به آن معتقد هستند و اکثراً به آن سر می‌زنند. دیدن این آرامگاه حدود یک ساعت زمان نیاز دارد.

پارک مفاخر رشت

پارک مفاخر رشت هم از جمله مکان‌هایی است که باید از آن دیدن کنید. خصوصاً اینکه این پارک هم در مسیر بین باغ محتشم و آرامگاه میرزا کوچک خان قرار دارد؛ یعنی اگر دیدن آن را از دست بدهید، تا پایان سفر حسرتش به دلتان خواهد ماند. حدوداٌ ۲۰۰ متر بعد از همان میدان یخ‌سازی که در ادامه‌اش به آرامگاه میرزا کوچک‌خان رسیدید، پارک مفاخر رشت را مشاهده می‌کنید. این پارک بین میدان یخ‌سازی و میدان رازی قرار دارد.

پارک مفاخر رشت یکی از بوستان‌های بزرگ گیلان است. با توجه به این که این بوستان در سال ۱۳۲۶ تأسیس شده، درختان بسیار قدرتمند و قدیمی را در اختیار دارد. از بهترین درختان این بوستان می‌توان به افرا، توسکا، بلوط و… اشاره کرد. دیگر پوشش‌های گیاهی این بوستان زیبا نیز شاه‌پسند، کادینا و شعمدانی است. در قسمت ورودی بوستان مفاخر، نخستین چیزی که باعث جلب نظر شما خواهد شد، راهروهای طولانی و زیبا است که درختان بلندقامت قدیمی، در دو سمت آن واقع شده‌اند. در این پارک تندیس‌های مختلفی از مشاهیر و مفاخر گیلان و شهدای آن نیز وجود دارد. پارک مفاخر گیلان، محل دنج و مناسبی برای گذراندن یک بعدازظهر خانوادگی است. برای بازدید از این پارک بزرگ، بهتر است دو ساعت از وقتتان را خالی کنید تا بتوانید از آن لذت ببرید.

بهترین زمان بازدید از باغ محتشم و عمارت کلاه فرنگی رشت

بهترین زمان برای دیدن عمارت کلاه فرنگی رشت، فصل بهار است. در این فصل شکوفه‌ها باز شده‌اند و درختان سرسبزند و زیبایی طبیعت شمال ایران، به اوج خود رسیده است. در این 3 ماه سال شما می‌توانید از گردشگری در گیلان و شهرهای حاشیه دریای خزر لذت ببرید و البته عکس‌های زیبایی هم بگیرید. راستی از شروع فصل پاییز در این شهر هم غافل نشوید، مصداق کامل شعر «پاییز می‌رسد که مرا مبتلا کند» را آنجا می‌بینید. بازدید از این عمارت و باغ، همچون سایر شهرهای شمال، در تابستان و زمستان چندان جالب نیست. باید بدانید که رشت از مرطوب‌ترین شهرهای شمال است و به گفته اهالی فن، آب‌و‌هوای مدیترانه‌ای دارد.

امکانات موجود در باغ و عمارت

کلاه فرنگی یک مکان گردشگری است؛ اما باغ محتشم رشت که این عمارت در آن قرار دارد، دارای امکانات متنوعی است. این باغ بزرگ به‌عنوان بزرگ‌ترین بوستان شهر، همه نوع امکانات ورزشی و رفاهی مانند زمین ورزش، زمین بازی کودکان، میز پینگ‌پنگ و دیواره صخره‌نوردی دارد. همچنین در سراسر باغ نیمکت‌هایی برای استراحت و استفاده از طبیعت باغ وجود دارد.

اطلاعات بازدید از عمارت کلاه فرنگی رشت

بازدید از این عمارت، رایگان است و می‌توانید در 24 ساعت شبانه‌روز به آن سر بزنید؛ اما اندازه نگه دارید که اندازه نکوست. معمولاً ابتدای روز یا عصر، قبل از غروب آفتاب، زمان مناسبی برای بازدید است. خوب است برای برنامه‌ریزی و لذت‌بردن از سفر هم بدانید که گردش در آن حدود 2 ساعت زمان خواهد برد.

مسیر دسترسی به باغ محتشم و عمارت

عمارت کلاه فرنگی رشت، در ضلع جنوبی شهر رشت و حاشیه بلوار حافظ قرار دارد. برای رسیدن به آن هم می‌توانید از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی مانند اتوبوس و تاکسی استفاده کنید و هم می‌توانید با خودروی شخصی به پارک شهر رشت بروید. برای رفتن به باغ محتشم به سمت جنوب رشت بروید. سپس در بلوار حافظ، وارد خیابان ملت شوید و بعد در ضلع جنوبی باغ محتشم یا همان پارک شهر، عمارت کلاه فرنگی پیداست.

در این مقاله از مجله اینترنتی ره‌ بال آسمان، به معرفی و بررسی عمارت کلاه فرنگی رشت پرداختیم. با تاریخچه و قدمت آن آشنا شدیم و فهمیدیم که سن این عمارت، نزدیک به ۱۵۰ سال است. سپس با معماری و شکل ویژه آن آشنا شدیم و فهمیدیم که دلیل نام‌گذاری آن هم، همین شکل خاصش است. یادتان باشد که فصل بهار و ابتدای پاییز، بهترین زمان برای بازدید از این مجموعه باغ و عمارت است. در سفرهایتان به شمال، از دیدن این جاذبه گردشگری زیبا و تاریخی غافل نشوید.