چاه مرتاض علی شیراز از آن دسته جاهای دیدنی خاصِ این شهر است که جاذبه‌های گردشگری متفاوتی دارد. روایت‌های مختلفی درباره این چاه و بنای اطراف آن نقل می‌شود. بعضی‌ها بر این باور هستند که دیرینگی این چاه به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد. این چاه در کنار دیرینگی ارزشمند، به دیگر جاهای دیدنی شیراز نیز نزدیک است. با توجه به روایت‌های مختلفی که درباره این چاه وجود دارد، خالی از لطف نیست اگر در ادامه با هم ببینیم ماجرای چاه مرتاض علی از چه قرار است. در ادامه به مکان قرارگیری این چاه اشاره می‌کنیم. سپس نگاهی به تاریخچه چاه و دلیل نام‌گذاری آن می‌اندازیم. در نهایت نیز به جاهای دیدنی اطراف این مکان اشاره می‌کنیم و مسیر دسترسی به چاه را با شما در میان می‌گذاریم. مطمئن باشید با مطالعه این مطلب تا انتها، اطلاعات کاملی درباره چاه مرتضی علی پیدا خواهید کرد.
چاه مرتاض علی کجاست؟
چاه مرتاض علی در قسمت شمالی شیراز واقع شده است. این مکان دیدنی در همسایگی بوستان کوهستانی نورِ شیراز خودنمایی می‌کند. همان‌گونه که می‌دانید شیراز آب‌‌وهوای دل‌نشینی دارد. به لطف این شرایط چندین باغ خوش‌منظره دیگر نیز در فاصله‌ای نسبتاً مناسب با این چاه وجود دارد. در این زمینه می‌توان به باغ چهل مقام، باغ جهان‌نما، باغ موزه هفت تنان اشاره کرد. به جاهای دیدنی که گفتیم، تنگه الله اکبر، نقش فتح‌علی‌شاه و آبشار مصنوعی شیراز را هم اضافه کنید. خوشبختانه مسیر دسترسی به این چاه بسیار سرراست است. بلوار امام رضا و بلوار هفت‌تنان شیراز، مکان مناسبی برای رسیدن به این مکان دیدنی به حساب می‌آیند. در انتهای این مطلب درباره راه‌های دسترسی به این مکان دیدنی بیشتر صحبت خواهیم کرد.
معرفی چاه مرتاض علی
این چاه در بالای کوهی در سمت شرق دروازه قرآن شیراز قرار دارد. به همین دلیل می‌توان اولین جاذبه آن را منظره‌ای تماشایی به منطقه‌های اطراف دانست. از این منظره تماشایی که بگذرید، چشمتان به ساختمانی با چند اتاق روشن می‌شود. همان‌گونه که حتماً حدس زده‌اید، در محدوده این ساختمان چاهی عمیق قرار دارد که به آن مرتاض علی میگویند. ساختمانی که از آن صحبت می‌کنیم به لحاظ زیباشناختی، منظره چندانی ندارد. مجموعاً دو آب‌انبار و چند اتاق در این بنا تعبیه شده است. این ساختمان طاق‌های بیضی‌شکلی دارد.
نظیر چنین طاق‌هایی را در عمارت‌های به‌جای‌مانده از دوران پیش از اسلام سراغ داریم. به همین دلیل برخی بر این باور هستند که این چاه در دوران زرتشتیان به‌عنوان مکانی برای رازونیاز با یزدان ساخته شده است. بر اساس این باور، پس از اسلام کاربرد این مکان تغییری نکرد و همچنان محلی برای پرستش بود. با این تفاوت که مسلمانان در این مکان عبادت می‌کردند و حاجت می‌گرفتند. اکنون اثر چندانی از آتشکده یا مکانی برای عبادت زرتشتیان قدیم در این مکان به جای نمانده است. در عوض کتیبه‌هایی منقش به آیه‌های قرآن و احادیث در گوشه‌و‌کنار این مکان مشاهده می‌شود.
سنگ و گچ، مصالح اصلیِ ساخت این ساختمان را تشکیل می‌دهد. انصافاً باید گفت سقف این بنا نسبت به دیواره‌های اطراف آن بیشتر سالم مانده است. به همین دلیل نقاشی‌های سقف آرامگاه نسبت به دیواره‌های آن جلوه بیشتری دارد و خواناتر است. چشم گردشگران در قسمت ورودی این ساختمان به کتیبه‌ای روشن می‌شود که با خط ثلث نوشته شده. بر روی این کتیبه اسامی دوازده امام خودنمایی می‌کند. از این قسمت‌ها که بگذرید به چاهی می‌رسید که جاذبه اصلی این مکان گردشگری است. در ورودی چاه با کتیبه دیگری روبه‌رو می‌شوید که بر روی مرمر حکاکی شده است. تاریخ این کتیبه به ۱۳۲۸ هجری قمری باز می‌گردد.
تاریخچه چاه مرتاض
اکنون که صحبت از تاریخ کتبیه‌های این چاه مطرح شد، خالی از لطف نیست اگر به تاریخچه این مکان اشاره کنیم. همان‌گونه که برای شما گفتیم، دیرینگی این مکان به دوران قبل از اسلام نسبت داده می‌شود. با این حال مستندترین دلیل برای اثبات دیرینگی این چاه، تاریخی است که روی مرمری در کنار چاه حکاکی شده. همان‌گونه که می‌دانید، چله‌نشینی جایگاه ویژه‌ای در بین ایرانیان قدیم داشته است. باورمندان به این اعتقاد، چهل روز پشت‌سر‌هم را به ریاضت و عبادت یزدان اختصاص میدهند. آن‌ها در این روزها بر نیازهای دنیوی چشم می‌پوشند تا حاجت بگیرند و دریچه‌ای از عالم غیب به‌روی آن‌ها باز شود. در این زمینه می‌توان به روایتی از پیامبر اکرم اشاره کرد. بر اساس این روایت، حضرت محمد (ص)، فرموده‌اند هر کسی که ۴۰ روز خود را برای پروردگار خالص کند، خداوند چشمه‌های حکمت را از قلب وی بر زبانش جاری می‌کند.
ماجرای این چاه نیز بیشتر به چله‌نشینی باورمندان به این عقیده باز می‌گردد. با این حال باورهای اهالی این منطقه با باور کلی مسلمانان درباره چله‌نشینی تفاوت‌های اندکی دارد. از قرار معلوم، شیرازی‌های قدیم بر این باور بودند که هر فردی اگر ۴۰ شب جمعه یا شنبه را در کنار این چاه به صبح برساند، حاجتش پس از چهلمین هفته برآورده می‌شود. اکنون که صحبت از گرفتن حاجت به میان آمد، خالی از لطف نیست اگر به وجود درختی در کنار ساختمان این بنا اشاره کنیم. در تپه‌ای که چاه مرتاض در آن قرار دارد، درختی خودنمایی می‌کند. شیرازی‌های قدیم این درخت را درخت آرزوها می‌دانستند. آن‌ها بر این باور بودند که این درخت، به افرادی که چله‌نشینی کرده‌اند، مراد می‌دهد.
علت نام گذاری چاه مرتاض
جالب است بدانید چله‌نشینی، سنتی است که بیشتر در بین مرتاض‌ها و درویش‌ها رواج دارد. این‌گونه که پیداست، مرتاضی با نام علی در این مکان به چله می‌نشسته و عبارت می‌کرده است. حضور این مرتاض در این مکان دلیل اصلی نام گذاری آن به حساب می‌آید. در این ساختمان پلکانی با ۱۵ پله به سمت داخل چاه تعبیه شده است. با پایین‌رفتن از این پله‌ها به سنگ یادبودی می‌رسید که غالباً چندین شمع روی آن روشن است. در قسمتی از این مکان نوشته‌ای با این مضمون مشاهده می‌شود: «حضرت مرتاض علی شاه که در قرن دوم هجری در این مکان بوصال معشوق رسید.»
بر اساس باور اهالی این منطقه، مرتاض علی شاه در این قسمت به خاک سپرده شده است. ناگفته نماند عدهای نیز این مکان را قدمگاه حضرت علی (ع)، می‌دانند. با این حال این باور چندان معتبر نیست و روایت مذهبی درباره آن وجود ندارد. عدهای دیگر نیز معتقدند حافظ برای چله‌نشینی به این چاه می‌آمده است. این باور نیست، قولی غلط به حساب می‌آید و چندان نمی‌توان به آن اعتنا کرد.
چاه مرتاض علی یا مرتضی علی؟
اجازه دهید به این نکته اشاره کنیم که بعضی‌ها به این چاه، مرتضی علی میگویند. این با این حال بر اساس گفته اهالی این منطقه، تلفظ صحیح نام چاه، مرتاض علی است. شباهت نام مرتاض علی و مرتضی علی باعث شده تا غلط مصطلحی درباره این نام این چاه شکل بگیرد. این غلط مصطلح به‌اندازه‌ای رواج پیدا کرده که حتی در برخی منابع مکتوب نیز نام مرتضی علی را به این چاه نسبت میدهند. با توجه به رواج ان غلط مصطلح، در این مطلب نیز گاهی اوقات به چای مرتاض علی، از نام مرتضی علی برای این چاه استفاده کرده‌ایم.
امکانات رفاهی اطراف چاه مرتاض
مسیر دسترسی به این چاه بسیار راحت و سرراست است. برای رسیدن به دخمه داخل آن هم پلکانی تعبیه شده تا گردشگران به‌راحتی به قسمت پایینی آن برسند. با این حال انصافاً باید گفت به‌غیر از امکاناتی که به آن‌ها اشاره کردیم، ویژگی رفاهی چندانی در این مکان دیدنی وجود ندارد. خوشبختانه فاصله مناسب این مکان با دیگر جاهای دیدنی شیراز این شرایط را جبران کرده است. به لطف فاصله کم این چاه می‌توانید از خدامت رفاهی مکان‌های دیدنی اطراف بهره بگیرید.
جاهای دیدنی نزدیک به چاه مرتاض علی شیراز
بلوار هفت‌تتان و بلوار امام رضا، به این چاه راه دارند. از طریق این بلوارها به دیگر جاهای دیدنی شیراز نیز راه پیدا می‌کنید. اگر به همراه خانواده راهی استان فارس شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم سری به شهربازی لونا پارک بزنید. باغ جهان نما و باغ چهل مقام از دیگر جاهای دیدنی است که فاصله کمی با این مکان دیدنی دارد. سعدیه شیراز و حافظیه شیراز نیز به این مکان دیدنی نزدیک است.
بهترین زمان بازدید از چاه مرتاض
قراگرفتن این چاه در تپه‌ای نسبتاً بلند باعث شده تا گردشگری در روزهای گرم سال در آن بیشتر خوش بگذرد. به همین دلیل بهار، بهترین زمان برای سفر به جنوب ایران و گردشگری در این منطقه به حساب می‌آید. به تابستان که رسیدیم، هوای شیراز حسابی گرم می‌شود. با این حال اگر گرمایی نیستید، این گرما آنقدر آزاردهنده نیست که جلوی شیرازگردی شما را بگیرد. شیراز پاییزهای دل‌انگیزی دارد.
اگر روحیه پروانه‌ای دارید و می‌خواهید گشت‌وگذاری پاییزی را در شیراز تجربه کنید، سفر به این منطقه و گردشگری در چاه مرتاض به شما خوش می‌گذرد. ناگفته نماند شیراز زمستان‌های سردی دارد. به همین دلیل سکه گردشگری زمستانی در این منطقه از رونق می‌افتد. خوشبختانه این سکه روی دیگری دارد. زمستان‌ها هزینه‌های گردشگری در شیراز به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. می‌توانید این شرایط را به فال نیک بگیرید و سفری ارزان و خاطره‌ساز به شیراز داشته باشید.
باید و نبایدهای بازدید از چاه مرتاض
همراهان ره‌بالیِ شما پیشنهاد می‌کنند که صبح اول وقت راهی این منطقه شوید. این چاه در تپه‌ای بلند قرار دارد. به بالای تپه هم که رسیدید، باید داخل دخمه‌ای عمیق شوید. ناگفته پیداست انجام این کارها زمانی خوش می‌گذرد که خورشید در آسمان باشد. از سوی دیگر کودکان و سالمندان، به‌راحتی نمی‌توانند هم‌پای شما باشند. همچنین باید گفت این چاه نسبت به دیگر جاهای دیدنی شیراز خلوت‌تر است؛ در نتیجه رسیدگی کمتری به آن می‌شود. به همین دلیل بهتر است مواظب باشید شیطان شما را فریب ندهد و زباله‌های خود را در این منطقه رها نکنید.
مسیر دسترسی به چاه مرتاض
برای رسیدن به این چاه باید راه شیراز را در پیش بگیرید. بسته به مسیری که برای رسیدن به شیراز انتخاب می‌کنید، ۹۲۰ تا ۹۳۳ کیلومتر رانندگی از تهران تا شیراز دارید. این مسافت نهایتاً در عرض ۱۰ ساعت طی می‌شود. به شیراز که رسیدید، راه بلوار امام رضا را در پیش بگیرید. بلوار امام رضا در یکی از محله‌های اصلی شیراز قرار دارد. این بلوار با دروازه قرآن، محله اطلسی، هفت‌تتان، گلستان و آبزنگی همسایه است. میدان طاووس، میدان قرآن و بلوار آیت الله ربانی شیرازی از مکان‌هایی هستند که به بلوار امام رضا راه دارند. پس از رسیدن به این بلوار، باید کمی وارد مسیر فرعی شوید. در نهایت با چندین کیلومتر رانندگی در این مسیر فرعی به چاهی می‌رسید که به آن مرتاض علی میگویند.
چاه مرتاض علی شیراز مکانی مناسب برای گردشگرانی است که می‌خواهند با تاریخ و جاذبه‌های مذهبی شیراز قدیم آشنا شوند. همسایگی این مکان با دیگر جاهای دیدنی شیراز نیز بهانه‌ای است تا در سفر به این سرزمین حتماً سری به آن بزنید. امیدواریم اطلاعاتی که از چاه مرتضی علی پیش روی شما قرار دادیم، گردشگری خاطره‌سازی را در این منطقه برای شما رقم بزند. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های خوشی از گردشگری در شیراز دارید، خواهشمندیم این تجربه‌های مفید و خاطره‌های خوش را با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر مخاطبان به اشتراک بگذارید.
چاه مرتاض علی در شیراز قرار دارد. برای رسیدن به این چاه باید به بلوار هفت‌تنان بروید.
دیرینگی این چاه به سده دوم هجری قمری باز می‌گردد. به لحاظ مذهبی نیز این چاه مکانی برای چله‌نشینی شیرازی‌های قدیم به حساب می‌آید.
در اطراف این چاه خبری از امکانات گردشگری نیست. با این حال این مکان فاصله زیادی به دیگر جاهای دیدنی شیراز با امکانات رفاهی مطلوب ندارد.
بهار و پاییز بهترین زمان برای گردشگری در شیراز و گشت‌و‌گذار در چاه مرتاض علی به حساب می‌آید.
باغ چهل مقام، باغ جهان‌نما، باغ موزه هفت تنان، تنگه الله اکبر، نقش فتح‌علی‌شاه، آبشار مصنوعی شیراز و آرامگاه حافظ از دیگر جاهای دیدنی شیراز است که فاصله چندانی با چاه مرتاض ندارد.