د علویان همدان مکانی دیدنی است که از گردشگری در آن سیر نمی‌شوید. خوشبختانه این گنبد در وضعیت مناسبی برای گردشگری قرار دارد. به همین دلیل گشت‌و‌گذار در این گنبد، گردشگران را به دوران دور تاریخ ایران می‌برد. همان‌گونه که از نام گنبد پیداست، دیرینگی آن به دوران علویان باز می‌گردد. این گنبد از آن دوران تاکنون جای خود را در دل همدانی‌ها باز کرده است. انصافاً باید گفت دیدنی‌های این گنبد به اندازه‌ای است که به‌راحتی نمی‌توان از کنار آن گذشت. در این مطلب اطلاعات جالبی درباره این گنبد آماده کرده‌ایم. در ادامه به معرفی گنبد می‌پردازیم و از وجه تسمیه آن می‌گوییم. سپس به جاهای دیدنی نزدیک گنبد اشاره می‌کنیم و نگاهی به اطلاعات گردشگری آن می‌اندازیم. به شما قول می‌دهیم با مطالعه این مطلب، گردشگری خاطره‌انگیزی را در گنبد علویان همدان تجربه خواهید کرد.
گنبد علویان کجاست؟
گنبد علویان در دل همدانی‌ها جا دارد. برای اثبات این ادعا کافی است نگاهی به مکان جغرافیایی این اثر تاریخی بیندازید. گنبدی که از آن صحبت می‌کنیم در چهارباغ علویان همدان جا خوش کرده است. این خیابان از محله امامزاده عبدالله همدان میگذرد. بسیاری از جاهای دیدنی همدان در این منطقه قرار دارد. برای نمونه می‌توان به موزه مشاغل سنتی اشاره کرد که فاصله چندانی با این گنبد ندارد. بقعه علویان به ایستگاه اتوبوس نیز بسیار نزدیک است. اگر با اتوبوس شهری قصد رسیدن به این گنبد را دارید، در ایستگاه باباطاهر از اتوبوس پیاده شوید. قرارگرفتن بقعه علویان در محله‌ای خوش‌مسیر باعث شده تا راننده‌های تاکسی همدان، آدرس این گنبد را مانند کف دستشان بلد باشند. کافی است سوار تاکسی شوید و از راننده درخواست کنید تا شما را به بقعه علویان همدان برساند. درباره مسیرهای دسترسی به بقعه علویان در انتهای این متن بیشتر صحبت خواهیم کرد.
معرفی گنبد علویان
همان‌گونه که می‌دانید مذهب شیعه جایگاه ویژه‌ای در ایرانیان دارد. پس از نفوذ اسلام به ایران، سلسله‌های مسلمان مختلفی بر سکوی قدرت نشستند. در این بین جالب است بدانید علویان، نخستین سلسله شیعی بود که هسته آن در شرق ایران شکل گرفت. از آنجایی که خلفای عباسی طاقت شکل‌گیری سلسله دیگری را نداشتند، کمر همت به نابودی علویان بستند. به همین دلیل علویان به شمال و شمال غربی ایران رفتند و حکومت خود را بنا گذاشتند. همدان، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های علویان در آن زمان به حساب می‌آمد. به همین دلیل آثار باشکوهی در آن دوران ساخته شد که بقعه علویان یکی از مهم‌ترینِ آن‌هاست.
از آنجایی که با بنایی به‌جای‌مانده از سلسله‌ای مذهبی روبه‌رو هستیم، بقعه علویان معماری اسلامی دارد. این بنا در طول تاریخ دستخوش ناملایمتی‌های بی‌شماری شد. خوشبختانه بقعه علویان از خشم مادر طبیعت و نبردهای خونین به سلامت گذر کرد تا جلوه‌ای از معماری باشکوه سلسله علویان را پیش روی ایرانیان امروز قرار دهد. بنای قدیمی که از آن صحبت می‌کنیم با گسترش همدان در بین ساختمان‌های کوچک‌و‌بزرگ جای گرفت. این شرایط از جایگاه این بنای قدیمی در دل همدانی‌ها چیزی کم نکرد. به همین دلیل پس از مدتی ساختمان‌های اطراف این بنا تخریب شد تا بقعه علویان جلوه بیشتری پیدا کند. بقعه علویان در ۱۳۱۰ به فهرست آثار ملی ایران راه پیدا کرد. از آن زمان به بعد این بقعه به یکی از جاهای دیدنی همدان تبدیل شد. به لطف این شرایط، گردشگری را سراغ نداریم که راهی همدان شود و گشت‌و‌گذاری جانانه در بقعه علویان نداشته باشد.
بقعه علویان در ۱۳۱۷ مرمت شد. در آن زمان سقفی از چوب و شیروانی برای این بقعه کشیدند تا در کنار استحکام، حس‌و‌حال قدیمی بقعه حفظ شود. از آن زمان به بعد، بقعه علویان چندین‌بار دیگر نیز مرمت شد. حفاظت بقعه علویان بر عهده سازمان میراث فرهنگی همدان است. این سازمان با کشیدن حصاری به دور بقعه، امنیت آن را تأمین کرده است. به لطف این شرایط بقعه علویان یکی از عمارتهای قدیمی غرب ایران است که وضعیت مناسبی برای گردشگری دارد.
وجه تسمیه گنبد علویان
همان‌گونه که می‌دانید، گنبدهای تاریخی ایران عموماً مکان دفن شخصیت‌های دینی به حساب می‌آیند. این شرایط درباره بقعه علویان نیز صدق می‌کند. با این حساب حتماً حدس زده‌اید که وجه تسمیه بقعه علویان به جایگاه شیعه در ایران باز می‌گردد. علاقه‌مندان آقا امام علی (ع) در همدان نیز همانند دیگر شهرهای ایران بی‌شمارند. دو تن از شخصیت‌های برجسته سلسله علویان در این مکان آرمیده‌اند. خاکسپاری این شخصیت‌های برجسته و علاقه اهالی همدان به امام علی (ع) باعث شد تا نام بقعه علویان برای این بنا انتخاب شود.
تاریخچه گنبد علویان همدان
گنبدی که امروزه مشاهده می‌کنید تفاوت اندکی با بقعه علویان در سال‌های بسیار دور دارد. دیرینگی این گنبد به روزگار پایانی سلجوقیان باز می‌گردد؛ در نتیجه می‌توان گفت بقعه علویان در سده ششم هجری ساخته شده است. در آن زمان این بقعه، دو گنبد بزرگ داشت. پس از گذشت سال‌ها، یکی از این گنبدها فرو ریخت. خوشبختانه گنبد دیگرِ آن در شرایط مناسبی قرار دارد. همان‌گونه که اشاره کردیم، دو تن شخصیت‌های مهم سلسله علویان در این مکان به خاک سپرده شدند. مدفن این شخصیت‌ها در سردابی زیر بنای فعلی گنبد واقع شده است. به دنبال این شرایط، بقعه علویان به مکانی برای رازونیاز همدانی‌ها با معبود تبدیل شد. بقعه علویان سلانه‌سلانه محبوبیت بیشتری پیدا کرد و نام آن در فرهنگ عامه همدان بر سر زبان‌ها افتاد. برای نمونه می‌توان به اشعار خاقانی اشاره کرد که وجه تسمیه این گنبد در آن خودنمایی می‌کند.
معماری گنبد علویان
کارشناسان میراث فرهنگی، معماری این گنبد را به سبک سلجوقی نسبت می‌دهند. بن‌مایه‌ای از معماری مغولی نیز در گوشه‌و‌کنار بقعه علویان مشاهده می‌شود. این بقعه با توجه به مصالح آن زمان، انصافاً زیبا و تماشایی ساخته شده است؛ در نتیجه می‌توان بقعه علویان را نمونه‌ای باشکوه از معماری سلجوقیان قلمداد کرد. به لحاظ طراحی می‌توان نمای بیرونی بقعه علویان را به گنبد سرخ مراغه شبیه دانست. گنبد سرخ مراغه، یکی دیگر از عمارتهای باشکوه باقیمانده از ایران قدیم به حساب می‌آید. به لحاظ نمای داخلی نیز بقعه علویان به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری سلجوقی شناخته می‌شود. نمای داخلی این بقعه تزئینات ساده، اما زیبایی دارد.
نمای بیرونی بقعه علویان
کارشناسان معماری ایران باستان شباهت‌هایی را میان طراحی نمای داخلی بقعه علویان و گنبد حیدریه قزوین پیدا کرده‌اند. بقعه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم، بنایی مکعبی‌شکل است که بر روی چهار ستون بنا شده. هر کدام از این ستون‌ها ۵.۹ متر ارتفاع دارند. قطر این ستون‌ها به دو متر می‌رسد. در منطقه شمالی این بقعه با طاق‌نمایی بزرگ روبه‌رو هستیم که ۱۰ متر ارتفاع دارد. داخل این طاق‌نما، قابی مستطیل‌مانند با حالتی برجسته تعبیه شده است. در ابتدای ورود به بقعه علویان باید از طاق بلندی با عرض ۶.۱ متر گذر کنید. بلندای این طاق، عظمت بقعه علویان را به رخ می‌کشد. در ابتدای ورودی گچ‌بری‌های برجسته با طرح لانه‌زنبوری مشاهده می‌شود. داخل این قسمت‌های لانه‌زنبوری نمادهایی از گل‌و‌بلبل طراحی شده است. در گوشه‌و‌کنار این عمارت آیه‌هایی از قرآن با خط زیبای کوفی خودنمایی می‌کند.
نمای داخلی گنبد علویان همدان
از نمای زیبای ورودی این بقعه که بگذریم، به قسمت غربی و شرقی می‌رسیم که در هر کدام دو طاق نمای بزرگ قرار گرفته است. برجسته‌کاری‌های آجری زیبایی درون این طاق‌نماها را مزین کرده است. کتبیه‌های آجری با خط کوفی نیز در قسمت‌های مختلف بقعه علویان مشاهده می‌شود. راه‌پله‌ای باریک در شمال شرقی این بقعه به شبستان راه پیدا می‌کند. این شبستان سقفی ۲.۱ متری دارد و برای رسیدن به کف آن باید ۷ پله به پایین بروید. دو طاق‌نما در قسمت‌های شرقی و غربی شبستان ساخته شده است. روی این طاق‌ها نیز گچ‌بری‌های زیبایی مشاهده می‌کنیم. چندین نورگیر در گوشه‌و‌کنار شبستان تعبیه شده است. به لطف این شرایط شبستان بقعه علویان نور مناسبی در طول روز دارد.
با پایین رفتن از پله‌های شبستان، به سرداب بقعه علویان می‌رسید. همان‌گونه که اشاره کردیم دو تن از شخصیت‌های معروف سلسله علویان در این سرداب به خاک سپرده شده‌اند. در این مکان شش حجره وجود دارد که با طاق‌هایی جناغی‌مانند پوشانده شده است. قبرهای قرارگرفته در این سرداب به شکل مکعب‌مستطیل ساخته شده‌اند و آجرهای فیروزه‌ای رنگی این قبرها را احاطه کرده است.
بهترین زمان بازدید از بقعه علویان
علاقه‌مندان به گردشگری در غرب ایران به‌خوبی می‌دانند که همدان، شهری چهارفصل برای گردشگری است. با این حال از آنجایی که بیشتر قسمت‌های ایران در بهار لباس سبز به تن می‌کند، سفر بهارانه را به همدان پیشنهاد می‌کنیم. این منطقه بهارهای دل‌انگیزی دارد و جان میدهد برای طبعیت‌گردی. جالب اینجاست تابستان‌های همدان نیز به‌اندازه‌ای گرم نمی‌شود که شرایط برای گردشگران دشوار باشد. با این حال در نظر داشته باشید که گردشگران داخلی و خارجی در تابستان هر سال راه همدان را در پیش می‌گیرند. تجربه ثابت کرده ماه‌های تیر تا شهریور به‌عنوان شلوغ‌ترین ماه‌های گردشگریِ همدان شناخته می‌شود. به پاییز که رسیدیم، همدان حس‌و‌حالی شاعرانه پیدا می‌کند.
اگر اهل مسافرت‌های پاییزی هستید و می‌خواهید در کنار دلدار خود سری به غرب ایران بزنید، پاییز زمان مناسبی برای سفر به همدان است. انصافاً باید گفت همدان زمستان‌های پربارشی دارد. دمای هوای این منطقه نیز سرد می‌شود. با این حال اگر سرمایی نیستید و از برف و باران استقبال می‌کنید، سفر زمستانه نیز در همدان حسابی به شما خوش میگذرد.
جاهای دیدنی اطراف گنبد علویان
علاقه‌مندان تاریخ ایران به‌خوبی می‌دانند که همدان، نخستین پایتخت پادشاهی ایران بوده است. برای تعریف از این شهر کافی است به این نکته اشاره کنیم که همدان یکی از باستانی‌ترین شهرهای دنیاست. امپراتوری ماد‌ها اولین پادشاهی بود که همدان را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد. آب‌و‌هوای خوش و مکان استراتژیک این منطقه نیز باعث شد تا پادشاهان هخامنش و اشکانی همدان را برای پایتخت تابستانی برگزینند. به لطف این شرایط در اطراف بقعه علویان تا دلتان بخواهد جای دیدنی وجود دارد. از آنجایی که گردشگری تمام‌عیاری را برای همراهان خود آروزمندیم، پیشنهاد می‌کنیم در کنار گشت‌و‌گذار در بقعه علویان، سری به دیگر جاهای دیدنی همدان بزنید.
آرامگاه ابوعلی سینا
ابوعلی سینا، پزشک ایرانی که شهرتی جهانی دارد در همدان آرمیده است. مکان دفن این پزشک مشهور اکنون به یکی از جاهای دیدنی همدان تبدیل شده است. آرامگاه ابوعلی سینا در یکی از میدان‌های اصلی همدان خودنمایی می‌کند. این آرامگاه در کنار محلی برای دفن این پزشک مشهور، کتابخانه و موزه باشکوهی نیز دارد. اگر به تاریخ ایران علاقه دارید و می‌خواهید به یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های ایران باستان ادای احترام کنید، حتماً در کنار گردشگری در بقعه علویان، راه آرامگاه ابوعلی سینا را در پیش بگیرید.
شهر باستانی هگمتانه
انصافاً باید گفت حیف است راهی همدان شوید و سری به شهر باستانی هگمتانه یا همان تپه هگمتانه نزنید. این شهر باستانی به اندازه‌ای ارزشمند است که آوازه آن بر سر زبان گردشگران بین‌المللی افتاده. شهر باستانی هگمتانه به لحاظ مکان قرارگیری در بافت قدیمی شهر همدان خودنمایی می‌کند. این شهر باستانی در خیابان اکباتانِ همدان قرار دارد. خانه کشیش گریگوری، مدرسه نور، کلیسای ارامنه انجیلی، موزه هگمتانه و کلیسای گریگوری اسپانوس از جاهایی است که در شهر باستانی هگمتانه با آن‌ها روبه‌رو می‌شوید. این منطقه به اندازه‌ای جای دیدنی دارد که دست‌کم باید نصف روز به گردشگری در آن مشغول شوید.
اطلاعات بازدید از گنبد علویان
درهای بقعه علویان از ۹ صبح تا ۵ پس‌از‌ظهر به روی گردشگران باز است. گشت‌و‌گذار در این عمارت تاریخی چیزی بین یک تا دو ساعت از زمان شما را می‌گیرد؛ در نتیجه پیشنهاد می‌کنیم گشت‌و‌گذار در بقعه علویان را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید تا فرصت کافی برای بازدید از دیگر جاهای دیدنی همدان داشته باشید.
| آدرس | شهر همدان، بلوار باباطاهر، خیابان چهار باغ علویان، نزدیک امامزاده عبداله |
| شماره تماس | ۰۸۱۳۲۵۲۳۰۴۶ |
| ساعات بازدید | ۹ تا ۱۷ |
| مدت زمان لازم برای بازدید | یک تا دو ساعت |
| هزینه بازدید | نامشخص |
مسیر دسترسی به گنبد علویان
هر زمان که در همدان هوای گشت‌و‌گذار در گنبد تاریخی علویان به سر شما زد، کافی است راه بلوار باباطاهر را در پیش بگیرید. از آنجایی که میدان امام خمینی، یکی از معروف‌ترین میدان‌های این شهر به حساب می‌آید، مسیر دسترسی به بقعه علویان از این میدان نیز بسیار خوش‌مسیر است. میدان امام خمینی در مرکز شهر قرار دارد و به بسیاری از جاهای دیدنی همدان نزدیک است. به میدان امام خمینی که رسیدید، راه میدان امامزاده عبدالله را در پیش بگیرید. این میدان به بلوار باباطاهر راه دارد. به میدان امامزاده عبدالله که رسیدید، مسیر سمت راست را دنبال کنید تا بلوار علویان پیش روی شما قرار بگیرید. در ابتدای این بلوار پس از حدود ۳۰۰ متر به بقعه علویان می‌رسید. این بقعه به اندازه‌ای تماشایی و بزرگ است که از فاصله‌ای دور خودنمایی می‌کند.
گنبد علویان همدان بی‌دلیل به یکی از بهترین جاهای دیدنی این شهر تبدیل نشده است. این گنبد گردشگران را به ایران چند صد سال پیش می‌برد و جلوه‌ای باشکوه از هنر همدانی‌های قدیم را پیش روی آن‌ها قرار میدهد. گنبد علویان به لحاظ مسافت نیز به شهر باستانی هگمتانه و آرامگاه ابوعلی سینا نزدیک است. امیدواریم اطلاعاتی که از بقعه علویان فراهم کردیم گردشگری در این گنبد را به خاطره‌ای خوش از سفر به همدان تبدیل کند. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های شیرینی از سفر به غرب ایران دارید، خواهشمندیم این اطلاعات را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.
گنبد علویان در شهر همدان و خیابان چهار باغ علویان واقع شده است. این گنبد فاصله کمی با امامزاده عبدالله دارد.
معماری سلجوقی مغولی برای ساخت گنبد علویان به کار گرفته شده است.
بهار، تابستان و پاییز زمان مناسبی برای گردشگری در گنبد علویان همدان است.
گنبد علویان از ۹ صبح تا ۵ پس‌از‌ظهر پذیرای گردشگران است.
شهر باستانی هگمتانه و آرامگاه ابوعلی سینا از جاهای دیدنی همدان است که فاصله کمی با گنبد علویان دارد.