مدرسه علمیه عباس قلی خان مشهد یکی از قدیمی‌ترین مراکز آموزش درس‌های حوزوی در ایران به حساب می‌آید. برای تعریف از دیرینگی این مدرسه علمیه کافی است به این نکته اشاره کنیم که چیزی حدود ۴ سده قدمت دارد. این دیرینگی مدرسه عباس قلی خان را به یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی مشهد تبدیل کرده است. از آنجایی که با مرکز آموزش دینی روبه‌رو هستیم، گشت‌و‌گذار در این مدرسه برای علاقه‌مندان اسلام و شیعه نیز خالی از لطف نخواهد بود. این مدرسه همانند بسیاری از بناهای های تاریخی و دینی در فاصله‌ای نزدیک به بارگاه امام رضا (ع) قرار دارد تمامی این شرایط دست‌به‌دست هم داده تا مدرسه عباس قلی خان جایگاه ویژه‌ای در دل گردشگران مشهد پیدا کند. به همین دلیل اطلاعات کاملی درباره تاریخچه مدرسه علمیه عباس قلی خان مشهد و جاذبه‌های گردشگری این بنای تاریخی آماده کرده‌ایم.
مدرسه عباس قلی خان کجاست؟
مدرسه علمیه عباس قلی خان در فاصله‌ای بسیار نزدیک به حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. این مدرسه در خیابان نواب صفوی مشهد واقع شده است. جالب است بدانید در روزگاران نه چندان دور مشهدی‌ها به خیابان نواب صفوی، پایین خیابان می‌گفتند. به همین دلیل احتمال زیادی وجود دارد که در حین آدرس پرسیدن از مشهدی‌ها، به شما آدرس پایین خیابان را بدهند.
خیابان نواب صفوی در منطقه ثامن مشهد واقع شده است. این منطقه بافتی قدیمی و سنتی دارد؛ در نتیجه انتظار ترافیک و شلوغی را داشته باشید. در خیابان نواب صفوی آدرس مدرسه عباس قلی خان را از هر کدام از کسبه و اهالی محل که بپرسید، شما را راهنمایی می‌کنند. در قسمت انتهای این مطلب درباره مسیر دسترسی به مدرسه عباس قلی خان بیشتر صحبت میکنیم.
معرفی مدرسه عباس قلی خان مشهد
مدرسه عباس قلی خان در دوران صفوی ساخته شده است. از آنجایی که پادشاهان صفوی اهمیت زیادی به ساخت بناهای باشکوه می‌دادند، آثار مهمی از آن دوران به یادگار مانده است. یکی از این آثار مدرسه عباس قلی خان مشهد است. مدرسه‌ای که از آن صحبت میکنیم با ۴ ایوان و ۲ طبقه، ساختمانی بزرگ در بین بناهای دوران صفوی به حساب می‌آید.
علمای بزرگی در این مدرسه تدریس کردهاند تا مدرسه عباس قلی خان به لحاظ اهمیت علمی نیز جایگاه ویژه‌ای در دنیای اسلام داشته باشد. این مدرسه در طول سال‌های زیاد دستخوش تغییرات چندانی نشده و بنای آن از گزند روزگار محفوظ مانده است. به لطف این شرایط با یکی از جاهای دیدنی مشهد روبه‌رو هستیم که جلوه‌گاهی از فرهنگ و تاریخ آن زمان را پیش روی علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
تاریخچه مدرسه علمیه عباس قلی خان
مدرسه علمیه عباس قلی خان تاریخچه جالبی دارد که خواندن آن خالی از لطف نیست. این مدرسه در دوران پادشاهی سلطان سلیمان صفوی در سال ۱۰۷۷ هجری قمری بنا شده است. در آن زمان فردی با نام عباس قلی خان شاملو بر هرات و مناطق اطراف آن که مشهد را هم شامل می‌شد، حکومت می‌کرد. عباس قلی خان توجه ویژه‌ای به آبادانی مکان‌های تحت امرش داشت.
از آنجایی که مشهد از روزگاران دور تاکنون جایگاه ویژه‌ای در دل مردمان ایران و سرزمین‌های اطراف داشت، عباس قلی خان دستور ساخت چندین بنای مهم را در این شهر صادر کرد. یکی از معروف‌ترینِ این بناها، مدرسه علمیه عباس قلی خان است. مکان مهم دیگری که نام عباس قلی خان را به یادگار دارد، بازار عباس قلی خان مشهد است.
اکنون که صحبت این بازار به میان آمد، جا دارد اشاره کنیم که بازار عباس قلی خان بورس لوازم کوهنوردی است. عباس قلی خانی که از وی صحبت میکنیم در کنار بازار و مدرسه، حدود ۷۶ پارچه آبادی را وقف کرده است. جالب است بدانید هنوز هم نوادگان عباس قلی خان فقید در مشهد زندگی می‌کنند.
هفتمین نواده عباس قلی خان با نام مرتضی سپهری شاملو یکی از مسئولین مدرسه عباس قلی خان به حساب می‌آید. شخصیت‌های دینی برجسته‌ای مانند حاج فاضل خراسانی، آیت الله میرزا حسن صالحی، آیت الله میرزا موسی سبزواری و سید اسماعیل بلخی در مدرسه عباس قلی خان کسب علم کردهاند.
معماری مدرسه عباس قلی خان مشهد
اولین چیزی که چشم شما را در بازدید از این مدرسه روشن می‌کند، طراحی دلباز و زیبای آن است. پس از ورود به حیاط مدرسه علمیه عباس قلی خان با فضایی سرسبز روبه‌رو می‌شوید که درختان و گیاهان جلوه‌ای تماشایی به آن داده‌اند. از فضای سبز این مدرسه که بگذریم، به معماری چشمگیر آن می‌رسیم. نمای بیرونی این مدرسه را آجرهای نارنجی و کاشی‌های لاجوردی پوشش داده است.
در این نما چندین ایوان بزرگ و دلباز نیز خودنمایی می‌کند. از آنجایی که حجره‌های تودردو از نشانه‌های بارز در معماری مدرسه‌های علمیه به حساب می‌آید، حجره‌های آجری بی‌شماری در قسمت‌های مختلف مدرسه عباس قلی خان مشهد وجود دارد. سقف این حجره‌ها گنبدی‌شکل است و مقرنس‌کاری‌های زیبایی در آنها مشاهده می‌شود.
مدرسه عباس قلی خان معماری مستطیل‌شکلی دارد. در هر طرف از اضلاع این بنای مستطیل‌شکل یک ایوان بزرگ ساخته شده است. در کنار این ایوان‌ها نیز پله‌هایی وجود دارد که طلاب را به طبقه بالای مدرسه هدایت می‌کند. مدرسه عباس قلی خان همانند دیگر بناهای دوران صفوی با آجر، چوب، ساروج و مصالح قدیمی ساخته شده است.
در ورودی این مدرسه نیز کتیبه‌ای قدیمی خودنمایی می‌کند. روی این کتیبه نام عباس قلی خان شاملو حکاکی شده است. در بعضی از قسمت‌های این مدرسه کاشی‌های هفت‌رنگی با خط زیبای معلی خودنمایی می‌کند. این شرایط به لحاظ زیباشناختی جلوه‌ای تماشایی برای مدرسه عباس قلی خان ایجاد کرده است.
بخش های مدرسه علمیه عباس قلی خان مشهد
معماری مستطیل‌شکل مدرسه علمیه عباس قلی خان باعث شده تا این ساختمان ۴ ضلع اصلی داشته باشد. ضلع بیرونی و غربی این مدرسه در طرح توسعه حرم رضوی قرار دارد. قسمت مهمی از مدرسه در این ضلع واقع شده و کتابخانهای بزرگ نیز در طبقه بالای آن خودنمایی می‌کند. ضلع شرقی مدرسه با بازار حضرتی همسایه است. ایوان شرقی این ضلع نیز کاربرد نمازخانه‌ای دارد. ضلع شمالی مدرسه علمیه عباس قلی خان به‌عنوان ورودی اصلی این بنا شناخته می‌شود. از خیابان نواب صفوی به این قسمت می‌رسید. ضلع جنوبی مدرسه نیز با کارگاه سنگبری همجوار است.
در ۱۳۳۴ فردی با نام سید حسن محدث کتابخانهای بزرگ در مدرسه عباس قلی خان احداث کرد. مدتی بعد شخصی با نام سید علی بهشتی، کتاب‌های زیادی به این کتابخانه اهدا کرد تا مدرسه علمیه عباس قلی خان جایگاه ویژه‌ای در بین حوزه‌های علمیه ایران پیدا کند. این کتابخانه اکنون یکی از ویژگی‌های مهمِ مدرسه عباس قلی خان به حساب می‌آید. همان‌گونه که حتماً حدس زده‌اید، کتب بی‌شماری در موضوع‌های فقه، معارف، دین و علوم اسلامی در کتابخانه مدرسه عباس قلی خان نگهداری می‌شود.
جاهای دیدنی نزدیک به مدرسه عباس قلی خان مشهد
در هیچ کدام از شهرهای شمال شرق ایران به اندازه مشهد با اماکن مذهبی باشکوه روبه‌رو نیستیم. به همین دلیل اکنون که عزم رسیدن به مدرسه عباس قلی خان دارید، حیف است که سری به آرامگاه پیر پالاندوز نزنید. از این مدرسه تا آرامگاه پیر پالاندوز فقط چند دقیقه راه است. از طرف دیگر از این مدرسه می‌توانید وارد صحن انقلاب اسلامی در حرم امام رضا (ع) شوید.
دارالولایه، درالشرف، دارالشکر، دارالفیض و رواق الله وردیخان از دیگر مکان‌های حرم مطهر است که فاصله کمی با مدرسه عباس قلی خان مشهد دارد. مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مقبره شیخ بهایی، موزه آستان قدس رضوی و مهمانسرای حضرت از دیگر مکان‌های دیدنیِ نزدیک به مدرسه عباس قلی خان به حساب می‌آید.
به گردشگرانی که می‌خواهند در کنار بازدید از اماکن مذهبی، سری به جاهای دیدنی خراسان رضوی با جاذبه تاریخی بزنند نیز گشت‌و‌گذار در خانه تاریخی داروغه، خانه تاریخی توکلی، حمام مهدی قلی بیک و بازار رضا و مرکز خرید آرمان را پیشنهاد میکنیم. مکان‌هایی که به آنها اشاره کردیم به اندازه‌ای به مدرسه عباس قلی خان نزدیک است که با پای پیاده می‌توانید راه آنها را در پیش بگیرید.
مدرسه عباس قلی خان فاصلی کمی با چند نمونه از بهترین بوستان و پارک های مشهد دارد. پارک میرزا کوچک‌خان جنگلی در فاصله ۱،۶کیلومتری از این مدرسه واقع شده است. پارک وحدت نیز در فاصله ۱،۶کیلومتری مدرسه عباس قلی خان قرار دارد.
بهترین زمان بازدید از مدرسه علمیه عباس قلی خان
مدرسه علمیه عباس قلی خان به‌غیر از روزهای تعطیل رسمی و تعطیلات آموزشی حوزه، پذیرای گردشگران است. از آنجایی که این مدرسه، بنایی سرپوشیده دارد، تقریباً در تمامی فصل‌های سال می‌توانید راهی آن شوید. با این حال برای اینکه گردشگری در مشهد بیشتر به شما خوش بگذرد، بهار را پیشنهاد میکنیم.
انصافاً باید گفت مشهد تابستان‌های گرمی دارد؛ اما این گرما به اندازه‌ای سوزان نیست که نشود آن را تحمل کرد. ناگفته نماند از آنجایی که تابستان فصل گردشگری مشهد است، قیمت هتل‌ها و مراکز تفریحی در این فصل افزایش چشمگیری دارد. از طرف دیگر خیابان‌های مشهد نیز حسابی شلوغ می‌شود.
به پاییز که رسیدید هوای مشهد خنک می‌شود و موج گردشگری در آن کاهش پیدا می‌کند. این فرصت را غنیمت بدانید مسافرتی پاییزی به مشهد ترتیب دهید. با فرارسیدن زمستان، مشهد سرد می‌شود؛ اما بازار گردشگری در آن همچنان رونق دارد. از آنجایی که مدرسه عباس قلی خان و دیگر مکان‌های مذهبی مشهد در مکان‌هایی سرپوشیده قرار دارند، خاطر جمع باشید که سرمای زمستان خللی در گردشگری شما ایجاد نمی‌کند.
اطلاعات بازدید از مدرسه علمیه عباس قلی خان مشهد
مدرسه عباس قلی خان مدتی است که به حوزه علمیه تغییر کاربری داده است؛ در نتیجه برای بازدید از این مدرسه باید تقویم آموزشی طلاب را در نظر داشته باسید. از طرف دیگر از آنجایی که با مکانی دیدنی روبه‌رو هستید، شئونات کامل اسلامی را در بازدید از مدرسه علمیه عباس قلی خان در نظر بگیرید. این نوید را به شما بدهیم که بازدید از مدرسه علمیه عباس قلی خان کاملاً رایگان است؛ در نتیجه اگر به دنبال تفریحات رایگان مشهد می‌گردید و می‌خواهید بدون اینکه دست در جیب کنید سری به یکی از بناهای دیدنی بازمانده از دوران صفوی بزنید، مدرسه عباس قلی خان همان‌جایی است که دنبال آن می‌گردید.
مسیر دسترسی به مدرسه علمیه عباس قلی خان
برای شما گفتیم که خیابان نواب صفوی یکی از معروف‌ترین خیابان‌های مشهد به حساب می‌آید. از مسیرهای بلوار طبرسی جنوبی، میثم ۱۸، میثم ۱۳ و طبرسی ۶۳ می‌توانید راه خیابان نواب صفوی را در پیش بگیرید. به این خیابان که رسیدید، مسیری که منتهی به زیرگذر می‌شود را دنبال کنید. پس از رسیدن به زیرگذر فاصله چندانی با مدرسه عباس قلی خان ندارید.
مدرسه عباس قلی خان مشهد یادگاری ارزشمند از خراسان قدیم است. این یادگاری اکنون به مکانی خاطره‌ساز تبدیل شده که گردشگران را از دورونزدیک به خود فرا می‌خواند. امیدواریم به لطف اطلاعاتی که از مدرسه علمیه عباس قلی خان مشهد با شما مطرح کردیم، گردشگری خاطره‌انگیزی را در این مکان تجربه کنید. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های خوشی از سفر به مشهد دارید، خواهشمندیم این تجربه‌های مفید و خاطره‌های خوش را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر مخاطبان به اشتراک بگذارید.
مدرسه عباس قلی خان در خیابان نواب صوفی مشهد قرار دارد. این خیابان در منطقه ثامن مشهد خودنمایی می‌کند.
این مدرسه در دوران صفویان ساخته شده و چندین سده قدمت دارد. در نتیجه به لحاظ تاریخی و دینی برای گردشگران جالب به نظر می‌رسد.
بهار و پاییز زمان مناسبی برای گردشگری در مدرسه علمیه عباس قلی خان به حساب می‌آید.
در بازدید از این مدرسه باید شئونات اسلامی را کاملاً رعایت کنید. گردشگری در این مدرسه رایگان است و نیازی به پرداخت هزینه نیست.
خانه تاریخی داروغه، خانه تاریخی توکلی، حمام مهدی قلی بیک و بازار رضا از مکان‌هایی است که فاصله کمی با مدرسه عباس قلی خان دارد.
سلام علیکم. مرحوم آیت ا…سیدحسن محدث(حسینی)درسال۱۳۳۴کتابخانه مدرسه علمیه عباسقلیخان را بنانهاد. ایشان سالها امام جماعت مسجدقبله(روبروی مدرسهدعباسقلی خان)رابرعهده داشتند.منزل ایشان درآن سالها واقع درکوچه سیاه آب پشت گرمابه روشن قرارداشت که درطرح توسعه حرم مطهرقرارگرفتند و دیگرآثاری ازآنهانیست. قبرمطهرایشان درحرم مطهر امام هشتم (ع)قراردارد.فرزندایشان مرحوم حجه الاسلام سیدمحمدمحدث حسینی بود که قبرایشان دربهشت رضای مشهد درجوارمقبره مرحوم آیت ا..عبادی قراردارد. اللهم اغفرالمومنین والمومنات.
جناب آقای حسینی عزیز، برای انتقال اطلاعاتتون، بسیار ممنونم.