راهنمای سفر خمین | شهر خانه‌های مخفی دستکند

استان مرکزی در غرب ایران شهرهای مختلف و متفاوتی دارد که هر کدام از جنبه‌ای زیبا هستند. ما امروز قصد داریم به راهنمای سفر خمین بپردازیم، در جاهای دیدنی خمین گشتی بزنیم و با فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم شهرش آشنا شویم. اگر موافق هستید، همراه ما شوید.

خمین کجاست؟ | شهر دستکندهای زیبا

اجازه دهید راهنمای سفر خمین را با پاسخ به این پرسش شروع کنیم که خمین کجاست. همان طور که ابتدای مقاله برایتان گفتیم، خمین یکی از شهرستان‌های استان مرکزی است. این شهر در فاصله 68کیلومتری اراک قرار گرفته است.  روی نقشه ایران که نگاه کنید، بالای سر خمین، شهر اراک را می‌بینید. سمت راستش دلیجان زیبا نشسته است، در پایین شهر هم گلپایگان را می‌بینید و در سمت چپ آن شهر ازنا را.

بهترین زمان سفر به خمین | آب و هوای خمین

خمین از آن دسته شهرهایی است که تابستان‌های گرم و سوزان دارد و زمستان‌های سرد و خشک. به همین دلیل هم هست که پیشنهاد می‌کنیم در بهار عازم این شهر شوید. در این فصل هوا هم مطبوع‌تر است و گیاهان، سبزی و طراوت بیشتری دارند.

نام‌گذاری خمین | شهر همایونی

برخی می‌گویند که خمین در گذشته همایون، مدیا و خهمین بوده است. نام همایون به همای، دختر بهمن ایرانی برمی‌گردد. این عده معتقدند که همای این شهر را بنا کرد و به همین سبب آن را همایون نامیدند. بعدها که اعراب وارد ایران شدند، همایون به خمین تغییر نام داد. برخی هم البته ریشه نام این شهر را در «خمیهن» می‌دانند که نامی زرتشتی است. این شهر در نزد یونانیان به مدیا شهرت داشته است.

طبیعت خمین | دشت لاله‌های واژگون

• پوشش گیاهی خمین

در بخش قبلی برایتان از تابستان‌های ۴۰درجه گفتیم و زمستان‌های بسیار سرد. با این توضیح نمی‌توان خیلی توقع محیطی سرسبز با پوشش گیاهی غنی داشت. گیاهان معروف شهر خمین زیره کوهی، انجیر کوهی، گل گاو زبان، زعفران، بابونه، میخک، گل گندمی، گل عقربی و گل ماهور هستند.

اگر در دو ماه فروردین و اردیبهشت به این شهر سفر کنید، می‌توانید شاهد دشت های لاله‌های واژگون باشید. بعضی از محلی‌ها، این گل را به نام اشک سیاوش می‌شناسند. آن‌ها معتقدند وقتی خون سیاوش بر زمین ریخت، گل لاله سر به زیر افکند و گریست. از همان زمان تا کنون، این لاله داغی بر دل دارد و سرش به پایین است و هر سال در این دو ماه برای سیاوش می‌گرید!

• پوشش جانوری خمین

اگر بخواهید با پوشش غالب جانوری خمین آشنا شوید، باید سری به منطقه حفاظت شده الوند بزنید. این منطقه در ۲۰کیلومتری غرب شهرستان قرار گرفته و با شازند حدود ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. کل، بز، پلنگ، روباه، میش، قوچ، گراز، تشی، خرگوش، شغال، خارپشت، گورکن و گرگ از حیوانات وحشی این شهرستان به شمار می‌روند. شاهین، قرقی، عقاب طلایی، دال، بالابان، دلیجه، تیهو، کبک، بلدرچین، طرقه بنفش، دم سرخ و غیره هم از جمله پرندگاه این منطقه محسوب می‌شوند.

جاهای دیدنی خمین | کوه و در و دشت

• کوه الوند لکان

به نزدیکی روستاهای لکان و خان آباد که بروید می‌توانید کوه الوند لکان را مشاهده کنید. این کوه حدود ۳هزار متر ارتفاع دارد و محل مناسبی برای کوه‌نوردی است. البته در دامنه کوه هم معدن سرب لکان را می‌بینید.

• غار کوه گره

حالا که تا روستای خان آباد رفته‌اید، به سمت جنوب شرقش بروید. اینجا می‌توانید غار کوه گره را پیدا کنید. البته یادتان باشد که این غار یکی از عمیق‌ترین چاه‌غارهای طبیعی ایران است و بازدید از آن به تجهیزات و مهارت کامل غارنوردی نیاز دارد. دهانه غار هم ارتفاع کمی دارد و برای واردشدن به آن باید کاملاً حالت خمیده به خودتان بگیرید.

• دشت خمین

در بخش‌های قبلی برایتان از گل‌های لاله واژگون گفتیم. برای دیدن این گل‌های خیره‌کننده و زیبا باید اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت عازم دشت خمین شوید. حتماً خودتان می‌دانید که مهم‌ترین وسیله برای رفتن به این دشت زیبا، دوربین عکاسی است و چند دست لباس ساده که کنار گل‌های لاله، هارمونی زیبایی ایجاد کند. ضمناً اگر به هر دلیلی این دو ماه نتوانستید به دشت خمین بروید، غم به دلتان راه ندهید. روستاهای اینجا تا پایان تابستان هم سرسبز و پرمیوه هستند و محل خوبی برای پیک‌نیک و گرفتن عکس‌های یادگاری.

• کوه بوجه

خود ساکنان شهر وقتی دلشان تنگ می‌شود و هوس پیک‌نیک در سر دارند، باروبندیلشان را برمی‌دارند و می‌روند پای کوه بوجه. بوجه کوهی کوچک و شبیه به زنگوله است که درست وسط دشت خمین قرار دارد. محلی‌ها به آن بوجه سلطان هم می‌گویند. آخر هفته‌ها اینجا بساط کباب و میوه و تنقلات به راه است. راستی تا یادمان نرفته بگوییم که این کوه یکی از نمادهای فرهنگی شهرستان خمین به شمار می‌رود.

• دریاچه خان آباد

وقتی فکر آدمی درگیر هزار داستان مالی و جسمی است، هیچ چیز به اندازه نگاه‌کردن به آب یا پاروزدن روی دریاچه، ذهنش را آرام نمی‌کند. صدای آب و زلالی‌اش، روزهای شاد و پرنشاط آینده را نوید می‌دهند و ناخودآگاه انسان را از عمق مشکلاتش برمی‌دارند و در موقعیتی آرام می‌گذارند. از این دست موهبت‌ها در خیلی از شهرها وجود دارد و دریاچه خان آباد خمین یکی از آن‌هاست. اینجا می‌توانید روی قایق‌های شبیه به قو بنشینید و پدال بزنید و غم‌ها و دردهایتان را به دست فراموشی بسپارید.

تاریخچه خمین | گذر زمان بر خمین

یادتان هست که گفتیم برای خمین چند نام وجود دارد. همایون، خمیهن و مدیا بعضی از این نام‌ها هستند. مدیا را یونانی‌ها به خمین داده‌اند و منظورشان از این اسم یا لقب، سرزمین مادها بوده است. همین موضوع نشان می‌دهد که پیشینه این شهر به چند هزار سال پیش برمی‌گردد. البته غارهای دستکند و نگاره‌های باستانی هم در این شهر وجود دارد که پیشینه محکم این شهر را یادآوری می‌کنند. این شهر بیشتر از آن چیزی که الآن شهرت داشته باشد، پیش از اسلام داشته است.

بناهای تاریخی خمین

• مجموعه تاریخی بیت امام خمینی

گفتیم که نام خمین با نام رهبر انقلابی ایران، امام خمینی گره خورده است. در این شهر خانه پدری امام خمینی قرار دارد. این بنای تاریخی حدود ۲هزار و ۵۰۰ مترمربع مساحت دارد و ۱۷۵سال از عمرش می‌گذرد. در این عمارت وسیع، ۵ خانه بزرگ و یک خانه کوچک هست که همکی معماری زیبایی دارند.

• بازار خمین

بازارهای قدیمی ایران اکثراً یادگارهای دوره قاجاریه هستند. تیمچه بازار خمین هم یکی از بناهایی است که از همان دوران باقی مانده است. به میدان انقلاب شهر که بروید، باید سراغ خیابان دکتر شریعتی را بگیرید. در این خیابان می‌توانید تیمچه بازار هشت‌ضلعی زیبای خمین را پیدا کنید. البته باید بگوییم که این بنا در تملک شخصی است و باید برای بازدید از آن یا گرفتن عکس، از مالکش اجازه بگیرید.

• کبوترخانه خمین

یکی از بناهای جالبی که در برخی از مناطق ایران دیده می‌شود، کبوترخانه است. کبوترخانه خمین هم مثل اکثر شهرهای دیگر با خشت و گل و به‌صورت مشبک ساخته شده است. هدف از ایجاد این بناها، پرورش کبوتر بوده است؛ برای همین هم به گونه‌ای طراحی می‌شده که کبوترها به آب و دانه دسترسی داشته باشند و بدون مزاحمت خاصی بتوانند در محل‌های مخصوصی تخم‌گذاری کنند. در این شهرستان چند تا کبوتر خانه هست که در ادامه اسم‌هایشان را برایتان می‌گذاریم:

• کبوترخانه امیرآباد؛
• کبوترخانه رباط مراد؛
• کبوترخانه طنجران؛
• کبوترخانه فشارود؛
• کبوترخانه ییوجان؛
• کبوترخانه رازان.

• قلعه سالار محتشم

یکی دیگر از جاهای دیدنی خمین که ارزش تاریخی هم دارد، قلعه سالار محتشم است. این عمارت باشکوه در دل باغی زیبا قرار دارد. سال‌ها پیش این بنا شاهد تصمیمات بزرگ میرزاکوچک‌خان جنگلی هم بوده است. این عمارت باشکوه و زیبا این روزها به موزه مردم شناسی تبدیل شده است. با سرزدن به این بنا با یک تیر چندین نشان می‌زنید. هم خانه‌ای باشکوه و زیبا را تماشا می‌کنید و هم با فرهنگ و نوع معیشت مردمش آشنا می‌شوید.

• گور دخمه های سرکوبه

سرکوبه نام روستایی در شهرستان خمین است. در  این روستا گوردخمه‌هایی وجود دارد که به دست بشر ساخته شده‌اند. حدود ۶هزار سال از تولد این گوردخمه‌ها می‌گذرد. در آن روزگاران آیین‌های خاصی در این محل برگزار می‌شده است. برای رسیدن به این مکان جالب باید از کوه بالا بروید و حدود ۲۶ پله را پشت سر بگذارید. صعود از کوه چندان سخت نیست. پله‌ها هم به‌صورت اریب کنده شده‌اند و آنقدر پهنا دارند که با خیال راحت بتوانید ازشان استفاده کنید. به انتهای راه که برسید ۳ کوره‌مانند را می‌بینید که گویا برای پیداکردن راه آب حفر شده‌اند.

• یخچال نیمور

در محور جاده‌ خمین – دلیجان – محلات که رانندگی کنید، می‌توانید یخچال نیمور را ببینید. این پخچال در گذشته برای ذخیره یخ ساخته شده است. برای همین هم هست که شکل مخروطی دارد و رویش با کاهگل پوشیده شده است. این سبک سازه به ماندگاری بیشتر یخ کمک شایانی می‌کند. هرچند این روزها دیگر این یخدان یا یخچال کارکرد سابقش را ندارد؛ اما بازدید از آن خالی از لطف نیست.

• قلعه قنات

قلعه قنات یا همان قلعه مهستان یا کاروانسرای گلماگرد یکی از بناهای تاریخی روستای جلمارود است. بنای این قلعه مربعی است و از خشت و گل ساخته شده است. دسترسی به این قلعه از طریق جاده خاکی امکان‌پذیر است و اطرافش هیچ امکانات گردشگری خاصی وجود ندارد.

• روستای چهار طاق

روستای چهار طاق شهرستان خمین به‌تنهایی گنجینه‌ای از آثار تاریخی و باستانی است. قدمت روستا به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد. معروف‌ترین مکان آن تپه‌ای به نام قلعه گبری است. در اطراف روستا چهار قلعه بر سر چهار تپه وجود داشته است که در اثر جنگ و نزاع بین مسلمانان و زرتشتیان خراب شده است. شاید به همین دلیل به اینجا چهار طاق می‌گویند.

• کلیسای ارامنه چهار طاق

گفتیم که روستای چهارطاق خودش به‌تنهایی کلکسیونی از آثار تاریخی است. یکی از این آثار کلیسای ارامنه در این منطقه است. گویا حدود ۲۵۰ سال پیش ارامنه به این منطقه کوچ کرده‌اند. به همین دلیل هم در این مکان کلیسایی وجود دارد. هر جا هم که کلیسا باشد، می‌توان سراغ قبرستان ارامنه را هم گرفت که با سنگ‌های ایستاده از قبرستان مسلمانان متمایز شده‌اند.

• تیمره

تیمره نام منطقه‌ای صخره ای در شهرستان خمین است که قدمتش به چندین هزار سال پیش باز می‌گردد. در این منطقه می‌توانید نقاشی‌های روی سنگ انسان‌هایی را تماشا کنید که شاید حتی تا ۴۰هزار سال پیشتر از ما زندگی می‌کرده‌اند. این نقاشی‌ها بازگوکننده غم‌ها، شادی‌ها، دغدغه‌ها و آرزوهای مردم آن زمان است و تعدادشان به ۲۱هزار اثر می‌رسد.

• عمارت امیر مفخم بختیاری

یکی دیگر از آثار زیبای دوره قاجاریه به نام عمارت امیر مفخم بختیاری در روستای شهابیه شهرستان خمین قرار دارد. این بنا هم همان طور که انتظارش می‌رود، یک عمارت باشکوه با چندین و چند اتاق مختلف و گاه تودرتو است.

• دستکند رباط آغاج

به روستای رباط آغاج از دهستان حمزه لو که بروید، شاهد دستکندهای تاریخی می‌شوید. دستکند به جاهایی گفته می‌شود که بشر به دست خود در دل زمین یا در دل کوه ایجاد می‌کند. در این شهر زیرزمینی سفالینه‌هایی پیدا شده است که تاریخشان به قرن ۶ یا ۷ هجری باز می‌گردد. شاید این مکان، جایی بوده است که مردم از ناملایمات زمان به آن پناه می‌بردند. از این دستکند ظروف مختلف لعابی لاجوردی و فیروزه‌ای و اشیای دیگر پیدا شده است.

بناهای مذهبی خمین

• مسجد جامع

خمین هم مثل همه شهرهای ایران، مسجد جامع با معماری و بنایی متفاوت با سایر مسجدها دارد. البته معماری این بنا به دو بخش جدید و قدیم تقسیم می‌شود. مسجد به گونه‌ای ساخته شده که نمازگزاران در آن سردی زمستان و گرمی تابستان را حس نکنند.

• امامزاده اهل‌بن‌علی

در ۲۰ کیلومتری جاده خمین به اراک امامزاده اهل ابن علی قرار دارد. کتیبه‌ها حکایت از آن دارند که نسب این امامزاده به امام سجاد می‌رسد. مردم محلی اعتقاد خاصی به این مکان دارند و در آن برای برآورده‌شدن آرزوهایشان مراسم برگزار می کنند.

• امامزاده ابوطالب

در عهد صفوی به مساجد و امامزاده‌ها بهای بیشتری داده می‌شد. یکی از این بناهای زیبای مذهبی در خمین مربوط به امامزاده ابوطالب است که در بین اهالی محل به شاهزاده ابوطالب معروف شده است. اینجا هم محلی برای نذورات مردم است.

• امامزاده اسماعیل

حدود ۱۰ کیلومتر به شمت شمال غرب خمین که بروید به امامزاده اسماعیل می‌رسید. این امامزاده در روستای یوجان قرار دارد و ساختمان بنایش در مان حوالی دوره صفوی و بعد از آن ساخته شده است.

• گورستان ارامنه لیلیان

اگر یادتان باشد در بخش‌های قبلی گفتیم که عده‌ای از ارامنه به شهر خمین کوچ کرده بودند. در این چند سالی که این مردم عزیز و نازنین ساکن این شهر شدند، کلیسایی ساختند و درگذشتگانشان را همان جا دفن کردند. برای دیدن این کلیسا و گورستان ارامنه باید به روستای لیلیان بروید.

البته علاوه بر این گورستان تاریخی، چند جای دیگر هم در خمین وجود دارد که فقط نامشان را برایتان می‌گذاریم.

• تپه گورستان چغاسیف‌الدین؛
• تپه گورستان خارو نصرآباد؛
• گورستان دانیان؛
• گورستان رباط علیا؛
• گورستان قلعه محمد قلی.

فرهنگ و هنر

• مشاهیر

خیلی از ماها نام خمین را با امام خمینی می‌شناسیم. ایشان و دو پسر بزرگوارشان، همگی زاده خمین هستند. همچنین آیت‌الله پسندیده، برادر امام خمینی، سید خلیل کمره‌ای و محمد علی مردان یهم از مشاهیر و نام‌داران این شهر محسوب می‌شوند.

• آداب و رسوم

ازدواج

مراسم سنتی ازدواج در خمین مثل همه شهرهای دیگر با خواستگاری شروع شده و با نامزدی و حنابندان و نهایتاً مراسم عروسی انجام می‌شود. یکی از رسم‌های جالب مردم این شهر، بستن تخم مرغ و نان به کمر عروس است. این کار را پدر عروس در شب عروسی انجام می‌دهد. اسم این مراسم گوشه است. در پایان مراسم هم پول‌ریزان با هدف حمایت مالی داماد انجام می‌شود.

چهارشنبه سوری

در شب چهارشنبه سوری و ظهر اولین روز عید نوروز، مردم این شهر آش می‌پزند. به این آش جودوغ می‌گویند.

کوسه گردی

یازدهم بهمن یا همان ۴۱ روز بعد از شروع زمستان در خمین به ناقالی چارچار معروف است. در این روز فردی به نام کوسه در شهر می‌چرخد و مراسم کوسه‌گردی را اجرا می‌کنند.

• زبان

زبان اصلی ساکنان خمین فارسی است.

• غذای محلی خمین

پتله پلو: ماده اصلی این غذا از گندم پخته درست می‌شود.

ترخینه: ترخینه از ترکیب بلغور گندم و دوغ درست می‌شود.

رستوران های خمین | لذت شکم‌گردی

رستوران الماس در میدان مدرس و رستوران سنتی هفت‌خوان در بلوار دانشجو از جمله رستوران‌های خوب شهر هستند. ضمناً در سفر به خمین، حتماً بستنی سنتی‌اش را امتحان کنید. خاطره خوب و شیرینی برایتان به جا می‌گذارد.

اقامت در خمین | شبی متفاوت در خمین

برای اقامت در شهرستان خمین می‌توانید به هتل ۴ستاره امام رضا مراجعه کنید. این هتل در مرکز شهر قرار دارد و به همین دلیل دسترسی‌اش به همه جاهای دیدنی شهر آسان است.

سوغات خمین | یادگاری‌های سفر

از سوغات این شهر می‌توان عسل، لوبیا چیتی، صنایع دستی و ترخینه را نام برد. از مراکز خرید این شهر می‌توان به بازار خمین، پاساژ فردوسی و پاساژ سعید اشاره کرد.

مسیر دسترسی

• مسیر زمینی

برای رسیدن به شهرستان خمین از هر چهار جهت جاده آسفالته و بزرگراه وجود دارد. اگر قصد سفر از مناطق شمالی ایران را دارید، وارد بزرگراه اراک – خمین شوید. از سمت غرب می‌توانید بعد از گذشتن از الیگودرز وارد این شهر شوید. جاده دلیجان هم شما را از شهرهای شرقی ایران به این شهر می‌رساند. از شهرهای جنوبی هم کافی است وارد گلپایگان شده و سپس به خمین برسید.

• راه آهن و فرودگاه

خود شهرستان خمین ایستگاه راه آهن یا فرودگاه ندارد. برای اینکه سفر با قطار و هواپیما به این شهر را تجربه کنید، باید بلیط به مقصد اراک را تهیه کنید.

امیدواریم از سفر به خمین و بازدید از جاهای دیدنی آن لذت برده باشید. شما قبلاً به این شهر سفر کرده‌اید؟ برای ما از خاطرات و تجربه‌هایتان بگویید. تیم نویسندگان ره بال آسمان از دیدن نظرات شما خوشحال می‌شود.