استان اصفهان در طول تاریخ، همواره مرکز توجه حاکم‌های حکومت‌های مختلف بوده و به همین سبب جاذبه‌های تاریخی متعددی در آن جای گرفته‌اند؛ بنا‌ها و سازه‌هایی که هر‌کدام به نحوی هنر و معماری ایران را به رخ می‌کشند. قنات دو طبقه مون نیز از جمله سازه‌های شگفت‌انگیز و از جاهای دیدنی اطراف اصفهان است که در شهری کوچک به‌نام اردستان، واقع در استان اصفهان، قرار دارد. این قنات معماری حیرت‌انگیز و منحصر‌به‌فردی دارد؛ به‌طوری که توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. برای آشنایی بیشتر با این جاذبه منحصربهفرد تاریخی، همراه ما باشید.
قنات دو طبقه مون کجاست؟
قنات دو طبقه مون در محله‌ای با همین نام، واقع در شهر دلربای اردستان قرار دارد. اردستان شهری نسبتاً کوچک در شمال‌شرقی استان اصفهان است که به لطف داشتن تاریخی کهن و طبیعتی دل‌فریب، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی ارزشمندی درون آن به چشم می‌خورند.
معرفی قنات دو طبقه مون | از بی‌نظیر‌ترین و شگفت‌انگیز‌ترین قنات‌های تاریخی جهان
قنات مون را می‌توان به‌عنوان یکی از بی‌نظیر‌ترین قنات های ایران و جهان معرفی کرد. همچنین این قنات، تنها قنات دو طبقه در جهان است. طول قنات دو‌طبقه مون از مادر چاه تا مظهر، به ۳.۵ تا ۴ کیلومتر می‌رسد! در طول این مسیر، ۴۰ حلقه میل چاه به چشم می‌خورد. از حیرت‌انگیز‌ترین ویژگی‌های این سازه تاریخی این است که آب قنات بالا و آب قنات پایین روی هم حرکت می‌کنند، بی آنکه با یکدیگر ترکیب شوند! در‌واقع از آنجایی که دبی و سختی آب قنات بالایی با آب قنات پایینی متفاوت است، آب قنات رویی به آب قنات زیری نفوذ نمی‌کند. خوب است اشاره کنیم که آب قنات بالایی شیرین‌تر، سبک‌تر و خنک‌تر است؛ از‌این‌رو در گذشته از آب به‌عنوان آب شرب استفاده می‌شد. از سوی دیگر، دبی و سختی آب قنات پایینی بیشتر بوده و در مقایسه با آب قنات بالایی، گرم‌تر است.
از دیگر ویژگی‌های منحصربهفرد و جالب‌توجه قنات دو طبقه مون این است که اگر مسیر هر‌کدام از طبقات قنات، به هر دلیلی مسدود شود، آب آن طبقه به طبقه دیگر هدایت خواهد شد. در پایان خوب است اشاره کنیم که در این قنات تاریخی، رختشوی‌خانه فعالی وجود دارد که در گذشته رونق بسیاری داشت. همچنین در این سازه، آسیابی قدیمی نیز به چشم می‌خورد.
تاریخچه قنات دو طبقه مون | دو روایت تاریخی متفاوت
قدمت ساخت قنات دو طبقه مون، به دوران پیش از اسلام، باز می‌گردد. به بیان دقیق‌تر زمان ساخت این قنات را به دوران حکومت کیانیان و دوران حکومت اشکانیان نسبت می‌دهند؛ از‌این‌رو می‌توان گفت که این قنات بیش از ۸۰۰ سال قدمت دارد. در‌خصوص نحوه ساخت و بانی این سازه تاریخی ارزشمند، دو روایت متفاوت نقل شده است:
- در روایتی گفته می‌شود که بانی قنات مون «مقنی یزدی» بوده است. روایت می‌شود که وی شبی در خواب، صدای آب‌های زیر‌زمینی را می‌شنود؛ پس بلند می‌شود و اهالی منطقه را برای ساخت قنات فرا خوانده و راهنمایی می‌کند. بدین شکل، رشته اول قنات حفر و ساخته می‌شود. بعد از مدتی مقنی یزدی باز‌می‌گردد و متوجه می‌شود که حفر رشته اول برای استفاده از تمام آب‌های زیر‌زمینی منطقه کافی نبوده است؛ از‌این‌رو رشته دوم قنات را نیز حفر کرده و می‌سازد.
- در روایتی دیگر، ساخت قنات مون را به «کاوه آهنگر» زاده اردستان نسبت می‌دهند.
معماری قنات دو طبقه مون | از شاهکار‌های معماری کهن ایران
همان طور که گفتیم، قنات دو طبقه مون به دلیل معماری خاصی که دارد، جزو عجیب ترین جاهای دیدنی ایران شمرده می‌شود؛ اما به‌راستی راز معماری این قنات دو‌طبقه چیست؟
در ابتدا باید بگوییم که مادر‌چاه قنات به «چاه دوقلو» معروف است؛ چرا‌که در این محل دو میله چاه در کنار هم قرار دارند. مادر‌چاه از دو کانال موازی تشکیل شده که روی هم قرار گرفته‌اند. این کانال‌ها در چاه‌های عمودی مشترک هستند. این چاه دوقلو در کنار امامزاده اسماعیل قرار دارد. خوب است بدانید که عمق چاه رویی ۲۷ متر و عمق چاه زیری با در‌نظرگرفتن دهانه کوره قنات، ۳۱ متر است. در‌نتیجه به‌صورت کلی عمق مادر‌چاه به ۳۱ متر می‌رسد و در هر ثانیه ۶۰ لیتر آبدهی دارد.
مظهر (دهانه) قنات، در «محله مون» و میله‌های اولیه آن نیز در «محله محال» قرار دارند. در دهانه قنات نیز ابتدا آب قنات بالایی و سپس آب قنات پایینی پدیدار می‌شود. در این بخش آب هر‌دو قنات به ۳ قسمت تقسیم شده و قسمتی از آن به روستای «تلک آباد» می‌رود و از دو قسمت دیگر به‌منظور آبیاری مزارع و باغ‌ها استفاده می‌شود.
نکته دیگر در‌خصوص معماری قنات دو طبقه مون این است که برای حفر رشته دوم قنات، به‌منظور جلوگیری از حفر دو میل چاه در کنار هم، مسیری برای گذر آب از اطراف میل چاه اول ایجاد کرده‌اند. آب در این مسیر، میل چاه اول را به اندازه ۱۸۰ درجه دور می‌زند. سپس در ادامه مسیر آب، میل چاه را پایین برده و رشته دوم را حفر کرده‌اند. این کار علاوه بر جلوگیری از حفر دو میل چاه در کنار هم، سبب شد تا برای حفر رشته دوم خاک‌برداری کمتری صورت گرفته و فرآیند آن ساده‌تر شود.
ثبت قنات دو طبقه مون در یونسکو | افتخاری دیگر برای ایران
در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که در ژانویه ۲۰۱۶، در شهر استانبول برگزار شد، نام قنات دو طبقه مون به‌همراه ۱۰ قنات تاریخی دیگر، به‌عنوان بیستمین اثر ایران، در فهرست میراث جهانی درخشید. نام قنات‌های ایران به دلیل دارا بودن دو معیار فرهنگی مهم، شامل «گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی» و «نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد»، که جزو ۶ معیار فرهنگی یونسکو هستند، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. خوب است اشاره کنیم که تمامی ۱۱ قنات تاریخی ایران، از جمله قنات دو طبقه مون، به‌لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این قبیل، خاص و بی‌همتا هستند.
جاهای دیدنی نزدیک به قنات دو طبقه مون | لذت تماشای زیبایی‌های اردستان
همان طور که گفتیم، اردستان شهری کوچک و با‌صفا در استان اصفهان است که جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری در آن جای خوش کرده‌اند؛ از‌این‌رو آشنایی با دیگر جاذبه‌های این شهر که در نزدیکی قنات دو طبقه مون قرار دارند، خالی از لطف نیست.
مسجد جامع اردستان
فاصله مسجد جامع اردستان تا قنات مون: حدود ۱.۷ کیلومتر
آرامگاه امیر اویس (سنگ سفید)
آدرس: ایران، استان اصفهان، اردستان، محله محال، آرامگاه امیر اویس (سنگ سفید)
فاصله منطقه حفاظت شده کهیاز تا قنات مون: حدود ۲.۵ کیلومتر
مسجد تاریخی خسرو
آدرس: ایران، استان اصفهان، اردستان، خیابان قیام، کوچه داوودی، مسجد تاریخی خسرو
فاصله آتشکده مهر اردشیر اردستان تا قنات مون: حدود ۱.۴ کیلومتر
قلعه سنگ بست زواره
آدرس: ایران، استان اصفهان، اردستان، زواره
فاصله قلعه سنگ بست زواره تا قنات مون: حدود ۱۴.۹ کیلومتر
قنات ارونه
آدرس: ایران، استان اصفهان، اردستان، خیابان امام خمینی (ره) نزدیک پارک ملت
فاصله کاخ سرخان آباد تا قنات مون: حدود ۱.۴ کیلومتر
بهترین زمان بازدید از قنات دو طبقه مون | تجربه سفری دلپذیر در اردستان
به‌صورت کلی بهترین زمان سفر به شهر زیبای اردستان و بازدید از قنات دو‌طبقه مون، فصل بهار است. در این فصل طبیعت منطقه بیش از هر زمان دیگری، سر‌سبز و با‌صفاست. همچنین در این فصل شهر اردستان با آب‌و‌هوایی مطلوب و دلپذیر از میهمانان خود میزبانی می‌کند. از سوی دیگر خوب است اشاره کنیم که استان اصفهان در فصل بهار، میزبان گردشگران بسیاری است؛ از‌این‌رو اگر شلوغی شما را اذیت می‌کند، پیشنهاد می‌کنیم فصل پاییز را برای سفر به استان اصفهان و شهر اردستان انتخاب کنید.
| آدرس | ایران، استان اصفهان، شهر اردستان، خیابان شهید فائق، ابتدای کوچه نهضت |
| ساعات بازدید | ۲۴ساعته |
| هزینه بازدید | رایگان |
| مدت‌زمان پیشنهادی برای بازدید | بین ۲ تا ۳ ساعت |
مسیر دسترسی به قنات دو طبقه مون | راحت‌تر از تصور شما
برای دسترسی به قنات دو‌طبقه مون، ابتدا باید خود را به شهر اردستان برسانید. اگر مبدأ شما شهر اصفهان باشد، باید ۱۵۴ کیلومتر (۲ ساعت ۷ دقیقه) در جاده رانندگی کنید. پس از رسیدن به شهر اردستان، با راهنمایی گرفتن از مردم بومی یا نقشه‌های راهنما، خود را به خیابان شهید فائق و کوچه نهضت برسانید. در ابتدا کوچه نهضت اردستان می‌توانید از این جاذبه تاریخی ارزشمند بازدید کنید.
در این مطلب از مجله گردشگری ره بال آسمان، ضمن معرفی کامل قنات دو طبقه مون، به بررسی تاریخچه و معماری این سازه شگفت‌انگیز پرداخته، اطلاعات بازدید و راهنمای دسترسی به آن را در اختیارتان قرار داده و راجع‌به بهترین زمان سفر به اردستان و بازدید از این جاذبه سخن گفتیم. همچنین برای تجربه سفری دلپذیر‌تر در شهر زیبای اردستان، جاذبه‌های گردشگری نزدیک به قنات مون را نیز معرفی کردیم. اکنون نوبت شماست تا اگر اطلاعات بیشتری برای تکمیل این مطلب دارید، ما و مخاطبانمان را در بخش نظرات، از اطلاعات ارزشمند خود بهره‌مند کنید.
پرسش و پاسخ
قنات دو طبقه مون در محله‌ای با همین نام، واقع در شهر دلربای اردستان قرار دارد. اردستان شهری نسبتاً کوچک در شمال‌شرقی استان اصفهان است.
قدمت ساخت قنات دو طبقه مون، به دوران پیش از اسلام، به‌خصوص دوران حکومت کیانیان و دوران حکومت اشکانیان باز‌می‌گردد.
از جمله مهم‌ترین جاهای دیدنی اردستان که در نزدیکی قنات دو طبقه مون قرار دارند، می‌توان به مسجد جامع اردستان، منطقه حفاظت شده کهیاز، آتشکده مهر اردشیر اردستان، قلعه سنگ بست زواره و کاخ سرخات آباد اشاره کرد.
در‌خصوص نحوه ساخت و بانی این سازه تاریخی ارزشمند، دو روایت متفاوت وجود دارد. در روایتی گفته می‌شود که بانی قنات مون «مقنی یزدی» بوده است و در روایتی دیگر، ساخت قنات مون را به «کاوه آهنگر» زاده اردستان نسبت می‌دهند.
شما می‌توانید در تمام ساعات روز‌های هفته به‌صورت رایگان از قنات دو طبقه مون بازدید کنید.