در منطقه تماشایی ارسباران و در ارتفاعات کوهستانی آذربایجان شرقی، یکی از دژهای تاریخی ایرانی واقع شده است. قلعه بابک، مقر یکی از سربازان دلاور ایرانی به‌نام «بابک خرمدین» بوده است که در منقطه بلند کوهستانی شهرستان کلیبر، در آغوش ابر و مه جا خوش کرده است. موقعیت جغرافیایی قلعه بابک سبب شده است تا رفتن به این بنای رازآلود علاوه بر ماجراجویی در جاذبه تاریخی، یک نوع طبیعت‌گردی کوهستانی نیز محسوب شود. کوله‌پشتی خود را بردارید و بندهای کفشتان را محکم ببنیدید و با ما همسفر کوه‌های خوش‌قدوقامت مرزی در منطقه شوید تا به قلعه بابک برویم. مجله گردشگری ره بال آسمان در این مطلب از جذابیت‌های این سازه تاریخی و موقعیت مکانی آن برای شما خواهد گفت.
دانستنی‌هایی از بابک خرمدین و اهمیت تاریخی دژ جمهور
بابک خرمدین از مبارزان شجاع ایرانی بوده که بیش از 20 سال از عمر وی به نبرد با خلفای عباسی گذشته است. مقاومت در برابر ظلم‌های این قوم از اعراب و حمایت ایرانیان از اهداف این سرباز شجاع ایرانی بوده و در نهایت جان خود را در راه این مبارزه از دست داده است. قلعه بابک که با نام «دژ جمهور» و «قلعه بذ» در فهرست جاهای دیدنی تبریز ثبت شده است، مقر بابک خرمدین و همراهان وی بوده است. اکنون بقایای این سازه تاریخی در ارتفاعات کوه‌های منطقه مرزی ارسباران، در همسایگی ابرها و در مجاورت دره‌های عمیق کوهستانی جا خوش کرده و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
گفته می‌شود که قدمت ساخت اولیه قلعه به زمان ساسانی و اشکانی گره خورده است و نوع معماری و آثار کشف شده در مجموعه، این تخمین زمانی را تایید می‌کند. این جاذبه تاریخی برای عاشقان طبیعت و کوهنوردی فرصتی طلایی محسوب می‌شود و می‌توانند علاوه بر ماجراجویی در تاریخ مبارزه‌های بابک خرمدین، یک کوهنوردی ناب را هم تجربه کنند.
قلعه بابک کجاست؟
قلعه بابک در شهرستان کلیبر، استان آذربایجان شرقی و در محدوده سبز جنگل ارسباران واقع شده است. در حدود ۱۴ کیلومتری شمال شرقی قلعه، شهر کلیبر با دسترسی بسیار خوبی جا خوش کرده و این شهر نقطه شروع سفر ماجراجویانه به قلعه بابک است. تبریز در جنوب غربی دژ بابک با فاصله‌ای نزدیک به ۲۰۰ کیلومتر و اهر در جنوب آن با فاصله ۷۵ کیلومتر واقع شده است. تبریز و اهر از شهرهای گردشگری مهم در آذربایجان شرقی هستند که مسافران بسیاری به سمت کلیبر و قلعه بابک دارند. جاده تبریز – اهر و جاده اهر – کلیبر، مسیرهای دسترسی به کلیبر از این دو شهر است. مسیر کلیبر به قلعه با یک جاده آسفالته با نام جاده قلعه بابک شروع می‌شود و در نهایت باید با پای پیاده باقی مسیر را ادامه دهید.
ویدیوی زیبا از قلعه بابک خرمدین
تدابیر نظامی در ساخت قلعه بابک
نشانه‌های معماری و ویژگی‌های ساخت قلعه بابک، حکایت از دوران ساخت آن در دوران اشکانی و ساسانی و مرمت آن در دوره‌های تاریخی بعد دارد. یکی از دلایلی که قلعه بابک روی قله‌ای بلند واقع شده است، حفظ امنیت سربازان از حمله‌های دشمنان و جلوگیری از پرتاب تیر از کمان آن‌ها بوده است. نگهبانان در چهار بنای دیده‌بانی قلعه از چهار جهت، این دژ را محافظت می‌کرده‌اند. بنابراین می‌توانستند حمله‌های احتمالی دشمن را گزارش دهند. ساخت این قلعه در یکی از نقاط مرتفع کوهستان، تدبیری هوشمندانه در زمان خود بوده است و کار نیروهای نظامی اعراب را سخت‌تر می‌کرده است.
ورود به قلعه بابک هرگز آسان نبوده است؛ زیرا دروازه اصلی تنها راه ورود به این قلعه است و تمام درزهای ورود مخفیانه با مصالح پر شده است. بنابراین تمام رفت‌وآمدها زیر نظر دیده‌بان‌ها ممکن بوده و افرادی که قصد ورود به قلعه را داشتند، بعد از پشت سر گذاشتن گذرگاهی طولانی و باریک که تنها یک نفر امکان عبور از آن را دارد، می‌توانستند به دروازه اصلی نزدیک شوند. این فاصله طولانی خود عاملی برای افزایش امنیت قلعه بابک و دست‌یابی به زمان لازم برای آگاهی دیده‌بانان بوده است.
برج‌های دیده‌بانی در چهار طرف بنای سنگی قلعه، دید فوق‌العاده‌ای به اطراف داشته و تا شعاع چند کیلومتری، هیج جنبنده‌ای بدون اطلاع سربازان نمی‌توانسته به حوالی مقر آن‌ها نزدیک شود. دژ بابک خرمدین برفراز قله مرتفع کوهستان و در همسایگی با دره‌های عمیق جنگلی جا خوش کرده و به دلیل این تدبیر هوشمندانه مهندسی و نظامی در انتخاب موقعیت مکانی، استفاده از ابزارهای جنگی برای افرادی که به این قلعه نزدیک می‌شدند، غیرممکن بوده است. بنابراین جگنده‌های غول‌پیکری همچون منجنیق و آتش‌افکن هرگز نتوانستند به مقر سرباز اسطوره‌ای ایرانی و همراهانش نزدیک شوند.
قلعه بابک از نظر ویژگی‌های معماری
سنگ، ملات ساروج، آجر و چوب از مصالح استفاده شده در ساخت و تعمیر قلعه بابک بوده است. در طراحی این قلعه، قصر اصلی بعد از ورودی واقع شده و داخل آن تالاری وجود دارد که اطرافش را هفت اتاق پوشانده‌اند. همچنین در شرق ساختمان قصر، بخش آب‌انبار واقع شده و داخل آن با ملات ساروج پوشیده شده است تا باران و برف زمستانی که در آن ذخیره شده است، به بیرون نفوذ نکند.
ساخت آب‌انبار، راهکاری برای تحمل روزهای گرم تابستان و دسترسی به آب برای مواقع احتمالی محاصره قلعه بوده است. ویرانه‌هایی که در سمت شمال غربی بنا واقع شده، در زمان خود، پلکانی برای دسترسی به بخش‌های بالاتر قلعه بوده است. زندان، اصطبل و اتاق‌هایی در بخش شرقی، از دیگر قسمت‌های این بنا است.
طبیعت‌گردی و کوهنوردی به قصد ماجراجویی در قلعه خرمدین
راهی شدن در مسیر منتهی به قلعه بابک، به دلیل قرار گرفتن این قلعه به‌روی قله‌ای بلند در منطقه کوهستانی و سرسبز، نوعی کوهنوردی و طبیعت‌گردی محسوب می‌شود. در واقع جذابیت این مجموعه با چشم‌انداز بی‌نظیرش کامل می‌شود. سرسبزی جنگل ارسباران به این منطقه نیز سرایت کرده است. این جنگل مرزی تقریبا از این نقطه از کوهستان شروع می‌شود. تماشای سرزمین‌های سبز منطقه ارسباران از ارتفاعات کوهستانی، شما را به وجد می‌آورد و پیش از رسیدن به قلعه تاریخی، می‌توانید طبیعت‌گردی و کوهنوردی را تجربه کنید.
در تابستان می‌توانید در مسیر منتهی به دژ، چادرهای «ایل شاهسون» را در سینه‌کش کوه ببینید و از زیبایی زندگی ساده آن‌ها لذت ببرید. همچنین اگر در بهار و پاییز سراغ قلعه بابک بروید، این دژ و مسیر منتهی به آن در حجم سفیدی از ابر و مه واقع شده‌اند. هرچند که شیطنت ابرها چشم‌انداز جنگل ارسباران را از فراز قله محدود می‌کند، اما جذابیت رازآلودی به قلعه تاریخی بابک می‌بخشد که کم از زیبایی ارسباران ندارد.
چه فصلی از سال سراغ قلعه بابک برویم؟
یکی از تماشایی‌ترین چهره‌های این قلعه تاریخی و منطقه ارسباران را می‌توانید در بهار ببینید. به‌خصوص اگر روزهای سفرتان در بازه اواخر فروردین تا اوایل خرداد باشد. در واقع بهشت منطقه ارسباران در اردیبهشت خودنمایی می‌کند. شهریور تا اواسط مهر نیز زمان مناسبی برای سفر به دژ بابک و مناطق سبز ارسباران است. در این ماه‌ها، گرمای سوزان تابستان در سینه‌کش کوه کم شده و هنوز سرمای پاییزی در کوهستان شدت نگرفته است.
می‌دانید که قلعه بابک یکی از جاهای دیدنی کلیبر است و بی‌شک سفر به این منطقه کوهستانی در دیگر ماههای پاییز و فصل زمستان غیرممکن است و همچنین سفر در تیر و مرداد هم انتخاب خوبی نخواهد بود و از تابش تند خورشید اذیت خواهید شد.
مسیر دسترسی به قلعه بابک خرمدین
برای رفتن به قلعه بابک باید در ابتدا وارد شهر کلیبر شوید. گردشگران معمولاً شب را در اقامتگاه‌های این شهر سپری می‌کنند و صبح روز بعد، با انرژی بسیار به سمت قلعه راهی می‌شوند. برای رسیدن به قلعه بابک سه مسیر مختلف وجود دارد و هرکدام از این مسیرها جذابیت و منحصربه‌فرد خودش را از منظر طبیعت‌گردی دارند.
- مسیر اول نسبت به بقیه سخت‌تر است، پیاده‌روی آن از «کمپ گردشگری قلعه سی» با فاصله ۷ کیلومتری از شهر کلیبر شروع می‌شود. این فاصله را به وسیله پاترول پشت سر بگذارید تا به این کمپ و شروع پیاده‌روی برسید. چشم‌اندازی زیبا به مناظر جنگلی در این مسیر کوهستانی انتظارتان را می‌کشد و در نهایت بعد از حدود ۳ ساعت پیاده‌روی به مسیر پلکانی قلعه خواهید رسید.
- هتل بابک بعد از روستای «شجاع آباد»، نقطه آغاز پیاده‌روی در مسیر دوم است و این راه از مسیرهای متداول در بین گرشگران است. بیش از هزار پله سنگی در ادامه این راه انتظارتان را می‌کشد.
- در نهایت مسیر سوم از محل کمپ عشایر آغاز می‌شود. برای رسیدن به این نقطه بعد از راندن در جاده قلعه و رسیدن به هتل بابک، باید وارد مسیر فرعی در سمت راست جاده بشوید. پیاده‌روی از این نقطه تا پلکان قلعه نسبت به بقیه مسیرها کوتاه‌تر است و حدود یک ساعت طول می‌کشد؛ بنابراین در مسیر سوم می‌توانید بیشتر راه را با اتومبیل طی کنید و پیاده‌روی کمتری داشته باشید. مزیت دیگر این مسیر تماشای زندگی عشایری در دامنه‌های کوه است.
در نهایت هر سه این مسیرها به گذرگاه‌های پلکانی قلعه بابک منتهی می‌شوند، هر مسافر از هر مسیر باید برای رفتن به داخل قلعه این پلههای طولانی را پشت سر بگذارد.
| مدت پیشنهادی بازدید | 6 تا 10 ساعت |
| زمان دسترسی | 7 روز هفته 24 ساعته |
| هزینه ورودی | رایگان |
| آدرس | استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر، قلعه بابک |
در آخر
همان‌طور که گفتیم دژ بابک از جاذبه‌های مهم تاریخی در طبیعت سبز منطقه مرزی ارسباران است و به دلیل موقعیت مکانی و مسیر دسترسی، در دسته جاذبه‌های طبیعی نیز قرار می‌گیرد؛ بنابراین گردشگرانی که راهی این منطقه می‌شوند، وظیفه مهمی دارند و باید علاوه بر حفظ سلامت و بقای این جاذبه تاریخی، مراقب زیبایی‌های طبیعت آن نیز باشند. به یاد داشته باشید که پیش از سفر به این منطقه کوهستانی، حتماً اطلاعات هواشناسی را بررسی کنید و بعد راهی شوید. بهتر است برای سفر در روزهای آفتابی هم، یک‌دست لباس گرم در کوله‌پشتی خود قرار دهید تا در صورت بروز سرمای احتمالی کوهستان، اذیت نشوید. بهار فصلی جذاب برای ماجراجویی در قلعه بابک و جنگل ارسباران است و می‌توانید در مسیر بهشتی و بهاری این قلعه پیش بروید و از طبیعت کوهستانی لذت ببرید.
ایران قلعه‌های کوهستانی فراوانی در محیط‌های جنگلی دارد که می‌توانید در فهرست دیدنی‌های ایران در بهار قرار بگیرد. مثلا قلعه رودخان یکی از این جاذبه‌های دل‌چسب در ارتفاعات کوهستانی است که در اقلیم سبز و جنگلی فومن واقع شده است.
شما کدام قلعه تاریخی را در ایران می‌شناسید که در مناطق جنگلی واقع شده است؟ این قلعه‌ها را به ما معرفی کنید تا ره بال آسمان به‌طور مفصل به آن‌ها بپردازد.
قلعه بابک در شهرستان کلیبر، استان آذربایجان شرقی و در محدوده سبز جنگل ارسباران واقع شده است.
فصل بهار بهترین زمان سفر به قلعه بابک است.
تبریز در جنوب غربی دژ بابک با فاصله‌ای نزدیک به ۲۰۰ کیلومتر واقع شده است.
اگر بری قلعه بابک، به نظرم انقدر محو تماشای زیبایی منطقه و شکوه و مهندسی میشی که ترس از ارتفاع یادم میره و به جای اینکه به پایین نگاه کنی و بترسی به جلو و زیبایی ها نگاه میکنی. به نظرم ارزش امتحان کردن رو داره.
خیلی دوست دارم برم قلعه بابک رو ببینم، ولی از ارتفاع میترسم و میترسم برم و حالم بد بشه
خواهرم درسته ارتفاع داره ولی اونطوری نیست که فکر میکنی یا میشنوی از تعریف مردم هرچند ارتفاعش زیاده ولی طوری نیست که شما وقتی رفتی اونجا فقط کناره دره یا قلعه یا صخره هستی شما اگه ترس ارتفاع داری به کناره های قلعه نرو و تو وسط قلعه و محیط باش و ازاونجا به قدرت خدا وزیبایی طبیعت نگاه کن اصلا شما فکر نکن که وای اونجا خیلی بلنده وپرتگاهه هرچند مرتفعه ولی شما میتونی تو میانه و دور از کناره صخره وقلعه باشی مطمعنم اگه بیای هم از ارتفاع اون ترسی که داری میریزه وحتما تو تمام عمرت اگه به دوتاجای فوقالعاده زیبا (بهشت واقعی) میری حتما یکیش اینجاس فقط محض اطلاع خیلیا هستن که بیماری شدید روحی روانی دارن که دکتراشون توصیه میکنن برین یبار منطقه ارسباران بخصوص قلعه بابک که خداشاهده من چن نفری رو میشناسم که الان بیش از شش ساله اومده اینجا وانقدر تاثیر خوبی گرفتن وبامشکلشون کنار اومدن که چنتاشون اینجا اونایی که وضعشون خوبه خونه خریدن و اونایی که تواناییه خرید ندارن اجاره کردن و حداقل دوماه یکبار میان چنروزی میمونن اینجا بخصوص فصل بهار تابستان
خواهرم درسته ارتفاع داره ولی اونطوری نیست که فکر میکنی یا میشنوی از تعریف مردم هرچند ارتفاعش زیاده ولی طوری نیست که شما وقتی رفتی اونجا فقط کناره دره یا قلعه یا صخره هستی شما اگه ترس ارتفاع داری به کناره های قلعه نرو و تو وسط قلعه و محیط باش و ازاونجا به قدرت خدا وزیبایی طبیعت نگاه کن اصلا شما فکر نکن که وای اونجا خیلی بلنده وپرتگاهه هرچند مرتفعه ولی شما میتونی تو میانه و دور از کناره صخره وقلعه باشی مطمعنم اگه بیای هم از ارتفاع اون ترسی که داری میریزه وحتما تو تمام عمرت اگه به دوتاجای فوقالعاده زیبا (بهشت واقعی) میری حتما یکیش اینجاس.
بابک قالاسی بیزیم افتخارمیز
بیا من ببرمت فدات شم ارتفاع که ترس نداره عمو
دوستان یک سوال دارم :
چند سال پیش یک بار در مهر ماه رفتم، هیچ کس بجز من و چوپانی بنام خداداد و گله آش در راه نبود. این بار میخواهم روز بزرگداشت بابک بروم. تیر ماه امسال ۱۴۰۲ چه روزی روز بابک است؟
سپاس
سلام دوست عزیز، ما متأسفانه اطلاعی در این باره نداریم. پیامتون رو می‌ذارم که بقیه دوستان نظر بدن.
داداشم تو تیر ماه هستش
قاراداغ اولکه سینین گور نئجه دیوانه سیم،،،بابکین داش قالاسی هم نبی کاشانه سیم.یاشاسبن آذربایجان یاشاسین آذری خالقي
قاراداغ اولکه سینین گور نئجه دیوانه سیم،،،بابکین داش قالاسی هم نبی کاشانه سیم.یاشاسین آذربایجان یاشاسین آذری خالقي هرکس نبینه نصف عنرش شد فنا