ایذه (زادگاه پلنگ ایرانی) یکی از مناطق زیبای استان خوزستان است که جاهای دیدنی و جاذبه‌های تاریخی فراوانی نیز دارد. آبوهوای خاص و متفاوت ایذه باعث می‌شود در فصل تابستان مسافران زیادی به این شهر سفر کنند. اگر می‌خواهید قبل از سفر به این شهر زیبا، پیش‌زمینه ذهنی از آن داشته باشید یا برای سفر خود برنامه دقیق‌تری به دست بیاورید، این نوشته از ره بال آسمان را از دست ندهید. در این بخش شما را با شهر ایذه، جاهای دیدنی و جاذبه های گردشگری آن آشنا می‌کنیم.
ایذه کجاست؟ | بهشت خوزستان
اگر به‌طور کامل و دقیق بخواهید بدانید ایذه کجاست، باید برایتان بگوییم که ایذه، شهری کوهستانی در خوزستان گرم است. این شهر از شمال به شهرستان لردگان، از غرب و شمال غرب به مسجدسلیمان، از جنوب و جنوب شرقی به کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان باغ ملک و از شرق و شمال شرقی به استان چهارمحال و بختیاری محدود می‌شود.
دسترسی به قسمت‌های زیادی از ایذه، به علت ناهمواری‌ها، شیب زیاد و دره‌های عمیق، از سمت شمال سخت و غیرممکن می‌شود. به خاطر همین موقعیت جغرافیایی، بیشتر مردم روستاها و جمعیت اصلی این منطقه به سمت دشت رفته‌اند. تنها دشت آبرفتی ایذه، دشت سوسن یا بهشت خوزستان است. دشت سوسن، همان‌طور که از اسمش پیداست، دشتی است پر از گل و مناظر طبیعی بکر. در سال ۱۳۹۴ تلاش‌هایی برای ثبت جهانی ایذه در یونسکو انجام شد تا منطقه‌ای بی‌نظیر از هزاران سال زندگی بشر و تأثیرگذاری آن بر طبیعت، به‌صورت یک منظر فرهنگی معرفی شود؛ اما متأسفانه تاکنون این تلاش‌ها به نتیجه نرسیده است. بر اساس تعریف میراث جهانی یونسکو، منظر فرهنگی به یک منطقه جغرافیایی می‌گویند که چشم‌انداز آن حاصل کار مشترک طبیعت و انسان باشد.
آب و هوای ایذه | کوهستانی و خنک
IZEH WEATHER
ایذه در منطقه آب‌وهوایی ایرانی‌تورانی واقع شده و کوهستانی است که حدود ۲۰ روز در سال یخبندان دارد. البته برای بازدید از این منطقه، به خاطر گرمای طاقت‌فرسای جنوب ایران، بهتر است تابستان و ماه‌های آخر بهار و اول پاییز را برای سفر انتخاب نکنید. بهترین زمان برای دیدن دشت سوسن، زمستان و برای دیدن بخش‌های کوهستانی‌تر ایذه بهار و پاییز است. برای ساکنان شهرهای جنوب غرب ایران که قصد دارند از هوای گرم فرار کنند، ایذه می‌تواند تابستان را خنک و خاطره‌ساز کند. بهترین زمان برای بازدید از تالاب‌ها نیز اسفندماه، موقع آب‌شدن برف کوه‌هاست.
پوشش گیاهی | باغ گیاه‌شناسی طبیعی
جالب است بدانید حدود ۲۳۰ گونه گیاهی در منطقه ایذه شناسایی شده تاجایی‌که به این منطقه لقب باغ گیاه‌شناسی طبیعی داده‌اند. البته عمده پوشش گیاهی آن را درختان بلوط ایرانی تشکیل می‌دهند. علاوه بر بلوط، به‌فراوانی نیز گونه‌های بنه، انجیر و کیکم در منطقه پیدا می‌شوند. گونه‌هایی از گیاه معطر مورَد، زبان‌گنجشک، ارغوان، بادام کلخونگ، انار وحشی، زالزالک، گون و گیاهان تیره گرامینه هم در این محدوده وجود دارند. در قسمت‌های تالابی، مثل میانگران و بندون، پوشش گیاهی خاص تالاب‌ها مثل نی، گیاهان مرتعی از خانواده لگومینه و گرامینه، بقولات خارشتر و نوعی گیاه با نام محلی شتی یا پاوکده نیز می‌رویند. قسمت عمده منطقه، کوهستانی و برفی است و هوایی نیمه‌مرطوب و معتدل دارد. بلندترین قله این کوهستان ۳۸۱۳ متر ارتفاع دارد که در ۵۵کیلومتری جنوب شرقی ایذه واقع شده است. بخش عظیمی از این کوهستان را جنگل‌های نسبتاً انبوهی پوشانده است که در انتهای آن‌ها دریاچه‌ای به نام بوندان ایجاد شده است.
پوشش جانوری | مأوای پرندگان
انواع پرندگان مثل دارکوب، پری‌شاهرخ، زاغی، بلبل، سهره طلائی و… بیشتر در فصل بهار در این منطقه پیدا می‌شوند؛ اما پستاندارانی مثل شغال و روباه به‌وفور در منطقه زندگی می‌کنند. گونه‌هایی مثل پلنگ، آهو و خرس قهوه‌ای، در این منطقه بسیار کمیاب‌اند و در خطر انقراض قرار دارند. کبک و تیهو هم از پرندگان اصلی و بومی این منطقه به حساب می‌آیند.
جاذبه های طبیعی ایذه | دشت و تالاب
تنگه قاسمی
دشت سوسن
وقتی صحبت از دشت می‌شود، ذهن ما سراغ جایی مثل بهشت را می‌گیرد. دشت سوسن ایذه، که کم از دشت‌های شمالی کشور ندارد، یکی از جاهای دیدنی ایذه و بسیار شبیه بهشت است. آبوهوای مطبوع و چشم‌اندازهای زیبای این دشت، به‌خصوص در ماه‌های بهمن تا اردیبهشت، با گل‌های شقایق و سوسن، لحظه‌های خوشی برای گردشگران می‌سازند. این دشت محیط خوبی برای برپاکردن کمپ‌های شبانه در حاشیه رود کارون است.
کارون، که این دشت را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است، علاوه بر منظره‌ای منحصر‌به‌فرد، محیطی مناسب برای قایق‌سواری هم محسوب می‌شود. چند اثر تاریخی هم، از جمله تپه‌های باستانی، پل و بردگوری‌ها (سنگ مزارهایی به شکل شیرهای سنگی) در این ناحیه قرار دارند. همچنین این منطقه پر از آثار باقی‌مانده از کاروان‌سراهای قدیمی است که در مسیر اصفهان ساخته شده بودند. برای رسیدن به این دشت، پس از عبور از جاده خروجی ایذه (به سمت شمال) و گذشتن از دهستان پیان، به یک دوراهی می‌رسیم که سمت راستش به دشت سوسن می‌رود و سمت چپ به امامزاده سلطان ابراهیم ختم می‌شود.
آبشار توف اسپید
یکی دیگر از “جاهای دیدنی ایذه”، دو آبشار بزرگ است که به آبشارهای اول و دوم توف اسپید مشهور‌ند. این آبشارها در منطقه حفاظت‌شده شالو و منگشت قرار دارند و از ارتفاعات این منطقه سرچشمه می‌گیرند. آبشارهای تف اسپید یا توف سفید در میان صخره‌هایی عظیم، در ۳۴کیلومتری جنوب شرقی شهرستان ایذه قرار دارند و اقلیمی نیمه‌مرطوب و معتدل برای این منطقه رقم زده‌اند.
تالاب میانگران
اگر می‌خواهید به یکی دیگر از جاهای دیدنی ایذه به نام تالاب میانگران بروید دو مسیر جاده‌های ایذه پیون یا ایذه کول فرح، راه‌های دسترسی به این تالاب هستند. مساحت تالاب میانگران در فصل‌های مختلف سال بر اساس بارندگی تغییر می‌کند. این مکان در جنوب غربی کوهپایه رشته‌کوه زاگرس و در فاصله 1.5کیلومتری شهر ایذه قرار دارد. اگر از سمت اهواز و باغ‌ملک یا شهرکرد و اصفهان به طرف شهر ایذه بروید، با دشتی سرسبز و پر آب مواجه می‌شوید که تالاب میانگران در وسط آن قرار گرفته است.
در کنار این تالاب، جاده ایذه ـ شهرکرد و تالاب فصلی بندون قرار دارد. هیچ رودخانه‌ای این تالاب را تغذیه نمی‌کند و منبع تغذیه آن باران، آب‌های ناشی از ذوب‌شدن برف‌های ارتفاعات منطقه و متأسفانه بخشی از فاضلاب‌های شهری و پساب‌های کشاورزی است. برداشت بی‌رویه از تالاب میانگران و بارندگی کم (به‌خاطر خشک‌سالی‌های اخیر)، تالاب را به سوی نابودی کشانده است. در سال ۱۳۷۶ با خشک‌شدن تالاب، مردم شهر ایذه با حمله میلیون‌ها قورباغه مواجه شدند. همچنین بعضی سودجویان این محوطه را به آتش کشیدند تا با تغییر کاربری زمین، آن را تصرف کرده و به کشت محصولات کشاورزی در این منطقه حاصل‌خیز بپردازند.
آبشار شیوند ایذه
آبشار شیوند در دامنه کوه منگشت و در جنوب شرقی ایذه قرار دارد و طبیعت پیرامون آن بسیار دیدنی است. آبشار پر آب شیوند در روستایی به همین نام قرار دارد. تالاب بندون، روستای کارتا، روستای نوترگی هم از دیگر جاذبه‌های طبیعی و جاهای دیدنی ایذه هستند.
جنگل ایذه
جنگل های ایذه پوشیده از درختان بلوط ایرانی است و متأسفانه همواره در خطر آتش‌سوزی بوده و هست، تا جایی که این ناحیه را رکورددار آتش‌سوزی در جنگل‌های بلوط دانسته‌اند. آتش‌سوزی بارها به پوشش زیست‌محیطی منطقه اشکفت سلمان ایذه، آسیب رسانده است.
تاریخچه ایذه | پایتخت حکومت اتابکان لر
این شهر، که پایتخت حکومت اتابکان لُر بزرگ بوده است، با نام قدیمی مالمیر یا مال‌امیر شهرت داشته. ایزج، ایذه، اوجا و… از نام‌های دیگر باستانی و کهن این شهر هستند. بر اساس کتاب‌های تاریخی، در دوران عیلامی‌ها، شهر ایذه با نام «آنزان» شناخته می‌شد. آن گونه که در فرهنگ عیلامیان باستان آمده، ایذه همان «ایدیده» به معنای شهر کنار آب است. تمدن عیلامی در منطقه کوهستانی بختیاری (ایذه) شکل‌گرفته بود و آثار به‌دست‌آمده از جمله نگاره‌ها و نقش‌برجسته‌های عیلامی (اولین حجاری‌های ایران باستان پیش از هخامنشی)، نشان می‌دهد که ایذه شهر مهمی در زمان حکومت عیلامی‌ها بوده است. جای تأسف است که ایذه، علی‌رغم آثار باستانی فراوانی که دارد، موزه‌ای برای حفظ، نگهداری و معرفی بهینه آن‌ها ندارد.
جاذبه های تاریخی ایذه | یادگار حکومت عیلامی
اشکفت سلمان
در اشكفت سلمان چهار نقش برجسته وجود دارد كه دو تا از آن‌ها داخل غار و دو تای ديگر خارج از غار قرار دارند. بزرگ‌ترين نوشته خط ميخی از دوره «شاهک عيلامی» در اين غار واقع شده كه برای نخستين‌بار حضور مصور زن، در کنار مرد در آن ثبت شده است. این محل نيايشگاه تاريشا بوده که بزرگ‌ترين خط‌نوشته ميخی عيلامی نو را در خود جای داده و در جنوب ایذه قرار گرفته است.
سنگ‌نگاره کول فرح
تنگه کول فرح یکی دیگر از جاهای دیدنی ایذه است که در ۷کیلومتری شمال شرقی ایذه قرار دارد. این اثر شش نقش برجسته از دوران عیلامیان (عیلام کهن) دارد و گفته می‌شود که عبادتگاه نارسینا (یکی از خدایان عیلامی) بوده است. جالب است بدانید که آثاری از بناهایی همچون گورها، کانال آب، ساختمان‌ها و مناطق دید‌بانی باستانی در میان کوه‌ها باقی مانده است.
محوطه باستانی شمی
باستان‌شناسان قدمت آثار کشف شده در محوطه باستانی شمی را متعلق به دوره الیمائیه مربوط به سال‌های ۱۳۸ تا ۱۷۱ پیش از میلاد می‌دانند. سنگ‌هایی از جنس مرمر، گورستان باستانی و از همه مهم‌تر، مجسمه برنزی سردار پارتی که به‌صورت تمام‌قد و با ارتفاعی حدود ۲۸۵ سانتی‌متر و عرض ۷۰ سانتی‌متر ساخته شده، از جمله میراث این محوطه باستانی هستند. کشف این مجسمه، بخش‌های نامفهوم و تاریک دوران اشکانی را روشن کرده است. محوطه باستان‌شناسی شمی، در شمال شهر ایذه، و در ۹ کیلومتری روستای شمی قرار گرفته است.
پل تاریخی شالو
پل شالو با قدمت چند هزارساله، از دیگر جاهای دیدنی ایذه است که در مسیر جاده تاریخی دزپارت بنا شده است. این پل با آبگیری سد کارون۳ زیر آب رفت و خاطرات بسیاری را با خود به زیر آب بُرد؛ از جمله خاطرات کوچ ایل بختیاری، که همه‌ساله برای عبور از کارون خروشان باید از این پل عبور می‌کردند.
قلعه تل
در مسیر استان فارس و خوزستان، حد فاصل شهرستان‌های باغ‌ملک و ایذه، می‌توان به قلعه تل، یکی دیگر از جاهای دیدنی ایذه رسید. بنای اولیه این قلعه حدود سال ۱۷۹۰ میلیون ساخته شده است و ساخت آن به محمدتقی‌خان چهارلنگ بختیاری نسبت داده می‌شود. این بنا به‌خاطر قرارگرفتن در دشتی حاصل‌خیز و نزدیکی به نواحی کوهستانی و راه‌های ارتباطی شوش، ایذه، شهرکرد و اصفهان، همواره در معرض توجه بوده است. این قلعه، یک بنای خشتی و گلی است که برج‌ها و بعضی از قسمت‌های حصار بندها و سقف آب‌انبارها و طاق‌های آن آجری است و به شکل دژ‌های نظامی قدیم ساخته شده است و چهار برج مدور دارد.
منطقه باجول
منطقه باجول پس از آبگیری دریاچه سد کارون۳ و مُشرف‌شدن به دامنه کوه منگشت، به یک قطب گردشگری و از جمله جاهای دیدنی ایذه تبدیل شده است. یکی از آثار تاریخی این منطقه، نقش برجسته باجول است که از دوران شاهان محلی الیمایی در دوره امپراتوری اشکانی باقی مانده است. باجول در جنوب شهر ایذه قرار دارد که در گذشته به دلیل ساخته‌شدن آب‌بند در مسیر رودخانه، بخش‌هایی از آن به زیر آب رفته است.
بنای گردن طلق، نقش‌برجسته شیوند، نقش‌برجسته خنک اژدر، نقش‌برجسته خنگ یار علی و خنگ کمال‌وند و شاهسوار، بنای کوشک نورآباد، بنای طاق طویله، قلعه هلایجان، تپه‌های سبزعلی و زبرجد قلعه راسفند، کژدم، مدرسه بردگوری‌های بردگپی، بردگوری نورآباد، خنگ اژدر، تاکوتر ده زیر، کاروانسرای مال سعیدی، تپه پیان، محوطه تاریخی ده شیخ، قبرستان شیرهای سنگی شاهسوار و… از دیگر جاهای دیدنی و جاذبه های گردشگری ایذه هستند.
اماکن مذهبی ایذه | امامزاده، یادگار امامان
بقعه امامزاده سلطان ابراهیم در دهستان سوسن، روستای کارتا و در ۴۲کیلومتری شهرستان ایذه، قرار دارد. این مکان مقدس که مدفن یکی از نوادگان امام موسی‌بن‌جعفر(ع) است، در پایین کوه بلندی به همین نام قرار گرفته است. کوه‌های جنگلی و چشمه‌ای جاری که از دامنه جنوبی این کوه‌ها سرچشمه می‌گیرد و به طرف بقعه جریان دارد، منظره‌ای چشم‌نواز ایجاد کرده است.
خوراکی ایذه | لبنیات مرغوب
همیشه در آبوهوای کوهستانی، لبنیات مرغوبی یافت می‌شود. شیر، ماست، کره، پنیر تازه، پنیر پوست، روغن، دوغ، کشک، توف و بدوف که هر کدام به همراه نان غذایی کامل هستند، از خوراکی‌های مخصوص قوم بختیاری است. تل یا تلیکه یک غذای لبنی گیاهی است که انواع مختلفی دارد، به این شکل که گیاهان در ماست یا دوغ پرورده می‌شوند. این نوع لبنیات گاهی به‌صورت یک غذای کامل و گاهی نیز کنار غذا استفاده می‌شوند. تل موسیر، تل کرفس، تل مخلوط موسیر و کرفس، تل پلیز، تل بن، تل کلخنگ، تل گزر و… از انواع آن است.
نان در میان بختیاری‌ها، از گندم، جو و بلوط درست می‌شود. نان بلوط هم خود دو نوع دارد به نام‌های نان کلگ و نان رگو. نان گندم را به انواع مختلف پخت می‌کنند که انواعی از قبیل نان پنیر (فطیر)، نان ورچاله یا برچاله‌ای، نان لفه، نان توچری و نان گرده دارد. از غذاهای محلی مهم بختیاری، کباب بختیاری معروف و انواع آبگوشت را می‌توان نام برد. او گوشت (آبگوشت) او توتو یا توتم، کباب په به جیر، جگر په پیچ، آوریز (آبریز- اوریز)، انواع آش‌ها و… از دیگر غذاهای محلی بختیاری در این ناحیه است.
اقامت در ایذه | استراحت و شب‌مانی
بی‌شک بعد از بازدید از جاهای دیدنی ایذه لازم است به استراحت بپردازید و خستگی راه را از تن به در کنید. متتأسفانه برای اقامت در ایذه، گزینه‌های زیادی وجود ندارد؛ هتل آنزان در خیابان امام خمینی، هتل رستوران بهاران مالمیر و اقامتگاه بومگردی الیما از معدود اقامتگاه‌های این شهر هستند.
سوغات ایذه | قالیچه‌های زیبا
بافت قالی و قالیچه‌های بختیاری از قدیم در ایذه، مانند بقیه شهرهای بختیاری‌نشین، رونق داشته است. عمده شهرت قالی‌های بختیاری به خاطر به‌کارگیری اشکال هندسی انتزاعی همراه با رنگ و پشم و الیاف طبیعی در آن‌هاست. از صنایع‌دستی دیگر ایذه می‌توان گلیم‌بافی، نمدمالی، گیوه‌دوزی، چوقابافی، شیر سنگی تراشی و… را نام برد. مهم‌ترین مراکز خرید این شهر، مرکز خرید ایذه و مجتمع تجاری خلیج فارس است.
مسیر‌های دسترسی به ایذه | سفر به کوهستانی متفاوت
مسیر جاده ای
جاده ۷۲، ایذه را از شرق به شهرضا و سپس به اصفهان و از غرب به اهواز متصل می‌کند. جاده دهدز لردگان نیز ایذه را به جاده ۵۵ و شهر یاسوج می‌رساند.
راه آهن
در طول روز سه قطار در مسیر تهران اهواز و یک قطار در مسیر مشهد اهواز در ایستگاه راه‌آهن اهواز توقف دارند؛ اما وضعیت این قطار‌ها سال‌هاست تغییری نکرده و مسافران با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند. البته این امکان برای مسافران وجود دارد که خودروی خود را با قسمت بار قطار حمل کنند و پس از پیاده‌شدن در اهواز، ابتدا به هفتگل، باغ‌ملک و قلعه تل و در نهایت به ایذه و دهدز بروند.
امیدوارم از سفر مجازی به ایذه همراه با ره بال آسمان لذت برده باشید. شما قبلاً به این شهر سفر کرده‌اید؟ اگر تجربه حضور در “جاهای دیدنی ایذه” را داشته‌اید، برای ما در بخش نظرات، از خاطرات و تجربه‌های خود بنویسید.
جاذبه‌های ایذه بشدت منو تحت تاثیر قرار داد. چقدر این منطقه قشنگ و تماشاییه!
اطلاعات خوب و کاملی درباره شهر زیبای ایذه در اختیار گذاشتید ، به خصوص که هم راه های مواصلاتی به ایذه را گفتید ، هم درباره دیدنی های شهر ، و هم از خوشمزه های ایذه سخن گفتید ، من که شدیدا مشتاق شدم برم و این شهر زیبای باستانی را از نزدیک ببینم .
زهرای عزیز، ممنونیم برای توصیف خوبتون. خوشحالیم که مقاله بهتون حس خوب داده.
ایذه شهر بختیاری
ایذه متعلق به همه مردم ایرانه. زنده باد بختیاری، زنده باد ایران.