قلعه سالار محتشم خمین | موزه مردم شناسی خمین

قلعه سالار محتشم خمین یکی از جاهای دیدنی استان مرکزی در غرب ایران است. این قلعه در کنار شگفتی‌های باستانی که دارد، در بافت شهر قدیم خمین واقع شده تا گردشگران با یک دو نشان بزنند و در کنار قلعه‌گردی، با حال‌و‌هوای زندگی مردمان خمین آشنا شوند. قلعه سالار در گذشته‌های دور جان‌ومال مردمان این دیار را از دژخیمان حفظ می‌کرد. رازهای سربه‌مهری که قلعه سالار در سینه داشت زمینه تغییر کاربری این مکان به موزه مردم شناسی خمین را فراهم کرد. این روزها گردشگران از دورونزدیک به قلعه سالار می‌آیند تا با سیاحت در این قلعه با زندگی مردمان خمینِ قدیم آشنا شوند. اهمیت قلعه سالار در جاهای دیدنی خمین به اندازه‌ای است که به‌راحتی نمی‌توان از کنار این مکان تماشایی گذشت. به همین دلیل در ادامه با هم به نگاهی به قلعه سالار در خمین می‌اندازیم.

قلعه سالار محتشم کجاست؟

برای گشت‌و‌گذار در قلعه سالار باید راه خمین را در پیش بگیرید. علاقه‌مندان به سیاحت در جاهای دیدنی غرب ایران به‌خوبی در جریان هستند که خمین در جنوب شهر اراک واقع شده است. خمین از جنوب با گلپایگان، شرق با محلات، غرب با الیگودرز و شمال با اراک همسایه است. خوشبختانه خمین جاده‌ای هموار دارد و با خودروی شخصی می‌توانید راه خمین را در پیش بگیرید. اتوبوس، قطار و هواپیما نیز دیگر گزینه‌های رسیدن به خمین به حساب می‌آید. پس از اینکه به خمین رسیدید، راه بلوار منتظری شمالی را در پیش بگیرید. قلعه سالار در کوچه حکمت قرار دارد.

قلعه سالار محتشم چه تاریخچه‌ای دارد؟

باستان‌شناسان قدمت این قلعه را بیشتر از یک سده برآورد می‌کنند. در اسناد باستانی که در این منطقه کشف شده، اشاره‌ای به تاریخ دقیق ساخت قلعه سالار نشده است. به همین دلیل باستان‌شناسان با توجه به سبک معماری و مصالحی که برای ساخت قلعه سالار به کار رفته، تاریخ ساخت قلعه را به اواخر دوران قاجار نسبت می‌دهند. این قلعه تلفیقی از معماری ایرانی و رومی دارد. از قرار معلوم میرزا علی‌خان کمره‌ای، فرزند علی‌قلی خان سرهنگ، فرمان ساخت دژی مستحکم را در منطقه خمین قدیم صادر می‌کند. میرزا علی‌‌قلی خان، شخصیتی برجسته در دوران قاجار بود. احمدشاه قاجار وی را به دلیل خدمات شایسته‌اش به سالار محتشم ملقب کرد.

انتصاب علی‌قلی‌خان سرهنگ به لقب سالار محتشم در سال ۱۳۳۲ هجری قمری اتفاق می‌افتد. با این حساب بدون شک تاریخ ساخت قلعه سالار به سال‌های بعد از ۱۳۳۲ باز می‌گردد. این قلعه سالیان سال دژی محکم در برابر دژخیمان بود تا اینکه در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. اهمیت قلعه سالار، دوران بازنشستگی پرافتخاری را برای این قلعه به‌دنبال داشت. قلعه سالار در سال ۱۳۸۵ مرمت شد و به‌عنوان موزه مردم‌شناسی خمین تغییر کاربری داد. از آن زمان تاکنون گردشگران بی‌شماری از این قلعه بازدید کرده‌اند و در جریان فرهنگ و تاریخ مردمان استان مرکزی قرار گرفته‌اند.

قلعه سالار محتشم مکان زندگی چه کسی بود؟

برای شما گفتیم که میرزا علی‌‌خان کمره‌ای،‌ فرمان ساخت قلعه‌ای مستحکم را در خمین می‌دهد. جالب است بدانید میرزا علی‌خان کمره‌ای، شخصیت برجسته‌ای در تاریخ این منطقه است. وی از فرماندهان فوج کمره بود. ایشان در جنگ‌ جهانی اول رشادت‌های چشمگیری نشان داد. گفته می‌شود میرزا علی‌خان کمره‌ای به همراه برادرش، سپاه تا دندان مسلح روس را شکست می‌دهد و نیروهای بیگانه را تا مرز بروجرد و ملایر دنبال می‌کند تا فکر دست‌درازی به خاک ایران را از سر بیرون کنند.

جالب‌تر اینکه میرزا‌ علی‌خان کمره‌ای، مرد اهل‌دلی بود که دستی در هنر هم داشت. گفته می‌شود این سردار دلیر، تار و ویولون می‌زد و از شاگردان میرزا حسن‌ قلی، نوازنده معروف دوران قاجار بود. نقش‌و‌نگارهایی که در گوشه‌و‌کنار قلعه سالار دیده می‌شود نیز از استعداد و هنر میرزا علی‌خان کمره‌ای حکایت دارد. گفته می‌شود میرزا کوچک‌خان، سردار جنگل برای تجدید قوا و جمع‌آوری نیرو به این قلعه آمده است.

قلعه سالار محتشم خمین چه معماری دارد؟

وقتی از قلعه صحبت می‌کنیم، دژی با برج‌و‌باروهای بلند در ذهن تداعی می‌شود. جالب است بدانید معماری قلعه سالار شباهتی به دژ‌های مستحکم قدیم ندارد. این قلعه معماری زیبا و دل‌‌نشینی دارد. پس از اینکه کمی در حیاط قلعه پیش رفتید، چشم شما به حوضی دیدنی روشن می‌شود. این حوضچه با حوضچه‌های قدیمی که تاکنون دیده‌اید تفاوت دارد. حوضی که از آن صحبت می‌کنیم طراحی چندضلعی و نامنظمی دارد تا گلدان‌های شمعدانی روی لبه حوض قرار بگیرد. گفته می‌شود که مدت‌ها پیش جویباری به این حوض وارد می‌شد تا آب حوضچه همیشه در جریان باشد. قلعه سالار ۲ ورودی اصلی دارد. یکی از این ورودی‌ها مخصوص ساکنان اندرونی قلعه بود و از درِ دیگر افراد متفرقه وارد قلعه می‌شدند. همان‌گونه که از معماری قجری انتظار داریم، این قلعه در ۲ طبقه ساخته شده است.

طبقه پایین شبستان قلعه را تشکیل می‌دهد و طبقه بالا به اعیان‌نشین قلعه اختصاص یافته است. شبستان، ۸ اتاق دارد و با ۱۱ اتاق در قسمت اعیان‌نشین قلعه روبه‌رو هستیم. ایوان زیبا با ستون‌های چوبی نیز از دیگر ویژگی‌های بارز معماری قلعه سالار است. این ایوان‌‌ها در طبقه همکف و فوقانی قلعه قرار گرفته‌اند. ایوان طبقه فوقانی زیباتر است و ۱۸ ستون چوبی دارد که با گچ‌کاری آراسته شده. از معماری بیرونی قلعه سالار که بگذریم، به طراحی چشم‌نواز اتاق‌های داخل آن می‌رسیم. گچ‌بری‌های زیبا با تصاویری از آهوان و طبیعت زیبا، چشم بینندگان را می‌فریبد. در سقف اتاق‌های قلعه سالار نیز نقاشی‌های زیبایی را می‌‌بینیم که از خوش‌سلیقگی سازندگان این قلعه حکایت دارد.

قلعه سالار محتشم خمین چه بخش‌هایی دارد؟

برای شما گفتیم که این قلعه به موزه مردم شناسی خمین تبدیل شده است. به همین دلیل در کنار بنای قدیمی و زیبای قلعه، نزدیک به ۵۰۰ اثر تاریخی در گوشه‌و‌کنار اتاق‌های آن خودنمایی می‌کند. بیشتر این آثار متعلق به دوران قاجار است. طبقه اول قلعه سالار به کارگاه‌های صنایع‌دستی اختصاص یافته است. در این کارگاه‌ها، هنرمندان خمینی مشغول قلم‌کاری، نقاشی، سفالگری و دیگر هنرهای مخصوص این منطقه هستند. طبقه دوم قلعه به موزه مردم‌شناسی خمین اختصاص یافته است. تجهیزات کشاورزی، لوازم آشپزی و وسایل زندگی مردمان خمین قدیم در این موزه نگهداری می‌شود. در این قلعه چنین پیکره با لباس‌های سنتی خمینی‌ها نیز قرار گرفته‌ است. مراسم‌های اهالی این منطقه مانند شب چله، کرد علی به کوه و کسه ناقالدی از رسم‌های مهمی است که نمادهای آن در قلعه سالار به نمایش گذاشته شده است.

قلعه سالار محتشم چه امکانات گردشگری دارد؟

جالب است بدانید قلعه سالار حدود ۱۷۰ سال پیش، برق‌کشی شده بود. این شرایط از عمارتی مجهز خبر می‌دهد که در گذشته برای خودش امکانات رفاهی چشمگیری داشت. این قلعه در آن زمان عکاسخانه اختصاصی هم داشت. اوضاع قلعه سالار این روزها فرق کرده و امکانات خاصی در این قلعه برای گردشگران وجود ندارد. با این حال، شرایطی مناسبی برای عکاسی در کنار پیکره‌ها و اشیا باستانی قلعه وجود دارد. ایستگاه تاکسی، سرویس‌بهداشتی و پوشش موبایل و اینترنت از امکانات رفاهی قلعه سالار به حساب می‌آید. در این قلعه رستوران و چایخانه هم وجود دارد. خوردن غذاهای محلی در این رستوران که نمایی به قلعه سالار دارد، حال‌‌وهوای خاصی به گردش شما می‌دهد.

قلعه سالار محتشم به کدام جاهای دیدنی خمین نزدیک است؟

خمین تاریخچه‌ای بسیار کهن دارد. برای اثبات این ادعا کافی است پس از گشت‌و‌گذار در قلعه سالار، سری به سنگ نگاره های تیمره بزنید. قدمت این سنگ‌نگاره‌ها به حدود ۴۰ هزار سال قبل باز می‌گردد. انسان‌های اولیه در این منطقه سنگ‌نگاره‌های بی‌شماری از خود به جای گذاشته‌اند. در این سنگ‌نگاره‌ها، سبک‌و‌سیاق شکار و زندگی مردمان سالیان دور به تصویر کشیده‌ شده است. برای تماشای سنگ‌نگاره‌های تیمره باید راهی خیابان مطهری در شهر خمین شوید. خمین در میان گردشگران به‌عنوان منطقه‌ای با آثار باستانی کهن شناخته می‌شود. به همین دلیل اکنون که در حال‌و‌هوای گردشگری در قلعه سالار هستید، بهتر است بازدید از شهرهای زیرزمینی خمین را هم به برنامه‌ خمین‌گردی خود اضافه کنید.

مردمان این دیار برای حفاظت از خود در برابر دشمنان، تونل‌های زیرزمینی بزرگی حفر کرده‌اند که هنوز قسمتی از این تونل‌ها وجود دارد. این تونل‌ها به اندازه‌ای گسترده است که به‌عنوان شهر زیرزمینی خمین از آن یاد می‌شود. تاریخ ساخت شهر زیرزمینی خمین به پادشاهی ایلخانان و سلجوقیان باز می‌گردد. مجموعه تفریحی کوه بوجه، در وسط دشت خمین، دریاچه خان آباد، قلعه باستانی روستای چنار و عمارت امیرمفخم بختیاری از دیگر جاهای دیدنی خمین به حساب می‌آید.

قلعه سالار به کدام هتل های خمین نزدیک است؟

اقامتگاه بوم‌گردی خمین، بهترین مکان برای گذران شب در این منطقه است. خمین خانه‌ معلمی هم دارد که در کنار اقامت برای فرهنگیان عزیز، دیگر گردشگران نیز می‌توانند شب را در این مکان به صبح برسانند. هتل امام رضا (ع)، با فاصله‌ای حدود یک کیلومتر دورتر از قلعه سالار مکان دیگری است که برای اقامت شب در خمین پیشنهاد می‌کنیم.

قلعه سالار محتشم خمین را در چه فصلی ببینیم؟

جاهای دیدنی خمین یکی از دیگری تماشایی‌تر است. با این حال از آنجایی که دشت‌خمین بهار هر سال شقایق‌باران می‌شود، پیشنهاد می‌‌کنیم بهار را برای گردشگری در خمین اختصاص دهید. اردیبهشت‌های خمین واقعاً تماشایی است. از بهار که بگذریم، انصافاً باید اعتراف کرد خمین تابستان‌های گرمی دارد. با این حال اگر از آن دسته گردشگران گرمایی نیستید و تابستان سر شما خلوت‌تر می‌شود. فرصت گشت‌و‌گذار تابستانی در خمین را از دست ندهید. پاییز که فرا رسیدن، با کاهش دما، اوضاع گردشگری در خمین بهتر می‌شود. این شرایط تا اوایل زمستان ادامه پیدا می‌کند. همان‌گونه که حتماً‌ حدس زده‌اید زمستان زمان مناسبی برای گردشگری نیست. تجربه ثابت کرده عید نوروز، خمین از همیشه بیشتر گردشگر دارد. با این حساب اگر می‌خواهید قلعه سالار را در فرصتی خلوت ببینید، پس از پایان تعطیلات عید نوروز راهی خمین شوید.

قلعه سالار محتشم از کدام مسیر سرراست‌تر است؟

قلعه سالار به لحاظ مکانی در بافت قدیمی خمین و قسمت غربی این شهر قرار دارد. این شرایط دسترسی به این قلعه را راحت کرده است. برای رسیدن به قلعه سالار باید بلوار منتظری شمالی را در این شهر پیدا کنید. این بلوار را ادامه دهید تا به کوچه حکمت برسید. قلعه سالار در این کوچه قرار دارد. لازم به ذکر است در خمین خبری از ناوگان اتوبوسرانی شهری نیست. به همین دلیل برای گردشگری در این شهر حتماً از تاکسی‌های اینترنتی یا خودروهای سازمان تاکسیرانی خمین کمک بگیرید.

قلعه سالار محتشم خمین دریچه‌ای به زندگی مردمان این منطقه است. تماشای زیبایی‌های این قلعه دل گردشگران را به صفا می‌آورد و خاطره‌ای خوش از خمین‌گردی در ذهن آن‌ها باقی می‌گذارد. از آنجایی که مطمئن هستیم همراهان ما در ره بال آسمان خاطره‌های شیرینی از گشت‌و‌گذار در استان مرکزی دارند، پیشنهاد می‌‌‌کنیم این خاطره‌های خوش و تجربه‌های سودمند را در قسمت نظرات با ما و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.