دژ محمد علی خان | اثر خارق‌العاده از معماری طبیعت

در سفر به جنوب کشور اگر مقصد فقط خلیج همیشه فارس نباشد، جاهای دیدنی اننتظارتان را می‌کشد. دژ محمد علی خان یکی از این جا‌هاست. اشتباه نکنید. این بنا فقط یک بنای تاریخی نیست؛ بلکه طبیعتی است که زیبایی‌اش شما را شگفت‌زده می‌کند.

دژ محمد علی خان کجاست؟

اگر از ما می‌شنوید در سفر به آبادان و خرمشهر کمی هم در دزفول بمانید. مقصد ما جایی در دل استان خوزستان است، در دزفول زیبا! شهری که روی نقشه در جنوب غربی ایران و در شمال خوزستان خودنمایی می‌کند، مقصد ماست.

اگر بخواهم دقیق‌تر راهنماییتان کنیم، دژ محمد علی خان را می‌توانید در 65کیلومتری شمال شهر دزفول پیدا کنید. این دژ با شهر سردشت هم 25 کیلومتر فاصله دارد. در جاده سردشت بعد از گذشت از روستای گوروی دزفول یا توت علیا وارد جاده فرعی احمد فداله بشوید. این جاده سمت چپ شماست. در ابتدای جاده فرعی روستایی به اسم لب سفید هست که باید از آن بگذرید. حتماً مراقب باشید که مسیرتان درست باشد. روستای بعدی ابوالحسن است. بعد از این روستا 6 کیلومتر دیگر راه باقی مانده تا به دژ برسید.

نگران نباشید جاده دسترسی به دژ تا نزدیکی آن، آسفالت است، این جاده باریک اما ماشین‌رو است. می‌توانید راه را از مردم مهمان‌نواز جنوب هم بپرسید، راهنماییتان می‌کنند. برای اینکه بتوانید از محلی‌ها کمک بگیرید، لازم است بدانید که آن‌ها به این دژ، دژ ممدعلی خان یا دژ علی مردان خان هم می‌گویند.

تکنولوژی را هم این روزها دست کم نگیرید. در گوگل مپ مقصد را جست‌وجو کنید تا مسیر را به شما نشان بدهد.

دژ محمد علی خان و تاریخ

تاریخ را ورق زدیم و متوجه شدیم دو جریان درباره گذشته این دژ وجود دارد. در زمان قاجار، خانلر میرزای احتشام الدوله حاکم خوزستان و لرستان بود. در آن زمان او و پسرش ابراهیم میرزا به مردم ظلم می‌کردند. این ظلم‌ها باعث شد تا در 1232 محمد علی خان اول در این منطقه علیه آن‌ها قیام کند. محمد علی خان را به اسم محمود صالح چهارلنگ بختیاری هم می‌شناسند. به این خاطر است که این دژ را به اسم دژ محمد علی خان می‌شناسند؛ اما این دژ در کتاب‌های تاریخ اسم‌های مختلفی دارد؛ مثلاً دز استوار، دز، مندزون.

حالا چرا دز به جای دژ؟ عرب‌ها دژ را دز می‌گفتند. اصلاً دزفول هم در اصل دژپل است. ساسانیان به ‌خاطر دژ و پلی که در این منطقه ساخته بودند به آن دژپل می‌گفتند.

در صفحه دیگری از تاریخ خواندیم که در 1307 سردار علی مردان خان، نوه محمد علی خان اول، با چند تا از طایفه‌های بختیاری گروهی تشکیل داد. او با این گروه علیه رضا شاه قیام کرد و نیروهای حکومتی به این محل اعزام شدند. علی مردان خان به همراه یارانش به دژ ممدعلی خان پناه آوردند تا از دست سربازهای رضاشاه در امان باشند. به همین خاطر این دژ را به اسم دژ علی مردان خان هم می‌شناسند. حق‌طلبی در خون این خانواده اصیل بود و این دژ هم در این راه به این خاندان خدمت بسیاری کرد.

دژ محمد علی خان از همه نظر ویژگی‌های خوبِ یک پناهگاه نظامی را داشت. دیوارهای بلندش به‌خوبی جلوی دشمن را می‌گرفت. می‌گویند در گذشته قلعه‌ای هم در بالای دژ بود که آن را پناهگاه کرده بودند.

دژ محمد علی خان و جاذبه های گردشگری

طبیعت هر بار به روشی ما را متعجب می‌کند. پیچ‌وخم رشته کوه زاگرس از شمال غرب ایران تا نزدیکی جنوب ادامه دارد. قلعه علی مردان خان هم بخشی از وجود زاگرس است. این مکان دژی سنگی است که طبیعت با دست‌های خودش در دل کوه برای ما تراشیده است. ارتفاع دژ محمد علی خان حدود 1550 متر است. موازی با این دژ، کوه هفت تنان مثل برادری شانه‌به‌شانه با آن استوار است. کوه هم که باشی گاهی دلت باید به پناهی مثل هفت تنان قرص باشد.

زیبایی دژ ممدعلی خان درست از ابتدای مسیر ورودی پیداست. عکس‌هایتان را همین اول راه بگیرید. از این فاصله، زیبایی بیشتری از منظره در قاب دوربینتان جا می‌شود.

دژ محمد علی خان و آبشارهای دو قلو

احتمالاً اولین چیزی که توجه شما را به خودش جلب می‌کند آبشارهای دوقلوی دامنه دژ است. این دوقلوها، با زیبایی ویژه خودشان به پایین سرازیرند. البته درخت‌های «مورد» همان‌هایی که سمت راست آبشارها قد علم کرده‌اند، جلوتر، مانع از دید کافی به منظره می‌شوند. جریان کمتر آب در این سمت هم در جلوه کمتر آن بی‌تأثیر نیست. در عوض، آبشار سمت چپ پرخروش پایین می‌آید و نگاه‌ها را به خودش خیره می‌کند. اگر بخواهید تا پای آبشارها بروید، حدود 20 دقیقه‌ای راه در پیش دارید؛ اما قطعاً به ‌خاطر آن همه زیبایی ارزشش را دارد.

بارندگی که باشد آبشارها و جویبارهای کوچک فراوانی از هر طرف سرازیر می‌شود و دامنه قلعه محمد علی خان را زیباتر می‌کند.

دژ محمد علی خان و جاذبه‌های تماشایی

شاید قسمت‌های تیره دیواره دژ نظرتان را جلب کند. این تیرگی‌ها ابهت این دژ طبیعی را بیشتر به رخ می‌کشد. اگر کمی در اطراف این دژ قدم بزنید اتاقک‌های سنگی کوچک و سقف‌داری را می‌بینید. این اتاقک‌ها در گذشته محل استراحت و پناهگاه عشایر بودند، گرچه سقف اتاقک‌ها به طور کامل جلوی باران را نمی‌گیرد. بهتر است برای رفتن یه این اتاقک‌ها احتیاط کنید، کوه است و خطر ریزش! خیال ماندن را هم از سرتان بیرون کنید. این اتاقک‌ها برای اقامت در شب هم مناسب نیستند.

جالب است بدانید دژ علی مردان خان فقط یک مسیر ورود و خروج دارد.

پوشش گیاهی اطراف دژ محمد علی خان

در اطراف دژ تا چشم کار می‌کند تپه‌های سرسبز و درخت‌های تنومند است. تپه‌های رو به آبشار بهترین جا برای کمپینگ و شروع یک روز تفریحی است. می‌توانید توقفگاه خودتان را مشخص کنید و سراغ طبیعت گردی بروید.

اگر یک دل سیر صخره نوردی می‌خواهید، بالارفتن از دژ انتخاب خوبی برایتان می‌شود؛ اما برای این کار راهنما هم لازم دارید. بهتر است از یکی از محلی‌ها کمک بگیرید که مسیر دژ تا قله را بداند. دیدن منظره زیر پاهایتان از بالای دژ حتی اگر در قاب دوربینتان ننشیند، در قاب چشم‌هایتان خاطره‌ساز می‌شود.

در سمت دیگر دژ ممدعلی خان هم دره‌ای هست که از مسیری باریک و پاکوب می‌توانید به آن برسید. این مسیر پوشیده از درخت‌های بلوط و بادام کوهی است. بهتر است بی‌هوا سراغ خوردن بادام و بلوط‌ها نروید. خیلی از میوه‌های جنگلی ممکن است سمی یا مضرر باشند.

گل‌های زرد خاکشیر هم در فصلی از سال مهمان دشت‌های اطراف قلعه محمد علی خان است. دشتی پر از گل‌های زرد تصویر زیبایی از طبیعت پیش چشمتان می‌گستراند. چند لحظه‌ای بمانید و عکاسی کنید.

گونه جانوری نادر در اطراف دژ محمد علی خان و سمندر امپراطور

به سمندر امپراطور این منطقه، سمندر لرستانی، سمندر کوهستانی لرستان یا سمندر خوزستانی هم می‌گویند؛ اما چرا باید به سمندر خوزستان سمندر لرستانی بگویند؟ چون لرستان و خوزستان دو استان همسایه هستند و سمندر امپراطور در بخشی از هر دو استان زندگی می‌کند. این سمندر رنگی، خوش‌خط‌وخال و البته کمیاب است. این جانور پوستی سیاه و براق دارد و خداوند پشت آن را با نوارهای نارنجی و خال‌های سفید تزیین کرده است. محلی‌ها سمندر امپراطور را به اسم‌های جالبی می‌شناسند؛ مثلاً حاجی باریک آب، وقفی و چُرُق پُرُق. گاهی به‌خاطر زیبایی و کمیاب‌بودن این جانور، بعضی‌ها آن را صید می‌کنند؛ اما صید و خریدوفروش آن را ممنوع کرده‌اند؛ پس اگر متوجه شدید که کسی در آن حوالی سمندر امپراطور می‌فروشد، لطفاً با اداره محیط زیست خوزستان تماس بگیرید. شماره‌اش را برایتان می‌گذاریم.

بهترین زمان سفر به دژ محمد علی خان

اواخر آذر تا اوایل اردیبهشت از بهترین زمان‌های سفر به این منطقه است. دشت‌های مملو از گل‌های زرد و وحشی خاکشیر در بهار تماشایی است. یادتان نرود که جنوب در تابستان گرمای طاقت‌فرسایی دارد.

پاییز این منطقه هم هوش را از سر می‌پراند. درخت‌هایی که غرق در رنگ‌های زرد و نارنجی در اطراف آبشار منظره‌ای تماشایی را به تصویر می‌کشند. هوای مه‌آلود اطراف آبشار و دژی نیمه‌پیدا در مه چشم‌اندازی دیدنی دارد. صدای پرنده‌ها در مه کوهستان راز دیگری از طبیعت را در گوش‌هایتان زمزمه می‌کند. بهتر است در روزهای پاییزی قبل از رفتن به این منطقه حواستان به هواشناسی هم باشد. مبادا باران غافلگیرتان کند.

نکات لازم برای سفر به دژ محمد علی خان

همیشه داشتن اطلاعات کامل از مقصد، سفر مطمئن‌تری را برایتان رقم می‌زند؛ پس این‌جا چندتا از مهم‌ترین نکته‌ها را یادآوری می‌کنیم تا خیالتان راحت باشد.

• قبل از هر چیزی وضعیت آب‌وهوا را بررسی کنید.
• وسایل ضروری را فراموش نکنید. کرم ضد آفتاب، دارو، عینک و کلاه همراه داشته باشید.
• آب و مواد خوراکی را هم از قبل تهیه کنید؛ چون در این منطقه هیچ فروشگاهی برای خرید نیست.
• برای داشتن تجربه‌‌ای دل‌چسب از کوه‌نوردیتان کفش مخصوص و راحت بپوشید.
• اگر هوای بارانی را برای رفتن انتخاب کردید، پوشیدن لباس یا پانچوی ضد آب ضروری است.

برای رفتن به دژ محمد علی خان دو راه دارید. می‌توانید با ماشین شخصی بروید یا با تورهای گردشگری. متأسفانه هیچ تاکسی یا اتوبوسی در مسیر این مکان دیدنی نیست که با آن خودتان را به دژ برسانید.

اقامت در دژ محمد علی خان

اگر به کمپینگ در طبیعت عادت ندارید، بهتر است با تورهای گردشگری به این منطقه سفر کنید. راه دیگر این است که برای اقامت در شب خودتان را به دزفول یا سردشت برسانید. در شهر می‌توانید سوییت‌هایی اجاره‌ای با قیمت‌های مناسب پیدا کنید. اگر امکانات بیشتری هم می‌خواهید، هتل آوان و هتل جهانگردی دزفول را امتحان کنید.

جاهای دیدنی اطراف دژ محمد علی خان

• گاومیر

این منطقه جایی نیست که چشم‌اندازهای سرسبز همه‌جا به چشمتان بخورد؛ اما در مسیر رسیدن به دژ محمد علی خان منطقه‌ای به اسم گاومیر وجود دارد. رودهای پر پیچ‌وخم و دشت‌های سرسبز این چشم‌انداز از بالادست، دیدنی است. احتمالاً زیبایی کم‌نظیری که در زیر پاهایتان می‌بینید نفستان را به شماره می‌اندازد. می‌توانید چند دقیقه‌ای توقف کنید و فرصتی هم به لنز دوربینتان بدهید تا این منظره را تماشا کند. اوج زیبایی گاومیر در بهار است.

• قلعه شاداب

یکی دیگر از جاهای دیدنی نزدیک به دژ محمد علی خان، قلعه شاداب است. این قلعه را هم دست‌های هنرمند طبیعت به این زیبایی بنا کرده است. برای دیدن این قلعه باید به روستای شهیون بروید. سد دز هم در کنار قلعه شاداب است. آب پشت سد، تصویر خشکی کوه‌های اطرافش را با مهربانی در دلش خیسانده است. اینجا طبیعت و سازه تضاد را به تعادل رسانده‌اند و این شاید برایتان جالب باشد.

• کوه هفت تنان

کوه هفت تنان کنار دژ محمدعلی خان است. محلی‌ها به آن هفتتنون یا هفترون هم می‌گویند. دامنه‌های سرسبز کوه هفت تنان هم برای طبیعت‌گردی مناسب است. اگر خوش‌شانس باشید، شاید در این منطقه بز کوهی و کَل هم ببینید؛ اما حواستان به خرس‌ها هم باشد.

پیگیر اسم هفت تنان هم شدیم. روستایی در بخش لاریجان آمل در استان مازندران هم به همین اسم است. شیراز هم باغ موزه معروفی به اسم هفت تنان دارد. چون در باغ موزه شیراز قبر هفت عارف بزرگ است به آن هفت تنان می‌گویند؛ اما برای روستای آمل و کوه خوزستان دلیلی پیدا نکردیم.

شاید این هم برایتان جالب باشد که در بعضی کتاب‌ها به اصحاب کهف هم هفت تنان می‌گویند. اگر شما چیز بیشتری پیدا کردید برایمان کامنت کنید.

مسیر دسترسی

هزینه بازدید	رایگان
ساعت بازدید	24 ساعته
آدرس	استان خوزستان، شهرستان دزفول، ٢۵ کیلومتری شمال شهر سردشت و ۶۵ کیلومتری شمال دزفول

شکوه و زیبایی دژ محمد علی خان در جمله نمی‌گنجد؛ اما ما تلاش کردیم تا هر چه می‌دانستیم برایتان در طبق اخلاص بگذاریم. اگر مشتاق دیدن دژ محمد علی خان شدید، ره بال آسمان را هم به هم‌سفری بپذیرید. شاید هم در گذشته سری به این دژ زده‌اید؛ پس لطفاً تجربه‌هایتان را برایمان در کامنت بنویسید که خواندنشان دل‌چسب است.