خانه داروغه مشهد عمارتی دیدنی با تاریخچه‌ای کهن در دل خیابان‌های مشهد است. همان گونه که از نام آن پیداست، در روزگاران قدیم، داروغه شهر در این منزل زندگی می‌کرد. خراسان‌شناسان برجسته تاریخ ساخت خانه داروغه را به دوران قاجار نسبت می‌دهند. خانه‌ای که از آن صحبت میکنیم از آن زمان تاکنون همیشه در مرکز توجه قرار داشت. به لطف این شرایط در برابر سردوگرم زمانه سر خم نکرد و از زیبایی و شکوه این خانه چیزی کم نشد. داروغه شهر در این خانه برای خودش تابستاننشین، زمستان‌نشین، حمام اختصاصی، نانوایی و مطبخی بزرگ و حیاطی دلگشا داشت. از آنجایی که عمارت‌های قدیمی جایگاه ویژه‌ای در دل گردشگران استان خراسان رضوی دارد، در ادامه به خانه‌ای می‌‌پردازیم که داروغه مشهد در آن بر شحنه‌های شهر فرمان می‌راند.
خانه داروغه مشهد کجاست؟
جغرافیای مشهد، جغرافیای عشق است. در این شهر هر چقدر که به بارگاه امام رضا (ع) نزدیک‌تر می‌شوید، به همان اندازه بافت قدیمی مشهد بیشتر جلوه می‌کند. دلیل این امر کاملاً مشخص است، زیرا مرقد امام رضا (ع) در کانون شهرسازی قدیم مشهد قرار داشت. به همین دلیل بیشتر عمارت‌های قدیمی مشهد در همسایگی ضامن آهو قرار دارد. با این حساب کاملاً مشخص است داروغه شهر نیز مکانی نزدیک به بارگاه امام هشتم را برای زندگی انتخاب کند. این خانه در مشهدی که امروز می‌شناسیم با مشهد دوران قاجار فرق‌های زیادی پیدا کرده است. در آن زمان محله‌ای قبرمیر، یکی از محله‌های اعیان‌نشین‌های مشهد بود. داروغه خوش‌نشین شهر، این محله را برای زندگی انتخاب می‌کند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، عمارت داروغه در کوچه داروغه واقع در حوض مسگران در خیابان نواب صفوی مشهد قرار گرفته است.
قدمت خانه داروغه مشهد
در روزگاران قدیم زمانی که شمع حکومت قاجار رو به خاموشی گذاشته بود، پادشاه وقت فردی سخت‌گیر و منظم را به داروغگی مشهد انتخاب می‌کند. این فرد یوسف خان هراتی نام داشت. همان‌گونه که حتماً می‌دانید در آن زمان داروغه سمت مهمی در دستگاه حکومت شناخته می‌شد. به همین دلیل یوسف خان هراتی که از مال دنیا چیزی کم نداشت، فرمان ساخت عمارتی بزرگ با مساحتی حدود ۱۱۰۰ مترمربع صادر می‌کند. چاکران دربار، این فرمان را آویزه گوش می‌کنند تا بهترین معماران برای ساخت منزل داروغه استخدام شوند.
ماحصل این کار ساخت عمارتی وسیع می‌شود که نظیر آن در منطقه وجود نداشت. داروغه شهر می‌خواست با ساخت این خانه، توانگری خود را به اطرافیان ثابت کند و به قول قدیمی‌ها بگوید که تافته‌ای جدا بافته است. از طرف دیگر در آن زمان مراسم‌های مهم، جشن‌ها و رویدادهای ملی نیز در منزل داروغه برپا می‌شد. با این حساب داروغه به عمارتی بزرگ نیاز داشت تا در آن خوانی بزرگ بگستراند و میزبان اغنیای شهر باشد.
یوسف خان هراتی در مقام آخرین داروغه مشهد و اولین رئیس نظمیه بعد از مشروطه زندگی باشکوهی را در این خانه سپری کرد. از آنجایی که عمر فانی را پایانی است و شکاریم یک سر همه پیش مرگ، یوسف خان هراتی نیز پس از سال‌ها داروغگی، چهره در نقاب خاک کشید. آخرین داروغه مشهد دنیا را ترک گفت، اما عمارت بزرگی که به فرمان او ساخته شده بود، همچنان در محله قبرمیر باپرجا ماند.
وضعیت کنونی عمارت داروغه مشهد
این خانه نسل‌اندرنسل میان فرزندان و نوادگان دست‌به‌دست شد تا این که سرانجام در اواخر سال ۱۳۶۶ توسط ورثه به یکی از نمایندگان شهر میبدِ یزد فروخته شد. نزدیکی این عمارت به بارگاه امام هشتم باعث شد تا خانه در اختیار هیئتِ روستای شهیدیه یزد قرار بگیرید. برای چند سال میبدی‌ها از یزد به مشهد می‌آمدند و هیئت‌های باشکوهی در این مکان برگزار می‌کردند. اهمیت خانه داروغه در میان مشهدی‌ها کار را به جایی کشاند تا این خانه در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود. عمارت داروغه مشهد در سال ۱۳۹۱ در اختیار شهرداری مشهد قرار گرفت.
شهرداری برای مرمت خانه همت گذاشت و بودجه‌ای کلان خرج کرد. این عمارت اکنون مکانی قدیمی است که رنگ‌ولعاب دوران قاجار را دارد. زیبایی‌های عمارت داروغه مشهد، جایزه بهترین مرمت و نگهداری میراث فرهنگی یونسکو در آسیا و اقیانوسیه سال ۱۳۹۵ را از آن خود کرد. معماری زیبا و خاص و تاریخچه‌ای کهن، عمارت داروغه را به یکی از جاهای دیدنی مشهد تبدیل کرده است.
معماری خانه داروغه مشهد
برای شما گفتیم داروغه مشهد خانه‌ای با ۱۱۰۰ مترمربع مساحت داشت. با این حساب حتماً حدس زده‌اید که بیشترین قسمت این خانه را حیاط آن تشکیل می‌دهد. داروغه مشهد برای ساخت عمارت خود از معماران داخلی و خارجی کمک گرفت. به همین دلیل آثار معماران روس در طراحی این عمارت کاملاً مشهود است. این شرایط باعث شده تا به لحاظ طراحی با خانه‌ای متفاوت نسبت به دیگر عمارت‌های معروف مشهدی روبه‌رو باشیم. معماری روس در پله‌های ۲طرفه، تزئینات داخلی و تراس این خانه کاملاً مشهود است. البته از آنجایی که هنر نزد ایرانیان و بس، کاشیکاران ایرانی برای نمای این خانه سنگ‌تمام گذاشته‌اند و جلوه‌ای خاص به خانه داروغه داده‌اند. این خانه در ۲ طبقه ساخته شده که با توجه به زمان ساخت آن و مصالح موجود در دوران قاجار، دستاوردی چشمگیر در معماری به حساب می‌آمد.
در دنیای معماران به سبک‌و‌سیاق طراحی این عمارت، سبک «سه طرف ساخت»، گفته می‌شود. منظور از این معماری، قرار دادن ۲ واحد نشیمن جداگانه و یک واحد مخصوص غلامان و خدمتکاران در منزل است. این ۳ واحد از داخل به هم ارتباط دارند تا در شب‌های سرد نیازی به گذشتن از حیاط برای رسیدن به واحدها نباشد. از آنجایی که با عمارتی مرمت‌شده روبه‌رو هستیم، حال‌و‌هوای این خانه همانند روزهای قدیم حفظ شده است. به لطف این شرایط با پاگذاشتن در خانه، زندگی مردمان مشهد قدیم در ذهن گردشگران تداعی می‌شود. جالب است بدانید در کوچه داروغه، ۲ بنای قدیمی دیگر هم وجود دارد. جالب‌تر اینکه این ۲ خانه از داخل به عمارت داروغه راه دارند. این معماری باعث شده بود تا همسایه‌های دیواربه‌دیوار عمارت داروغه، بدون نیاز به عبور از کوچه سری به هم بزنند و از احوال یکدیگر باخبر باشند.
بخش‌های مختلف خانه داروغه مشهد
خانه‌های قدیم با منازل امروزی تفاوت‌های بی‌شماری دارد. این وضعیت درباره عمارت‌های از ما بهترانِ قدیم اهمیت بیشتری پیدا می‌کرد و داروغه‌ها برای خودشان برووبیایی داشتند. به همین دلیل عمارت داروغه مشهد بخش‌های مختلفی با کاربردهای متفاوت داشت. گشت‌و‌گذار در هر کدام از این بخش‌‌ها زمانی جالب‌تر می‌شود که اطلاعات کاملی از آنها داشته باشید. به همین دلیل خالی از لطف نیست اگر با هم ببینیم عمارت داروغه مشهد چه بخش‌های مختلفی دارد.
-
حیاط عمارت داروغه مشهد
حیاطِ بزرگ، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خانه‌های قدیمی بود. برای اثبات این ادعا کافی است نگاهی به حیاط بزرگ و دل‌باز عمارت داروغه مشهد بیندازید. با حضور در این حیاط، نمایی کامل از قسمت‌های مختلف خانه پیش روی گردشگران قرار می‌گیرد. حیاطی که از آن صحبت میکنیم سنگفرشی قدیمی دارد که مردمان روزگار قاجار بر آن پا گذاشته‌اند. ایرانی‌های قدیم رسم داشتند در وسط حیاط، حوض بزرگی قرار دهند. این رسم در عمارت داروغه هم به چشم می‌خورد. خدا را چه دیده‌اید، چه بسا همانند داستان‌ها، داروغه شهر در این حوض ماهی‌های قرمز می‌انداخته و گربه‌های محله هم به هوس شکار ماهی‌های قرمز امان فراشباشی را می‌بریدند. شاید هم این حوض همان حوضی است که گنجشکک اشی‌مشی را از نشستن بر لب آن منع کرده‌اند.
-
تابستاننشین خانه داروغه
شخص داروغه برای اینکه از گرمای تابستان در امان باشد، فرمان ساخت تابستان‌نشینی دلگشا را در این عمارت صادر کرد. این تابستاننشین طراحی زیبا و هوشمندانه‌ای دارد. در اتاق‌های این قسمت بادگیرهایی تعبیه شده تا ساکنان در روزها و شب‌های گرم تابستان در معرض خنکای نسیم باشند.
-
زمستان‌نشین عمارت داروغه مشهد
عمارت داروغه یکی از اولین بناهای قدیمی ایران است که به شومینه مجهز بود. به لطف این معماری، ساکنان این عمارت شب‌های سرد زمستان دور شومینه جمع می‌شدند و قصه امیر ارسلان نامدار تعریف می‌کردند. یکی دیگر از نکته‌های جالب در معماری قسمت زمستان‌نشین عمارت داروغه، طراحی پنجره‌های این قسمت است. این پنجره‌ها ۲ جداره طراحی شده‌اند تا جایی که ممکن است بیشتر جلوی ورود سرما به داخل گرفته شود.
ایوان‌های عمارت داروغه مشهد
خانه‌های قدیمی ایرانی به ایوان‌های بزرگ و خوش‌نما معروف است. این شرایط در عمارت داروغه مشهد به‌خوبی مشاهده می‌شود. در قسمت غربی عمارت، ایوانی بزرگ با ستون‌هایی بلند خودنمایی می‌کند. کاشی‌کاری‌های زیبایی در جلوی ایوان وجود دارد که اسما الهی روی آنها نقش بسته است. از این ایوان زیبا که بگذریم به بخش شمالی عمارت می‌رسیم که ایوان دیگری در آن به‌‌چشم‌می‌خورد. سقف این ایوان با ۴ ستون برافراشته شده است. آجرکاری زیبایی در این ستون‌ها خودنمایی می‌کند. اطراف ایوان هم پله‌هایی دایره‌ای شکل با نرده‌های فلزی زیبایی راه را به حیاط باز می‌کند.
-
سرداب اختصاصی خانه داروغه
خانه‌های قدیمی زیرزمین‌های بزرگی داشت که به آن سرداب می‌گفتند. همان‌گونه که از نام این مکان پیداست، در آن آب، میوه و خوراکی نگهداری می‌شد تا سرد بماند. عمارت داروغه هم سرداب بزرگی دارد که یکی دیگر از جاذبه‌های معماری این خانه به حساب می‌آید.
-
حمام اختصاصی عمارت داروغه مشهد
این روزها خانه‌ای را بدون حمام سراغ نداریم؛ اما روزگاران قدیم خبری از حمام اختصاصی در خانه‌ها نبود. مردمان مشهد قدیم برای شست‌وشو به خزینه می‌رفتند. داستان توبه نصوح از حکایات مولانا هم اشاره‌ای به خزینه‌های قدیمی دارد. در این بین از آنجایی که عمارت داروغه مشهد، یکی از به‌روزترین ساختمان‌های آن زمان بود، این عمارت حمام اختصاصی داشت. به لطف این حمام، ساکنان منزل بدون نیاز به حضور در گرمابه‌های عمومی، حمام می‌کردند و تمیز می‌شدند.
-
نانوایی و مطبخ خانه داروغه مشهد
اگر یادتان باشد گفتیم که داروغه مشهد مجالس بزرگی در این خانه ترتیب می‌داد. به همین دلیل در این منزل نانوایی و مطبخ بزرگی قرار دارد. آشپزهای این مطبخ غذای لازم برای پذیرایی از مهمان‌ها را می‌پختند. شاطر‌ها نیز با نان داغ و برشته مهمان‌ها را تحویل می‌گرفتند.
-
عکاسخانه و چایخانه داروغه
گشت‌و‌گذار در عمارت‌های قدیمی بدون عکس‌گرفتن لطفی ندارد. اینجاست که عکاسخانه‌ای با لباس‌های سنتی مشهدی و قجری در عمارت داروغه انتظار گردشگران را می‌کشد. در این عکاسخانه، می‌توانید خاطره حضور در عمارت داروغه مشهد را با عکس‌های زیبا و خاطره‌انگیز برای همیشه ماندگار کنید. پیشنهاد میکنیم پس از اینکه حسابی گوشه‌و‌کنار عمارت داروغه را دیدید، سری به چایخانه این عمارت بزنید. در این چایخانه با استکان‌های کمرباریک و قندپهلو از گردشگران پذیرایی می‌شود. چایی عمارت داروغه خوردن دارد و خستگی را از تن گردشگران بیرون می‌کند.
بهترین زمان بازدید از خانه داروغه مشهد
مشهد شهری زواری است که همیشه خدا زائر دارد. با این حساب از آنجایی که عمارت داروغه در همسایگی بارگاه امام رضا (ع) واقع شده، بهار و تابستان این منطقه حسابی شلوغ است. روستایی‌های خراسانی و باصفا، پس از برداشت محصول در پاییز هر سال راهی زیارت امام رضا (ع) می‌شوند تا ولی نعمت خود را شاکر باشند. انصافاً باید اعتراف کرد مشهد در زمستان کمی خلوت می‌شود. با این حساب از آنجایی که بازدید از عمارت داروغه ربط چندانی به آب‌و‌هوا ندارد و این مکان همیشه دیدنی است، بسته به برنامه مسافرتی خود بهترین زمان برای سفر به مرکز استان خراسان رضوی و بازدید از خانه های قدیمی مشهد انتخاب کنید.
جاهای دیدنی نزدیک خانه داروغه مشهد
بدون شک دیدنی‌ترین جای مشهد، بارگاه امام هشتم است. حرم آقا امام رضا (ع) فقط یک کیلومتر با عمارت داروغه فاصله دارد. خانه توکلی مشهد، یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد حدود ۸۵۰ متر از عمارت داروغه دورتر است. این خانه تا موزه آسمان قدس حدود ۴۷۵ متر فاصله دارد و در ۴۵۰ متری آرامگاه پیر پالان دوز قرار گرفته است. بازار عباس قلی خان، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای مشهد در فاصله ۳۰۰متری و مرکز خرید آرمان در فاصله ۱۰دقیقه‌ای از خانه داروغه واقع شده است. در نزدیکی این بازار می‌توانید از مدرسه عباس قلی خان مشهد که از یادگاری‌های به‌جامانده از عصر صفویه است نیز بازدید کنید.
اقامت در اطراف خانه داروغه
هتل درویشی مشهد، یکی از لوکس‌ترین هتل‌های شمال شرق ایران به حساب می‌آید. این هتل چیزی حدود ۱۰ دقیقه از عمارت داروغه دورتر است. به سلامتی تا دلتان بخواهد در اطراف حرم امام رضا (ع)، هتل و سوئیت وجود دارد. به این ترتیب با توجه به بودجه‌ای که برای سفر به مشهد کنار گذاشته‌اید، می‌توانید هتلی نزدیک به عمارت داروغه را انتخاب کنید.
آدرس خانه داروغه مشهد
مشهدگردها به‌خوبی می‌دانند که بیشتر خانه های قدیمی مشهد در نزدیکی بارگاه امام رضا (ع) قرار دارد. با این حساب برای گشت‌و‌گذار در عمارت داروغه مشهد سراغ محله نواب صفوی را بگیرید. اتوبوس‌های شهری در این منطقه ایستگاه دارند. راننده‌های تاکسی نیز این منطقه را مانند کف دستشان بلد هستند. پس از اینکه به نواب صفوی رسیدید، راه راسته حوض مسگران را دنبال کنید تا به کوچه داروغه برسید. در این کوچه، عمارت داروغه خودنمایی می‌کند.
| هزینه بازدید | ۳هزار تومان |
| ساعات بازدید | همه‌روزه از ۸ تا ۱۴ و از ۱۶ تا ۱۹ |
| آدرس | مشهد، خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه |
خانه داروغه مشهد سبک‌و‌سیاق زندگی قجری را در ذهن گردشگران امروزی زنده می‌کند. بازدید از این خانه تجربهای متفاوت نسبت به دیگر جاهای دیدنی مشهد است. امیدواریم اطلاعاتی که از این خانه با شما در میان گذاشتیم، گردشگری خاطره‌انگیزی را در این مکان برای شما به دنبال داشته باشد. در پایان پیشنهاد میکنیم اگر شما هم تجربهای سودمند یا خاطره‌ای جالب از گردشگری در مشهد دارید، این تجربه مفید و خاطره‌های خوش را در قسمت نظرات با ما و دیگر مخاطبان ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.
عمارت داروغه در کوچه داروغه واقع در حوض مسگران در خیابان نواب صفوی مشهد قرار گرفته است.
یوسف خان هراتی آخرین داروغه مشهد و اولین رئیس نظمیه بعد از مشروطه در سلطنت قاجار بود.
ایوان بزرگ، حیاطی دلگشا، تابستاننشین و زمستان‌نشین، چایخانه، سرداب و حمام از جاهای دیدنی خانه داروغه مشهد به حساب می‌آید.
حرم آقا امام رضا (ع) فقط یک کیلومتر با عمارت داروغه فاصله دارد. خانه تاریخی توکلی، یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد حدود ۸۵۰ متر از عمارت داروغه دورتر است. این خانه تا موزه آسمان قدس حدود ۴۷۵ متر فاصله دارد و در ۴۵۰ متری آرامگاه پیر پالان دوز قرار گرفته است. بازار عباس قلی خان، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای مشهد فاصله‌ای ۳۰۰متری با عمارت داروغه مشهد دارد.
هتل درویشی مشهد یکی از بهترین هتل‌های نزدیک به خانه داروغه شناخته می‌شود.