آداب و رسوم نوروز ایرانیان | آیین های نوروزی در شهرهای مختلف

مردم ایران با تمدن چندهزار ساله، آداب و رسوم بسیاری دارند. همان طور که می‌دانید این رسم‌ها یک‌شبه ایجاد نمی‌شوند، بلکه در طی سالیان سال، آئین‌های یک قوم و ملت شکل می‌گیرد. امروز قصد داریم تا شما را با یکی از قدیمی‌ترین آئین‌ها و رسوم ایرانی، یعنی عید نوروز آشنا کنیم. با ما همراه باشید تا آداب و رسوم نوروز را در شهرهای مختلف ایران بشناسید. همچنین در این نوشته تاریخچه عید نوروز را به شما عزیزان معرفی خواهیم کرد.

تاریخچه عید نوروز

عید نوروز یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های سنتی ایرانی به حساب می‌آید. این عید برای تمامی ایرانیان در سراسر دنیا بسیار مهم است. همه مردم ایران فارغ از موضوع قومیت، این عید باستانی را جشن می‌گیرند. اما آیا تا به حال درباره تاریخچه نوروز تحقیق کرده‌اید؟ آیا می‌دانید این عید از کجا به وجود آمد؟ برخی افراد این عید را فقط متعلق به مردم ایران می‌دانند. در حالی که برخی دیگر باور دارند این عید متعلق به مردم هندوستان است.برخی دیگر از محققان نظر متفاوتی دارند. آن‌ها بر این باور هستند که این عید باستانی به اقوام بومی نجد ایران ارتباط دارد. قوم نجد پیش از مهاجرت آریایی‌ها در ایران حضور داشتند.

با همه این اوصاف، تاریخ دقیقی برای به‌وجود‌آمدن نوروز وجود ندارد. روایات تاریخی، حماسی و افسانه‌ای بسیاری درباره عید نوروز روایت می‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند داستان دقیقی را به عید نوروز نسبت دهد. برخی بر این باور هستند که جمشید، یکی از شخصیت‌های افسانه‌ای ایرانی، پس از چند سده جنگ با دیوان سرزمین پارس، در این روز پیروز شد. در ادامه این داستان چنین روایت می‌شود که جمشید در آن روز شهر را تزئین کرد. در میدان اصلی شهر نیز 7 نماد از طبیعت، زندگی و پیروزی قرار داد. به این ترتیب مراسم نوروز و عید باستانی شکل گرفت.

یکی از قوی‌ترین روایاتی که درباره علت به‌وجود‌آمدن عید نوروز روایت می‌شود، تعادل طبیعت است. بسیاری از اندیشمندان همانند ابوریحان بیرونی باور داشتند که در این روز طبیعت در حالت تعادل قرار دارد. در این روز بین شب و روز تعادل ایجاد می‌شود و خورشید دوباره بر زمین می‌تابد. این روز آغاز حیات دوباره زمین پس از مرگ و زمستان است. به همین خاطر آن را جشن می‌گیرند.

آداب و رسوم نوروز از دیرباز تا به امروز

در طول تاریخ آداب و رسوم دستخوش تغییرات می‌شوند. آداب و رسوم نوروز ایرانیان نیز از این قاعده مستثنی نیست. در طی زمان آداب و رسوم مختلفی به مراسم جشن نوروز اضافه شده است. به‌عنوان مثال در گذشته خبری از چهارشنبه‌سوری نبود. برخی افراد این بخش جشن نوروز را به دوران زرتشت و برخی دیگر به دوران پس از اسلام نسبت می‌دهند.

بر اساس روایات تاریخی به‌جای‌مانده، حداقل از زمان سلسله هخامنشیان، مردم ایران آداب و رسوم نوروز را به جای می‌آورند. جالب است بدانید که با استناد به روایات تاریخی معتبر، کوروش دوم، در سال 538 پیش از میلاد، نوروز را به‌عنوان یک جشن ملی شناخت. او در این روز برنامه‌هایی همچون ترفیع سربازان، پاک‌سازی اماکن عمومی و خانه شخصی خود را اجرا می‌کرد. با در‌نظر‌گرفتن همین روایات، می‌توان نتیجه گرفت که پاکیزگی اصل اول عید نوروز باستانی است. از دیرباز چنین رسم بوده که در وهله اول روح و دل خود را از همه آلودگی‌ها پاک کنیم. همه کینه‌ها را از دل بیرون بریزیم و با دیگران مهربان باشیم. برای گناهان خود از درگاه خداوند طلب بخشش کرده و لباس پاکیزه بپوشیم و خانه خود را از آلودگی‌ها پاک کنیم.

در کنار اصل اساسی و مهم نوروز، آداب و رسوم دیگری نیز به‌تدریج به وجود آمدند. به‌عنوان مثال در راستای بیرون‌کردن کینه‌های قدیمی از دل‌ها، صله‌رحم شکل گرفت. چنین رسم شد که همه به دیدار آشنایان و بزرگان خاندان بروند. با کودکان مهربان باشند و به آن‌ها عیدی بدهند. خانه خود را با گل و سبزه آراسته کنند. پیش از تحویل سال نو هرگونه آلودگی و ناپاکی را از خود دور کنند و… . در حال حاضر آداب و رسوم متعددی در ارتباط با عید نوروز وجود دارد.

آداب و رسوم کلی نوروز

ایران کشوری بزرگ و چند ملیتی است. اقوام مختلف ترک، کرد، لر، بلوچ، گیلک و غیره در ایران زندگی می‌کنند؛ اما همه این اقوام جزئی از بدنه اصلی ایران هستند. همه ما به‌نوبه خود آداب و رسوم نوروز را به‌جای می‌آوریم؛ اما همان طور که می‌دانید، آداب و رسوم در اقوام مختلف، متفاوت هستند. با وجود این، آداب و رسوم اصلی نوروز را می‌توان اصلی ثابت دانست که اقوام مختلف فقط در جزئیات کوچک آن با هم تفاوت دارند.

• خانه‌تکانی

خانه‌تکانی یکی از معروف‌ترین بخش‌های مراسم نوروز به حساب می‌آید. جالب است بدانید که این بخش مراسم نوروز، به دوران هخامنشی باز می‌گردد. حتی شخص کوروش نیز خانه خود را عاری از هرگونه آلودگی می‌کرد تا بهانه‌ای برای مردان ایرانی باقی نماند! مردم ایران باستان بر این باور بودند که در لحظه تحویل سال، باید هرگونه آلودگی از خانه‌ها پاک شود. وجود گردوخاک یا حتی لباس چرک در لحظه سال نو باعث می‌شود تا لکه‌ای سیاه در سال جدید باقی بماند.

• سفره هفت‌سین

در سفره‌ هفت‌سین، هفت عنصر که با «س» شروع می‌شود، وجود دارد. هر یک از این عناصر، نمادی خاص هستند و فلسفه ویژه‌ای دارند. سمنو نشانه برکت، سیر نشانه سلامتی، سرکه نماد پاکی، سنبل نماد طراوت، سکه نماد ثروت، سیب نماد سلامتی و سبزه نیز نشانه طبیعت و طراوت محسوب می‌شود. هیچ‌کس نمی‌داند سفره‌ هفت‌سینی که امروز شاهد آن هستیم، چطور به وجود آمده است؛ اما همه ما برای لحظه تحویل سال نو، این سفره را تزئین می‌کنیم. البته روی این سفره، چیزی که شبیه نماد سال باشد هم قرار می‌دهند. برای مثال عروسک یا شمعی از حیوان آن سال قرار می‌دهند.

سبزی‌پلو با ماهی

یکی از بخش‌های عید نوروز در تمام ایران، سبزی‌پلو با ماهی است. بسیاری از مردم شب تحویل سال نو، سبزی پلو با ماهی درست می‌کنند؛ اما آیا می‌دانید دلیل این کار چیست؟ جالب است بدانید که قدمت سبزی پلو با ماهی به دوران گذشته و روایات افسانه‌ای باز می‌گردد. مردم طبخ سبزی پلو با ماهی را به داستان حضرت سلیمان و انگشتر گم‌شده او نسبت می‌دهند. بر اساس روایات تاریخی، در ایام نوروز بود که سلیمان انگشتر گم‌شده خود را از شکم یک ماهی پیدا کرد. به همین مناسبت، مردم ما نیز همه‌ساله در شب نوروز سبزی پلو با ماهی تهیه می‌کنند تا همانند سلیمان، کامروا و خوشبخت شوند.

• چهارشنبه‌سوری

چهارشنبه سوری نیز یکی از رسوم ویژه نوروز به حساب می‌آید. در شهرهای مختلف کشور، این مراسم را به شکلی خاص اجرا می‌کنند؛ اما آتش‌بازی عضو مشترک این مجموعه است. بسیاری از مورخان، قدمت شب چهارشنبه‌سوری را به دوران زرتشت نسبت می‌دهند. در آیین زرتشت، آتش نماد پاکی است. آن‌ها با آتش گناهان خود را می‌سوزاندند. در این شب، مردم آتش درست می‌کنند و از روی آن می‌پرند. با این کار از آتش انرژی می‌گیرند و زردی و بیماری خود را به آن می‌دهند.

این مراسم در شهرهای مختلف با اشکال متفاوتی مثل قاشق‌زنی، چارقد اندازی و غیره انجام می‌شود. در این شب همه اعضای خانواده، در خانه بزرگ خاندان کنار هم جمع می‌شوند. برخی از خانواده‌ها رسم دارند تا در شب چهارشنبه‌سوری آش درست کنند و آجیل مشکل‌گشا بخورند. شب چهارشنبه‌سوری یکی از مهم‌ترین بخش‌های نوروز به حساب می‌آید.

آداب و رسوم نوروز در استان‌های ایران

همان طور که اشاره کردیم، آداب و رسوم عید نوروز در شهرهای مختلف کمی با هم تفاوت دارد. دانستن آداب و رسوم نوروزی در اقوام مختلف می‌تواند بسیار جذاب و هیجان‌انگیز باشد. به همین خاطر قصد داریم تا شما را با آداب و رسوم مختلف شهرهای متفاوت ایران در عید نوروز آشنا کنیم.

آداب و رسوم نوروز در تهران

در وهله اول بهتر است درباره «حاجی فیروز » با شما صحبت کنیم. از گذشته تا به امروز، همه‌ساله نزدیک به ایام عید، می‌توانید حاجی فیروز را در خیابان‌های تهران مشاهده کنید. حاجی فیروز همانند بابانوئل برای کریسمس، نمادی از نوروز در پایتخت به حساب می‌آید.

از حدود یک هفته مانده به عید، افرادی با لباس‌های قرمز، صورت خود را سیاه می‌کنند و همراه با ساز، انواع اشعار سنتی را می‌خوانند. آن‌ها اشعاری جذاب و کوچه‌بازاری مثل «ارباب خودم سامیلی علیکم، ارباب خودم یه نگاه به ما کن» را می‌خوانند و مردم را شاد می‌کنند. چنین مرسوم است که مردم به آن‌ها کمک مالی می‌کنند. به همین خاطر این رسم کمکی به قشر ضعیف جامعه نیز خواهد کرد.

در تهران نیز همانند هر شهر دیگر، در شب عید اعضای خانواده در یک خانه دور سفره جمع می‌شوند. معمولاً تمام مردم تهران، شب عید سبزی‌پلو با ماهی یا رشته پلو درست می‌کنند. سبزی‌پلو که یک غذای سنتی برای شب عید است؛ اما رشته ‌پلو با خرما یا کشمش، غذای مخصوص مردم تهران محسوب می‌شود. رشته پلو به دست بزرگ خانواده کشیده می‌شود. مردم تهران اعتقاد دارند که با چنین کاری، رشته کار و مشکلات به دست بزرگ خانواده حل می‌شود.

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان شرقی

یکی از رسوم جالب مردم آذربایجان شرقی، مربوط به شب چهارشنبه آخر سال است. مردم آذربایجان شرقی این شب را به نام «چرشنبه خاتون» می‌شناسند. در روستاهای آذربایجان شرقی، زنان در آخرین چهارشنبه سال، بالای اجاق خوراک‌پزی خود، شکل زنی زیبارو را ترسیم می‌کنند. سپس زیر آن شانه و آینه می‌گذارند. آن‌ها بر این باور هستند که چرشنبه خاتون می‌آید و با این آینه و شانه، موهای خود را شانه می‌کشد. آن‌ها با این کار به بارور شدن زمین کمک می‌کنند.

صبح پس از چرشنبه خاتون، مردم محلی کوزه‌ها را آب می‌کنند و بر زمین می‌ریزند. حین آبیاری زمین، شعر « آتیل ماتیل چرشنبه، بختیم آچیل چرشنبه» را می‌خوانند. برخی دیگر با مقداری آب، سماور خانه خود را روشن می‌کنند. بعضی دیگر نیز صبح آن روز خمیر نان درست می‌کنند و نان می‌پزند. همه این کارها دلالت بر برکت و باروری زمین دارد. رسوم شب چهارشنبه‌سوری در آذربایجان شرقی بسیار زیبا اجرا می‌شود. یکی از آداب جالبی که در این شب برگزار می‌شود، مراسم «شال اندازی» است.

در این مراسم، پسران جوان شالی را از سوراخ بالای بام به‌سمت پایین می‌انداختند. صاحب‌خانه در گوشه شال، مقداری آجیل و شیرینی می‌بست تا پسران آن را بالا بکشند. اگر جوانی عاشق دختری بود، شال را در خانه او می‌انداخت و آن را بالا نمی‌کشید. اگر خانواده دختر نیز با این وصلت موافق بودند، نشانه‌ به آن شال می‌بستند.

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان غربی

آداب و رسوم نوروز در آذربایجان غربی بسیار زیبا برگزار می‌شود. مردم آذربایجان غربی، رسومی بسیار متفاوت با سایر مناطق ایران دارند. اهالی آذربایجان غربی، ماه اسفند را «آیئی» و هفته اول اسفند را «چیله قووان» می‌نامند. چیله قووان هفته‌ای است که چله زمستان را فراری می‌دهد. برخی این هفته را با نام یالانچی چهارشنبه یا همان چهارشنبه دروغین نیز می‌شناسند.

چهارشنبه دوم اسفندماه هم نامی اختصاصی دارد. مردم این چهارشنبه را «کوله چارشنبه» یا همان چهارشنبه کوتاه می‌نامند. سومین چهارشنبه، «موشتولوقچی چارشنبه» نام دارد. این چهارشنبه در حقیقت انگار پیام‌آور بهار است. شب آخرین چهارشنبه، مراسم خاصی در بین مردم آذربایجان غربی انجام می‌شود. آن‌ها لباس‌های تمیز و نو بر تن می‌کنند. سپس در صبح آن روز کوزه‌ای نو را پر از آب کرده و با آن چای صبحانه را درست می‌کنند. آن‌ها بر این باور هستند که با این کار بختشان در سال جدید خیر و نیکو خواهد بود.

مراسم شال اندازیار نیز جزء مراسم مخصوص مردم این منطقه به حساب می‌آید. این مراسم مخصوص باز‌شدن بخت دختران جوان بود. دختران گوشه چارقد خود را گره می‌زدند و از اولین رهگذر می‌خواستند تا آن را باز کند.

آداب و رسوم نوروز در کرمان

مردم عزیز کرمان در شب تحویل سال، آش رشته می‌پزند. آن‌ها نیز همانند مردم پایتخت بر این باور هستند که با این کار، رشته از کارشان باز می‌شود. همواره بزرگ خانواده آش می‌پزد و پدر خانواده آن را برای بچه‌ها سرو می‌کند. در واقع با این کار احترام خود را به بزرگ خاندان نشان می‌دهند. همچنین با این رسم ساده و زیبا، شب سال تحویل همه اعضای خانواده کنار یکدیگر جمع می‌شوند.

مردم کرمان علاوه بر آش رشته، انواع شیرینی‌های سنتی منطقه خود، همانند کلمپه و کماچ را نیز برای روز عید می‌پزند. معمولاً هرکس شیرینی عید خود را خودش تهیه می‌کند و به‌ندرت آن را از قنادی‌ها می‌خرند. از طرف دیگر همانند سایر نقاط کشور، در روز 13 بدر، مردم سبزه‌های خود را در طبیعت رها می‌کنند. با این کار در سال جدید بلا را از خانه خود دور خواهند کرد. همچنین در برخی مناطق کرمان چنین رسم است که با گلاب و زعفران، بر ظرفی دعای تحویل سال را می‌نویسند. سپس در آن شربتی شیرین درست می‌کنند. هر یک از اعضای خانواده، جرعه‌ای از آن را می‌نوشد تا در سال جدید سالم  و پرانرژی باشد.

آداب و رسوم نوروز در چهارمحال بختیاری

برخلاف شهرهای دیگر که در آن‌ها چهارشنبه آخر سال در رسوم نوروز بسیار اهمیت دارد؛ مردم چهارمحال بختیاری به شنبه اول سال اعتقاد دارند. مراسمی با نام «شنبه گردش یا شنبه گردی » در بین مردم چهارمحال وجود دارد. طی این مراسم در اولین شنبه سال جدید، مردم چهارمحال به دل طبیعت می‌زنند، به‌دنبال گیاهان خوراکی می‌گردند و آن‌ها را می‌چینند. این کار بیشتر مخصوص زنان و کودکان است. آن‌ها با انجام این کار، پلیدی را از مزارع خود دور می‌کنند. دختران جوان نیز به همراه خانواده خود روانه طبیعت می‌شوند. آن‌ها برای گشایش بخت خود، سبزه گره می‌زنند. این مراسم هنوز هم با جدیت کامل اجرا می‌شود.

آداب و رسوم نوروز در زنجان

مردم عزیز زنجان نیز رسم بسیار جالبی در نوروز دارند. آن‌ها در روزهای پیش از نوروز، به دشت و کوهستان می‌روند و با خود سنگ گچ سفید می‌آورند. آن‌ها این سنگ را پودر کرده و با آب مخلوط می‌کنند. سپس از آن برای رنگ‌کردن دیوارهای کاه‌گلی استفاده می‌کنند. پس از آن، خاک زرد را بر روی آتش قرار می‌دهند تا قرمز شود. سپس با دست و با استفاده از این خاک بر روی دیوار تصویر گل و درخت می‌کشند. آن‌ها با این کار شهر خود را برای ورود بهار آماده می‌کنند. برخی مردم محلی بر این باور هستند که با انجام این کار سال شاد و سلامتی خواهند داشت.

آداب و رسوم نوروز در فارس

مردم فارس مردمی خوش‌ذوق با روحیه لطیف هستند. همه ما شیراز را به شهر بهارنارنج می‌شناسیم. جالب است بدانید که مردم فارس در نزدیکی عید نوروز، برای درخت نارنج عروسی می‌گیرند. شاید این موضوع کمی عجیب باشد؛ اما آن‌ها با این کار به استقبال بهار می‌روند. آن‌ها روی درخت نارنج تور می‌اندازند و بر سر آن نقل می‌ریزند. در این مراسم مردم محلی ساز می‌زنند و اشعار سنتی می‌خوانند. آن‌ها اعتقاد دارند که با این کار درخت بار بیشتری می‌دهد.

از طرف دیگر پخت سمنو نیز جزء آداب مخصوص مردم فارس در نوروز است. آن‌ها در ابتدای بهار یا شب تحویل سال، سمنو می‌پزند. سمنو از گندم تهیه می‌شود. به همین خاطر سمنو را نمادی از برکت، خیر و سلامتی می‌دانند. پخت سمنو در خانه بزرگ‌تر خانواده انجام می‌شود و همه اعضا برای سلامتی از آن میل می‌کنند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان شمالی

«کوزه شکنی» یکی از معروف‌ترین مراسم و آداب نوروز در خراسان شمالی محسوب می‌شود. آن‌ها در این مراسم، مقداری آب در کوزه می‌ریزند و درون آن سکه می‌اندازند. سپس یکی از اعضای خانواده، کوزه را از پشت‌بام به پایین می‌اندازد. معمولاً پسر ارشد خانواده این کار را انجام می‌دهد. شکستن کوزه نماد از‌ بین‌رفتن آلودگی‌هایی است که در یک سال در خانه مانده بودند. همچنین با آب و سکه، ثروت، برکت و سلامتی را به خانه خود دعوت می‌کنند.

البته در گذشته در کنار این مراسم، مردم به سراغ ظروف مسی خود می‌رفتند. ظروف مسی در طول یک سال تغییر رنگ می‌دهند و جرم می‌گیرند. به همین خاطر آن‌ها را نمادی از آلودگی می‌دانستند. پس این ظروف را به مسگرها می‌دادند تا سفید شوند. با این کار آلودگی را از خانه خود دور می‌کردند.

آداب و رسوم نوروز در قوچان

قوچان جزئی از خراسان رضوی به حساب می‌آید؛ اما آداب و رسومی متفاوت دارد. مردم قوچان 17 روز پیش از آمدن بهار، به دشت و صحرا می‌روند. آن‌ها سنگی را در محلی خاص قرار می‌دهند. سپس بعد از گذشت حدود 1 یا 2 هفته به سراغ همان سنگ می‌روند. اگر زیر سنگ گیاهی روییده باشد یا حشره‌ای به چشم بخورد، نشانه آن است که سالی پربرکت خواهند داشت.

مردم قوچان در شب چهارشنبه‌سوری، «آش هفت رنگ» می‌پزند. در این آش باید هفت ماده اولیه مثل عدس، نخود، لوبیا، سبزی و غیره وجود داشته باشد. پس از آنکه آش پخته شد، درون آن یک مهره می‌اندازند. مهره در ظرف هرکس بیافتد، آن فرد سال خوبی خواهد داشت. همچنین 2 روز مانده به شب عید، مردم قوچان به یاد درگذشتگان، شیر برنج درست کرده و آن را خیرات می‌کنند. به همین خاطر 2 روز مانده به عید را روز اموات یا عرفه می‌نامند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان رضوی

در خراسان رضوی مردم پیش از تحویل سال شیر می‌خورند. شیر به نوعی نمادی از برکت و سلامتی محسوب می‌شود. از طرف دیگر مردم خراسان رضوی هنگام نشستن دور سفره هفت‌سین، چند دانه برنج یا چند سکه در دست می‌گیرند. با این کار برکت و ثروت را به خانه خود دعوت می‌کنند. یکی از آداب و رسوم جالب مردم خراسان رضوی، پخت کوکو سبزی در شب سال نو است. آن‌ها یک عدد نخود در مواد اولیه کوکو سبزی قرار می‌دهند. این نخود در لقمه هر کس که باشد، سال خوشی خواهد داشت.

برخی از خانواده‌های خراسانی، شب سال نو آش رشته درست می‌کنند. حین هم‌زدن آش، اعضای خانواده کنار یکدیگر جمع می‌شوند. هر یک از اعضای خانواده، دعایی خیر می‌کند و آش را هم می‌زند. سپس همه با هم این آش را میل می‌کنند. برخی دیگر با ترکیب گلاب و زعفران و با استفاده از خلال دندان، روی یک ظرف نسبتاً بزرگ، سلا‌های قزآنی را می‌نویسند. سپس درون ظرف آب ریخته و آن را تکان می‌دهند تا ادعیه داخل آب حل شوند. بعد این آب را به نیت خیر و سلامتی می‌نوشند.

آداب و رسوم نوروز در خراسان جنوبی

آداب و رسوم نوروز در خراسان جنوبی، بی‌شباهت به آداب و رسوم خراسان شمالی و خراسان رضوی نیست. در این منطقه نیز مردم کوکوسبزی درست می‌کنند و در کنار یکدیگر، سمنو می‌پزند؛ اما یکی از بخش‌های مراسم نوروز در خراسان جنوبی، با سایر قسمت‌های خراسان تفاوت دارد. مردم خراسان جنوبی در ایام نوروز، برای عروس عقدکرده خود، هدایای مختلف ارسال می‌کنند. خانواده عروس نیز در جواب، خانواده داماد را برای صرف نهار یا شام به خانه خود دعوت می‌کنند. این روند باعث تقویت رابطه بین دو خانواده خواهد شد.

آداب و رسوم نوروز در گیلان

گیلانی‌ها مردمی خوش‌ذوق و شاد هستند و همانند سایر شهرهای ایران، برای نوروز سفره‌ هفت‌سین می‌چینند. مردم گیلان شیرینی‌ها و حلواهای مخصوص به خود دارند. هر خانواده نیز این شیرینی‌ها را برای سفره هفت‌سین و پذیرایی از مهمانان تهیه می‌کند. به همین خاطر نزدیک به شب عید، در کوچه‌پس‌کوچه‌های سنتی گیلان، بوی خوش شیرینی می‌پیچد.

«خوشقدم» یکی دیگر از رسوم سنتی مردم گیلان در نوروز است. خوشقدم اولین فردی است که صبح نوروز، بعد از تحویل سال، همراه با قرآن، آب و شاخه گل به خانه کسی می‌رود. خوشقدم ابتدا کمی آب در پاشنه درب خانه می‌ریزد. سپس گل‌ها را در گلدان روی سفره‌ هفت‌سین قرار می‌دهد و به اعضای خانواده مبارک‌باد می‌گوید. سپس چند سکه برای شگون به صاحب‌خانه می‌دهد و به جای آن شیرینی می‌گیرد. این یک رسم بسیار زیبا در میان مردم گیلان است.

همچنین در ایام نوروز می‌توانید شاهد مراسم «نوروزخانی» در گیلان باشید. نوروزخانی نوعی مراسم سنتی در میان مردم گیلان است. معمولاً در هر محله و روستا، فردی خوش‌صدا در کوچه و خیابان آوازهای گیلکی مرتبط با نوروز را سر می‌دهد.

آداب و رسوم نوروز در یزد

رسوم مردم عزیز یزد، با سایر شهرهای ایران خیلی متفاوت نیست. آن‌ها بر سر سفره هفت‌سین، مقداری آرد گندم قرار می‌دهند. آرد گندم نشانه برکت است. از طرف دیگر، یزدی‌ها گل بیدمشک را نشانه ماه فروردین می‌دانند. به همین خاطر در کنار گل سمبل، این گل را نیز روی سفره هفت‌سین می‌گذارند. همچنین مردم یزد در آخرین شب سال، روی پشت‌بام خود آتش درست می‌کنند. بر اساس روایات مردم محلی، این کار برای ازبین‌رفتن سوز و سرمای زمستان است. آن‌ها به‌نوعی با انجام این کار به بهار خوش‌آمد می‌گویند.

آداب و رسوم نوروز در هرمزگان

هرمزگان یکی از زیباترین جزایر ایران است. مردم این جزیره آداب و رسوم خاصی دارند. این مسئله درباره عید نوروز نیز دیده می‌شود. پیش از عید، مردم هرمزگان شاخ گاو، گوش گوسفند و شتران خود را با گلگ رنگ می‌کنند تا ظاهری زیبا داشته باشند. گلگ نوعی خاک رنگی است که فقط در هرمزگان دیده می‌شود. اهالی هرمزگان این کار را 2 تا 3 روز پیش از عید انجام می‌دهند. زنان با همین خاک، بین دو ابرو خود را خال رنگی می‌گذارند. زنان خوش‌ذوق هرمزگان، از نقاب‌هایی زیبا و نو برای شب عید استفاده می‌کنند. به این ترتیب ظاهر شهر، حس‌وحال عید را به خود می‌گیرد.

پس از آن در روز اول عید، مردم کوزه‌های شکسته و حصیرهای کهنه خود را از خانه بیرون می‌اندازند. آن‌ها با این کار آلودگی را از خانه خود دور می‌کنند. «چیچکا» نیز یکی دیگر از آداب و رسوم نوروز در هرمزگان است. چیچکا به‌معنای قصه‌گفتن است. در این مراسم همه اعضای خانواده کنار یکدیگر جمع می‌شوند. سپس بزرگان خانواده، خاطراتی شیرین از دوران جوانی خود و یا داستان‌های افسانه‌ای را برای جوانان تعریف می‌کنند. این رسم به پیوند بین اعضای خانواده کمک می‌کند.

آداب و رسوم نوروز در لرستان

«باو نوروز» یکی از مراسم جالب مردم لرستان در ایام نوروز به حساب می‌آید. در این مراسم مردم لرستان در خانه خود را باز می‌گذارند. به این طریق به ورود بهار و نوروز خوشامد می‌گویند. مراسم باو نوروز در شب تحویل سال انجام می‌شود. اعضای خانواده دور سفره هفت‌سین می‌نشینند و در خانه را باز می‌گذارند تا باو نوروز وارد خانه آن‌ها شود. باو نوروز نیز برکت یک سال آینده را برای تمام اعضای خانواده همراه می‌آورد. اگر در خانه بسته باشد، باو نوروز پشت در می‌ماند و برکت از سفره آن‌ها خواهد رفت.

یکی از نکات جالب‌توجه درباره آداب و رسوم نوروز در لرستان، روز 14 بدر به‌جای 13 بدر است. مردم لرستان به جای روز سیزدهم نوروز، روز چهاردهم را برای طبیعت‌گردی انتخاب می‌کنند.

علاوه بر باو نوروز، مراسم «کوسه سوار یا ننه پیره» نیز در لرستان برگزار می‌شود. ننه پیره عامل سرمای شدید زمستان و مرگ در اثر سرما است. آن‌ها در این مراسم مردی بدون ریش را می‌آورند و از او سواری می‌گیرند. این مرد نمادی از ننه پیره است و با سواری‌گرفتن از او نشان می‌دهند که وی دیگر قدرتی ندارد.

آداب و رسوم نوروز در همدان

مردم عزیز همدان رسمی جالب با نام « کوسه و زن کوسه» دارند. این مراسم شباهت بسیاری به حاجی فیروز دارد. در این رسم، یک زن و مرد، نقش زن و شوهری چوپان را بازی می‌کنند. آن‌ها لباس‌های روستایی بر تن می‌کنند و با سازوآواز وارد خیابان‌ها می‌شوند. در روستاهای کوچک، کودکان پشت کوسه و زن کوسه شروع به حرکت می‌کنند. سپس در هر خانه که باز بود، همه وارد آن خانه شده و در آنجا به رقص و آواز مشغول می‌شوند. بسیاری از خانواده‌ها نیز از عمد در خانه خود را باز می‌گذارند تا آواز و شادی وارد خانه آن‌ها شود. پس از آن صاحب خانه به کوسه و زن کوسه پول و انواع هدایای نقدی و غیر‌نقدی کادو می‌دهد و آن‌ها را راهی خانه بعدی می‌کند.

کوسه و زن کوسه لباسی عجیب بر تن می‌کنند که با پوشیدن آن فقط چشم آن‌ها مشخص است. آن‌ها روی این لباس منگوله می‌دوزند و چوبی بلندی در دست می‌گیرند. این چوب «قورچنگ» نام دارد و دارای یک سر برجسته است. زن کوسه نیز دامنی کوتاه رنگارنگ با نام « تنبان قری» می‌پوشد.

مردم همدان همچنین پیش از نوروز، غذایی با نام «قوت خضر نبی» آماده می‌کنند. این غذا ترکیبی از نان خشک، پنیر، گردو و شیر است. مردم محلی بر این باور هستند هرکس که در شب سال نو این غذا را بخورد، خضر نبی بر او نظر خواهد کرد.

تا اینجا از فرهنگ ایرانی و آداب و رسوم شهرهای مختلف برایتان گفتیم. آداب و رسوم نوروز در شهر شما چطور است؟ اگر رسم جالبی از نوروز دارید که در این نوشته نیست، آن را به ما و سایر همراهان ره بال آسمان معرفی کنید. به نظر شما جالب‌ترین مراسم نوروزی برای کدام شهر است؟