شهر تاریخی سیمره | ماداکتوی عیلام و شهر قلعه های ایران

حال‌وهوای سفر به مکان‌های تاریخی که در سرتان باشد، رفتن به شهر سیمره (سِ.مَ) یکی از بهترین انتخاب‌هاست. اینجا به شهر قلعه‌های ایران معروف است. در این شهر قدیمی سوار ماشین زمان می‌شویم و به هزاران سال قبل سفر می‌کنیم. اولین تمدن‌های بشری و آثار باقی‌مانده از آن‌ها را می‌بینیم. آثاری که باد و باران هم حریف آن نشده و در صحنه روزگار پابرجا مانده است. کوله بارتان را بردارید و خودتان را برای این سفر هیجان‌انگیز آماده کنید.

شهر تاریخی سیمره کجاست؟

سرگذشت دوره‌های تاریخی استان ایلام را که بخوانید، داستان هزارویک شب می‌شود. شهرستان دره شهر از مهم‌ترین نقطه‌های تاریخی ایلام و غرب ایران است. این شهرستان، شهر سیمره را در خاک خود دارد. می‌توانید موقعیت مکانی سیمره را در 135کیلومتری جنوب‌غربی ایلام و در حاشیه شرقی دره شهر پیدا کنید. جایی در دل دامنه‌کوه‌های ایلام اولین تمدن‌های بشری از این نقطه آغاز شد.

تاریخچه شهر سیمره

هر جا که صحبت از تاریخ ایلام می‌شود، شهر سیمره نقطه عطف ماجراست. پی تاریخچه این شهر را که گرفتیم به 1400 سال قبل رسیدیم، به قدمت اسلام. با این حساب سیمره یکی از قدیمی‌ترین شهرهای باستانی ایران است.

وسعت شهر سیمره

شهر باستانی سیمره به‌تنهایی بزرگ‌ترین بخش تاریخی ایلام است و وسعتش حدود 200 هکتار می‌شود.

استراتژی‌های منطقه دره شهر

وجود کوه‌های این منطقه، سیمره را به جای مناسبی برای برپایی فعالیت‌های شهری تبدیل کرده بود. در آن زمان کوه‌های زاگرس برای خودشان مرد میدان نبردها بودند. این کوه‌ها، نقش حفاظتی و حصار را برای شهر داشتند. در بخش‌های مختلف این منطقه قلعه‌های متعددی را برای هر جنگ و حمله ساختند. زمانی آنقدر گوناگونی قلعه‌ها در این محل زیاد بود که به آن لقب شهر قلعه‌های ایران را دادند.

در گذشته از هر سمت که به سیمره نگاه می‌کردید، ویژگی‌های برجسته‌ای برای شروع زندگی داشت. رودخانه‌های پر آب این منطقه و دشت‌های حاصلخیزش امکان فعالیت‌های کشاورزی را به مردم می‌داد. زمین‌شناسان می‌گویند بزرگ‌ترین ژئو پارک جهان در سیمره وجود دارد. به همین خاطر این شهر همیشه توجه حکومت‌‌‌ها را به خودش جلب می‌کرد.

• تمدن عیلامی‌ها

عیلام از اولین تمدن‌های بشری است که در ایران به وجود آمد. عیلامی‌ها برای اولین محل زندگی خود جنوب غرب کشور و دامنه‌کوه‌های لرستان را انتخاب کردند. دره رودخانه و راه‌های ارتباطی اطرافش بهترین مکان برای پایه‌ریزی شهری بود. به همین خاطر عیلامی‌ها در این قسمت از دامنه‌های زاگرس ساکن شدند و بناهای خود را ساختند. سیمره در زمان عیلامی‌ها به ماداکتو معروف بود. امروز ماداکتو، پایتخت حکومت عیلامی‌ها را به اسم دره شهر می‌شناسیم.

• حمله آشور به سیمره

آشوریان که به قدرت رسیدند نقشه حمله به ماداکتو را در سر داشتند. در آن زمان، هر که حکومتش را وسیع‌تر می‌کرد قدرتمندی‌اش را بیشتر به رخ بقیه می‌کشید. بابل بانی پال فرمانروای آشور از جنگ‌های قبلی‌اش با آشور رضایت نداشت و هر روز تصمیمش برای حمله قطعی‌تر می‌شد. او به‌خوبی وضعیت ماداکتو را زیر نظر گرفت و در زمان مناسب به عیلام حمله کرد. عیلامی‌ها در این جنگ قدرت، قتل عام شدند و خیلی از بناها تخریب شد.

آورده‌اند که فرمانروای آشور، تام مارتو، حاکم عیلام را بعد از جنگ به اسارت گرفت. او حاکم عیلام را به عرابه سلطنتی‌اش بست و تا معبد آشور کشید.
آشور بانی پال در کتیبه‌اش می‌گوید: «خاک شهر شوشان و ماداکتو و شهرهای دیگر را تماماً به آشور کشیدم. به‌مدت یک ماه و یک روز کشور عیلام را به تمام عرض جاروب کردم. من این مملکت را از عبور حشم و گوسفند و نیز نغمات موسیقی بی‌نصیب کردم. به درندگان و مارها و جانوران کویر و غزال اجازه دادم که آن را فراگیرند.»

• مادها

بعد از اینکه مادها وارد فلات ایران شدند، شهر سیمره یا ماداکتو قدیم، جزئی از قلمروی حکومتی آن‌ها بود.

• هخامنشیان

وقتی که کوروش بر تخت پادشاهی نشست، ماداکتو هم بخش از قلمروی حکومتی او شد. در زمان جانشینی داریوش اول، ماداکتو اولین منطقه‌ای بود که علیه داریوش قیام کرد. این شورش به رهبری آترنیا یکی از خانواده‌های سلطنتی عیلام بود. آترنیا ارتش قدرتمندی نداشت و نتوانست در برابر داریوش پیروز شود. ارتش داریوش شورشیان را از بین برد و رهبر آن‌ها، آترنیا را اسیر کرد و داریوش شخصاً او را کشت. در دوره هخامنشیان هم توجه چندانی به عیلام نشد و اسمش از سر زبان‌ها افتاد.

• سلوکیان

بعد از روی کارآمدن سلوکیان این منطقه دوباره در مرکز توجه قرار گرفت. در اواخر حکومت سلوکیان، عیلام یک منطقه خودمختار شد و از زیر دست حکومت سلوکیان بیرون آمد.

• اشکانیان

در دوره اشکانیان، عیلام و چند شهر دیگر حکومت‌های مستقلی داشتند؛ اما هنوز به اشکانیان مالیات می‌دادند. آن‌ها نمی‌خواستند از اشکانیان اطاعت کنند؛ اما کم‌کم مجبور شدند تا بعضی از قانون‌ها را بپذیرند. در دوره حکومت اشکانیان، توجه به منطقه داماکتو بیشتر شد. به همت اشکانیان دوره جدیدی برای رونق شهر سیمره شروع شد؛ اما اوج شکوفایی سیمره به دوره ساسانیان می‌رسد.

• ساسانیان اوج شکوه سیمره

به حکومت رسیدن ساسانیان نقش مهمی در پیشرفت منطقه عیلام داشت. حکومت ساسانی توجه ویژه‌ای به رونق کشاورزی داشت. خاک حاصلخیز عیلام و موقعیت آن برای کشت میوه‌ها و محصو‌لات کشاورزی مناسب بود. در کوه‌های این منطقه، محلی برای ذخیره خرما، گردو و فندوق ساخته بودند. برخلاف تصور، در این منطقه هم میوه‌های سردسیری به عمل می‌آید و هم میوه‌های گرمسیری. بادام، دستنبویه و حتی خرما از این دست میوه‌هاست.

در دل کوه‌های زاگرس در کنار زمین‌های حاصلخیز، معادن ارزشمندی هم وجود داشت. استخراج گوگرد، زاج، نمک و بوره از معادن، اهمیت این منطقه را برای حکومت چند برابر می‌کرد.

ساسانیان به ساخت‌وساز حکومت‌های شهری هم علاقه خاصی داشتند. آن‌ها در معماری هم صاحب سبک خاص خودشان بودند. طاق‌های هلالی در سازه‌های باقی‌مانده از سیمره از ویژگی‌های این سبک است. آن‌ها علاقه خاصی به بناهای طاقی داشتند. در آن زمان سیمره خوش‌آب‌وهوا ییلاق شاهان ساسانی بود. آن‌ها تابستان‌های گرم را در این منطقه می‌گذراندند. ایالت‌های مهرجان قذق و مهرجان کدک هم در این منطقه شکل گرفت.

از نظر تاریخ‌شناسان، سیمره در زمان ساسانیان شهری تجارتی نبود و کشاورزی در آن بیشتر رونق داشت.

اسامی تاریخی سیمره

این شهر قدیمی هم از عوامل طبیعی جان سالم به در نبرد. زلزله‌ای در سال 334ق بناهای این شهر را تخریب و آن را به یک خرابه تبدیل کرد.
در هر دوره‌ای از تاریخ این شهر را با اسمی خاص در تاریخ ثبت کرده‌اند. ماداکتو، مهرجان کده، مهرگان کده و مهرجان قذق تعدادی از این اسم‌هاست. در حال حاضر این منطقه به سیمره یا دره شهر معروف است.

شهر تاریخی سیمره از اولین بناهایی است که آن را ثبت ملی کرده‌اند.

جاذبه‌های دیدنی شهر ماداکتو

فقط بخش‌هایی از شهر باستانی سیمره باقی‌مانده است؛ اما با این خرابی‌ها از زیبایی‌اش کم نمی‌کند. سیمره در زمان آبادانی‌اش بیش از ۵هزار خانه و بنا داشت. برج‌های پیام‌رسان، خانه‌های مسکونی، خانه‌های اربابی، سیل بندها بخشی از معماری شهری آن بود. خیابان و سیستم دفع فاضلاب از دیگر بخش‌های سبک شهری سیمره بود. مسجدی هم در بین بناهای شهر هست که احتمال می‌دهند اولین مسجد دوره اسلامی در آن زمان است. نمای کلی مسجد را با گچ و سنگ تزیین کرده‌اند و طاق‌های گهواره‌ای از ویژگی‌های برجسته آن است. در شبستان و ایوان‌ها هنوز می‌شود ردی از گچ‌بری‌های زیبای گذشته را دید. در بخش جلویی مسجد یک حیاط مرکزی هم هست.

طاق‌های قوسی خانه‌ها و گچ‌بری‌هایش جذابیت سیمره‌ را بیشتر می‌کنند. معماری این شهر خودش به‌تنهایی بخش بزرگی از جاذبه گردشگری آن است. کاوشگرها بخش‌های مختلف سیمره را در 9 فصل کاوش و ثبت کردند. در این کاوش‌ها سکه‌هایی کشف شد که قدمتشان به دوره خسرو سوم و جانشین‌های او می‌رسد.

مردم شهر سیمره دستی هم بر هنر داشتند. بقایایی از کوره‌های سفالگری و شیشه‌سازی نشان می‌دهد که این هنرها بین مردم سیمره رواج داشته است. می‌توانید چند لحظه در میان خانه‌های نیمه‌ویران شهر بایستید و به گذشته سفر کنید. صدای مردم شهر و شوروشوق زندگی در سیمره یادآور روزهای زیبای گذشته است.

جاهای دیدنی نزدیک به شهر تاریخی ماداکتو

جاهای دیدنی ایلام و غرب کشورمان لیست بلندبالایی می‌شود. از جاهای دیدنی پل دختر گرفته تا دشت‌ها و آبشارهای این استان، هر کدام صفای خودش را دارد. بهتر است در کنار شهر تاریخی سیمره به مکان‌های دیدنی نزدیک آن هم سری بزنید.

• پل سیمره ایلام

این پل از آثار باستانی دره شهر ایلام است و زمان ساخت آن به دوره ساسانیان برمی‌گردد. پل سیمره، درست بعد از محل تلاقی رودخانه سیمره و رودخانه کشکان است. این پل را به اسم پل گاومیشان می‌شناسند. عده‌ای می‌گویند نام پل از گومیشه می‌آید که معنی‌اش می‌شود محل پرورش گاو.

پل گاماسا اسم دیگر این پل است، این اسم را سراورل استین، مورخ تاریخی برای این پل پیشنهاد کرد. کلمه گاماسا از دو بخش گا و ماس تشکیل می‌شود. گا به معنی گاو و ماس به معنی ماهی است.

معماری این پل به‌تنهایی حرف‌ها برای گفتن دارد و در بین پل‌های قدیمی زبانزد است. پایه‌های پل را مدور و قطور و با سنگ‌های مکعبی ساخته‌اند. چیدن این سنگ‌ها به شیوه رگ‌چین، پل را دیدنی‌تر کرده است. پایه‌ را از ملات گچ و قلوه سنگ پر کرده‌اند تا قرص و محکم باشد. آب جاری زیر پل سیمره ایلام، از 5 چشمه بزرگ می‌آمد. امروزه فقط یکی از چشمه‌ها هنوز زنده و در جریان است.

• رود سیمره

رود سیمره از بلندی‌های ایلام سرچشمه می‌گیرد و با گذشتن دره شهر و شیروان و چرداول به پل گاومیشان می‌رسد. این رود بعد از گاومیشان با رود کشکان یکی می‌شود و کرخه را به وجود می‌آورد. این حکایت زندگی رودهاست که در نیمه‌ای از راه به هم می‌رسند و هم‌دل می‌شوند.

خود رود سیمره هم از هم‌دلی دو رود دیگر به وجود می‌آید. از تلاقی رود گاماسیاب کوه‌های لرستان و رود نهاوند استان همدان سیمره به جریان می‌افتد.

• محل تلاقی سیمره و کشکان

رودخانه کشکان از سمت پل دختر به سمت پایین‌دست جاری است. در محل گاومیشان، رود سیمره به آن می‌ریزد و کرخه جان می‌گیرد. در ادامه کرخه با رود زال ملاقات می‌کند که صحنه بسیار زیبایی از تلاقی طبیعت شکل می‌گیرد. آب رود سیمره گل‌آلود است و رود زال زلال. وقتی دو رود به هم می‌رسند، زال ردی از پاکی در سیمره می‌کشد و این رد از بیرون تماشایی است.

چند مکان دیدنی دیگر را برایتان می‌گذارم، سری هم به آن بزنید.

• قلعه شیخ مکان؛
• قلعه هاشم آباد؛
• آتشکده چهارطاقی در سرخ آباد؛
• تنگ بهرام چوبین.

بهترین زمان سفر به شهر تاریخی سیمره

اگر می‌خواهید اوج زیبایی طبیعت را در دشت‌های ایلام ببینید، در بهار به شهر تاریخی سیمره بروید. بهار که باشد دامنه کوه‌ها سبزتر از همیشه است. در مسیر هم دشت‌های شقایق و دشت های لاله های واژگون تابلوی زیبایی از طبیعت را تقدیمتان می‌کنند.

امکانات رفاهی منطقه

اگر برای دیدن این شهر قدیمی به دره شهر رفته‌اید، نگران جا و مکان نباشید. اقامتگاه‌های بوم‌گردی بین راه پذیرای شما هستند.

• اقامتگاه بومگردی بهار

اقامتگاه بومگردی بهار در روستای اسلام آباد دره شهر و در جاده اصلی است. بهار با وسعت ۴هزار متر مجموعه‌ای کامل برای اقامت است. خانه‌های چوبی و رنگارنگی که در دامنه کوه‌ها ساخته‌اند یکی از بخش‌های زیبای این مجموعه‌اند. فصل بهار که باشد عطر شکوفه‌های درخت‌های لیمو، پرتقال و بهار نارنج این‌جا سرمستتان می‌کند. سازندگان خلاق این مجموعه، در محوطه استخر ماهی ساخته‌اند که می‌توانید در آن ماهی‌گیری کنید. بی‌شک لذت ماهی‌گیری با نمای کوه‌های اطراف برایتان خاطره‌ای ماندنی می‌شود.

در اقامتگاه بهار موسیقی زنده، غذاهای محلی و میزهای چوبی با قالیچه‌های رنگی هم هست. در سفرتان به دره شهر، اقامت در بهار ‌را از دست ندهید. این اقامتگاه فقط 5 دقیقه با مرکز شهر ایلام فاصله دارد.

مسیر دسترسی به شهر تاریخی سیمره

برای رسیدن به شهر تاریخی سیمره، رفتن تا ایلام را به خودتان می‌سپاریم. از آنجا جاده ایلام به دره شهر را در پیش بگیرید. این قسمت از مسیر، آسفالت است. این مسیر را تا ابتدای جاده دره کافری ادامه بدهید. از دره کافری تا مقصد 4 کیلومتر جاده خاکی اما ماشین‌رو است. در مسیر تابلوهای راهنمای کنار جاده هم به‌خوبی کمکتان می‌کنند.

شهر تاریخی سیمره حرف‌ها برای گفتن دارد؛ اما ما هر چه در توان داشتیم برایتان گفتیم. اگر برای دیدن این شهر تاریخی مشتاق هستید، ره بال آسمان را به هم‌سفری بپذیرید. با هم که سفر کنیم، حظش دو چندان می‌شود.