عمارت مشیر دیوان سنندج | تجلی معماری دوره قاجاریه

وقتی صحبت از سفر به غرب ایران باشد، لیست دیدنی‌های گردشگران و مسافران خیلی بلندبالا می‌شود. عمارت‌های مختلف، جاذبه‌های گردشگری طبیعی و خدادادی و بی‌شمار مکان دیدنی دیگر، از جمله گزینه‌های این لیست خواهند بود. در این مقاله یکی از نمونه‌های بارز و زیبای عمارت‌های شهر سنندج را به شما معرفی می‌کنیم؛ عمارتی که نمونه کامل و خوبی برای معماری دوره قاجاریه است؛ عمارت مشیر دیوان سنندج.

عمارت مشیر دیوان سنندج کجاست؟

عمارت مشیر دیوان، یکی از جاهای دیدنی سنندج است که گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. این عمارت در محله قدیمی سرتپوله سنندج قرار دارد. اگر تاریخ قاجاریه را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که در زمان حکومت این سلسله، عمارت‌ها و ساختمان‌های بسیاری در سراسر ایران ساخته شده که در معماری منحصربه‌فرد و زیبایی شهره خواص هستند. یکی از این عمارت‌های مشهور که مدتی هم محل استانداری کردستان بود، عمارت مشیر دیوان در شهر سنندج است.

آشنایی با عمارت مشیر دیوان سنندج

این عمارت وسیع از قسمت‌های مختلفی همچون هفت حیاط، اتاق های متعدد، سرویس های بهداشتی عمومی و خصوصی و آب‌نماهای متعدد تشکیل شده است. در حیاط‌ها آب‌نما و فواره‌هایی وجود دارد که به‌خوبی، صفا و صمیمیت زمان‌های قدیم و گذشته را یادآور می‌شود. وقتی تابش نور خورشید در پنجره‌های رنگی عمارت مشیر دیوان منعکس شده و رنگ‌های متعددی تولید می‌شود، زیباترین صحنه‌ها را به وجود می‌آورد و توجه هر بازدیدکننده‌ای را محو زیبایی خودش می‌کند.

تاریخچه عمارت مشیر دیوان سنندج

عمارت مشیر دیوان سنندج در دوره قاجاریه به دست «میرزا یوسف مشیر دیوان»، جانشین حاکم وقت منطقه کردستان به نام «میرزا رضای وزیر کردستانی»، ساخته شد. به شهادت تاریخ، بعضی از جلسات حکومتی نیز در این عمارت برگزار شده است. همچنین مردم در این عمارت رفت‌و‌آمد داشتند و مشکلاتشان را مطرح می‌کردند. فضای هشت‌ضلعی حیاط عمارت، محل قاپوچی و دربان بوده است و مردم از گوشه‌و‌کنار کردستان به این محل مراجعه می‌کردند تا مشکلات و مسائل خویش را با مشیر دیوان مطرح کنند. آن‌ها در این محل منتظر می‌مانند تا نوبت دیدارشان فرا برسد.

معماری عمارت مشیر دیوان سنندج

معماری عمارت، مانند سایر بناهایی که در دوره قاجار ساخته شدند، خاص است. این عمارت ۷ حیاط دارد که هر یک از آن‌ها دارای آب‌نمایی جداگانه و در عین حال مرتبط با دیگر آب‌نماهاست. وسعت عمارت 3650 مترمربع است و زیباترین بخش آن هم، سردر ورودی آن است. سردر ورودی که با نام سردر «جلوخانی» شناخته می‌شود، به شکل نیم‌هشتی است که در آن طاق‌نماهای متعددی به چشم می خورد.

بالای این سردر هم قسمتی به نام جان‌پناه وجود داشته که محل نگهبانی بوده‌است؛ زیرا همان طور که گفته شد، برخی جلسات مهم حکومتی در این عمارت برگزار می‌شد. بعد از گذر از سردر، به فضای هشتی به طاق سنبلی می‌رسیم که دربان عمارت در آنجا اقامت داشته است. علاوه بر اتاق دربان، یک انباری و یک ورودی به سمت حیاط خدمه و ورودی به سمت حیاط اصلی نیز وجود دارد.

در حیاط اصلی عمارت، بنایی زیبا قرار دارد که دارای سقفی شیروانی با یک کلاه فرنگی است. در همین جا ایوانی ستون‌دار و تالاری با نام تالار تشریفات نیز وجود دارد که با انواع هنرهای تزئینی آراسته شده است. حجاری روی سنگ‌های بنا و روی ازاره (یعنی بخشی از دیوار اتاق یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین ادامه دارد) و مقرنس‌کاری و ‌طرح‌های اسلیمی، از دیگر زیبایی‌های ویژه این بناست.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید یکی از بخش‌های ویژه و فوق‌العاده زیبای این بنا، حمام آن است. حمام عمارت در حیاط اندرونی آن قرار دارد و از بخش‌های مختلفی مثل سربینه، گرمینه، خزینه، خلوتی و… تشکیل شده است. همه این قسمت‌ها با هنر آهک‌بری و نقوش مختلف از گیاهان و حیوانات تزئین شده است.

جاهای دیدنی اطراف عمارت مشیر دیوان سنندج

استان کردستان به جاذبه‌های گردشگری طبیعی و عمارت‌های ساخته دست انسان مشهور است. در اطراف عمارت دیوان مشیر نیز جاهای دیدنی دیگری وجود دارد که در ادامه، برخی از آن‌ها را برایتان معرفی می‌کنیم.

عمارت آصف خان وزیری

این عمارت یکی از مکان‌های دیدنی دیگر در سنندج است که با نام خانه کرد در این شهر معروف است. این بنا توسط آصف اعظم، میرزا علی‌نقی‌خان لشکرنویس، در زمان صفویه ساخته شده است. این عمارت در چهار دوره و کم‌کم تکمیل شده، به طوری که بخشی از آن شامل شامل تالار تشریفات، اتاق‌ها و راهروهای طرفین و قسمتی از فضاهای بخش شرقی مربوط به دوره صفویه‌ یعنی دوره اول، و ضلع‌های شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام عمارت در زمان ابتدای قاجار ساخته شده است. دوره سوم که شامل احداث فضاهای اندرونی، سردر ورودی نیم‌هشتی و بازسازی بخش غربی تالار تشریفات است، مربوط به سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ است. دوره چهارم شکل‌گیری عمارت آصف نیز در سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ اتفاق افتاده که شامل مرمت کلیه قسمت‌های عمارت، تعویض سنگ‌فرش کف حیاط و ساخت دوباره حیاط مستخدمان به شکل امروزی است.

ساعت بازدید از این عمارت در شش‌ماهه اول از ساعت ۹ صبح تا ۱:۳۰ ظهر و از ۳:۳۰ ظهر تا ۸ عصر است و در شش‌ماهه دوم هم از ساعت ۹ صبح تا ۱ ظهر و از ۳ ظهر تا ۶:۳۰ عصر است. همچنین در این عمارت، موزه مردم شناسی نیز وجود دارد.

عمارت سالار سعید سنندج

عمارت بعدی که با عمارت دیوان مشیر هم دوره است، عمارت سالار سعید سنندج است. این عمارت در طول حیات خود، کاربری‌های گوناگونی داشته؛ از خانه مسکونی گرفته تا خانه پیش‌آهنگان. امروزه این عمارت به‌عنوان موزه فعالیت دارد. در ابتدا این عمارت به خواسته ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام ساخته شد. پس از مرگ او، عمارت در دو مرحله فروخته شد. بخش داخلی عمارت به مالکیت خانواده حبیبی و بخش بیرونی به مالکیت عبدالحمید خان سنندجی (سالار سعید) درآمد. بخش بیرونی عمارت سال 1336، توسط سالار سعید به اداره فرهنگ واگذار شد و تا سال ۱۳۵۱ در اختیار آن‌ها بود تا به‌‌عنوان دانش‌سرا و کتابخانه استفاده شود. سپس در سال ۱۳۵۱ وزارت فرهنگ و هنر وقت این عمارت را به مالکیت خود درآورد و به موزه تبدیل کرد. بخش داخلی نیز تا سال ۱۳۷۱ متعلق به خانواده حبیبی بود و در نهایت، به مالکیت میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان درآمد.

زمان بازدید عمارت سالار سعید در شیفت صبح از ساعت ۹ تا ۱۳ و در شیفت بعدازظهر، از ساعت ۱۵:۳۰ تا ۲۰ است و بهای بلیط آن نیز تا سال ۱۴۰۰، حدود۵هزار تومان بود. این عمارت را با نام موزه سنندج نیز می‌شناسند.

مسجد جامع سنندج

معماری مسجدها همیشه دیدنی هستند، خصوصاً مسجد جامع هر شهر که کلی روایت در دلش دارد. مسجد دارالاحسان یا مسجد جامع سنندج یکی از مهم‌ترین مساجد شهر سنندج محسوب می‌شود که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری، در دوران فتحعلی‌شاه قاجار و به دستور امان‌الله خان اردلان، از والیان بزرگ کردستان، ساخته شد.

پس از گذشت بیش از یک قرن، قسمت‌هایی از آن تخریب شد و استادکارانی از جمله حسن میناچی، با کاشی‌کاری زیبا و هنرمندانه‌ خود، به مرمت آن پرداختند. مصالح این بنا عمدتاً شامل لاشه، لوکه و باربر می‌شود که از آن‌ها در پی، کف، ازاره‌ها و ستون‌ها استفاده شده است. همچنین از آجر لعاب‌دار یا بدون لعاب، سنگ‌، کاشی لعاب‌دار و چوب، در تزیینات مسجد استفاده شده است. در ایوان شرقی این مسجد، یک کتیبه مرمر نیز وجود دارد که روی آن قصایدی از میرزا فتح‌الله خرم کردستانی حک شده است. درب مسجد همواره به روی نمازگزاران و بازدیدکنندگان آن باز است و بازدید از آن نیز، هیچ‌گونه هزینه‌ای ندارد.

امکانات عمارت مشیر دیوان سنندج

اطراف عمارت تا دلتان بخواهد، امکانات رفاهی موجود است. از رستوران و کافی‌شاپ بگیرید تا اقامتگاه. همچنین مسیر این عمارت برای استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی هم خوب است. در نزدیکی آن هم چند جای دیدنی دیگر قرار دارد که می‌توانید به آن‌ها سر بزنید. در مجموع همه‌چیز برای یک گردش فوق‌العاده، فراهم است.

اطلاعات بازدید از عمارت مشیر دیوان سنندج

عمارت مشیر دیوان همه‌روزه از ساعت 8 صبح تا 2 بعدازظهر آماده پذیرایی از گردشگران است. روزهای پنجشنبه، ساعت بازدید به 8 تا ۱۳ بعدازظهر تغییر می‌کند. راستی حواستان باشد که عمارت روزهای جمعه به روی بازدیدکنندگان بسته است. بازدید از این عمارت هزینه‌ای ندارد و بهترین زمان بازدید از آن، بین ساعت 10 تا 12 هر روز است. ضمناً بازدید از این عمارت منوط به فصل خاصی نیست.

مسیر دسترسی به عمارت مشیر دیوان سنندج

برای رسیدن به عمارت مشیر دیوان سنندج، باید خودتان را محله قدیمی و تاریخی سرتپوله برسانید. می‌توانید از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی مثل اتوبوس استفاده کنید یا با اتومبیل شخصی خودتان را به این محله برسانید. آنجا به خیابان شهدا بروید و کوچه حاج مشیر را پیدا کنید. عمارت مشیر دیوان جلوی رویتان است.

در این مقاله از مجله گردشگری ره بال آسمان، به معرفی عمارت مشیر دیوان سنندج پرداختیم. این عمارت یکی دیگر از جلوه‌های ترقی معماری در عصر قاجار است که حالا تبدیل به یک جاذبه گردشگری شده است. همچنین به معرفی برخی جاذبه‌های دیگر در اطراف آن پرداختیم و با دو عمارت و یک مسجد هم آشنا شدیم. امیدواریم این مقاله راهنمای خوبی برای سفر شما به این شهر دوست داشتنی باشد.