ساختمانهای قدیمی درست مانند انسانهای قدیمی پر از رمز و راز هستند. این بناها پر هستند از خاطرات بهجامانده از روز و شبهای بیشمار. چه خاطراتی که از هر ثانیه این ایام به جا مانده است. شبهای شادی که یک چشم برهم گذاشتن گذشت و چه شبهای پر از غمی که سپریشدنشان قرنها طول کشید. هرچقدر عمر طولانیتر شود ناگفتهها بیشتر میشود. در شهر بوشهر عمارتی کهن وجود دارد که پر است از این ناگفتهها. این ساختمان به گوشی شنوا نیاز دارد تا بگوید هرچه را تجربه کرده است. عمارت ملک بوشهر به انسانی صبور نیاز دارد که با متانت در آن قدم بزند و با دقت بیشتر به آن نگاه کند. این متانت نشاندهنده احترام ما به گذشته این بنا است. هرچه نباشد سن این ساختمان و از ما و شما خیلی خیلی بیشتر است و احترام بزرگتر هم از الزامات است. برای شنیدن داستان این عمارت آماده هستید؟ همراه ما باشید.
عمارت ملک بوشهر کجاست؟
استان بوشهر در گذشته لیان نام داشته است؛ لیان یعنی آفتاب درخشان. جنوب ایران را به آفتابهای سوزانش میشناسیم؛ اما گذشتگان ما نگاهی مهربانانهتر به طبیعت داشتهاند و اسامی جالبتری انتخاب میکردهاند. درست است که جنوب گرمای بسیاری دارد؛ اما خورشیدش هم درخشانتر از دیگر شهرهاست. بهراستی که این نام درخور شهر گرمی مانند بوشهر است. به غیر از خورشید آسمان، ما در هر شهرمان خورشیدکهایی داریم که درخشش آنها نظر گردشگران را جلب میکند. میتوانیم نام عمارت ملک بوشهر را خورشید زمینی بوشهر بگذاریم. برای رسیدن به درخشش این بنا طبق آدرس زیر پیش بروید.
تاریخچه و قدمت عمارت ملک بوشهر
اصلیترین قسمت درباره عمارت ملک قسمت تاریخچه است. جایی که ما علت وجود چنین بنایی را متوجه میشویم. بعد از دانستن داستان تولد نوبت میرسد به داستان زندگی، این پرده از نمایش که به ما میگوید چرا گذشتگان و معاصران تلاش داشته و دارند تا این عمارت را سرپا نگاه دارند. چه میشود اگر درخشش یکی از لیانهای بوشهر کم شود؟ اگر بخواهیم از نظر جغرافی به این عمارت نگاه کنیم، متوجه میشویم که بنا در بخش مرکزی بوشهر قدیم ساخته شده است. این موقعیت نشانده اهمیت این ساختمان است. عمارت ملک در واقع مجموعه ساختمانی است که هر بخش آن برای هدفی استفاده میشده است. از عظمت بنا میتواند فهمید که آمدوشد در این ساختمان زیاد بوده است.
تاریخ نشان میدهد که این بنا تقریباً یک قرن عمر کرده است. به نظرتان در این صد سال چه ماجراهایی در این عمارت نقش خورده است و چه داستانهایی در کتاب تاریخ نوشته شده است؟ شما هم جنبش ساکنان این عمارت را میبینید؟ مَلِک یکی از جاهای دیدنی بوشهر است که با شهر 8 کیلومتر فاصله دارد. زیربنای این سازه حدود 4هزار مترمربع است. برای ساخت چنین عمارتی حکومت قاجاری با معماران فرانسوی همکاری کردند و نتیجه این همکاری شد عمارت کمنظیر بوشهر. جالب اینجاست که معماران فرانسه حتی بر کارگذاشتن پنجرههای عمارت هم نظارت داشتهاند. مصالح بهکاررفته در این عمارت مصالح محلی هستند؛ یعنی این بنا کاملاً با هوای خاص جنوب همخوان است.
مالک عمارت ملک بوشهر
یکی از معدود چیزهایی که از تاریخ حجیم دبیرستان به خاطر داریم این است که حکومت قاجار پایهریز فرنگرفتن است؛ همانجایی که ناصر قاجاری را با تخت طلا به زور به خارجه بردند تا فرهنگ و پیشرفت فرنگ را ببیند و ناصر همه چیز را دید غیر از چیزی که باید. در آن دوران افراد ثروتمند، زیاد به خارج سفر میکردند و هرکدام به اندازه وسعشان سوغاتی از این دیار دور برای ایران میآوردند. محمد مهدی ملک التجار یکی از ثروتمندان خارج برو در آن زمان بوشهر بوده است. ملک التجار در سفری که به فرانسه داشت از کاخ ورسای دیدن کرد و شیدای این کاخ شد. علاقه به داشتن همتای این کاخ در بوشهر سوغاتی است که محمد از فرانسه به ایران آورد.
قجر را با قهوههایش میشناسند، تلخی قهوههای قجری گریبان این کاخ و ساکنانش را هم گرفت؛ سربازان انگلیسی مهمانان ناخوانده که نه مهمانان اجباری این عمارت شدند. این افراد همیشه مدعی، از کیسه خلیفه آنقدر بخشیدند تا ملک التجار ورشکست شد؛ اما در کجای داستانهای تاریخ طمع آدمی تمام شده است که با ورشکستگی محمد تمام شود؟ این مستشاران به جان وسایل نفیس داخل عمارت افتادند و آنها را با قیمت پایین از صاحب ملک خریدند و بردند. آنقدر بردند که میشود از وسایل موزهها ایرانکی در انگلیس ساخت. جالب اینجاست که عمارت ملک بوشهر از آشنا و بیگانه خورد. در اواخر سلطنت رضاشاه بود، این عمارت به خوابگاه نظامیان تبدیل شد. هرچه را که انگلیسیها بهجا گذاشته بودند نظامیان خودی زحمتش را کشیدند. به علت مساحت بزرگ این عمارت کسی زیربار هزینههای مرمت نرفت که نرفت.
معماری بیرونی عمارت ملک بوشهر
عمارت ملک مانند دیگر خانههای تاریخی ایران از دو بخش داخلی و بیرونی تشکل شده است. بخش خارجی این عمارت باغهای تودرتو داشته است. هر باغ با دیوار از باغ دیگر جدا شده است. هرکدام از این باغهای جدا افتاده ورودی قسمتی خاصی از عمارت است. با ورود به هر باغ انگار به خانهای جدید وارد میشوید؛ چراکه هر قسمت ساخت و جزیئات خاص خود را دارد و شبیه به قسمت دیگر نیست. حیاط جلویی عمارت نمایی مستطیل شکل از ساختمان را به نمایش میگذارد که از دو طبقه تشکیل شده است. در قسمت جلویی عمارت پلههای سهطرفه قرار دارد که برای رسیدن به ساختمان باید از آنها عبور کنید. ایوان قسمت ورودی چهار ستون دوتایی دارد که پلهها به مرکز دو ستون وسطی میرسند. بخش پشتی و وسطی عمارت شبیه به نیمدایرهای بزرگ است.
پنجرههای عمارت و درهای آن را معماران فرانسوی اختصاصاً برای این عمارت طراحی کردهاند. یکی از امکانات خاص عمارت ملک سیستم تهویه آن است. این سیستم تهویه هوای شرجی جنوب را برای اهل خانه به هوایی بهاری تبدیل میکرده است. سیستم خنککننده، هوای تازه را به کمک دریچههای خاص مهمان خانه میکند. دیوارهای خانه ملک پهنای زیادی دارد؛ این دیوارها دو جداره هستند. بین دو دیوار فاصلهای حدوداً دو متری وجود دارد. این فاصله با برگ خیس نخل و نوعی خار پُر میشده است. مجموع دیوارها و رطوبت برگها و دریچههای خاص میشود کولری عالی برای گرمای خرماپَز جنوب. نحوه کار این کولر کهن به این شکل است؛ هوا از راه دریچهها وارد جداره دیوار میشود. این هوا در برخورد با برگ مرطوب، خنک میشود. این هوای مرطوب و مطلوب از روزنههای زیرزمینی وارد عمارت ملک میشود.
معماری داخلی عمارت ملک بوشهر
مهمترین بخش عمارت ملک التجار پیشخوان عمارت است. فضای وسیع پیشخوان، فضای شهر بوشهر را به عمارت وصل میکرد. قسمت عقبی به سردر و عمارت اصلی میرسد. سکوی بنا با سفره وسیعش که با یک ردیف پله به عمارت اصلی منتهی میشود، دومین قسمتی است که این بنای ملک میبینید. بخش بعد سردر عمارت است که از شما استقبال میکند. سردر شامل ایوانی با سه جفت ستون میشود. این ایوان شما را به عمارت میرساند. در بخش سردر، دری از جنس چوب آبینوس قرار دارد. این در پر است از تزئینات فلزی زیبا.
عمارت اصلی بزرگترین بخش این ساختمان است. عمارت دو طبقه دارد. طبقه پایین برای ملاقاتهای رسمی ملک التجار و طبقه بالا برای ملاقاتهای خصوصی استفاده میشده است. سبک کلی این عمارت تقلیدی از کاخ فرانسه است؛ اما معمار این بنا با معماری مخصوص سواحل خلیج فارس اقدام شده است. این سبک معماری سنتی و قدیمی بنگله نام دارد. بنای داخلی عمارت متشکل از بارو، چند ایوان، استحفاظی، شاهنشین و اتاقهای مسکونی است. اگر ما صحبتی از نماکاری یا تزئینات عمارت نمیکنیم، به این علت است که غارتگران انگلیسی به جز ویرانی چیزی برای توصیف به جا نگذاشتهاند.
بازسازی و مرمت عمارت ملک بوشهر
در دهه 80 سازمان میراث فرهنگی این عمارت را به قیمت 2میلیارد تومان از وارثان ملک التجار خریداری کرد. با این وجود وارثان با سندهای تفکیک شده اطراف این عمارت را به فروش رساندهاند. اگر فکر کردهاید ماجرای این ساختمان تمام شده است، سخت در اشتباهید. تا سال 1397 این عمارت محل زندگی افراد بیخانمان بوشهر بود که با تذکر مردم این افراد به جای دیگری برده شدند. سال 98 بود که وظیفه مرمت به بخش خصوصی واگذار شد؛ تصمیم بر این شد که در عمارت هتل یا رستوران سنتی ساخته شود. بالاخره این کار در سال 99 شروع شد و هنوز ادامه دارد.
دلیل جذابیت عمارت ملک بوشهر
برای بعضی افراد جالب است که عدهای از ساختمانهای قدیمی که اکثرشان پوسیدهاند دیدن میکنند؛ ساختمانهایی که نبض حیاتشان بسیار کند میزند. ساختمانهای قدیمی نقش هویت شهرها را دارند. بناهایی مانند عمارت ملک در زمانه خود کاربردی بودهاند. دیگر دلیل جذابیت ملک و دیگر دوستانش، معماری بینظیر آنها است. با اینکه امروزه نماکاریها و تزئینات عمارت سالم نیست؛ اما عمارت ملک هنوز یکی از پربازدیدترین جاهای دیدنی بوشهر است. این نشان میدهد که مردم از نحوه ساخت چنین بنای عظیمی در 100 سال پیش حیرتزده میشوند. مصالحی که در ساخت این بنا استفاده شده است به کیفیت مصالح امروزی نیست. چیزی که باعث سرپایی این ساختمان شده است نه مصالح خاص، بلکه مهارت سازندگان آن است. سازندگانی که ساختن را بلد بودند و فقط برای رفع وظیفه کار انجام نمیدانند.
جاهای دیدنی نزدیک به عمارت ملک بوشهر
پارک شغاب بوشهر
پارک شغاب بوشهر یکی از بزرگترین پارکهای ساحلی این منطقه است. این پارک با خلیج فارس 700 متر مرز آبی دارد و در نزدیکترین قسمت به آب قرار گرفته است. مساحت بزرگ و امکانات گردشگری کامل این پارک باعث شده گردشگران چند روزی در این پارک کمپ بزنند. بوشهریها هم در روزهای تعطیل مهمان این پارک میشوند. مهمترین علت شهرت این پارک مساحت و امکاناتش نیست بلکه قدمت بسیار آن است. از زیر خاکهای این پارک آثاری از دوران ایلامیان به دست آمده است که نشان از شناسنامه قدیمی این پارک دارند. پارک شغاب فاصله کمی تا عمارت ملک دارد.
موزه دریانوردی خلیج فارس
موزه دریانوردی خلیج فارس از دیگر ساختمانهای کهن بوشهر به حساب میآید. این موزه در نزدیکی عمارت ملک و در محله قدیمی سرکنسولگری انگلیس واقع شده است. قدمت ساختمان موزه به دوران قاجار برمیگردد. فرنگ دوستی قاجار باعث شد که بسیاری از بناهای مهم در دست بیگانگان قرار بگیرند. ساختمان موزه در سال 1273برای سرکنسولگری انگلیس ساخته شد. در ابتدا این بنا محل اقامت نمایندگی سیاسی در خلیج فارس در منطقه بود. موزه دریانوردی حدود یک قرن در دست مستشاران انگلیسی قرار داشت. در سال 1380 این ساختمان نجات یافته تبدیل به موزه دریانوردی شد. در این موزه کشتی 110 ساله و ماشینهای قدیمی برای استقبال از گردشگران آماده شدهاند.
آثار قدیمی بسیاری از صنعت دریانوردی در این موزه به نمایش درآمده است. نقشههای قدیمی، کشتی، ماشینهای فارسی و لاتین تابلوهای گروههای دریایی و تجهیزات پزشکی کشتیهای نظامی از وسایل این موزه هستند. این موزه در فاصله 3.4 کیلومتری از عمارت ملک بوشهر قرار دارد. اگر دوست دارید در حین گشتوگذار، یکی از زیباترین موزه های بوشهر را هم ببینید، حتماً به آدرس زیر بروید.
اسکله جفره
اسکله جعفره هم در نزدیکی عمارت ملک واقع شده است. این اسلکه در سواحل شمال غرب خلیج فارس بنا شده است. ساحل این اسلکه در قسمت صخرهای خلیج فارس پهناور قرار دارد. به همین علت امکانات گردشگری چندانی ندارد. اما تا زمانی که چشماندازهای خدایی وجود دارد، چه کسی به امکانات گردشگری توجه میکند؟ صخرههای بلند این ساحل قابی خارقالعاده از خلیج را به تصویر میکشد. این اسکله محل خرید بهترین ماهیهای جنوب است. از آنجایی که به دستآورند بهترینها آسان نیست؛ برای خریداری ماهی عالی باید صبح زود هنگام طلوع خود را به اسکله برسانید. درست است که بیدارشدن در این زمان کمی سخت است؛ اما تماشای تلاش صیادان برای صید روزی از این دریای بیکران دیدنیترین مستند دنیاست. گاهی تماشای هیاهو و تقلای آدمیان زیباترین تصویر خلقت است، درست مثل نگاه به چهره آفتابسوخته صیادان خلیجی. کمی که در ساحل بمانید میتوانید لحظه پدیدارشدن خورشید را در آینه دریا ببینید. پدیدارشدن خورشید با بیدراشدن مرغان دریایی همراه است. مرغانی که با هیاهوی بسیار نوید از شروع روزی تازه دارند.
بهترین زمان بازدید از عمارت ملک بوشهر
اکثر خانوادهها در بهار و تابستان راهی سفر میشوند. چراکه حجم کارها سبکتر است و از همه مهمتر مدارس تعطیل هستند؛ اما سفر به جنوب قانون خاص خود را دارد. گرمای هوای در بهار کلافهکننده و گرمای تابستان کشنده است؛ پس باید پاییز یا زمستان راهی جنوب شوید. به غیر از هوا سفر در نیمه دوم سال مزایای دیگری هم دارد. تعداد گردشگران در این فصول کم است؛ پس سفری خلوت و ارزان قیمت خواهید داشت.
اطلاعات بازدید از عمارت ملک بوشهر
در قسمت بالا ذکر کردیم که الان این عمارت در دست تعمیر قرار دارد؛ اما این به این معنی نیست که شما نتوانید سری به این عمارت بزنید. عمارت با رویی گشوده از گردشگران بازدید میکند. امکان بازدید از قسمت داخلی عمارت وجود ندارد؛ اما میتوانید هر زمان که اراده کردید از قسمت بیرونی آن دیدن کنید.
زمان بازدید: همه روزه
هزینه بازدید: رایگان
توصیه ره بال آسمان به بازدیدکنندگان از عمارت ملک بوشهر
- هوای گرم جنوب را که میشناسید، رحم ندارد؛ پس برای جلوگیری از گرمازدگی پاییز و زمستان به بوشهر سفر کنید.
- اگر به هر دلیلی نتوانستید در نمیه دوم به بوشهر سفر کنید و در گرما به این شهر رفتید؛ صبح خیلی زود یا نزدیک غروب برای بازدید از عمارت ملک بیایید. برای بازدید شما باید بیرون از عمارت و زیر آفتاب قرار بگیرید. مراقب باشید مریض نشوید.
- بوشهر شهری با امکانات است و اقامتگاههای متعددی دارد. در نزدیکی عمارت ملک هم اقامتگاه وجود دارد؛ پس تجهیزات اضافه همراهتان نبرید.
- بازدید از این عمارت همه روزه است؛ حتی شب یا روزهای تعطیل رسمی.
- برای بازدید از این عمارت لازم نیست هزینهای بپردازید؛ چراکه بخش داخلی هنوز در دست تعمیر است و شما فقط میتوانید بیرون این سازه را ببینید.
- بازدید از باغهای اطراف عمارت هم دیدنی است؛ چراکه درست مانند عمارت ملک معماری خاصی دارند. این منطقه یکی از قدیمیترین مناطق بوشهر است و قدیمیبودن معماری باغها و ساختمانها تعجبی ندارد.
- بهعنوان آخرین نکته باید تذکری بدهیم؛ مردمی که برای بازدید از ملک آمدهاند؛ آمدهاند تا یک شگفتی تاریخی را مشاهده کنند. باور کنید خواندن نام شما برای هیچ کس جذابیتی ندارد. فقط موجب نابودی قسمتی از یک ساختمان 100 ساله میشود.
مسیر دسترسی به عمارت ملک بوشهر
عمارت ملک بوشهر در بافت قدیمی شهر قرار گرفته است و اکثر بوشهریها، آدرس آن را میدانند؛ پس بهراحتی میتوانید با تاکسی به طرف عمارت بروید و مجبور به رانندگی در ترافیک نباشید. اگر از تهران به سمت بوشهر میآیید، باید وارد آزادراه خلیج فارس شوید. ادامه مسیر به این شکل است آزادراه تهران قم، آزادراه امیرکبیر، آزادراه قم کاشان و آزادراه کاشان نطنز. از این همه آزادراه که آزاد شدید وارد جاده اصفهان شوید، در شرق استان اصفهان مسیرتان را در بزرگراه اصفهان شرقی ادامه دهید. انتهای این بزرگراه به بزرگراه دستگردی منتهی میشود. مسیرتان را در بزرگراه اصفهان شهرضا ادامه دهید. این بزرگراه خیلی طولانی است؛ پس میانه راه استراحت کنید و با صبر برانید. انتهای این بزرگراه به کمربندی شهرضا ختم میشود. وارد کمربندی شوید. در آخر کمربندی در قسمت راست وارد بزرگراه شهرضا سمیرم شوید. در آخر این مسیر وارد کمربندی سمیرم شوید. این راه شما را به جاده سمیرم یاسوج میرساند.
مرحله بعدی یک 3 راهی است که باید وارد مسیر خِرسان شوید. حتی مسیر رسیدن به عمارت ملک بوشهر هم جالب است. بعد از ردکردن خرسان و بزرگراه باید وارد یاسوج سیرجان و از آنجا وارد یاسوج بابا میدان شوید. این جاده خیلی خیلی خیلی طولانی است. اگر جاده را تمام کردید و از خستگی تمام نشدید، به جاده مصیری بابا میدان میرسید. مقصد بعدی کمربندی مصیری است. در جاده نورآباد مصیری باید از روی رودخانه فَهْلیان عبور کنید. زمانی که وارد جاده نورآباد فارس شدید، مسیر را تا انتها ادامه دهید تا وارد بلوار خلیج فارس شوید. در انتهای این بلوار به جاده نورآبار ممسنی قائمیه میرسید. وقتی به میدان حضرت قائم رسیدید مسیرتان را در جاده برازجان قائمیه ادامه دهید. در انتهای این جاده به جاده کازرون برازجان میرسید. جاده کنار تخته کازرون مسیر بعدی شما است.
در ادامه مسیر باید 2 بار از روی رودخانه دالاکی عبور کنید. به کمربندی برازجان وارد شوید و سپس راهتان را در بزرگراه بوشهر برازجان ادامه دهید. بوشهر کمکم دارد خودش را نشان میدهد. در پایان این بزرگراه طویل وارد بلوار شهدای نیروی دریایی شوید. به بوشهر خوش آمدید. بلوار را تا آخر ادامه دهید و بعد از میدان وارد خیابان علمدار شوید. خیابان بهمنی مسیر بعدی شما است. عمارت ملک دارد خودش را نشان میدهد. در اواسط خیابان بهمنی در سمت راست وارد خیابان اطلس نشان شده و در اولین خیابان سمت چپ مسیرتان را ادامه دهید. این خیابان سمت چپ خیابان ماهینی نام دارد. در ادامه به کوچه ملک و در این کوچه به عمارت ملک بوشهر میرسید. این مسیر 14 ساعت و 27 دقیقه طول میکشد. اگر حوصله رانندگی ندارید، بهترین راه خرید بلیط هواپیما بوشهر است.
آخرین سخن درباره عمارت ملک بوشهر
فرهنگ جنوبی ایران بسیار مهماننواز است. اگر شبی در کنار خلیج قدم بزنید، از شادی این مردم سختی کشیده به وجد میآیید. اگر وسعتان میرسد از صنایع دستی این مردم زحمتکش حمایت کنید. اگر نمیتوانید هم از بازدید از عمارت ملک بوشهر لذت ببرید. ما در این سفر خستگی جاده را چشیدیم؛ کلاهی حصیری پوشیدیم و زیر آفتاب بوشهر همراه شما قدم زدیم. امیدواریم که مانند ما لذت برده باشید. نظرتان درباره این سفر چه بود؟ ما مشتاق شنیدن هستیم؛ پس این نظرات را با ما به اشتراک بگذارید.
بوشهر، محله بهمنی، خیابان ماهینی، کوچه ملک
این عمارت صد سال پیش در زمان قاجار ساخته شد.
محمد مهدی ملک التجار با الهام از کاخ ورسای فرانسه دستور ساخت این کاخ را داد.
این عمارت در گذشته محل زندگی مستشاران انگلیس بود. در زمان رضاشاه محل سکونت سربازان بود و حالا هم در دست ساخت هتل یا رستوران سنتی است.
پارک شغاب بوشهر، موزه دریانوردی بوشهر و اسکله جفره
پاییز و زمستان بهترین زمان سفر به این عمارت است.
بازدید از این عمارت رایگان است و همه روزه میتوان از آن بازدید کرد.
نظرات بسته شده است.