قبرستان‌ها از بناهای تاریخی باارزش به حساب می‌آیند. قبرستان‌های کهن با قبرستان‌های کنونی تفاوت دارند. در گذشته قبرها پر از نماد و طرح و شکل بوده‌اند. از معماری قبرهاست که مورخان قدمت آن را محاسبه می‌کنند و از نوشته‌هایش متوجه مقام و منزلت صاحب قبر می‌شوند. خلاصه که قبرها در تاریخ مهم هستند. یکی از مهم‌ترین قبرهای ایران گور دختر بوشهر است. احتمالاً در این قبر خانمی بامنزلت خوابیده است. این بنا شباهت بسیاری با قبر کوروش بزرگ دارد، فقط ابعادش کوچک‌تر است. هیچ‌کس نمی‌داند چه کسی در این قبر خفته است. تنها چیزی که مشخص است ارتباط این شخص با دودمان هخامنشی است. اگر دوست دارید بیشتر درباره این قبر مرموز بدانید، همراه ما باشید. ما به‌جز نام قطعی صاحب قبر همه‌چیز را به شما می‌گوییم.
گور دختر کجاست؟
استان بوشهر از دیرباز تاکنون اهمیت بسیاری برای ایران داشته است. گور دختر یکی از جاهای دیدنی اطراف بوشهر است که در بخش ارم شهرستان دشتستان، در دشتی به نام میانکوهی پشت پَر قرار دارد. این شهرستان پر از شگفتی و آثار تاریخی ارزشمند است. در گویش محلی مردم این دشت را «برپز» می‌نامند و یکی از جلگه‌های مشهور ایران است. برای رسیدن به این گور باید تا برازجان بروید. این شهر مرکز شهرستان دشتستان است.
مسیر دسترسی به گور دختر
گفتیم که گور دختر برازجان یکی از قبرستان های تاریخی ایران است و در استان بوشهر قرار دارد. برای رسیدن به این جاذبه باید به روستای پشت پر بروید. از برازجان به سمت دالکی برانید. دالکی را رد کنید. بعد از دالکی در جاده برازجان به شیراز به پل نمازگاه می‌رسید. در پایان پل، جاده‌ای فرعی وجود دارد که شما باید وارد آن شوید. مسیر این جاده کوهستانی است. در مسیرتان از روستاهای تنگ درکش و رود فاریاب عبور کنید. بعد از این دو روستا به شهر تنگ ارم می‌رسید. در 2کیلومتری جنوب تنگ ارم، جاده فرعی آسفالته وجود دارد. وارد این جاده شوید و به مسیرتان ادامه دهید. در این مسیر باید از روستاهای آقا امیراحمد و کفتارو عبور کنید. بعد از گردنه تخته و سربالایی‌ها به دشت پشت پر می‌رسید.
اطلاعات بازدید از گور دختر بوشهر
| آدرس | استان بوشهر، شهرستان دشتستان، دشت میانکوهی پشت پر |
| ساعت بازدید | 24ساعته |
| هزینه ورودی | رایگان |
تاریخچه گور دختر بوشهر
اولین کسی که گور دختر بوشهر را کشف کرد، باستان‌شناسی بلژیکی بود. این آرامگاه در سال 1339 توجه لویی واندنبرگ را به خود جلب کرد. با اینکه این باستان‌شناس ایرانی نبود؛ اما انسانیت داشت و به این بنا آسیبی وارد نکرد. اکثر مورخان این بنا را متعلق به دوران هخامنشی می‌دانند؛ دورانی که در آن ایران در نهایت شکوه و عظمت قرار داشت. قبر متعلق به قبل از داریوش بزرگ است. از زمان داریوش هخامنشی به بعد، شیوه تدفین تغییر چندانی نکرد.
با این اوصاف گور دختر متعلق به 600 سال قبل از میلاد مسیح است. از چنین اثری باید با جان و دل محافظت کرد. با توجه به شیوه معماری آرامگاه گور دختر می‌توان گفت که این قبر قبل از ساخت مقبره کوروش ساخته شده است. اگر این قبر بعد از قبر کوروش ساخته می‌شد باید شکلی شکیل‌تر می‌داشت نه تا این حد ساده؛ پس سادگی مقبره نشان از قدمت بیشتر آن دارد. معماری این قبر شبیه به طرح اولیه مقبره کوروش است؛ یعنی در طی سالیان طراحی قبر کامل‌تر شده و به شکل مقبره کوروش درآمده است.
گور دختر مدفن کیست؟
باستان‌شناس بلژیکی کاشف این اثر، آن را متعلق به چیش‌پیش می‌دانست. چیش‌پیش جد کوروش کبیر یا همان کوروش یکم است. بعدها علیرضا شاهپور عباسی یکی از بزرگ‌ترین باستانشناسان ایران این نظر را رد کرد. ایشان اعتقاد داشت که این اثر متعلق به کوروش کوچک فرزند داریوش دوم است. هرکدام از باستانشناسان با توجه به شواهدی آرامگاه گور دختر را متعلق به شخص خاصی می‌دانند. پرتکرارترین گمانه‌زنی‌ها درباره آماندا و آتوسا است. آماندا مادر کوروش بزرگ بوده است. آتوسا دختر کوروش و همسر داریوش است. از معماری بنا مشخص است که این فرد از افراد بلندمرتبه ایران باستان بوده است. مقبره کوروش در پاسارگاد با تمام مقبره‌های بعدی از نظر سبک معماری و الگوی مذهبی تفاوت دارد. شباهت دو مقبره کوروش و گور دختر نشان از رابطه نزدیک این دو شخص و مذهب یکسان آن‌ها دارد.
معماری گور دختر
گفتیم که از نوشته‌ها و معماری بناها می‌توانیم قدمت بنا را مشخص کنیم. معماری گور دختر با دیگر جاهای دیدنی بزارجان که متعلق به دوران هخامنشی است شباهت‌هایی دارد. این قبر مستطیلی‌شکل و به ارتفاع کلی 4.45 متر است. روی این بنا بامی شیروانی‌شکل قرار دارد. جنس این بنا از تخته‌سنگ‌های کرمی‌رنگ است. بنا روی مصطبه‌ای سنگی قرار دارد. مصطبه نقش زیرسازی اولیه و سکوسازی بنا را به عهده دارد. پایه اصلی و زیربنا و مصطبه روی شالوده‌ای از شفته‌ریزی و شن‌های رودخانه قرار گرفته است. روی مصطبه سه ردیف سنگ به شکل پلکانی قرار داده شده که به اتاقک اصلی منتهی می‌شود. پایین‌ترین رج که روی زمین قرار دارد 5.10 متر طول و 4.40 متر عرض دارد. سنگ‌های پلکانی 34 سانتی‌متر ارتفاع دارند. اتاقک بالایی روی پلکان 3.40 متر ارتفاع دارد. طول اتاقک 2.95 متر و عرض آن 2.30 متر است.
ضخامت دیوارهای سنگی 75 سانتی‌متر است. اتاق آرامگاه از درون 2.20 متر طول و 1.55 متر عرض دارد. ارتفاع این اتاق درونی تا سقف مسطح آرامگاه 2.50 متر است. آرامگاه گور دختر در کل از 22 سنگ تشکیل شده است. این سنگ‌ها به شکلی ابتدایی حجاری شده‌اند و بدون هیچ ظریف‌کاری روی هم قرار گرفته‌اند. تمامی سنگ‌های اتاقک با بست‌های فلزی توکار به هم وصل شده‌اند که این بست‌ها از نوع دم‌چلچله‌ای هستند. در ساخت این بنا مانند دیگر بناهای زمان هخامنشی هیچ ملاتی به کار نرفته است. معماران آن دوران ترجیح می‌دانند از بست فلزی و اصول هندسی به‌جای ملات استفاده کنند. در بالای مقبره فرورفتگی بزرگی به چشم می‌خورد. این فرورفتگی شبیه به قاب است. باستانشناسان معتقدند این فرورفتگی جایگاه قرارگیری کتیبه بنا بوده است.
درون بنای گور دختر بوشهر
در درون اتاقک بنا حوضچه کوچکی قرار دارد. ابعاد درگاه ورودی مقبره 90×70 سانتی‌متر است. در ورودی مقبره هیچ نشانه‌ای مربوط به قفل و بست سنگ دیده نمی‌شود. با توجه به شواهد، دو احتمال وجود دارد یکی اینکه مقبره اصلاً در نداشته است. احتمال دوم این است که در احتمالی به شکل خشکه‌چین و بدون پاشنه و درگاه و قفل و بست بوده است. در قسمت بالای درگاه ورودی و نزدیک به سقف، فضای طاقچه‌مانند مربعی‌شکلی وجود دارد. ابعاد این طاقچه 25×25 سانتی‌متر است که از پشت بسته شده است.
جاهای دیدنی نزدیک به گور دختر بوشهر
بازدید از آرامگاه گور دختر و آشنایی با تاریخ هخامنشی آن‌قدر جذاب است که این فکر را به سرتان می‌اندازد تا از دیگر جاهای دیدنی تاریخی این شهر هم دیدن کنید. برای اینکه از تب‌وتاب گردش در میان آثار تاریخی بوشهر نیفتید و از زمانتان بیشترین استفاده را ببرید، این مطلب را با معرفی چند تا از جاهای دیدنی اطراف مقبره گور دختر ادامه می‌دهیم.
کوشک اردشیر ساسانی
کوشک اردشیر ساسانی از نظر معماری بسیار شبیه به کاخ اردشیر در فیروزآباد است. باستانشناسان می‌گویند این بنا محلی برای استراحت شکارچیان دشت بوده است. شواهد نشان می‌دهد که جنوب ایران در گذشته جانوران خوش‌مزه‌ای داشته است. کوشک اردشیر از جنس سنگ است. سنگ‌های ناهموار این بنا با ساروج به هم متصل شده‌اند. زیربنای سازه به شکل صلیب است. این بنا طاق‌هایی گهواره‌ای دارد. در بالای کوشک ستونی سنگی قرار دارد که برای افروختن آتش، خبررسانی و دیده‌بانی استفاده می‌شده است. در سال 1390 به علت نفوذ رطوبت زمین‌های کشاورزی اطراف و بی‌توجهی، این بنا فروریخت و آوار شد.
کاخ چرخاب
کاخ چرخاب یکی دیگر از جاهای دیدنی نزدیک به آرامگاه گور دختر است. چرخاب، کاخ زمستانه کوروش بوده است. چرخاب و کاخ سنگ و کاخ بردک، کاخ‌های سه‌گانه مربوط به دوران هخامنشی هستند. سنگ‌های صیقلی به‌کاررفته در این کاخ در نوع خود بی‌نظیر است. این نوع سنگ حتی در تخت جمشید هم استفاده نشده است. این سه کاخ سندی بر اثبات مالکیت ایران بر خلیج‌فارس است. در چرخاب کتیبه‌ای به زبان پارسی پیدا شده که نوشته‌های آن حکایت از کنترل هخامنشیان بر خلیج‌فارس دارد. باستانشناسان اعتقاد دارند که این کاخ هرگز مسکونی نشد؛ چراکه قسمتی از تالار آن نیمه‌کاره رها شده است. مورخین هم بر این باورند که این کاخ به دستور کوروش هخامنشی ساخته شد؛ اما با مرگ ایشان ناتمام ماند.
کاخ سنگ سیاه
کاخ سنگ سیاه فاصله کمی با گور دختر دارد. همان طور که گفتیم این کاخ یکی از سه‌گانه‌های هخامنشی است. با اینکه این کاخ به ثبت ملی رسیده است؛ اما متأسفانه وضعیتی اسفبار دارد. تاجران سنگ‌های این بنا را ربوده‌اند و سنگ‌هایی که جدا نمی‌شده را شکسته‌اند.
کاخ بردک سیاه
کاخ بردک سیاه کاخ زمستانه داریوش هخامنشی است. این کاخ در مقایسه با سنگ سیاه در وضعیت بهتری قرار دارد و به آن رسیدگی شده است. کاخ بردک سیاه در محل تلاقی دو رودخانه شاپور و دالکی قرار دارد. معماری کاخ نشان می‌دهد که بردک سیاه بعد از کاخ چرخاب ساخته شده است. ظرافت این کاخ کمتر از چرخاب است. در بردک سیاه خبری از تلفیق رنگ‌های بی‌نظیر نیست. این کاخ به ساده‌ترین شکل ساخته شده است. در این کاخ خنجری زنانه از عاج و چند وسیله تزیینی پیدا شد که نشان از سکونت زنان در آن بنا دارد.
بهترین زمان بازدید از گور دختر
ما ایرانی‌ها، شهرهای جنوبی و به‌خصوص بوشهر را به هوای گرم و آفتاب همیشه تابنده‌اش می‌شناسیم؛ پس بهتر است زمستان را برای سفر به این استان انتخاب کنیم تا بتوانیم از سر حوصله و بدون کمترین ناراحتی به دیدن جاذبه‌های تاریخی مثل گور دختر بوشهر برویم. اگر بخواهیم بهترین زمان برای بازدید از گور دختر هخامنشی را به شما معرفی کنیم باید از ماه اسفند و فروردین نام ببریم. در این دو ماه همراه دیگر مسافرانی که برای سفر نوروزی، به بوشهر آمده‌اند از این بنای باشکوه دیدن می‌کنید.
نکات بازدید از مقبره گور دختر
همان‌طور که گفتیم این جاذبه دیدنی و باستانی از سالیان دور برای ایرانی‌ها به یادگار مانده و سندی از تاریخچه طولانی و قدمت تمدن ایران است؛ پس خیلی بیشتر باید مراقب آن باشیم تا آن را سالم و دست‌نخورده به نسل‌های بعد بسپاریم. در ادامه نکات مهمی که در بازدید از آرامگاه، راهنمایتان خواهد بود را یادآوری می‌کنیم.
- در نزدیکی منطقه گور دختر، پارکینگ و نگهبانی در نظر گرفته نشده؛ پس خودتان هوای امنیت کوله‌بارتان را داشته باشید.
- ازآنجایی‌که مقبره در دل دشتی پهناور و دور از شهر قرار دارد، بهتر است در روشنایی روز به دیدنش بروید.
- قدمت گور دختر دشتستان به ۲هزار و پانصد سال پیش می‌رسد و تن سنگی سالخورده‌اش توان مقاومت در برابر آسیب آدم‌ها یا خراش نوشتن یادگاری ندارد. مراقب باشیم تا با رفتارهای این‌چنینی آرامش دیرینه‌اش را نخراشیم.
سخن پایانی
گور دختر بوشهر یکی از ارزشمندترین آثار به‌جامانده از گذشته‌های دور است. شاید این مقبره سنگی برای افرادی که اهل فن نیستند اهمیت چندانی نداشته باشد؛ اما برای تاریخ ایران مهم است. از روی همین آثار است که مالکیت ما بر خاک و کشورمان ثابت می‌شود؛ پس اگر کسی را در حال آسیب‌زدن به این آثار دیدید به او تذکر دهید و خودتان هم آسیبی به این آثار وارد نکنید. امیدواریم از دیدن آرامگاه دختر کوروش بزرگ لذت برده باشید. ممنون که تا اینجا همراه ره بال آسمان بودید. نظرات و تجربه‌هایتان از بازدید این مقبره و این مقاله را برای ما بنویسید.
استان بوشهر، شهرستان دشتستان، شهر برازجان، دشت میانکوهی پشت پر
بازدید از جاذبه رایگان است.
یک تا دو ساعت
کوشک اردشیر ساسانی، کاخ سنگ سیاه، کاخ چرخاب و کاخ بردک سیاه