همان طور که انتظار دارید، در این مقاله قصد داریم تا با شما عزیزان درباره قبرستان سفید چاه صحبت کنیم. این قبرستان عجیب و مرموز که در استان مازندران قرار دارد و تبدیل به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این استان شده است. پیش از هر چیز باید به شما بگوییم که این قبرستان تاریخی و مرموز، بیش از هزار و 200 سال قدمت دارد و همین مسئله باعث شده تا شکل و ظاهری بسیار عجیب پیدا کند. اگر درباره این گورستان مرموز کنجکاو هستید، با ما همراه باشید.
قبرستان سفید چاه کجاست؟
شاید پیش از هر چیز دیگر، بخواهید بدانید که قبرستان اسرارآمیز سفید چاه در کدام شهر است؟ قبرستان سفید چاه یا همان قبرستان سپید، در استان مازندران و شهر بهشهر در شمال ایران قرار دارد. در بخش یانه سر، روستایی با نام سفید چاه وجود دارد که قدمت آن به دوران تیموریان باز می‌گردد. دقیقاً در همین روستا، اولین قبرستان مسلمانان ایرانی قرار دارد که آن را به نام قبرستان سپید یا همان سفید چاه می‌شناسند.
ریشه نام گورستان سفید چاه
گورستان سپید مازندران یا همان گورستان سفید چاه، دارای دو نام مختلف است. شاید برای شما این سؤال به وجود بیاید که چرا نام این گورستان با گورستان‌های دیگر تفاوت دارد؟ در درجه اول قبرستان تاریخی سفید چاه را به دلیل قرارگیری آن در روستایی با نام سفید چاه به چنین اسمی می‌شناسند. فلسفه نام سفید چاه نیز از نظر مردم محلی، به وجود چشمه‌های آب شیرینی است که از دل کوه می‌جوشد.
اما برخی دیگر این گورستان را، گورستان سپید می‌نامند. اگر به‌دنبال دلیل دیگر این نام‌گذاری هستید، باید حتماً سری به گورستان اسرارآمیز سفید چاه بزنید. اگر کمی دقت کنید، خواهید دید که رنگ خاک این گورستان، مایل به سفید است. از نظر علمی، در خاک این منطقه آهک بسیاری وجود دارد و همین مسئله باعث شده تا خاک آن به رنگ سفید درآید و این گورستان، گورستان سپید نام گیرد!
خاطرات دور گورستان سپید
در روستای سفید چاه چنین رسم بوده که سنگ قبر مردگان خود را به دقت حکاکی کنند. روی سنگ قبرهایی که قدمت بسیار زیادی دارند، می‌توانید نام، شغل و جنسیت فردی که در آن مکان به خاک سپرده شده را ببینید. این گورستان از نظر ظاهری شباهت بسیاری به گورستان‌های خارجی دارد. برای مثال برخلاف سنگ قبرهای امروزی که افقی هستند، در این گورستان هر سنگ قبر به شکل عمودی روی قبر قرار داده شده است.
اگر بالای سنگ قبر، شکل یک شانه دو سر حکاکی شده باشد، این یعنی یک مرد در آنجا دفن شده و اگر طرح شانه‌ای یک سر بر سنگ قبر حکاکی شده باشد، یعنی پیکر یک بانو در آن قرار دارد. همچنین با اشکال مختلف، شغل، شهرت و نام فردی که به خاک سپرده شده نیز روی سنگ قبر حک شده است. در این میان بد نیست بدانید که حاکم شمال، ملک بادله نیز در این قبرستان به خاک سپرده شده است. علاوه بر او، مزار سه تن از فرزندان امام موسی ابن جعفر و چند تن از سادات مرعشی نیز در همین گورستان قرار دارد.
علت شهرت و اهمیت قبرستان سفید چاه
احتمالاً به‌ندرت پیش بیاید که بازدید از یک گورستان، جزء برنامه‌های سفر شما قرار بگیرد؛ ولی باور کنید که این گورستان یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی مازندران محسوب می‌شود. به هر نقطه دنیا که سفر کنید، با تماشای گورستان آنجا می‌توانید اطلاعات بسیار مفیدی درباره تاریخ، فرهنگ و مردم آن مرز‌وبوم به دست بیاورید. به‌عنوان مثال سنگ قبرهای مردم آفریقا یا اسپانیا دارای قوس‌های هلالی شکلی هستند و این را می‌توان امضای مردم آنها دانست. در ایران و دوران پس از اسلام نیز سنگ قبرها همگی حالت محرابی داشتند.
همان طور که اشاره کردیم، قبرستان سفید چاه اولین گورستان مسلمانان در ایران محسوب می‌شود. قدمت قبرستان سفید چاه به حدود هزار و 200 سال پیش، یعنی دوران پس از اسلام باز می‌گردد. این گورستان در طول فرمانروایی همه حکومت‌ها، به‌عنوان مهم‌ترین گورستان در تمام استان مازندران به شمار می‌آمده و هنوز هم همین طور است! شاید عجیب به نظر برسد؛ اما هنوز حتی مردم روستاهای اطراف نیز پیکر مردگان خود را در قبرستان سفید چاه به خاک می‌سپارند!
ویژگی محراب‌های گورستان
طرح محراب مرتبط با دوران میترایسم است. در آن دوران هنر حکاکی روی سنگ شهرت گرفته بود و به همین دلیل، چنین شکلی از سنگ قبر نیز رواج پیدا کرد. این سنگ قبرها جزء نمادهای تاریخی ایران محسوب می‌شوند و می‌توان آنها را نشانی از باور مردم به رستاخیر، مرگ و زندگی دانست. از طرف دیگر همان طور که می‌دانید از محراب در مساجد به‌عنوان نمادی برای عروج و تقرب به خداوند استفاده می‌شود و استفاده از این شکل در ساخت قبرستان بی‌دلیل نیست. روی این سنگ قبرها، از نقوش بسیار زیبای اسلیمی استفاده شده که طرح‌های کاملاً نمادین دارند.
این محراب‌ها در دوران مختلف اشکال متفاوتی داشتند. اگر به سنگ قبرهایی که در قرن نهم هجری قمری نصب شده‌اند نگاهی بیندازید، خواهید دید که دارای ۲ تا ۳ طاق نمای تودرتو با قوس‌هایی منحصربه‌فرد هستند. در این سنگ قبرها معمولاً از تزئینات گل برگ اسلیمی به روش اژده استفاده شده است. در حاشیه دوم نیز ذکر صلوات کبیر به چشم می‌خورد و قبرهایی که دارای حاشیه سوم هستند، متبرک به ادعیه و احادیث شده‌اند یا نام متوفی و تاریخ وفات او روی آنها درج شده است.
سنگ‌های مزاری که در قرن دهم و یازدهم قمری نصب شده‌اند، اشکال متقارن دارند. ظرافت حکاکی در این سنگ‌های مزار به مراتب بیشتر است و با یک نگاه سطحی و ساده می‌توانید متوجه این موضوع شوید. قاب‌بندی حاشیه، طرح طاق نمای سنگ، لچکی‌ها و پیشانی سنگ قبر نیز با سنگ قبرهای قرن هشتم کاملاً تفاوت دارد. روی این سنگ مزارها، از اشکال دایره‌ای تزئینی، گل‌های چندپر و نمادهایی مشابه خورشید استفاده شده است که امضای تاریخی این دوره هستند. اشکال سنگ قبر در قرن سیزدهم و چهاردهم تفاوت چندانی پیدا نکرد و فقط پیشینه متوفی را روی سنگ قبر حکاکی کردند. به این ترتیب با تماشای سنگ قبرهای این گورستان می‌توانید پرده از پیشینه فرهنگ مردم ایران بردارید.
روایات عجیب درباره گورستان سفید چاه
بسیاری از مردم محلی بر این باور هستند که اگر عزیزان خود را در این گورستان به خاک بسپارند، پیکر آنها سالم باقی می‌ماند و پوسیده نمی‌شود! خب این مسئله در طول تاریخ و به دلایل مختلف بیان شده است. پشت پرده بیشتر این روایات، عقاید مذهبی و داستان‌های حماسی به چشم می‌خورند؛ اما جالب است بدانید که نمی‌توان گفت که چنین روایتی کاملاً تخیلی است و ریشه‌‌هایی از واقعیت در آن وجود دارد!
همان طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، در ترکیب خاک این منطقه، مقدار بسیار زیادی آهک وجود دارد. آهک زیاد این خاک باعث شده تا روند تجزیه بدن انسان در قبر به تأخیر بیفتد و با سرعت بسیار کمی انجام شود. البته از طرف دیگر نوع سنگ لحد و نحوه قراردادن آن روی جنازه نیز در سالم‌ماندن آن بی‌تأثیر نیست. مردم گذشته این موضوع را به‌خوبی درک کرده بودند و به همین خاطر زمانی که پیکر افراد برجسته و مهم را در این گورستان به خاک می‌سپردند، از سنگ کوهستان به‌عنوان سنگ لحد استفاده می‌کردند. همین ترفند نیز باعث می‌شد تا مدت بیشتری جنازه سالم باقی بماند.
دقیقاً به خاطر همین موضوع است که مردم روستاهای اطراف نیز برای دفن مردگان خود به قبرستان سفید چاه می‌آیند. آنها تصور می‌کنند که با این کار پیکر عزیزان ازدست‌رفته اصلاً از بین نمی‌رود و البته که کمی نیز در این باره حق با آن‌هاست!
مسیر دسترسی
| هزینه ورودی | رایگان |
| ساعت بازدید | ۲۴ساعته |
| آدرس | مازندران، بهشهر، یانه سر، روستای سفید چاه |
شگفتی‌های این قرستان، دلیل خوبی برای برنامه‌ریزی یک سفر به مازندران است. نظر شما درباره بازدید از این قبرستان تاریخی چیست؟ آیا با خواندن این مقاله ترغیب شده‌اید که از قبرستان سفید چاه بازدید کنید؟ به نظر شما بازدید از یک قبرستان هزار ساله، ترسناک نیست؟ نظرات خود را با ما و سایر همراهان ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.
استان مازندران، بهشهر، یانه سر، روستای سفید چاه
به دو دلیل نام این قبرستان سفید چاه است، یکی به این دلیل که در روستایی با همین نام قرار دارد و دوم اینکه خاک این گورستان متمایل به سفید است.
قبرستان سفید چاه اولین گورستان مسلمانان در ایران محسوب می‌شود و قدمت آن به حدود هزار و 200 سال پیش، یعنی دوران پس از اسلام باز می‌گردد.
ربطی به بهشهر نداره، این قبرستان ، قبرستان تاریخی شهر نامیه بوده (گلوگاه امروزی) و از قبل از اسلام هم بوده، تمام زمینهای دور قبرستان همه گور های گبری موجوده، آثار باستانی که تا حالا از اونجا در اومده نشون میده بیش از دو هزار و پانصد سال قدمت داره
سلام دوست عزیز. ممنون از توجهی که به متن داشتین.
همه منابعی که این مقاله از روی اون‌ها نوشته شده به‌صراحت می‌گن که این قبرستان یکی از جاهای دیدنی بهشهره. البته که روی نقشه گوگل‌مپ به گلوگاه نزدیک‌تره تا بهشهر؛ اما نویسنده این مقاله هم بنای صحت مطلب رو به فراوانی نقل اون در سایت‌های مختلف گذاشته.
بله دوست عزیز و الان در شهر گلوگاه فعلی واقع شده ولی قدمت این مکان که بیش از ۱۲۰۰ سال ذکر شده مربوط به توابع بخش های هزار جریب بهشهر میباشد و چند سالی هست که گلوگاه شهر شده و مالک سفید چاه شده و ضمنا خود بعضی از ساکنان گلوگاه در حدود ۳۵۰ سال پیش از قزاقستان به این مکان اومدن و گلوگاهی شدن و اکثرا به زبان ترکی حرف میزنن ولی ساکن در مازندران بهشهر شهر اشرف البلاد تاریخی هستن.بهرحال سفید چاه جای دیدنی هست و جذاب و باید جایگاه توریست بشه
دوست عزیزمون، ممنونیم که نظرتون رو با ما به اشتراک گ ذاشتین. به نظرم صرف‌نظر از اینکه این جای تاریخی متعلق به کدوم شهره، باید به جنبه زیبایی و توریستیش فکر کرد.
به نظر من تو ایرانی که 40 ساله مصیبت زده و خاک مرگ پاشیدن.رفتن به جاهایی مثل اینجا و بقیه اثار باستانی که مال دوران قبل ورود اسلام به ایران هستن بیشتر باید در توجه و دید مردم باشه تا بفهمن ایرانی کی و چگونه بوده و فقطو فقط در عرض 40 سال چرا اینقد کوچیک و خار شده تا بفهمن ریشه اینهمه دردو مشکل چیه.!
سلام دوست عزیز. به نظرم بهتره سری به کشورهای مسلمان‌نشین مثل امارات، عربستان، مالزی و غیره هم بزنیم تا بهمون ثابت بشه پیشرفت یا عقب‌موندگی یه ملت، به دین و مذهب ربطی نداره!
سلام از دوستان یه سوال داشتم آیا مردم این شهر ترک نشین هستش چون اکثر این نمادها مربوط به تامغاهای ترکان باستان از قبل از مسلمان شدن آنها حکایت دارد که ترکان قبل از مسلمان شدنشان بر روی قبور و.. هک می‌کردند ، تامغاها و نمادهایی مثل برکت آب ، گل حیات تامغای تانری و اؤز و تامغای حیات و…. که از ۷۰۰۰ سال پیش یا بیشتر تا ۱۳۰۰ سال پیش که ترکان مسلمان شدند بر روی قبور و زیارتگاه و محلهای عبادتگاهشان و…. می‌کندند و حتی بعضی از این نمادها را وارد مساجد و و قبور اسلامی و… اسلام کردند
سلام دوست عزیز، ممنون بابت اطلاعاتتون. باید بیشتر تحقیق کرد.
منابع تاریخی به خندقی عمیق در شرق گلوگاه اشاره شده‌است که از آن به عنوان (جر کلباد )یاد شده‌است. از دوران صفویه به بعد تنها راه ورود ارتباطی استرآباد و مازندران منحصر به معبر روی این خندق بود که با دروازه ای متحرک باز و بسته می‌شد. به گفته میرزا ابراهیم این خندق در زمان شاه عباس صفوی به قصد ممانعت از ورود از تاخت طوایف ترکان به این منطقه، از حوالی کوه متصل به اشرف البلاد تا ساحل دریای مازندران، به طول چهار فرسنگ حفر کردند تا هیچ سواری قادر به عبور از آن نباشد.. در واقع زبان مردم گلوگاه جالبه در نوع خودش .. و معمولا هم مازنی و هم ترکی رو صحبت میکنن که احتمالا بخاطر تسلط قبایل ترک یا در واقع ترکمن، در مقاطعی روی این منطقه بوده ..این شهر همونطور که دوستی اشاره کرد در حقیقت جانشین شهر تاریخی نامیه است که بعد از تمیشه ،در این منطقه بزرگ‌ترین شهر قرن اول هجری بوده‌است. از قرار این شهر بعد از حمله مغول ویران و مردم آن پراکنده شدند. آثار خرابه‌ها، سکه‌ها و ادوات دیگری که به دست آمده، قدمت این محل را به ۱۲۵۴ سال پیش می‌رسونه
ممنونیم میثم عزیز برای توضیحات خوبی که دادید.