آب‌و‌هوای خنک و دلپذیر استان اردبیل در فصل تابستان، هر ایرانی را وسوسه می‌کند تا در این فصل گرم به‌سوی این استان روانه شود و نسیم خنک آن را به آغوش بکشد. این استان همچنین به لطف داشتن تاریخی غنی و طبیعتی منحصر‌به‌فرد، مقصد بسیاری از گردشگران است. تا‌کنون بار‌ها و بار‌ها از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و توریستی این استان سخن گفته‌ایم. این بار قصد داریم به معرفی جاذبه‌ای بپردازیم که هم به‌لحاظ تاریخی و هم به‌لحاظ معماری و معنوی ارزش بسیاری دارد. نام این جاذبه دیدنی مسجد جمعه اردبیل است که می‌توان آن را به‌عنوان یادگاری از دوره حکومت سلجوقی در ایران معرفی کرد. اگر خیال سفر به اردبیل را در سر دارید و تماشای جاذبه‌های تاریخی برایتان جذاب است، در این مطلب همراه ما باشید تا ضمن کسب اطلاعات در‌خصوص معماری و تاریخچه این بنا، تمامی اطلاعات لازم برای بازدید از آن را نیز کسب کنید.
مسجد جمعه کجاست؟
جمعه مسجد از جمله جاذبه‌های تاریخی ارزشمند در استان اردبیل است که در مرکز این استان قرار دارد. به‌طور دقیق‌تر این جاذبه تاریخی پر‌اهمیت در محله پیر شمس‌الدین و در بلوار مدنی، واقع در مرکز شهر اردبیل، خود‌نمایی می‌کند.
معرفی جمعه مسجد اردبیل | بنایی ارزشمند به‌لحاظ معماری، تاریخی و معنوی
مسجد جمعه اردبیل که بسیاری آن را با نام «جمعه مسجد» می‌شناسند، از قدیمی‌ترین مسجدهای ایران است و علاوه‌بر ارزش معنوی، به‌لحاظ قدمت و معماری نیز ارزش بسیاری دارد. بنای این مسجد، قرن‌ها قدمت دارد و در آجر‌به‌آجر آن روایتی تاریخی نهفته است. از‌این‌رو اگر بازدید از جاذبه‌های تاریخی برایتان جذاب است، در لیست جاهای دیدنی اردبیل که قصد بازدید از آن‌ها را دارید، نام مسجد جمعه را نیز جای دهید.
تاریخچه مسجد جمعه اردبیل | یادگاری از دوره سلجوقی
همان طور که گفتیم جمعه مسجد اردبیل در دوران حکومت سلجوقیان بنا شده است. این مسجد از آن زمان تا اوایل دوره حکومت صفوی بر‌پا بود و از مردم شهر اردبیل برای برگزاری نماز و مراسم مذهبی میزبانی می‌کرد. پس از آن بنای مسجد جمعه در حمله ویرانگر مغولان، آسیب بسیار دید و بخش‌های مختلف آن ویرانه شد. سال‌ها بعد، در زمان حکومت ایلخانیان در ایران، این بنای پر‌شکوه مرمت شد و جانی دوباره گرفت؛ اما روز‌های خوش این بنا کوتاه بود و این بار در اثر وقوع زلزله بخش‌های مختلف آن از بین رفت و فرو ریخت. اکنون فقط ویرانه‌ای از این مسجد باقی مانده است که روز‌های پر‌شکوه آن را روایت کند.
جالب است بدانید که در طی تحقیقات باستان‌شناسی، در زیر دیوار سنگی شبستان مسجد، سفالینه‌هایی کشف شده است که بر‌اساس آزمایش‌ها و بررسی‌ها، قدمت آن‌ها به قرن نهم هجری باز‌می‌گردد. علاوه‌بر آن‌ها، سفالینه‌های دیگری نیز در اطراف این بنا کشف شده است که متعلق به قرن چهارم هجری هستند! در پایان خوب است بگوییم که نام این بنای تاریخی ارزشمند، در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۱۵ در فهرست آثار ملی ایران درخشید.
بخش‌های مختلف و معماری جمعه مسجد اردبیل | بنایی تاریخی و ارزشمند
با‌اینکه اکنون بسیاری از بخش‌های مسجد جمعه اردبیل، از بین رفته است و فقط بقایایی از گنبدخانه و ایوان مسجد به جا مانده، می‌توان گفت که معماری این مسجد در مقایسه با معماری اغلب مساجد دوره سلجوقی بسیار متفاوت است. بنای مسجد جمعه اردبیل بر‌خلاف بسیاری از مساجدی که در دوره سلجوقی بنا شده‌اند، چهار‌ایوانی نیست. همین ویژگی را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین تفاوت معماری این مسجد با سایر مساجد سلجوقی برشمرد.
به‌صورت کلی این بنای تاریخی از ۳ بخش اصلی تشکیل شده است که در ادامه در‌خصوص هر‌یک از بخش‌ها و معماری آن‌ها به‌صورت جدا‌گانه توضیح داده‌ایم.
-
مناره مسجد
«پایه مناره» مسجد جمعه اردبیل را می‌توان به‌عنوان اولین و چشم‌گیر‌ترین بخش این بنا معرفی کرد. تک مناره این مسجد در فاصله کمی از بنای اصلی آن قرار دارد و به سبک معماری سلجوقیان بنا شده است. مناره مسجد از خشت و آجر ساخته شده و شامل دو بخش می‌شود. بخش اول آن پایه مناره است که به استوانه‌ای بزرگ، با سطح مقطع هشت‌ضلعی شباهت دارد. بخش دوم مناره، قسمت بالایی بدنه آن است که قطر آن از پایه مناره کمتر بوده و فرم آن نیز به شکل استوانه‌ای با سطح مقطع دایره است. در بدنه مناره، کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که گفته می‌شود به شخصی به‌نام «اوزون حسن آق قویونلو» تعلق دارد و قدمت آن به سال ۸۷۸ هجری باز‌می‌گردد. نحوه قرار‌گیری این کتیبه تاریخی، روی بدنه مناره مسجد به شکلی است که گویی از جای دیگر آورده شده و روی این بنا نصب شده است.
-
تیرپوش مسجد
دومین بخش مسجد جمعه اردبیل، «تیرپوش» آن است. تیرپوش این بنا، ۱۵ متر طول و ۸ متر عرض دارد و روی ۹ ستون قرار گرفته است. این ستون‌ها از جنس چوب هستند و بر پایه‌هایی از جنس سنگ استوار شده‌اند. در ورودی گنبدخانه این مسجد، دری از جنس چوب تکه‌کوب‌شده وجود دارد که روی آن میخ‌های آهنی بزرگ و برجسته‌ای به چشم می‌خورند و جلب‌توجه می‌کنند. روی یکی از درب‌های این ورودی نیز نوشته‌ای به‌صورت کنده‌کاری‌شده خود‌نمایی می‌کند. بخش شمالی گند‌خانه، در زمان ساسانیان به سبک ایوان‌های ساسانی بنا شد. بعد‌ها در دوره قاجار، این بخش از گنبدخانه به بقعه و شبستانی با سقف تیرپوش، تغییر کاربری داد. وجود تکه‌های کاشی بر سقف مسجد، حاکی از آن است که معماران سلجوقی در گذشته برای زینت‌دادن فضای داخلی مسجد، از هنر ظریف و زیبای کاشی‌کاری بهره برده‌اند.
-
مسجد قدیم
«مسجد قدیم» سومین بخش بنای جمعه مسجد است. مسجد قدیم، بنایی است از جنس آجر که بخش‌های اصلی آن شامل چهار طاق و یک گنبد بزرگ می‌شود. در بخش‌های محدودی از نمای خارجی این بنا، کاشی‌کاری‌هایی به چشم می‌خورند که البته بسیاری از آن‌ها به‌مرور زمان از بین رفته و زیبایی خود را از دست داده‌اند.
جاهای دیدنی نزدیک به جمعه مسجد اردبیل | آشنایی با جاذبه‌های گردشگری اردبیل
شهر اردبیل به لطف داشتن طبیعتی سرشار و تاریخی غنی، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری دارد که بازدید از تمامی آن‌ها در سفری چند‌روزه امکان‌پذیر نیست. آشنایی با جاذبه‌های گردشگری مقصد سفر که در نزدیکی هم قرار دارند، به شما کمک می‌کند تا از تک‌تک لحظات عمر کوتاه سفر خود به بهترین شکل استفاده کرده و در مدتی کوتاه، از چندین جاذبه که در نزدیکی هم قرار دارند، بازدید کنید. به همین سبب در این بخش چند‌تا از مهم‌ترین و تماشایی‌ترین جاهای دیدنی اردبیل را معرفی کرده‌ایم که در نزدیکی جمعه مسجد اردبیل قرار دارند.
-
خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
فاصله خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی تا جمعه مسجد: حدود ۲۷۰ متر
-
بازار تاریخی اردبیل
فاصله بازار تاریخی اردبیل تا جمعه مسجد: حدود ۵۰۰ متر
-
پارک ملت اردبیل
فاصله پارک ملت اردبیل تا جمعه مسجد: حدود ۷۰۰ متر
-
خانه تاریخی صادقی
فاصله خانه تاریخی صادقی تا جمعه مسجد: حدود ۱.۷ کیلومتر
-
پارک ساحلی اردبیل
فاصله پارک ساحلی اردبیل تا جمعه مسجد: حدود ۲.۴ کیلومتر
بهترین زمان بازدید از مسجد جمعه اردبیل | تجربه‌ای دلپذیر با انتخاب زمانی مناسب
بازدید از این بنای تاریخی کهن‌سال و ارزشمند، در تمام ایام سال، به‌راحتی امکان‌پذیر است و تفاوتی نمی‌کند که شما چه روزی از سال را برای بازدید از آن انتخاب کنید؛ با‌این‌حال بد نیست که در این بخش در‌خصوص بهترین زمان سفر به استان اردبیل سخن بگوییم. همان طور که می‌دانید، استان اردبیل در شمال غرب ایران و در مناطق کوهستانی کشور قرار دارد و به همین سبب نیز، آب‌و‌هوای آن سرد، خشک و کوهستانی است. هوای استان اردبیل در اغلب روز‌های سال به‌قدری سرد‌تر از سایر نقاط ایران است که بسیاری این استان را سرد‌ترین استان ایران می‌دانند. سرمای هوای استان اردبیل در فصل‌های پاییز و زمستان، تا مغز استخوان نفوذ می‌کند. در اغلب روز‌های فصل‌های سرد، تمام بخش‌های این استان سفید‌پوش می‌شوند. در فصل بهار نیز، هوا کمی سرد است و باران به‌فراوانی می‌بارد. با این توضیحات، بهترین زمان برای سفر به استان اردبیل، فصل تابستان است؛ چرا‌که در این فصل آب‌و‌هوای این منطقه معتدل و مطلوب بوده و خنکای دلنشینی دارد.
مسیر دسترسی به جمعه مسجد اردبیل | جاذبه‌ای تاریخی در مرکز شهر اردبیل
دسترسی به جمعه مسجد اردبیل، بر‌اساس مبدأ حرکت شما متفاوت خواهد بود. با‌این‌حال اگر در «میدان شریعتی»، واقع در مرکز شهر اردبیل حضور داشته باشید، برای رسیدن به این جاذبه تاریخی، مسیری سر‌راست و کوتاه پیش روی شماست. در این مسیر ابتدا باید در میدان شریعتی، از خروجی «بلوار امام‌خمینی» خارج شده و تا «چهارراه طالقانی» در این بلوار به مسیر خود ادامه دهید. در چهارراه طالقانی، به سمت راست حرکت کرده و وارد «بلوار مدنی» شوید. پس از پیمودن چند‌صد متر در این بلوار، سازه تاریخی جمعه مسجد اردبیل، در کنار جاده نمایان می‌شود.
در پایان خوب است بگوییم که شما می‌توانید به کمک مسیر‌یاب‌های آنلاین و نقشه گوگل که در اختیارتان قرار داده‌ایم، بهترین مسیر دسترسی به این بنای تاریخی را از هر‌کجا که هستید، بیابید.
در این مطلب از مجله گردشگری ره بال آسمان، سوار بر بال نوشته، به‌سوی مسجدی تاریخی معروف به «جمعه مسجد»، در شمال‌غربی ایران سفر کردیم. آیا از این سفر لذت بردید؟ در این سفر مجازی ضمن معرفی کامل مسجد جمعه اردبیل، در‌خصوص تاریخچه و معماری آن سخن گفتیم و تمامی اطلاعات لازم برای بازدید از آن، از جمله آدرس، مسیر دسترسی و بهترین زمان برای بازدید را در اختیارتان قرار دادیم. همچنین با معرفی جاهای دیدنی نزدیک به این جاذبه تاریخی، اطلاعاتی مفید برای تجربه سفری پر‌ماجرا در شهر اردبیل، در اختیارتان قرار دادیم. در پایان از شما می‌خواهیم که اگر ساکن شهر اردبیل هستید یا در سفر‌های پیشین خود تجربه بازدید از این جاذبه را داشته‌اید، نظر، اطلاعات و تجربیات ارزشمند خود را در‌خصوص این مسجد تاریخی با ما و مخاطبان ما خوش‌ذوق و خوش‌سفر ما به اشتراک بگذارید.
پرسش و پاسخ
جمعه مسجد از قدیمی‌ترین مساجد ایرانی است و بر‌اساس یافته‌های باستان‌شناسان، قدمت آن به دوره حکومت ایلخانی باز‌می‌گردد.
اگر در «میدان شریعتی»، واقع در مرکز شهر اردبیل حضور داشته باشید، برای رسیدن به این جاذبه تاریخی، مسیری سر‌راست و کوتاه پیش روی شماست. در این مسیر ابتدا باید در میدان شریعتی، از خروجی «بلوار امام‌خمینی» خارج شده و تا «چهارراه طالقانی» در این بلوار به مسیر خود ادامه دهید. در چهارراه طالقانی، به سمت راست حرکت کرده و وارد «بلوار مدنی» شوید. پس از پیمودن چند‌صد متر در این بلوار، سازه تاریخی مسجد جامع اردبیل، در کنار جاده نمایان می‌شود.
از مهم‌ترین جاهای دیدنی اردبیل که در نزدیکی جمع مسجد اردبیل قرار دارند می‌توان به خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، بازار تاریخی اردبیل، پارک ملت اردبیل، خانه تاریخی صادقی و پارک ساحلی اردبیل اشاره کرد.
بازدید از این بنای تاریخی کهن‌سال و ارزشمند، در تمام ایام سال، به‌راحتی امکان‌پذیر است و تفاوتی نمی‌کند که شما چه روزی از سال را برای بازدید از آن انتخاب کنید؛ با‌این‌حال خوب است اشاره کنیم که بهترین زمان برای سفر به استان اردبیل، فصل تابستان است؛ چرا‌که در این فصل آب‌و‌هوای این منطقه معتدل و مطلوب بوده و خنکای دلنشینی دارد.
جمعه مسجد از جمله جاذبه‌های تاریخی ارزشمند در استان اردبیل است که در مرکز شهر این استان قرار دارد. به‌طور دقیق‌تر این جاذبه تاریخی پر‌اهمیت در محله پیر شمس‌الدین و در بلوار مدنی، واقع در مرکز شهر اردبیل، خود‌نمایی می‌کند.