خانه کرد یا عمارت آصف | نماد هنر معماری خطه کردستان

استان کردستان علاوه بر با داشتن مناظر طبیعی چشم‌نواز، عمارت‌‌های تاریخی متعدد و بسیار تماشایی هم دارد که اگر سری به این بناها بزنید از دیدن معماری کم‌نظیر و هنرمندی معماران این بناها شگفت‌زده می‌شوید. خانه کرد یا عمارت آصف سنندج یکی از این بناهای تاریخی است که بازدید از آن شما را با فرهنگ و هویت قوم کرد آشنا می‌کند. این عمارت تاریخی که در شهر سنندج واقع شده است نمادی از اصالت و هویت مردم کرد محسوب می‌شود و نوعی موزه مردم‌شناسی این خطه هم به شمار می‌رود که تصویر فرهنگ یک قوم را با شفافیت نمایش می‌دهد. با ما تا پایان مقاله همراه باشید تا با این عمارت تاریخی بیشتر آشنا شوید.

خانه کرد کجاست؟

خانه کرد یا عمارت آصف در استان کردستان و شهر سنندج واقع شده است. برای دسترسی به این عمارت 3 مسیر متفاوت در پیش رو دارید که هر 3 آن‌ها را باید از میدان آزادی شروع کنید. اولین مسیر آن است که با تاکسی‌های خطی مسیر را تا رسیدن به عمارت آصف سنندج طی کنید که البته به دلیل یک‌طرفه بودن خیابان‌های سنندج این مسیر طولانی است و باید چند نوبت خط عوض کنید.

روش دوم آن است که تاکسی دربستی یا اینترنتی بگیرید و با تاکسی در روزهای معمولی در حدود 20 دقیقه شما به عمارت آصف خواهید رسید. مسیر سوم هم با پیاده‌روی طی می‌شود که در این روش می‌توانید از فضای سبز سنندج لذت بسیاری ببرید. به این منظور از میدان آزادی شروع به حرکت کرده و پس از گذر خیابان فردوسی به میدان انقلاب خواهید رسید. از میدان انقلاب وارد خیابان امام شوید و این خیابان طولانی را تا پایان طی کنید. در انتهای این خیابان عمارت آصف وزیری یا خانه کرد را خواهید دید.

تاریخچه خانه کرد

ساخت اولیه عمارت آصف وزیری به دوران صفویه بازمی‌گردد. در آن زمان آصف اعظم یا همان میرزا علی نقی خان لشکرنویس اقدام به ساخت این عمارت کرد. به طور کلی شکل‌گیری و ساخت خانه کرد در چهار دوره به انجام رسیده است.

• دوره نخست آن مربوط به ضلع شمالی آن بوده که شامل راهروهای دو طرف، تالار تشریفات، اتاق‌ها و بخش هایی از شرق عمارت می‌شود و در دوره صفویه ساخته شده است. دوره دوم احداث این بنا در نیمه اول دوره قاجار به انجام رسیده است.
• در دوره دوم بخش های شرقی و غربی محوطه بیرونی و همچنین حمام این عمارت ساخته شد.
• دوره سوم احداث این بنا بین سال های 1312 تا 1316 به انجام رسیده که شامل احداث فضاهای داخلی، سر در ورودی و مرمت ضلع غربی تالار تشریفات است.
• در نهایت دوره چهارم که بین سال های 1378 تا 1382 به انجام رسیده، شامل بازسازی تمام بخش‌های عمارت، تعویض سنگفرش محوطه و احداث مجدد حیاط مستخدمان به شکل کنونی است.

حال و هوای خانه کرد سنندج

وقتی قدم در عمارت آصف می گذارید از دیدن اشیا و آثار قدیمی آن شگفت‌زده می‌شوید. این عمارت قسمت‌های مختلفی دارد که هر کدام در نوع خود دیدنی و زیبا هستند. آثار قدیمی در غرفه‌های مربوط به خودش نگهداری می‌شود. اتاق خان، زندگی شهری، مطبخ، زندگی روستایی، پوشاک، مکتب خانه، شکار، عکس‌ها و اسناد تاریخی، زیورآلالت و بخش کشاورزی ومشاغل از جمله این غرفه‌هاست. معماری و تزیینات این عمارت که با گچ‌ بری‌‌ها و وراوسی‌سازی‌های کم‌نظیر انجام شده است این عمارت را به یکی از باشکوه‌ترین بناهای اعیانی در شهر سنندج تبدیل کرده است.

معماری عمارت آصف

معماری خانه کرد با آب‌وهوای سرد و کوهستانی سنندج تناسب دارد. این عمارت پلانی مربعی‌شکل داشته و با طراحی فشرده قسمت‌های مختلف آن همراه است. به علت به‌هم‌فشرده‌بودن، سرما نمی‌تواند به قسمت‌های مختلف آن نفوذ کند و هوای داخل آن‌ها گرم می‌شود. عمارت آصف به شکل مکعبی و در دو طبقه ساخته شده است. قسمت اصلی عمارت در شمال آن و رو به قلبه ساخته شده تا نورگیری آن مطلوب باشد. علاوه بر این‌ها سقف خانه کرد دوجداره بوده که از این نظر گرمای داخل خانه را در زمستان‌های بسیار سرد کردستان بهتر می‌توانسته حفظ کند.

پلان حیاط خانه کرد به شکل مستطیل بوده و معماری آن به شیوه اصفهانی شباهت دارد. در میانه حیاط آب‌نمایی زیبا جا خوش کرده است. این آبنما دقیقاً در مقابل تالار تشریفات در بخش شمالی حیاط و در نزدیکی باغچه‌ای چشم‌نواز قرار دارد که چشمان بیینندگان را نوازش می‌دهد. در تالار تشریفات ستون‌هایی چوبی به کار رفته است که سرستون‌های آن با هنرمندی تمام و به‌شکل مقرنس‌ کاری تزیین شده است.

سقف تالار گنبدی شکل بوده و سبب زیبایی دو چندان آن شده است. در بخش جنوبی حیاط یک ارسی قرار دارد که با اشکال هندسی جالب توجه، خود را نشان می‌دهد. در دو سوی تالار راهروهایی وجود دارد که با درب‌هایی به هم دیگر ارتباط دارند. ضلع شرقی محوطه، در زمانی که تالار احداث می شده، بنا شده است. ضلع غربی تالار که یک بار در آتش سوخته بود در سال‌های نخست حکومت پهلوی همانند ضلع شرقی مرمت شده است.

تزئینات خانه آصف وزیری

معماری و نوع تزیینات ضلع غربی با تزیینات و معماری بخش شرقی و تالار تشریفات تفاوت بسیاری دارد. دلیل آن هم این است که دو قسمت شرقی و غربی عمارت در زمان مختلف توسط دو شخص متفاوت ساخته شده است. در ضلع غربی خانه کرد ستون‌هایی از جنس آجرهای چهار ضلعی در ایوان به کار رفته است. در قسمت پشت ایوان، تالاری زیبا با طراحی اسلیمی جلوه‌گری می‌کند. این تالار با گچ‌بری‌های کم‌نظیر از نوع ترنج مزین شده است. در دو سوی تالار راهروهایی قرار دارد که یک اتاق در کنار هر کدام ساخته شده است. یکی از این دو اتاق به حمام و دیگری به حیاط داخلی منتهی می‌شود.

بخش‌های عمارت آصف وزیری

علاوه بر حیاط اصلی، حیاط‌های دیگری هم در خانه کرد ساخته شده است. حیاط مستخدمان یکی از آن‌هاست که به منظور زندگی و کار مستخدمان عمارت ساخته شده بود و در بخش جنوبی عمارت آصف و جنب دالان ورودی واقع شده است. حیاط دیگر مطبخ نام دارد که نسبت به حیاط مستخدمان کوچک‌تر بوده و در یک زاویه از ضلع جنوبی عمارت قرار دارد. شکل حیاط مطبخ مستطیل بوده و یک آبنمای سنگی هم در وسط آن قرار دارد.

یکی دیگر از بخش های مجموعه عمارت آصف سنندج، آشپزخانه است که سقف آن به شکل طاق بنا شده و در حیاط مطبخ واقع شده است. در واقع عمل پخت و پز غذاها و شستشو ظروف در این آشپزخانه انجام می‌شده است. بر طبق آداب‌ورسوم مردمان کرد، فقط زنان می‌توانستند کار آشپزی و پخت نان را انجام دهند. شما با دیدن مجسمه‌های دورن مطبخ این موضوع را به چشم خواهید دید؛ مثلاً مجسمه زنی در حال پختن نان در تنور و دیگری در حال تکان ‌دادن دیگ! به طاقچه مطبخ که نگاه کنید، روی آن کفگیرها و کوزه‌های جالبی را خواهید دید.

حیاط اندرونی یکی دیگر از حیاط‌های مجموعه است که در بخش جنوبی احداث شده است. در حیاط اندرونی یک زیرزمین وجود دارد که شش ستون چوبی در آن به کار رفته است. همگی آن‌ها با تزیینات و گچ‌بری‌های چشم‌نواز و سرستون‌هایی با معاری سبک اصفهانی ساخته شده است. در جلوی ایوان اصلی ایوان دیگری به شکل ستون‌دار قرار دارد که کوچک‌تر از ایوان اصلی است.

حمام عمارت آصف سنندج

بی‌تردید یکی از زیباترین قسمت‌های خانه کرد حمام آن است که می‌توان آن را زیباترین حمام سنندج تلقی کرد. وقتی به نمای حمام می‌نگرید از کاشی‌کاری‌ها و آهک‌بری‌های فوق‌العاده آن حیرت‌زده می‌شوید. حمام این عمارت در خروجی دالان و در بخش چپ آن قرار دارد. داخل حمام دایره‌ای شکل بوده که سکوهای بلندی در ورودی آن قرار دارد. سقف حمام را که بنگرید از دیدن نقش و طرح‌های هندسی که گویا هنر اسلیمی به آن رنگ و بو داده است، شگفت‌زده می‌شوید.

در قسمت پشت راهروی حمام، خزینه قرار دارد که ارتفاع آن بالاتر بوده و برای رسیدن به آن، باید از سه پله نسبتاً بزرگ بالا بروید. راهروهای حمام عمارت آصف در نوع خود قابل توجه هستند؛ زیرا به‌قدری باریک ساخته شده‌اند که دو نفر نمی‌توانند از کنار هم عبور کنند. البته شاید دلیل ساخت راهروها به این شکل آن است که گرمای داخل حمام به هدر نرود.

موزه مردم‌شناسی عمارت آصف سنندج

در یک قسمت از محوطه اصلی خانه کرد، موزه مردم ‌شناسی قرار دارد. با ورود به این موزه از دیدن آثار هنری و فرهنگی مردمان خطه کردستان شگفت‌زده می‌شوید. این آثار در تالارها و اتاق‌هایی که به همدیگر باز می‌شوند، قرار دارند. جذابیت بیشتر این موزه به دلیل وجود مجسمه‌هایی است که در فضای سنتی قرار دارند. با نگاه به آن‌ها در ذهنتان حس‌وحال روزگار گذشته شهر سنندج و زندگی مردمان این شهر تداعی می‌شود.

موزه از پلان‌های مختلفی تشکیل شده است که در هر پلان نمایش مختلفی از زندگی سنتی به تصویر کشیده شده است. در یک پلان خانواده‌ای را می‌بینید که همگی در زیر کرسی نشسته‌اند و فضای صمیمانه ای برقرار است. در اتاق دیگری خانواده‌ای را تماشا می‌کنید که در حال بافتن فرش هستند. در خانه‌ای دیگر مکتب درسی برقرار است و استاد در حال آموزش قرآن به شاگردان است. اتاق‌های این موزه از جزئیات دقیقی برخوردار هستند و هر یک از مجسمه‌ها هم به شکل مطلوبی سیمای مردمان خطه کردستان را به تصویر می کشد.

اتاق خان، تماشای گچ‌بری‌های کم‌نظیر

یکی از اتاق‌های زیبای موزه مردم‌شناسی خانه کرد، اتاق خان است. با تماشای تزیینات دیدنی از نوع گچ‌بری‌های متراکم و از نوع اسلیمی به‌خوبی می‌توانید به تفاوت این اتاق با سایر پلان‌ها پی ببرید. نمای اتاق یک اروسی سه در بزرگ است و یک اروسی بلند دیگر هم میان اتاق خان با ایوان قرار دارد. وقتی در اتاق خان قدم می‌زنید چشمتان به مجسمه‌هایی می‌افتد که نماد خان و خدمتکاران اوست. اروسی اتاق خان را می‌توان جالب‌توجه‌ترین قسمت از عمارت آصف وزیری دانست. در کناره‌های پنجره‌های بزرگ ترکیبی از چندین رنگ را مشاهده می‌کنید که در نوع خود کم‌نظیر بوده و از دیدن آن‌ها لذت می‌برید.

در خانه کرد چه امکاناتی وجود دارد؟

باید بگوییم در عمارت آصفی امکانات رفاهی چندانی وجود ندارد. امکاناتی که وجود دارد شامل آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و رستوران است. رستوران خانه کرد یکی از امکانات مثبت خانه کرد است که در آن سه وعده ناهار، شام و میان وعده سرو می‌شود. غذاهایی که در این رستوران طبخ می‌شود به سبک ایرانی و سنتی بوده و از لحاظ قیمت هم مناسب هستند. پس از میل غذایی سنتی و دل‌چسب در رستوران خانه کرد می‌توانید از سفره‌ خانه سنتی این رستوران هم بازدید کنید. در این سفره‌خانه امکان تهیه صنایع دستی کردستان را خواهید داشت که در نوع خود ارزشمند هستند.

در نزدیکی خانه کرد چه جاهای دیدنی وجود دارد؟

اگر گذرتان به خانه کرد افتاد و از قسمت‌های مختلف و زیبای آن دیدن کردید، خوب است سری هم به دیگر جاهای دیدنی سنندج بزنید که در نزدیکی این عمارت واقع شده‌اند و سفرتان به شهر سنندج را تکمیل کنید. در ادامه به معرفی مختصر این جاهای دیدنی پرداخته‌ایم.

• عمارت وکیل سنندج

یکی از بناهای تاریخی شهر سنندج عمارت وکیل الملک است که شکل آن همانند خانه کرد بوده و ساخت اولیه آن به دوره زندیه بازمی‌گردد. عمارت وکیل الملک یکی از نمونه‌های زیبا و دیدنی خانه‌های سنتی در کشور است که به هنگام بازدید از آن طرح و نقش آن همیشه در ذهنتان باقی خواهد ماند. درون این عمارت گچ‌بری‌های منحصر‌به‌فردی را تماشا خواهید کرد که به همراه شیشه‌های رنگارنگ جلوه‌ای کم‌نظیر به این عمارت داده است.

کافی است به هنگام ظهر در این عمارت باشید تا خورشید با تابش پرتوهای درخشان خود بر تن این عمارت جلوه‌ای هزار رنگ در آن به وجود آورد. گویا در داخل عمارت، اروسی‌ها در حال رقص هستند. ساختمان قبلی این عمارت تخریب شده بود؛ اما مالک آن کوشش کرد تا عمارت کنونی همانند بنای سابق بازسازی شود. در بازدیدتان از عمارت آصف سنندج سری هم به عمارت وکیل الملک بزنید.

• خانه حبیبی سنندج

یکی دیگر از جاهای دیدنی سنندج خانه حبیبی است که در حین بازدید از عمارت آصف می‌توانید از آن هم دیدن کنید. طرح اروسی‌سازی که در ساخت این بنا به کار رفته است در نوع خود کم‌نظیر بوده است. با قدم‌زدن در قسمت‌های مختلف آن می‌توانید این طرح زیبا را به تماشا بنشینید. این عمارت در زمان ناصرالدین شاه قاجار و در حدود 150 سال پیش احداث شده است. گچ‌بری‌های هنرمندانه به همراه آیینه‌کاری‌های چشم‌نواز چیزی است که در خانه حبیبی سنندج می‌توانید آن را تماشا کنید.

• موزه سنندج

موزه سنندج از جمله جاهای دیدنی سنندج در غرب ایران است که در گشت‌وگذارتان در این شهر می‌توانید سری به آن بزنید. موزه سنندج در بخش خارجی عمارت تاریخی و باشکوه سالار سعید ساخته شده است. در این موزه می‌توانید اشیا و آثار تاریخی استان کردستان و دیگر مناطق کشور را تماشا کنید. در زمان افتتاح، این موزه به دو قسمت تقسیم می‌شود. بخش اول باستان شناسی و بخش دیگر آن هم موزه مردم‌شناسی است.

در بخش باستان شناسی می‌توانید آثار و اشیای باستانی را به نظاره بنشینید که از استان کردستان کشف شده و از دوران باستان تا دوره قاجاریه مربوط است. در قسمت مردم‌ شناسی موزه سنندج آثار فرهنگی مربوط به استان کردستان در معرض دید عموم قرار گرفته است که پس از افتتاح عمارت آصف سنندج به آنجا انتقال داده شد.

• عمارت خسرو آباد

از جمله دیگر جاهای دیدنی سنندج که در سفرتان به این شهر می‌توانید از آن بازدید کنید، عمارت خسرو آباد است. این عمارت هم همانند خانه‌های سنتی، بنایی تاریخی بوده که زیبایی و شکوه آن دیدگان گردشگران را حیرت‌زده می‌کند. این بنای تاریخی در سال 1323 هجری قمری در دوره قاجاریه ساخته شده است. این عمارت را فردی به نام امان الله خان اردلان والی که از حاکمان به نام کردستان بوده، احداث کرده است.

البته برخی از مورخان معتقدند که ضلع شرقی این عمارت که قصر نام دارد، در دوره زندیه بنا شده و توسعه و تکمیل آن را امان الله خان اردلان به انجام رسانده است. عمارت خسرو آباد برای مدتی مقر نظامی و حکومتی سنندج به شمار می‌رفته است. البته عمدتاً برای برگزاری مراسم‌ها، جشن‌ها و تشریفات بوده و همین طور مکانی برای اقامت اشخاص حکومتی محسوب می‌شده است. در بازدیدتان از عمارت‌های تاریخی سنندج سری هم به عمارت خسرو آباد بزنید و از دیدن شکوه و زیبایی آن لذت ببرید.

• دریاچه زریوار

یکی از جاهای دیدنی کردستان که در هنگام گشت‌وگذارتان در این استان و بازدید از بناهای تاریخی سنندج می‌توانید به آنجا بروید، دریاچه زریوار مریوان است. با رفتن به کنار این دریاچه خستگی گردش و بازدید از اماکن تاریخی سنندج از تنتان بیرون خواهد رفت. دریاچه زریوار برای طبیعت‌گردی یکی از بهترین گزینه‌هاست. اگر در بهار و تابستان به این دریاچه بروید، اوقات دل‌چسب و مفرحی را تجربه خواهید کرد و در آن هنگام آرامش وصف‌ناپذیری وجودتان را فرا خواهد گرفت.

قایق سواری، عکاسی از چشم‌انداز فوق‌العاده، بودن در کنار خانواده و دوستان، چادرزدن و برپایی کمپ و تماشای آسمان شب و ستارگان چشمک‌‌زن در نزدیک دریاچه زریوار لحظات بسیار شاد و دل‌چسبی را برایتان به ارمغان خواهد آورد. این لذت به گونه‌ای است که دیگر دوست نخواهید داشت دریاچه را ترک کنید و به خانه‌تان بازگردید. این دریاچه در غرب شهر مریوان و در 3کیلومتری این شهر قرار دارد.

مسیر دسترسی

ساعات بازدید	۸ صبح تا ۱:۳۰ بعدازظهر ۳:۳۰ بعدازظهر تا ۷:۳۰ شب
شماره تماس	08733170501
آدرس	محله تاریخی سرتپوله سنندج، ضلع شمالی خیابان امام خمینی و نزدیک به سه راه شهدا

شهر سنندج به‌عنوان مرکز استان کردستان با داشتن جاهای دیدنی تاریخی و تفریحی بسیار به یکی از مقاصد عمده گردشگری غرب کشور تبدیل شده است. شاید تا قبل از خواندن این مقاله با نام خانه کرد آشنا نبودید و اسمی از آن را نشنیده بودید. ممکن است هم اکنون در ذهنتان این فکر را داشته باشید تا در اولین فرصت مناسب در تعطیلات پیش رو کوله‌بار سفر را بسته و به استان کردستان و شهر سنندج سفر کنید. اگر چنین تصمیمی را دارید، باید بگوییم تصمیم خوبی گرفته‌اید.

البته اگر تاکنون به شهر سنندج سفری داشته‌اید و از عمارت آصف وزیری بازدید کرده‌اید جای بسی خوشحالی است که تجارب و خاطرات به‌یادماندنی‌تان را با همراهان ما در ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.