راهنمای سفر سنندج | شهر خلاق موسیقی

سنندج شهر غیورمردان و زنانی است که جسمی سخت‌کوش و دلاور دارند و روحی لطیف و مهربان. ظرافت و لطافت موسیقی چنان با گوشت و خون ساکنان سنندج عجین شده که حتی روی دیوارهای شهر هم نمود پیدا کرده است. به سنندج که بروید روی دیوارهای شهر هم تصاویری از هنرمندان عرصه موسیقی می‌بینید که هر کدام سازی به دست گرفته‌اند و در خلسه عمیق عرفانی خود، هر لحظه به خدایشان نزدیک‌تر می‌شوند. سنندج کردستان شهری زیباست که در فصل تابستان دیدنی‌تر هم می‌شود. در این نوشته می‌خواهیم خودمان را مهمان این شهر زیبا کنیم؛ پس قبل از خرید بلیط هواپیما سنندج این نوشته را بخوانید و با ما همراه باشید.

سنندج کجاست؟

سنندج مرکز کردستان، در غرب ایران قرار گرفته است. شهر سنندج را از سمت غرب، کوه‌ آبیدر، از سمت شمال، کوه شیخ معروف و از سمت جنوب، کوه سراج الدین محاصره کرده ‌است. این شهر به دلیل قرارگرفتن در بین این کوه‌ها به‌صورت طبیعی شبیه به قلعه یا دژی محافظت‌شده است. به همین دلیل هم در گذشته به این شهر سنه‌دژ می‌گفتند. فاصله سنندج تا تهران 512 کیلومتر است. این شهر بیست‌وسومین شهر بزرگ ایران و دومین شهر کردنشین از لحاظ جمعیت است.

بهترین زمان سفر به سنندج | روزهای گرم سال

سنندج در منطقه‌ای کوهستانی، در رشته کوه زاگرس قرار دارد. آب‌وهوای این شهر سرد و نیمه‌خشک است. به‌طور کلی سنندج را نمی‌توان شهری پرباران نامید؛ اما زمستان‌های سنندج یخبندان است و البته به جاذبه‌های این شهر می‌افزاید. با این توضیح می‌توان حدس زد که بهترین زمان سفر به سنندج در روزهای گرم سال است.

طبیعت سنندج | کوهستانی و پر قله

از نظر پوشش گیاهی، این منطقه دارای جنگل‌هایی است که عموماً در جنوب سنندج و غرب منطقه کامیاران قرار دارند. همچنین در این ناحیه دشتی به نام دشت دهگلان وجود دارد که ارتفاعی برابر با 1800 متر دارد. مهم‌ترین رود در این شهر رود قشلاق است. این منطقه قله‌های فراوانی دارد که می‌توان از بین آن‌ها به قله‌های شیخ معروف، ملاکاوه‌، کوه سراج الدین، کوه تخت و… اشاره کرد.

تاریخچه | سنندج در گذر زمان

در سال 1046 ق، در زمان حکومت شاه صفی و به دستور او، سلیمان خان اردلان مأموریت یافت تا در منطقه‌ای به نام «سنه» شهری بنا کند. این مکان از لحاظ سیاسی و نظامی اهمیتی استراتژیک خاصی دارد. قبل‌تر از این تاریخ هم در این مکان مردمانی ساکن بوده‌اند؛ اما اولین نشانه از شهرنشینی به همین زمان مربوط می‌شود. در آن سال، سلیمان خان اردلان سازه‌های این شهر را روی تپه‌ای در جوار روستایی به نام سنه ایجاد کرد.

جاهای دیدنی سنندج | پیوند طبیعت و تاریخ

جاهای دیدنی سنندج از نظر وجود آثار تاریخی فراوان از دوره‌های صفویه و قاجاریه باعث شده است تا این شهر از لحاظ بافت معماری سنتی بسیار غنی باشد.

• مجموعه امیریه

مجموعه امیریه بزرگ‌ترین سینما در محوطه باز در خاورمیانه است که به آن سینمای تابستانی می‌گویند. امیریه در دامنه کوه آبیدر قرار دارد و مردم سنندج و مسافران علاقه فراوانی به آن دارند.

• مسجد جامع سنندج

در سنندج بیشتر از ۱۴۰ مسجد وجود دارد تا جایی که به این شهر، شهر مساجد هم می‌گویند. مسجد جامع سنندج متعلق به عصر قاجار است که در سال 1228 هجری قمری و به دستور امان الله خان در این شهر بنا شد. معماری برجسته این بنا، نقطه تمایز آن است.

• بازار سنندج

بازار سنندج جزیی از بنا‌‌های اولیه ساخته‌شده به دستور سلیمان خان اردلان در سال 1046 هجری قمری است. نقشه این بازار تا سال‌های طولانی به‌صورت یکپارچه و مستطیل بود. در زمان پهلوی اول و با شروع اصلاحات و توسعه‌های ساختمانی و در پی عملیات خیابان‌کشی در این شهر، این بازار به دو قسمت تقسیم شد. از آن زمان به بعد بخش شمالی این بازار به نام بازار سنندج و بخش جنوبی آن به بازار آصف مشهور شد. این بازار همچنان در تمامی این سال‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهد و همچنان مثل روز اول پر رونق است.

• خانه کرد (عمارت آصف)

خانه کرد (عمارت آصف) یکی از اشرافی‌ترین و پهناور‌ترین عمارت‌های شهر سنندج است که آوازه زیبایی‌های معماری آن در همه جا پیچیده است. این عمارت بدون شک یکی از جذاب‌ترین‌های این شهر برای گردشگران است. تماشای تلألو نور آفتاب از میان شاخ و برگ درختان تنومند حیاط مرکزی این عمارت و گوش‌سپردن به نوای بی‌نظیر آب جاری در سراسر حیاط آرامشی وصف‌ناشدنی را برای شما به ارمغان می‌آورد. زمان شروع ساخت این عمارت دوران صفویه و تکمیل و اتمام آن در عصر قاجاریه بوده است.

• موزه سنندج

یکی دیگر از عمارت‌های زیبای سنندج، عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام است. موزه سنندج در بخش بیرونی این عمارت قرار دارد. این عمارت که در دوره قاجار ساخته شده، دارای اروسی‌های بسیار متفاوت و زیبایی است. در این موزه آثار بسیار خاص و زیبایی از ادوار تاریخی مختلف وجود دارد. اگر به دیدن آثار بسیار زیبا و قدیمی علاقه دارید، حتماً به این مکان مراجعه کنید.

• عمارت و چهارباغ خسروآباد

در ایران تعداد زیادی چهارباغ وجود دارد و چهارباغ خسروآباد سنندج، یکی از آن‌هاست. این عمارت در ضلع شمالی بازار سنندج قرار دارد و تا قبل از دوره قاجاریه مسکونی نبوده‌است؛ اما در این دوران تغییر کاربری داده و تبدیل به منطقه مسکونی شده است. معماری این بنا تحت تأثیر معماری شهر اصفهان در دوران زندیه و قاجاریه است. باغ این عمارت یکی از چهار باغ‌های زیبای ایران است که متأسفانه بخش‌های عظیم آن از بین رفته است. این عمارت متعلق به خاندان اردلان بود که سال‌های طولانی در آن حکومت می‌کردند.

• عمارت وکیل

عمارت وکیل بسیار وسیع است و 3 حیاط و در هر حیاط یک عمارت دارد. درون عمارت وکیل دو حمام نیز قرار دارد که یکی در داخل و خصوصی و دیگری در بیرون و حمامی عمومی است. این عمارت در دو مرحله ساخته و تکمیل شده است. بخش اصلی عمارت در زمان زندیه و بخش‌های دیگر آن در عصر قاجاریه ساخته شده است. از ویژگی‌های معماری این عمارت می‌توان به آجرکاری‌های زیبا، اروسی‌های بی‌نظیر و پرنقش‌ونگار اشاره کرد. در حیاط مرکزی این عمارت، سقف شیروانی با طرح زیبا و خاص کلاه فرنگی قرار گرفته است.

• عمارت مشیر دیوان

عمارت مشیر دیوان سنندج به دستور میرزا یوسف مشیر دیوان در زمان قاجاریه ساخته شد. این عمارت دارای ۷ حیاط است که هر کدام از این حیاط‌ها آبنماهای زیبا و منحصر‌به‌فردی دارند. این عمارت زیبا‌ترین ایوان با سقف شیروانی طرح کلاه فرنگی را در این منطقه دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. تزئینات به‌کاررفته در این بنا شامل اُروسی‌های کاربندی، گچ‌بری و تزیینات آجری است.

• حمام خان

حمام خان که در ضلع شمالی بازار قدیمی سنندج قرار دارد، در سال 1220 هجری قمری و به دستور امان‌الله خان اردلان، حاکم وقت بنا شد. این حمام بزرگ‌ترین حمام باقی‌مانده از آن دوران در این شهر است. تزئینات آهک‌بری که در داخل و نمای بیرون این حمام استفاده شده است بسیار زیبا و بی‌نظیر هستند و جلوه خاصی به این سازه داده‌اند.

• امامزاده هاجره خاتون

هاجره خاتون بر طبق روایات خواهر حضرت امام رضا (ع) هستند و در مسیر مسافرت در کردستان بر اثر بیماری از دنیا رفتند. مقبره ایشان در محله سرتپوله قرار دارد. مجاور این مقبره مسجد و آرامگاه تعدادی از مشایخ بزرگ سنندج نیز قرار گرفته است.

• امامزاده پیر عمر

بقعه امامزاده پیر عمر در سال 1046هجری قمری ساخته شده است. ایشان را فرزند حضرت علی (ع) می‌دانند. معماری این مکان نیز همانند سایر بناهای این دوره از تزئینات گچ‌بری، اُروسی و آجر کاری‌های زیبا برخوردار ست.

• امامزاده پیر محمد

بقعه امامزاده پیر محمد بر بالای تپه توس نوذر و در کنار قبرستان باستانی این شهر قرار دارد. نام این امامزاده، محمد بن یحیی معروف به پیر محمد است.

• قرآن نگل

در روستایی باستانی به نام نگل در جاده سنندج به سمت مریوان، قرآنی خطی وجود دارد که مردم اعتقاد خاصی به آن دارند. گفته می‌شود این قرآن یکی از چهار قرآنی است که در زمان خلیفه سوم مکتوب شده و سپس به چهار اقلیم در جهان فرستاده شده است. جلد چرمی، صفحات کاغذی ضخیم که به پوست آهو شباهت دارد، خط کوفی، طلاکاری در قسمتی از شماره آیات و نقش‌های گیاهی، از مشخصات ظاهری این قرآن هستند. با بررسی شیوه خط نگاری و انواع تزئینات آن، احتمالاً این قرآن مربوط به سال‌های پایانی سده چهارم هجری قمری است.

فرهنگ و آداب سنندج | تجلی فرهنگ بشری

• زبان

زبان کردی مانند زبان فارسی، گویش‌های متفاوتی دارد. برای نمونه می‌توان به گویش‌های سوارانی (در شهرستان‌های سقز، بانه و بخشی از مریوان)، اردلانی (در سنندج، دیواندره، بخش‌هایی از مریوان و کامیاران)، کلهری (در مناطقی از شرق استان کردستان مانند قروه و بیجار) و هورامی (در مناطق اورامان و سرو‌آباد) اشاره کرد. گویش هورامی که در مقایسه با گویش‌های دیگر کمتر دچار تحول شده است، اشتراکات بسیاری با زبان باستانی پیامبر ایرانی زرتشت دارد.

• موسیقی

یکی از افتخارات سنندج این است که نامش در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان شهر خلاق موسیقی در یونسکو ثبت شد. البته این افتخار بی‌دلیل هم نیست. استقبال مردمان هنرمند سنندج از سازهای کوبه‌ای باعث شده است موسیقی یکی از اجزای زندگی هر خانواده‌ای باشد. در این شهر انواع سازهای فولکوریک و عرفانی نیز ساخته می‌شود. علاوه بر همه این‌ها جشنواره موسیقی، سال‌هاست در این شهر برگزار می‌شود و همین موضوع بهانه خوبی برای جذب توریست و گردشگر به این شهر شده است.

• مراسم و جشن‌ها

در زندگی روزمره اقوام کرد، رسم و رسوم زیبایی وجود دارد که متأسفانه با گسترش تکنولوژی، بسیاری از این رسوم و فرهنگ‌های غنی به دست فراموشی و بی‌محبتی سپرده شده‌اند. برای مثال شایانه نوعی جشن شادی به مناسبت تولد اولین فرزند یک زن است و نکته جالب آن، این است کسی به این مراسم دعوت نمی‌شود و افراد به‌صورت خودجوش به مراسم می‌روند. در هنگام برگزاری این مراسم در خانه روی همگان گشوده است تا همه مردم در این مراسم شرکت کنند.

امروزه این رسم متأسفانه در پس خاطره‌ها مدفون شده است. اما رقصی به نام دو دستماله از آن برجای مانده‌ است. در مناطق کردنشین، مهمانان در را به صدا در می‌آورند و صاحب خانه با نوای زیبای زبان کردی به شعر می‌پرسد: «چه کسی هستی؟ خوش خبر باشی». مهمان نیز به‌ شعر می‌گوید: «مهمان هستیم؛ خانه‌ات آباد و فرزندانت بسیار». سپس یکی از اعضای خانه همراه با رقصی خاص به نام دو دستماله مسیر را طی کرده و به مهمانان خوش‌آمد می‌گوید. مهمان در پاسخ به این حرکت میزبان، مقداری پول را در شال دور کمر فرد رقاص می‌گذارد.

علاوه بر این‌ها کردها رسومات بسیاری دارند که رقص کردی یکی از معروف‌ترین آن‌هاست. این رقص که به‌صورت گروهی انجام می‌شود، یکی از هماهنگ‌‌ترین رقص‌های جهان است.

• غذا در سنندج

سنندج هم مثل همه شهر‌های ایران، غذاهای محلی خاص و خوشمزه‌ای دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• شلکینه بیشتر در جمع‌های بزرگ خانوادگی و همه فصل‌های سال به‌خصوص فصل بهار طبخ می‌شود. این غذا بسیار مقوی بوده و به‌طور خاصی روی وسیله‌ای به نام ساج پخته می‌شود.
• برویشین به چند صورت برویشین و برویشین ترش رواج دارد. این دو تفاوت اندکی با هم دارند. در برویشین ترش از زردآلو استفاده می‌شود.
• در بسیاری از فرهنگ‌های ایرانی، با رویش اولین دندان‌های کودک شیرخوارشان، کار‌های خاصی مطابق با رسوم خود انجام می‌دهند. در سنندج باید آشی به نام آش دانه کولانه پخته شود؛ ولی بعضی از خانواده‌ها مطابق با سلیقه غذایی خود گاهی این آش را در فصل‌های سرد سال نیز طبخ می‌کنند.
• به دلیل قرار گیری شهر سنندج در منطقه‌ای کوهستانی، مردم این شهر دسترسی آسانی به انواع سبزی‌ها و قارچ کوهی دارند و این مواد در طبخ غدا‌های این ناحیه بسیار کاربرد دارد. برای مثال یکی از غذا‌هایی که با استفاده از ریواس‌های کوهی درست می‌شود خورش ریواس است.
• بستنی از خوراکی‌های محبوب و پر طرفدار این سنندج است. به دلیل کسرت تعداد بستنی‌فروشی‌های این شهر، رقابت کیفیتی در این صنعت ایجاد شده است که ماحصل آن کیفیت بسیار عالی، تنوع و طعم بی‌نظیر بستنی‌های این شهر است.

رستوران های سنندج | چشیدن طعمی متفاوت

در میان رستوران های سنندج چندین رستوران، فست فود و کافه رستوران وجود دارد که برای چشیدن غذاهای مختلف، محل مناسبی هستند. از جمله این‌ها رستوران سنتی خانه کرد، باغ رستوران لیاء و رستوران سید مهدی برای غذاهای سنتی به شما پیشنهاد می‌شود. کافه آدان و کافه رستوران ژیهات هم برای صرف غذاهای فست فودی و ایتالیایی مناسب است. اگر اعضای خانواده شما سلیقه متفاوتی دارند، می‌توانی به رستوران مانگه شه و سر بزنید. در این رستوران هر دو نوع غذای سنتی و فست فودی سرو می‌شود.

سوغات سنندج | یادگار سفر

سنندج سوغاتی‌های متنوعی دارد که تعدادی از آن‌ها خوراکی و بعضی دیگر غیرخوراکی هستند. فرش و گلیم سنندج در سطح جهان شناخته شده است و از ویژگی‌های خاص آن، استفاده از خامه طبیعی، رنگ‌های گیاهی، کیفیت عالی و اصالت طرح و نقش است. شهر‌های بیجار و سنندج از مهم‌ترین قطب‌های تولیدی گلیم و قالی، به‌عنوان شاخص‌ترین سوغات سنندج هستند.

محصولات نازک‌کاری چوب مانند شطرنج و تخته نرد هم محبوبیت فراوانی دارند. در موزه مردم شناسی خانه کرد، آثار نازک‌کاری چوب از استاد علی اکبر بهزادیان نگهداری می‌شوند. همچنین به سبب قوی‌بودن صنعت نازک‌کاری چوب و علاقه و محبت مردم  به موسیقی، ساخت سازآلات موسیقی همچون دف، تار، دیوان، سه تار، ویولن، قانون ،سنتور و… رواج دارد. به سنندج پایتخت دف جهان گفته می‌شود.

شیرینی‌های بومی سنندج ، شیرینی کنجدی شکری، شیرینی کنجدی گزو (گزانگبین)، نان برنجی بادام سوخته و نوعی باسلوق هستند که در اعیاد و مناسبت‌های خاص مصرف می‌شوند.

مراکز خرید سنندج | لذت بازارگردی

شهر سنندج نمونه‌ای از تلاقی سازه‌های مدرن و سازه‌های سنتی است. در این شهر نه‌تنها ساختمان‌ها و بافت سنتی در بعضی از نقاط دست‌نخورده و سالم باقی مانده‌اند، بلکه در میان مراکز خرید سنندج بسیاری از بازار‌های قدیمی نیز همچنان پررونق و پابرجا هستند. برای خرید در شهر سنندج، بازارها و مراکز خرید بسیاری وجود دارد. با توجه به کالای ضروری خود می‌توانید بازارتان را انتخاب کنید.

منطقه تجاری شهر در اطراف بازار قدیمی و خیابان فردوسی متمرکز است. بازار سنندج واقع در خیابان فردوسی، مجتمع تجاری کردستان، پاساژ هورام، مرکز تجاری صدف و پاساژ مروارید واقع در خیابان پاسداران، راسته بازار نازک کاران تخته نرد واقع در خیابان شهدا و پاساژ آشنا واقع در خیابان فردوسی، از مهم‌ترین مراکز خرید این شهر هستند.

اقامت در سنندج | زدودن خستگی سفر

در شهر سنندج برای اسکان و اقامت مسافران، هتل‌ها و مهمان‌سراهای متنوعی وجود دارد. با توجه به امکانات و منطقه قرارگیری، دامنه قیمتی متفاوتی از این هتل‌ها وجود دارد. تقریباً با هر نوع استطاعت مالی می‌توان مکانی درخور و مناسب برای اقامت در این شهر یافت.

هتل بزرگ و معروف سنندج، هتل شادی است که در ورودی شهر از سمت کرمانشاه قرار دارد و در آن مراسم‌های عروسی نیز برگزار می‌شود و دارای رستورانی مجلل است. علاوه بر این هتل، هتل‌های جهانگردی، فرهنگیان، آبیدر، جبار، هدایت، کاج و ایثار هم از جمله مهمترین هتل های سنندج هستند.

مسیرهای دسترسی به سنندج | چند روز در کنار مردمان هنرمند و غیور

• مسیر زمینی

برای دسترسی به سنندج از مسیر جاده‌ای یا باید برای خرید بلیط اتوبوس سنندج اقدام کنید یا با اتومبیل شخصی‌تان از شهرهای شرقی و مرکزی ایران، از آزادراه ساوه همدان استفاده کنید. از سمت جنوب کشور ابتدا باید وارد شهر کرمانشاه شد و پس از عبور از شهر کامیاران در جنوب، به سنندج رسید. برای رسیدن به سنندج از آذربایجان و شهرهای کردنشین شمالی باید از راهی پرپیچ‌وخم و البته بسیار زیبا گذشت. بعد از آن باید از شهر سقز و سپس دیواندره رد شد.

• پرواز سنندج

شهر سنندج دارای فرودگاه مسافربری است و سفر با هواپیما به این شهر امکان‌پذیر است. البته فقط شرکت‌های ایران‌ایر و قشم‌ایر روزانه به مقصد تهران و بالعکس پرواز دارند.

خواسته یا ناخواسته، در این مرحله باید با زیباصورتان و زیباسیرتان کرد سنندجی خداحافظی کنیم. این سفر برای ما بسیار زیبا و شاعرانه بود. برای شما چطور؟ اکنون که سفرمان به سنندج پایان یافت، برایمان بگویید کدام جاذبه از جاهای دیدنی سنندج برای شما جذاب‌تر بود تا در نوشته‌های بعدی ره بال آسمان به آن بیشتر بپردازیم. منتظر نظرات خوبتان هستیم.