هنر و معماری ایرانی از هر گوشه این آب و خاک پیداست؛ اما دیدن آن در دل کویر حال‌وهوای دیگری دارد. امروز پاشنه کفش‌هایمان را ورمی‌کشیم و به‌سمت کویر می‌رویم. مقصد ما بزرگ‌ترین باغ ایران در بین دوازده باغ بزرگ است، باغ شاهزاده ماهان. این باغ که شهرت جهانی هم دارد و سیزدهمین اثر تاریخی ایران در یونسکو است.
باغ شاهزاده ماهان کجاست؟
باغ شاهزاده ماهان در شهر ماهان است. این شهر در دامنه کوه‌های جوپار و پلوار در مرکز استان کرمان قرار دارد. از شهر ماهان تا این باغ فاصله چندانی نیست، حدو ۲ کیلومتر.
تاریخچه باغ شاهزاده ماهان | باغی قجری در کویر
-
سردار ایروانی محمد حسن خان
محمد حسن خان، سردار ایروانی، دستور ساخت باغ شاهزاده ماهان را داد. در زمان ناصر الدین شاه قاجار، محمد حسن خان حاکم یزد و کرمان بود. او به عمران و آبادانی منطقه توجه ویژه‌ای می‌کرد. او بود که دستور ساخت بناهایی مثل عمارت دیوانی یزد و سرای گنجعلی خان را هم داد. می‌گویند این فرمانده در ساخت باغ سردار تهران هم نقش داشت. از این بناها پیداست که محمدحسن خان در معماری خوش‌ذوق و صاحب سبک بوده است؛ اما متأسفانه عمر او به دیدن پایان ساخت‌وساز باغ ماهان قد نداد و این باغ مدت‌ها نیمه‌کاره ماند.
-
شاهزاده ماهان کیست؟
عبدالحمید میرزا ناصرالدوله همان شاهزاده ماهان معروف است. خانواده پدری‌اش از طایفه فرمانفرمایان بود و از سمت مادری هم با قاجار نسبت فامیلی داشت. او نوه دختری ناصرالدین شاه بود. عبدالحمید درسش را در دارالفنون تمام کرد و به درجه افسری در نظام رسید. بعد از خدمت‌های زیادش، ناصرالدین شاه او را حاکم شهر کرمان کرد.
او به‌خاطر حکومت بر کرمان و شهرهای اطراف که یکی از آن‌ها ماهان بود، به شاهزاده ماهان معروف شد. شازده ماهان در زمان حکومتش به این فکر افتاد تا باغ ماهان را تکمیل کند. او در ۱۱ سال این مجموعه را به شکل امروزی‌اش درآورد. به همین خاطر، به این باغ، باغ شاهزاده ماهان یا باغ شازده ماهان می‌گویند.
کاربرد باغ شازده ماهان | در مسیر راه ابریشم
قدیم‌ترها هر والی و حاکمی برای خودش باغی در جایی خوش آب‌وهوا داشت؛ اما باغ شازده ماهان ویژگی خاصی داشت که باعث شهرت و رونقش شد. ویژگی خاص باغ شاهزاده قرارگرفتن آن در کنار جاده ابریشم بود. در آن زمان که تاجرها پیاده از این مسیر کویری می‌گذشتند، باغ شازده برایشان امیدی در دل خشکی بود. تاجرها چند صباحی در باغ می‌ماندند و خستگی از تن می‌گرفتند. این سخاوت و آبادانی در کنار جاده ابریشم بود که باغ شاهزاده ماهان را سر زبان‌ها انداخت.
گذری بر معماری باغ شاهزاده ماهان | باغ سرای ایرانی
هر کشوری معماری خاص خودش را دارد و گاهی این معماری در بناهای خاصی برجسته‌تر می‌شود؛ مثلاً باغ‌های ایرانی مجموعه‌ای از ساختار هندسی، آب، کوشک میانی و درخت‌های اطراف هستند. در ادبیات فارسی هم می‌شود از این باغ‌ها سراغی گرفت. این‌ها همان باغ سرا، پردیس، فردوس، بوستان و… شاعرها و نویسنده‌ها هستند. باغ‌های ایرانی قدیمی ویژگی‌های معماری خاص خودشان را دارند، برای مثال:
- دیوارهای بلندی دارند؛
- در بیشتر این باغ‌ها جوی آبی روان است؛
- در مرکز آن‌ها عمارت‌های تابستانی و استخر می‌ساختند.
آب اساس اصلی این باغ‌هاست، به همین خاطر است که بیشتر آن‌ها را در مسیر قنات‌ها ساختهاند. ساخت اولین مجموعه از این باغ‌ها به زمان هخامنشیان برمی‌گردد. کوروش، باغ ایرانی پاسارگاد را با همین ویژگی‌ها ساخت. در دوره ساسانیان هم جلوی معبدها و کاخ‌ها را با جوی‌های آب و درخت فضاسازی می‌کردند. تصویرهایی که از طاق بستان به‌جامانده هم ویژگی‌های معماری باغ‌های ایرانی را نشان می‌دهد. این سبک معماری تا دوره اسلامی هم ادامه پیدا کرد. باغ شاهزاده ماهان را هم از همین سبک معماری الهام گرفته‌اند.
-
مصالح ساخت باغ شاهزاده ماهان
بنای باغ شازده ماهان را با آجر و اندود کاهگل ساختهاند. دیوارهای باغ را هم با اندود گل و طاق را با اندود گچ و کاشی پوشانده‌اند. حیاط را هم برای زیبایی بیشتر با سنگ و سمان سنگ‌فرش کرده‌اند. خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی برای حفظ این باغ تلاش می‌کند و این باغ هر چند سال یک بار مرمت می‌شود.
پارک مینیاتوری مشهد
مشخصه‌های باغ شاهزاده ماهان | شازده‌ای در قلب کویر
باغ ماهان یکی از باغ‌تخت‌های مشهور ایرانی است. باغ‌تخت‌ها باغ‌های شیب‌داری‌اند که فواره‌های آبشان پلکانی است. پلکانی‌بودن فواره‌ها از ویژگی‌های مهم این باغ‌هاست که توجه گردشگرهای خارجی را هم جلب می‌کند.
-
ورودی باغ شاهزاده ماهان
کرمان شهری کویری و خشک است. باغی سرسبز در تپه‌های کویری کرمان تضاد زیبایی است که آن را نمی‌شود هر جایی دید. ییلاق خوش آب‌وهوای ده بکری، کنار دشت گندم بریان یکی از همان منظره‌های ناب است. ورودی باغ نرسیده به سردر اصلی است. اینجا برای پارک ماشین‌هاست.
-
سردر باغ شاهزاده ماهان
سردر بزرگ در پایین‌ترین بخش باغ، از در ورودی پیداست که به آن سردرخانه می‌گویند. این سردر ۲ طبقه است و بلندایش به ۳ متر می‌رسد. سردر باغ شاهزاده ماهان برای خودش اثری هنری است. حتی اگر گرافیست نباشید، ترکیب رنگ کاشی‌های فیروزه‌ای و مشکی و سفیدش در کنار هم چشمتان را می‌گیرد. این کاشی‌ها طرحی زیبا از هنر و معماری ایرانی هستند. شاید جای خالی چند کاشی فیروزه‌ای توجهتان را جلب کند. این نقص هم داستان جالبی دارد.
-
داستان سردر
قدیمی‌ها می‌گویند صاحب‌های این باغ به مردم معمولی ظلم زیادی می‌کردند و مردم هم دل خوشی از آن‌ها نداشتند. معمار سعی داشت کاشی‌کاری طاق سر در باغ را تکمیل کند که خبر فوت میرزا عبدالحمید ناصر الدوله در شهر پیچید. معمار هم از شدت خوش‌حالی تغار گچش را محکم به دیوار کوبید و از آنجا فرار کرد.
-
طبقه‌های سردرخانه
طبقه اول
در انتهای راهروی کوچک سردرخانه، هشتی کوچک و سر بسته‌ای هست که بعد از آن نمای زیبای باغ خودنمایی می‌کند. چه دوربین همراهتان باشد چه گوشی، اینجا چند عکس برایتان ماندگار می‌شود. این زیبایی در دل کویر را با خودتان به خانه ببرید. حتماً تابلوی بی‌نظیری برای خانه می‌شود.
طبقه دوم
طبقه دوم سردر باغ شاهزاده ماهان ایوانی تماشایی است که از آن می‌شود دو منظره زیبا را هم‌زمان دید. تپه‌های کویری کرمان از یک طرف و درخت‌های بلند و جویبارها از طرف دیگر این منظره را تماشایی می‌کند. از اتاق‌های بالای سردر هم برای پذیرایی استفاده می‌کردند. باغ فقط همین ورودی را ندارد. در دو طرف باغ دو ورودی فرعی هم هست.
فضای داخلی باغ شازده ماهان | دلربایی طبیعت در قلب کویر
-
درخت‌ها
زیبایی نفس‌گیر باغ درست از همین جا شروع می‌شود. درخت‌هایی در دو طرف باغ که کنار هم سر به فلک کشیده‌اند. این درخت‌ها سال‌های زیادی است که مهمان سخاوت باغ شازده در دل کویرند. در این باغ درخت‌ها میوه هم کاشته‌اند.
-
فواره‌های باغ شاهزاده ماهان
شاید بخش فواره‌ها و استخرها از زیباترین بخش‌های باغ شازده ماهان باشد. صدای آب و خنکای نسیم تضاد کم‌نظیر باغ و کویر است. شاید دلتان خواست مثل حافظ چند لحظه‌ای کنار جوی بنشینید و گذر عمر را تماشا کنید. در تمام محوطه ۲ استخر هست، یکی در جلوی ورودی و یکی هم در قلب باغ و جلوی عمارت اصلی. بین این دو استخر ۱۲ سطح پلکانی ساختهاند که روی پله‌ها فواره‌های آب است.
-
سرچشمه آب جاری در باغ شازده
به این فکر کرده‌اید که این حجم از آب در دل کویر از کجا می‌آید؟ سرچشمه آب باغ شاهزاده ماهان کرمان برف‌های بلندی‌های جوپار است. رودخانه تیگران در این بلندی‌ها مسیرش به قنات تیگران را شروع می‌کند. آب تیگران از بخش بالایی وارد باغ می‌شود و بعد از گردش در باغ از جلوی ورودی با باغ وداع می‌کند. رود تیگران در ادامه مسیرش به روستای مقسم تیگران می‌رسد و از برکت کوه به کویر هم می‌بخشد.
-
سازوکار فواره‌ها
به‌خاطر شیب زمین و تفاوت بلندی زمین، آب به‌راحتی راهش را به پایین‌دست پیدا می‌کند. در آن زمان معمارها از این خاصیت باغ استفاده کردند و در هر سطح، فواره آبی ساختند. آن‌ها خمره‌هایی را مثل لوله‌های وصل‌به‌هم در هر حوضچه جاگذاری کردند. این خمره‌ها در هر سطح یک زانو دارد و آب را به سطح پایین‌تر هدایت می‌کند. این تکنیک ویژه برای هدایت آب، نبوغ و دانش ایرانی را ثابت می‌کند.
بالاخانه باغ شازده ماهان | شاه‌نشین باغ
از حیاط سنگ‌فرش شده باغ که بگذریم در بالاترین بخش عمارت، بالاخانه یا کوشک اصلی را ساختهاند. این عمارت محل اصلی سکونت صاحب باغ بود که به آن شاه‌نشین هم می‌گویند. عمارت شاه‌نشین یگانه بنای باغ است که از دیواره‌های اصلی باغ جداست. در جلوی عمارت شاه‌نشین استخر بزرگی با ۵ فواره هست که آب فواره‌ها به پاشویه سنگی می‌ریزد. جریان آب در ادامه مثل آبشار از سکوها سر به پایین می‌گذارد.
چند لحظه صبر کنید. صدای خنده حاکم و قلِ قلیان‌های چاق‌شده مهمان‌ها را از دل تاریخ می‌شنوید؟ اینجا نیز در قاب دوربینتان خوش می‌نشیند. شاید هم بخواهید برای عکاسی به بالا یا پایین‌ترین بخش باغ بروید و عکس‌هایی از پرسپکتیو باغ بگیرید. نشستن کنار استخر و گلدان‌های شمعدانی هم سوژه خوبی برای عکس‌هایتان می‌شود.
پشت بالاخانه باغ شاهزاده | باغ خلوت و خانه زعیم‌باشی
-
باغ خلوت
در پشت عمارت شاه‌نشین باغ دیگری است معروف به باغ خلوت. این باغ فضای خصوصی‌تری دارد. اگر به محوطه پشتی بروید آبراهه‌های باغ خلوت هم پیداست.
-
خانه زعیم‌باشی
پشت عمارت بالاخانه ساختمان دیگری است. این بنا خانه زعیم‌باشی است. از خانه زعیم‌باشی بخش پشتی عمارت بالاخانه هم دیده می‌شود. صاحب‌های اصلی باغ در زمان‌های خاصی از سال برای گشتوگذار به باغ می‌آمدند. در نبود آن‌ها زعیم‌باشی وظیفه محافظت از باغ را به عهده داشت. او تمام سال را در باغ زندگی می‌کرد.
خدمات باغ شاهزاده ماهان | انواع گوناگونی از امکانات رفاهی
-
رستوران عمارت اصلی
بعد از گردشی دل‌چسب در باغ، نوبتی هم که باشد نوبت غذاهای لذیذ است. در عمارت اصلی، رستورانی خصوصی‌‌برای گردشگران راه‌اندازی کرده‌اند که می‌توانید در آن غذاهای مختلف را امتحان کنید. این رستوران خدمات دیگری هم در اختیار مشتر‌ی‌هایش می‌گذارد، مثلاً اینترنت رایگان.
-
اقامتگاه باغ شاهزاده ماهان
می‌شود بیشتر از ۱ روز در این باغ گشتوگذار کرد. این باغ اقامتگاه شبانه دارد تا زندگی شبانه این باغ را هم تجربه کنید. اگر به هر دلیلی دلتان نخواست شب را در باغ شازده ماهان بگذرانید، شهر ماهان هم اقامتگاه دارد.
-
سرویس بهداشتی
در بخش بیرونی باغ، قبل از سردرخانه، سرویس بهداشتی هم هست.
-
سوغاتی کرمان
بخشی از عمارت شاه‌نشین را برای صنایع‌دستی کرمان و سوغاتی‌هایش در نظر گرفته‌اند. می‌توانید چرخی هم در این بخش عمارت بزنید و از خرید لذت ببرید.
بهترین زمان بازدید از این باغ تماشایی
باغ شازده ماهان در همه فصل‌ها دیدنی است. شب‌های گرم تابستان نشستن کنار حوض و فواره‌ها صفای خودش را دارد. تن‌پوش زمستانی باغ در زمستان هم دیدنی است. منتها بهتر است در این فصل سفرتان را به هفته‌های آخر موکول کنید. پاییز هم که باغ رنگ‌هایش را با کویر هماهنگ می‌کند و حتماً به لنز دوربینتان خوش می‌نشیند.
جاهای دیدنی در نزدیکی باغ شاهزاده ماهان
از دیگر جاهای دیدنی شهر ماهان آرامگاه شاه نعمت الله ولی است. این بنا بخش‌های مختلف و دیدنی زیادی دارد که دیدنش را به شما می‌سپاریم. از جاهای دیدنی کرمان هم چند تایش را می‌آوریم، گذرتان که به کرمان افتاد، فراموششان نکنید:
- بازار گنجعلی خان؛
- مسجد جامع کرمان؛
- گنبد مشتاقیه یا سه گنبدان قجری.
مسیر دسترسی به باغ شاهزاده ماهان
برای رسیدن به باغ شازده ماهان، هرجای ایران که باشیم، باید مسیر کرمان را پیش بگیریم. این باغ حوالی مرکز استان کرمان است. ۳۵ کیلومتر که در جاده کرمان به بم برانیم، در ۲کیلومتری شهر ماهان به دامنه کوه تیرگان می‌رسیم. از کرمان تا باغ نیم‌ساعتی راه در پیش داریم. تابلوها کمکمان می‌کنند؛ اما می‌توانیم چشمی هم به گوگل‌مپ داشته باشیم تا به مقصد برسیم.
| ساعات بازدید: | ساعات ۱۱ تا ۱۹ |
| هزینه ورودی: | - گردشگران داخلی: ۳هزار تومان - گردشگران خارجی: ۲۰هزار تومان |
| آدرس: | ۳۵کیلومتری جنوب غربی شهر کرمان و ۲کیلومتری شهر ماهان. |
تمام دانسته‌هایمان درباره باغ شازده ماهان را در اختیار شما گذاشتیم. اگر گذرتان به شهر ماهان افتاد، دیدن این باغ خالی از لطف نیست. ره بال آسمان را هم که به هم‌سفری بپذیرید خوش‌حال می‌شویم. اگر هم قبلاً مهمان این باغ بوده‌اید، از تجربه‌هایتان را در دیدگاه‌ها برای ما بنویسید.
در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهر کرمان و ۲کیلومتری شهر ماهان.
بله برای گردشگران ایرانی مبلغ ۳هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۰هزار تومان.
پاییز، بهار، تابستان و اواخر زمستان.
خیلی عالی و کامل و مفید. انشاءالله از این باغ و دیگر میراث گرانمایه ایرانزمین برای نسل‌های آینده خوب مواظبت شود.
سلام دوست عزیز، ممنونیم از نظرتون. به امید روزهای خوب و شیرین.
خواهشا اگه از زیبایی ها و تاریخ باغ شاهزده میگید از گربه و سگ و غذای مزخرف رستوران هم بگید. تعداد زیادی گربه و سگ خیشه دور تخت های غذاخوری هستند که صحنه چندش آوری رو به وجود میاره. از نظر بهداشتی در حد صفر هستند.غذایی که هم رستوران داره بسیار بسیار بده. پیشنهاد میکنم تو ماشین نون و پنیر بخورید تا اینکه تو رستوران باغ شازده غذا بخورید.
سلام دوست عزیز
ممنونیم برایانتقا تجربه‌تون و متأسفیم برای این موضوع. پیامتون رو همین جا می‌ذاریم که بقیه بخونن.