خانه فروغ الملک | محل موزه هنر مشکین فام

امروز می‌خواهیم به شهر بهارنارنج و شهری زیبا سفر کنیم که مردم آن به شعر و ادب معروف هستند. استان فارس و شهر شیراز را می‌توان یکی از زیباترین جاهای دیدنی جنوب ایران دانست. جاهای دیدنی شیراز بسیار متنوع و تماشایی هستند. در این میان می‌توان گفت که خانه فروغ الملک از زیبایی خاصی برخوردار است. با ما همراه باشید تا این خانه تاریخی و زیبا و محل موزه هنر مشکین فام را بهتر بشناسید.

خانه فروغ الملک کجاست؟

خانه فروغ الملک در بافت قدیمی شیراز قرار دارد. برای بازدید از این عمارت زیبا در میان خانه های تاریخی شیراز باید خودتان را به محله سنگ سیاه برسانید. سپس از مردم محلی درباره امامزاده بی‌بی دختران بپرسید. ورودی خانه پشت این امامزاده قرار دارد.

آشنایی با خانه فروغ الملک

شیراز جزء قدیمی‌ترین شهرهای جنوب ایران به حساب می‌آید. حتی در دوران هخامنشیان نیز از مناطق اطراف همین شهر به‌عنوان محل سکونت استفاده می‌کردند. به همین خاطر در شهر زیبای شیراز می‌توانیم شاهد جاهای دیدنی تاریخی بسیاری باشیم. زمانی که به شیراز سفر می‌کنید، انگار که در زمان سفر کرده‌اید. حتی قدم‌زدن در محله‌های قدیمی شیراز مثل محله سنگ سیاه، بسیار دل‌چسب خواهد بود. همین طور که در محله سنگ سیاه قدم می‌زنید، ناگهان با خانه‌ای قدیمی رو‌به‌رو خواهید شد. از ظاهر ساختمان‌ مشخص است که حداقل حدود 100 سال قدمت دارد. اگر شما نیز سن ساختمان را حدود 100 سال تخمین زدید، باید بدانید که حدس شما کاملاً صحیح است.

قدمت این ساختمان به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی باز می‌گردد. این خانه در ابتدا کاربرد مسکونی داشت و در اختیار خاندان مشکین فام بود. تا 3 نسل از خاندان مشکین فام در این خانه سکونت داشتند. در طول تاریخ این خانه بارها تغییر کاربری پیدا کرد. در آخرین تغییر، این خانه تاریخی را به یک موزه هنری تبدیل کردند. خب چه جایی بهتر از یک خانه قدیمی و هنرمندانه برای نگهداری آثار هنری وجود دارد؟ همین مسئله سبب شد تا گردشگران بتوانند یک تیر و دو نشان بزنند. به این طریق شما هم از زیبایی معماری این خانه لذت می‌برید و هم شاهد آثار تاریخی خواهید بود.

تاریخچه خانه فروغ الملک

تمام کسانی که به تماشای آثار تاریخی علاقه‌مند هستند، حتماً پیش از ورود به یک بنای تاریخی درباره سرگذشت آن مطالعه می‌کنند. شاید شما نیز بارها چشمان خود را بسته‌اید تا بتوانید زندگی مردم گذشته را در بناهای تاریخی تجسم کنید. تجسم زندگی نسل‌های قبل می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز باشد. افرادی که دیگر در این دنیا نیستند؛ اما این سنگ و آجر از آن‌ها باقی مانده است. به هر صورت باید بدانید که قدمت این خانه تاریخی به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول باز می‌گردد.

از ساخت خانه تا بازسازی دوباره آن

خانه فروغ الملک در سال 1310 به دست «فروغ الملک قوامی» در زمینی به مساحت حدود هزار مترمربع بنا شد. فروغ الملک، داماد قوام بزرگ بود. او این خانه را در محور سنگ سیاه و نزدیکی بقعه مقدس بی‌بی دختران احداث کرد. تا سال 1327، شخص فروغ الملک به همراه خانواده در این خانه سکونت داشتند. از سال 1327 تا اواسط دهه 50 شمسی، این بنا به دبستان فروغ الملک تبدیل شد. پس از انقلاب، تا مدت‌ها این خانه متروکه باقی ماند. نهایتاً در 30‌خرداد‌1377، خانه فروغ الملک در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. هم‌زمان با این رویداد، مسئولان به فکر بازسازی این بنای تاریخی افتادند. مرمت و بازسازی این خانه در سال 1379 آغاز شد.

در ابتدا درب و پنجره‌های چوبی را تعویض کردند. پس از آن بازسازی کاشی‌کاری‌ها، حوض‌ها و آجرکاری نما آغاز شد. در آخرین مرحله نیز سراغ بازسازی و تقویت سقف این بنا رفتند. پس از حدود 2 سال کار سخت هنرمندان، در سال 1381 بازسازی این بنا تکمیل شد. جالب است بدانید در تمام این مدت، مالکیت اصلی خانه به عهده خاندان مشکین فام بود. در همان سال پس از بازسازی، خانه را به مالک حقیقی آن یعنی حسن مشکین فام سپردند. او نیز کاربری خانه را به موزه هنرهای معاصر استان فارس تغییر داد. از آن روز به بعد، خانه فروغ الملک را با نام موزه مشکین فام شیراز شناختند.

آشنایی با معماری خانه فروغ الملک

از نظر سبک معماری، خانه فروغ الملک دقیقاً مشابه سایر خانه‌های قجری است. این خانه را می‌توان یک عمارت بسیار لوکس و در حد و‌ اندازه خانه شاهزاده‌های قاجار دانست. در این خانه از سبک معماری سنتی ایرانی استفاده شده است. همان طور که در بخش قبل اشاره کردیم، کاربری ابتدایی خانه، مسکونی بود. از‌این‌رو می‌توانیم شاهد بخش‌هایی همانند آشپزخانه، پاسدارخانه، حمام، اصطبل و دو باب منزل مسکونی در این عمارت باشیم. این دو باب منزل مسکونی در حال حاضر همان خانه فروغ الملک و مهمان‌سرای فدک هستند.

ساختمان اصلی، بنایی 3طبقه است. این 3طبقه شامل زیرزمین، همکف و طبقه اول می‌شود. در بخش اندرونی و بیرونی، دو حیاط جداگانه بزرگ به چشم می‌خورد. عمارت شاه‌نشین و حوضخانه جزء بخش‌های مهم این خانه به حساب می‌آیند. در بخش شمالی و جنوبی بنا، دو اتاق پنج‌دری قرار دارند. شاه‌نشین اصلی ساختمان نیز در ضلع شمال‌غربی سالن اصلی واقع شده است. شاه‌نشین به‌وسیله حوضخانه به اندرونی متصل می‌شود. در طول تابستان، هوای خنک از روی حوض به‌سمت شاه‌نشین حرکت می‌کرد. به همین خاطر شاه‌نشین را می‌توان بخش تابستانی خانه دانست.

در ساخت شالوده این ساختمان از سنگ و ملات گچی استفاده شده است. از آجر نیز برای ساخت دیوارها استفاده کرده‌اند. اسکلت و تیرهای ساختمان نیز همگی چوبی هستند. روی دیوارها، کاهگل به چشم می‌خورد. کاهگل به‌عنوان عایقی عالی در برابر سرما و گرما عمل می‌کند. گفتنی است در فضای داخلی انواع تزئینات ایرانی دیده می‌شود. انواع کاشی‌کاری، تزئینات آجری، نقوش روی سنگ و همچنین نقاشی‌های روی سقف جزء تزئینات این بنا هستند. در فضای اتاق‌ها بهترین نوع نقاشی، آینه‌کاری و گچ‌کاری را به کار گرفته‌اند. این خانه از نظر تزئینات، ظاهری مشابه سایر خانه‌های اعیانی قجری دارد.

بخش‌های مختلف موزه هنر مشکین فام شیراز

همان طور که خاطر نشان کردیم، از سال 1381، این بنا به موزه هنر مشکین فام شیراز تغییر کاربری پیدا کرد. در حال حاضر این خانه میزبان صدها قطعه هنری است. بیشتر این آثار به‌دست شخص حسن مشکین فام تهیه و گردآوری شده‌اند. گفتنی است موزه هنر مشکین فام شیراز به دو بخش تقسیم می‌شود. یک قسمت مربوط به آثار جمع‌آوری‌شده توسط خانواده مشکین فام است. در بخش دیگر نیز می‌توانید شاهد آثار هنرمندان معاصر استان فارس باشید. در این موزه آثار بر اساس تکنیک و دوره آفرینش به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شوند. در ادامه شما را با قسمت‌های متنوع موزه هنر مشکین فام شیراز آشنا خواهیم کرد:

• آثار حجاری و نقش برجسته خانه فروغ الملک

تمامی آثار این بخش را انواع حجاری و نقاشی روی سنگ‌های مختلف تشکیل می‌دهد. در بین این آثار می‌توانید شاهد قطعه‌های هنری استاد حاج حبیب مشکین فام باشید. او اکثراً از سنگ مرمر برای خلق آثار حجاری استفاده می‌کرد. در این آثار نقوش حیوان، گل، خوشنویسی و کنده‌کاری را تماشا خواهید کرد. به‌صورت کلی این استاد از دو روش «برجسته» و «گود» برای خلق چنین آثاری کمک می‌گرفت.

• خوشنویسی

خوشنویسی یکی از شاخه‌های مهم هنر سنتی ایرانی به حساب می‌آید. آثار خوشنویسی ایرانی در سطح جهانی شهرت دارند. به‌صورت کلی این قسمت به سه بخش مختلف تقسیم می‌شود. در بخش اول می‌توانید شاهد آثار خوشنویسی استاد بزرگ، حبیب مشکین فام باشید. در بخش قبلی شاهد آثار حجاری همین بزرگوار بودید. در بخش دوم می‌توانید از آثار خوشنویسی محفل هنری حاج حبیب مشکین فام دیدن کنید. نهایتاً بخش سوم به آثار هنری سایر اساتید هنر خوشنویسی ایران تعلق دارد.

• نقاشی

آثار نقاشی از پرطرفدارترین آثار هنری در تمام دنیا به شمار می‌آیند. همه ما عاشق تماشای تابلوهای نقاشی هستیم. در بخش نقاشی این موزه می‌توانید شاهد آثاری بسیار نفیس و زیبا از هنرمندان مختلف باشید. به‌صورت کلی آثار این بخش به قلم 30 هنرمند ایرانی از سه نسل مختلف تعلق دارند. در این میان به هنرمندانی همچون جمشید کریمى، شهرام کریمى، قاسم حقیقى، بهرام خائف، حمیدرضا هیربد و غلام یونسى می‌توان اشاره کرد.

• هنرهای تجسمی

هنرهای تجسمی جزء خاص‌ترین بخش‌های موزه به حساب می‌آید. در این بخش موزه می‌توانید شاهد آثار هنرهای تجسمی مختلف باشید. همه این آثار به‌دست هنرمندان معاصر استان فارس خلق شده‌اند.

• اتاق قدیمی خانه فروغ الملک

تمامی اتاق‌های این خانه، به موزه تبدیل شده است. یعنی هیچ خبری از بخش مسکونی خانه فروغ الملک نیست. به همین خاطر یک اتاق را با اسباب کامل طراحی کرده‌اند تا یادگاری از دوران گذشته باشد. در این اتاق از اسباب عتیقه همانند رادیو، مبلمان، فرش، صندوقچه، چراغ و بخاری قدیمی استفاده کرده‌اند. این اتاق یک لوکیشن عالی برای عکاسی خواهد بود.

• کتابخانه

کتابخانه موزه شامل صدها جلد کتاب و مجله تخصصی در زمینه هنر است. در این میان می‌توان به بریده انواع جراید، بروشورهای هنری، کارت پستال، کاتالوگ، فیلم، نوار، اسناد مصاحبه‌ با هنرمندان برجسته استان فارس و غیره اشاره کرد.

• دفتر مطالعات هنرهای تجسمی خانه فروغ الملک

دفتر مطالعات هنرهای تجسمی مخصوص شناخت و بررسی آثار هنرمندان معاصر استان فارس است. در این دفتر می‌توانید درباره هنرمندان و آثار آن‌ها شناخت بیشتری پیدا کنید.

• فروشگاه

در فروشگاه می‌توانید بخشی از آثار هنری هنرمندان معاصر کشورمان را خریداری کنید. این آثار شامل انواع تابلو، نوار، کارت‌پستال، آلبوم، پوستر و آثار حجمی می‌شود.

بهترین زمان بازدید از خانه فروغ الملک

بهترین زمان بازدید از خانه فروغ الملک با بهترین زمان سفر به شیراز تفاوتی ندارد. همه ما شیراز را با نام شهر بهارنارنج می‌شناسیم. در اواسط فصل بهار، بهارنارنج شکوفه می‌زند. در نتیجه بوی خوش آن، تمام شهر را پر می‌کند. در فصل بهار و مخصوصاً اردیبهشت‌ماه، هوای شیراز بسیار مطبوع و لذت‌بخش است. پس می‌توان فصل بهار و اردیبهشت‌ماه را بهترین زمان بازدید از خانه فروغ الملک دانست.

 

جاهای دیدنی نزدیک به موزه هنر مشکین فام شیراز

• بازار وکیل؛
• حمام وکیل؛
• خانه منطقی نژاد؛
• مقبره سیبویه؛
• خانه ضیائیان.

مسیر دسترسی به موزه هنر مشکین فام شیراز

موزه هنر مشکین فام شیراز در خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد. این خیابان را می‌توان معروف‌ترین خیابان در تمام شیراز دانست. به همین خاطر بسیاری از اتوبوس‌ها در این خیابان توقف دارند. همچنین از هر جای شیراز، تمامی تاکسی‌ها به‌سادگی شما را به خیابان لطفعلی‌خان زند می‌رسانند. این خیابان از سمت شرق تا بلوار مدرس و از سمت غرب تا خیابان انقلاب ادامه دارد. پس اگر قصد دارید تا از وسیله نقلیه شخصی استفاده کنید، می‌توانید خودتان را به یکی از این خیابان‌ها برسانید و وارد لطفعی‌خان زند شوید. این خیابان دوطرفه است؛ پس نگران نباشید. همچنین پشت بازار کویتی‌ها، یک پارکینگ عمومی قرار دارد. شما می‌توانید وسیله خود را در این پارکینگ رها کنید. در ضمن ایستگاه مترو زندیه نیز در فاصله بسیار کمی از این موزه قرار دارد.

آدرس	شیراز، محله سنگ سیاه، پشت بقعه امامزاده بی‌بی دختران
ساعات بازدید	نیمه اول سال 9:30 تا 12 و 16 تا 18:30 | نیمه دوم سال از ساعت 9:30 تا 12 و 15 تا 18
هزینه بازدید	۵هزار تومان

خب دوستان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره خانه فروغ الملک چیست؟ به نظر شما این موزه در بین لیست موزه های ایران، چه رتبه‌ای دریافت می‌کند؟ نظرات خود را با ما و سایر همراهان به اشتراک بگذارید.