باغ دولت آباد یزد | بلندترین بادگیر خشتی جهان

شهر تاریخی یزد، واقع در مرکز ایران، مجموعه‌ای از زیبایی‌های منحصربه‌فرد است و گوشه‌ای از تاریخ ایران را به نمایش می‌گذارد. ردپای تاریخ و تأثیر آن در معماری، فرهنگ، مذهب و سنت را در این شهر می‌توان به‌خوبی لمس کرد. باغ دولت آباد یکی از جاهای دیدنی یزد است که ترکیبی از سرسبزی باغ و شکوه عمارت‌های سنتی را در یک قاب پیش رویتان قرار می‌دهد. در این سفر همراه ره بال آسمان باشید تا بیشتر با این باغ زیبا و جزئیات عمارت‌های معروف آن آشنا شوید.

باغ دولت آباد کجاست؟

باغ دولت آباد از جاذبه‌های به‌جامانده در بافت تاریخی شهر یزد است و در زمره ۹ باغ برتر ایرانی، در فهرست یونسکو ثبت شده است. این باغ در محله چهارمنار شهر واقع شده است. برای ماجراجویی در این باغ باصفا باید به سمت بلوار دولت، حد فاصل خیابان‌های مطهری و انقلاب بروید.

تاریخچه باغ با شکوه دولت آباد

قدمت باغ دولت آباد یزد با اواخر حکومت افشاریه برابری می‌کند. حاکم وقت یزد، محمد تقی خان بافقی با لقب خان بزرگ، در سال 1160 هجری قمری این جاذبه باشکوه را بنا کرد. در آن زمان این باغ مملو از درختانی بلندقامت، در زمینی خارج از شهر یزد آن دوران بنا شده بود.

با بزرگ‌تر شدن شهر یزد، باغ دولت آباد کم‌کم به محدوده شهری راه پیدا کرد. این گسترش اولین‌بار در زمان قاجار رخ داد و دروازه چهارمنار با یک سمت این باغ همسایه شد. روند گسترش شهر در زمان پهلوی نیز ادامه یافت و کم‌کم شهر، تمام باغ باشکوه دولت آباد را در آغوش گرفت.

نگاهی به سبک معماری باغ دولت آباد یزد

این باغ به رسم باغ‌های ایرانی، متشکل از فضای سرسبز باغ، حوض‌ها و عمارت‌هاست. به دلیل مرکزیت باغ و دار و درختان و ساخت بناها در اطراف محوطه، نقشه باغ دولت آباد یزد با هفت‌تنان و نارنجستان قوام شیراز مقایسه می‌شود. چهار بنا در چهار طرف و قرارگرفتن باغ سرسبز و حوض‌های آبی در مرکزیت، نقشه باغ دولت آباد یزد را تکمیل می‌کنند. سنگ مرمر از اصلی‎‌ترین مصالح در ساخت بناهای باغ است و سهم بسزایی در شکوه و زیبایی عمارت‌های دولت آباد داشته است.

قنات طویل باغ از مهریز به یزد

حفر قنات و سیستم آب‌رسانی در یزد، یکی از حرفه‌های سنتی است. ساختار هوشمندانه و در عین حال ساده‌ای که گذشتگان برای حفر قنات داشته‌اند، بسیار جالب و قابل تأمل است. قناتی که در باغ سرسبز دولت آباد وظیفه آب‌رسانی درختان و گیاهان را داشته است، یکی از طویل‌ترین قنات‌های یزد محسوب می‌شود. قناتی به طول ۶۵ کیلومتر در آن زمان وجود داشته که از مهریز به سمت یزد و باغ دولت آباد می‌رسیده است.

این قنات با وسعت قابل توجهی، به پنج انشعاب تقسیم می‌شده است. جریان این قنات از ارتفاعات مهریز جان می‌گرفته است و تا پیش از رسیدن به دولت آباد یزد، به‌سراغ زمین‌های بسیاری از مهریز و تعدادی آسیاب آبی می‌رفته است. آب قنات بعد از رسیدن به درختان باغ دولت آباد، زمین‌های کشاورزی حوالی آن را بارور می‌کرده است. امروزه درختان و گیاهان محوطه باغ از طریق آب چاه، آب‌رسانی می‌شوند و سال‌هاست که دیگر قنات طویل دولت آباد در آب‌رسانی این باغ نقشی ندارد.

پوشش گیاهی باغ سرسبز دولت آباد

باغ دولت آباد از سرسبزترین دیدنی های استان یزد است و درختان خوش‌قدوقامت، گیاهانی سرسبز و گل‌هایی خوش‌رنگ و لعاب آن را مزین کرده‌اند. در فاصله میان دو عمارت هشتی و سردر که بخش اصلی باغ است، در دو ردیف درختان و گیاهان کاشته شده‌اند. پوشش گیاهی این قسمت شامل درختان گیلاس و انار و گیاه شبدر است. در بخش‌های دیگر باغ، درخت انگور و بوته‌های گل سرخ دیده می‌شود و درختان کاج و سرو نیز بیشترین سهم را در سرسبزی باغ دارند.

بخش‌های اندرونی و بیرونی باغ

نقشه باغ دولت آباد یزد به بخش‌های اندرونی و بیرونی تقسیم می‌شود و هر کدام از این بخش‌ها، شامل عمارت و قسمتی از فضای باغ هستند. بعد از بازدید از باغ، تصویر بخش اندرونی در ذهن باقی می‌ماند. این بخش، اصلی‌ترین و زیباترین قسمت باغ را به‌خود اختصاص داده است. حوض آب، پلان مستطیلی بخش اندرونی را دو تکه می‌کند. درختان بلندقامت در دو طرف حوض، به موازات هم ردیف شده‌اند و دو ضلع این پلان مستطیلی را سبز کرده‌اند. عمارت‌های سردر و هشتی دو ضلع دیگر مستطیل را می‌پوشانند.

حاکمان یزد در دوران بعد از افشاریه، باغ باشکوه دولت آباد را برای سکونت انتخاب می‌کردند و بخش اندرونی به‌عنوان باغ خصوصی و محل سکونت خانواده کاربری داشته است. بخش اندرونی شامل عمارت هشتی، اتاق زمستانه، عمارت طنبی، حرمسرا، آشپزخانه، آب انبار، برج دیده‌بانی، اتاق خدمه و… است.

باغ بیرونی به بهشت آیین شناخته می‌شود و در نقطه عمارت سردر یا همان اتاق زمستانه، با باغ اندرونی همجوار می‌شود. عمارت سردر شامل دو طبقه است و در این عمارت بخش‌های متخلفی وجود دارد. این عمارت زیبا و تماشایی از سردر، هشتی، یک اتاق بزرگ، راهروها و چند اتاق کوچک تشکیل شده است. این باغ با فضای مستطیلی و کوچک‌تر نسبت به باغ اندرونی، در شمال مجموعه واقع شده است و با یک حوض مستطیلی به دو مربع تقسیم شده است. تالار آیینه، بازارچه، برج‌های دیده‌بانی، آب‌انبار و… از دیگر سازه‌های مستقر در باغ بیرونی هستند.

عمارت هشتی تابستانه و بادگیر زیبای باغ دولت آباد

ساختمان هشتی یکی از زیباترین عمارت‌های واقع در باغ دولت آباد است که در بخش اندرونی جا خوش کرده است. این ساختمان هشت ضلعی دو طبقه، شامل سازه بادگیر، شاه‌نشین، تالار، ایوان، درهای ارسی با شیشه‌های رنگی، حوضخانه مرمرین و اتاق پستو است.

سازه بادگیر بر بالای این عمارت خودنمایی می‌کند و جلوه‌ای زیبا از معماری یزد را در باغ نشان می‌دهد. به دلیل نشر هوای خنک از اتاقک بادگیر در شاه‌نشین و تالار، از ساختمان هشتی به‌عنوان عمارت تابستانه نیز یاد می‌شود. بادگیر واقع در این عمارت، سازه‌ای خنک‌کننده محسوب می‌شود که با سیستم هوشمندانه‌ای، توسط جریان باد و آب داخل حوض، فضای ساختمان را خنک می‌کند و فرایندی همچون کولر آبی دارد. این بادگیر معرف باغ زیبای دولت آباد است و با ارتفاع ۳۳٫۸ بلندترین بادگیر خشتی جهان محسوب می‌شود.

عمارت سردر و اتاق زمستانه باغ

همان‌طور که گفتیم، عمارت سردر در مرز اندرونی و بیرونی باغ واقع شده است. موقعیت این سازه در نقشه باغ دولت آباد یزد، روبه‌روی عمارت هشتی است و مختصات خوبی برای بهره‌مندی از تابش آفتاب دارد. بنابراین این ساختمان انتخاب ساکنان باغ برای گذران زمستان بوده است و عنوان اتاق زمستانه به آن داده شده است.

عمارت طنبی از دیگر بناهای باغ اندرونی

عمارت طنبی یکی دیگر از بناهایی است که در نقشه باغ دولت آباد یزد گنجانده شده است و به بخش اندرونی مربوط می‌شود. این ساختمان با شکوه در سمت غرب هشتی دیده می‌شود و یک بادگیر مربعی روی آن سوار شده است. تالارها، صفه و شبستان در دو طرف عمارت واقع شده‌اند و زیرزمینی نیز برای این ساختمان تعبیه شده است. در طراحی و نقشه باغ دولت آباد یزد، این زیرزمین از طریق دو پله به فضای باغ و توسط یک راهرو به فضای زیر بادگیر متصل می‌شود.

بهترین زمان سفر به یزد

اقلیم گرم و کویری یزد، تابستان‌هایی سخت با آب‌وهوای گرم و خشک دارد و به همین دلیل بهترین زمان سفر به این شهر با شروع سرما آغاز می‌شود. از اواسط بهمن تا اوایل اردیبهشت بهترین زمان سفر به یزد و شهرهای مرکز ایران است.

دیگر جاهای دیدنی یزد در اطراف باغ دولت آباد

• خانه لاری ها

عمارت قجری خانه لاری ها، در محله فهادان یزد واقع شده است و فاصله آن با باغ در حدود  ۲.۷ کیلومتر است. تزئینات معماری خاص خانه‌های اعیانی در این خانه، بسیار چشم‌نواز است.

• موزه آب یزد

موزه آب در خانه تاریخی کلاهدوزی‌ها مستقر است و فاصله آن تا باغ سرسبز دولت آباد برابر با ۲.۱ کیلومتر است. تجهیزات حفر قنات و هر آنچه گویای سیر تاریخی قنات و شیوه آب‌رسانی در یزد است، در این موزه برای بازدید قرار داده شده است.

• مجموعه میدان امیر چخماق

امیر چخماق از خوش‌هندسه‌ترین جاهای دیدنی یزد و بازمانده از دوران تیموریان است. این مجموعه شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار است و در حدود ۲.۷ کیلومتر از باغ فاصله دارد.

• مسجد جامع یزد

مسجد جامع از دیگر جاهای دیدنی نزدیک به باغ تاریخی دولت آباد در شهر یزد است و فاصله میان این دو جاذبه در حدود ۲.۳ کیلومتر است. مسجد جامع یزد از نظر هنر معماری تاریخی و اسلامی، یک شاهکار محسوب می‌شود.

• آتشکده یزد

آتشکده یزد یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های شهر یزد است و در فاصله ۴.۴کیلومتری باغ واقع شده است. در این آتشکده با آیین باستانی زرتشت آشنا خواهید شد.

• زندان اسکندر

زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه یزد از دیدنی های معروف این شهر است و در محله فهادان و در فاصله ۲.۸کیلومتری نسبت به مجموعه تاریخی دولت آباد واقع شده است.

هتل‌های نزدیک به باغ دولت آباد

• هتل باغ مشیر الممالک: ۲.۷ کیلومتر؛
• هتل داد: ۳.۴ کیلومتر؛
• هتل لاله: ۴ کیلومتر؛
• هتل کهن کاشانه: ۳ کیلومتر.

چطور به باغ دولت آباد یزد برویم؟

برای بازدید از این مجموعه زیبا، بعد از آنکه وارد شهر یزد شدید، باید به سمت محله چهارمنار و بلوار دولت آباد بروید. باغ دولت آباد، در حاشیه این بلوار، مابین خیابان‌های انقلاب و مطهری جا خوش کرده است.

هزینه بازدید	3 هزار تومان
ساعت بازدید	7 صبح تا 11 شب
آدرس	استان یزد، یزد، خیابان شهید رجایی، کوچه فردوسی

امیدواریم که از سفرتان به یزد لذت ببرید و گشت‌وگذار در باغ دولت آباد برایتان به خاطره‌ای فراموش‌نشدنی تبدیل شود. برای آشنایی با دیگر دیدنی های یزد، مجله گردشگری ره بال آسمان را دنبال کنید و اگر به این شهر تاریخی پیش از این سفر کرده‌اید، به ما بگویید که شیفته کدام جاذبه یزد شده‌اید؟