آرامگاه قطب الدین حیدر | اسلیمی سرخ

در سفر به مشهد اگر به تابلوهای بین مسیر توجه کنید، اسم شهر تربت حیدریه را می‌بینید. در این شهر تاریخی، افرادی بزرگ مثل قطب الدین حیدر زندگی می‌کرد. او شخصی پرآوازه بود که برای زنده‌نگه‌داشتن یادش، شهر را به اسم او نامیدند. به تربت حیدریه که بروید، آرامگاه قطب الدین حیدر هم در همان نزدیکی است.

آرامگاه قطب الدین حیدر کجاست؟

این آرامگاه در شهر تربت حیدریه است. برای بازدید از آن باید به شمال شرق ایران سفر کنید تا به استان خراسان رضوی برسید. می‌توانید در مرکز شهر تربت حیدریه و در خیابان قائم آرامگاه را پیدا کنید.

معرفی قطب الدین حیدر

قطب الدین حیدر، عارف و صوفی بزرگی بود که در مختون به دنیا آمد. او در قرن ششم هجری شمسی زندگی می‌کرد. پدرش سالورخان اُزبک، پادشاه نجار بود و فقط همین یک پسر را داشت. به همین خاطر قطب ‌الدین را شاهزاده نجار می‌دانستند. او از تبار خاقان ترک و سرسلسله حیدریه بود. قطب الدین در بزرگسالی شیفته شیخ ابوالقاسم از شیخ‌های زاوه شد. به همین خاطر تصمیم گرفت برای یادگیری علم از ترکمنستان به شهر تربت حیدریه یا همان زاوه قدیم مهاجرت کند. او در بین مردم زاوه زبانزد بود و محبوبیت خاصی داشت. مردم این منطقه بعد از درگذشت قطب الدین اسم شهر را به تربت حیدریه تغییر دادند. تربت حیدریه سال‌هاست که یاد این عارف را زنده نگه داشته است. بعد از رفتن به این شهر می‌توانید از آرامگاه قطب الدین حیدر هم بازدید کنید.

تاریخچه آرامگاه قطب الدین حیدر

مزار قطب الدین حیدر را در سال 958 هجری شمسی ساختند. قدمت این بنا به دوره تیموریان می‌رسد و از جاذبه‌های تاریخی تربت حیدریه است. بیشتر حاکم‌ها به معماری خاص این بنا توجه ویژه‌ای می‌کردند. در دوره صفویه و در سال 993 هجری شمسی سلطان محمود تربتی دستور داد تا آرامگاه را مرمت کنند. به همین خاطر می‌شود سبکی از معماری صفویه را هم در این بنا دید. مزار قطب الدین حیدر را در سال 1310 در لیست آثار ملی ایران ثبت کردند.

معماری آرامگاه قطب الدین حیدر

• معماری بیرونی آرامگاه قطب الدین حیدر

این آرامگاه معماری زیبایی دارد که یادآور سبک دوره‌های گذشته است. بنای اولیه مزار قطب الدین، چهارضلعی بود و سقفی گنبدی و دوپوسته داشت. از هر طرف این بنا ایوانی به طرف بیرون ساخته بودند. در دوره صفویان بخش‌های جدیدی به این بنا اضافه کردند و بنای اولیه تغییر کرد. ساختمانی را در شرق آرامگاه ساختند. در طرف غرب این آرامگاه هم مسجدی را می‌بینید که قدمتش به دوره شاه عباس اول صفوی می‌رسد. در این دوره ایوان شمال را تکمیل‌تر کردند و به شکل امروزی‌اش درآمد. بلندای ایوان ورودی آرامگاه در این بنا توجه هر گردشگری را به خودش جلب می‌کند. ازاره ایوان را با سنگ‌های مرمر تزیین کرده‌اند. سقف نیمه‌گنبدی و تیز ایوان هم تماشایی است که آن را از جنس گچ ساخته‌اند. رسمی‌بندی‌های رویش نشان از معمارهای اصیل ایرانی دارد.

معماری ایوان مسجد هم چشم‌نواز است. کتیبه‌ای قدیمی در ایوان مسجد نصب کرده‌اند. محمد یوسف الحسینی اطلاعاتی را درباره ساخت مسجد با خطی خوش روی این کتیبه نوشته است. دیوار مسجد را هم با آجر پوشانده‌اند. حجره‌ها و طاق‌های کوچکی در طبقه‌های بالایی ایوان مسجد به چشم می‌خورد. بد نیست به ایوان پشتی هم سری بزنید. این ایوان تنها بخش باقی‌مانده از بنای اولیه آرامگاه است. در گذشته حوض‌خانه‌ زیبایی در این آرامگاه بود که متأسفانه فقط می‌شود بنایی تخریب‌شده از آن را دید.

معماری داخلی آرامگاه قطب الدین حیدر

بعد از گذشتن از در ورودی، به مقبره شیخ قطب الدین می‌رسید. مزار این عارف بزرگ ضریحی چوبی دارد که رویش تاریخ 987 هجری قمری را حک کرده‌اند. در کنارش هم می‌توانید محرابی با گچ‌بری‌های زیبا را ببینید. دیوارهای داخلی را با کاشی‌های خوش‌رنگ‌ولعابی تزیین کرده‌اند. روی این کاشی‌ها نقش‌های اسلیمی با تناژی از قرمز مشخص است. کمی سرتان را بلند کنید و به سقف شگفت‌انگیز این بنا نگاهی بیندازید. گچ‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های سقف با طرح‌های هندسیش شما را شیفته معماری بنا می‌کند. روی سقف جمله‌های عربی را با خط کوفی نوشته‌اند. بیشتر رنگ‌های استفاده‌شده در این آرامگاه طیفی از رنگ‌های گرم دارد.

جاذبه‌های آرامگاه قطب الدین حیدر

اگر از هنر و معماری بدانید، بازدید از این بنا برایتان هیجان‌انگیز است. در حیاط بزرگ این آرامگاه قدمی بزنید و به چند قرن پیش سفر کنید. مزار قطب الدین از جاهای دیدنی اطراف مشهد است. مسافرهای مشهد برای بازدید از مزار این عارف تا تربت حیدریه می‌روند. این بنا هر روز باز است و ورودی‌اش نیز رایگان.

جاهای نزدیک به آرامگاه قطب الدین حیدر

از گذشته‌های دور تربت حیدریه را به شهر عرفان می‌شناسند. جاهای دیدنی تربت حیدریه تماشایی است. بعد از بازدید از آرامگاه قطب الدین حیدر خوب است به این بناهای دیدنی هم سری بزنید.

• کاروان‌سرای طبسی

کاروان‌سرای طبسی از نزدیک‌ترین بناهای تاریخی به آرامگاه است. زمان ساخت این بنا به دوره قاجار بر می‌گردد. حاج محمدابراهیم طبسی این کاروان‌سرا را در حیاط خانه‌اش ساخت. معماری این بنا به سبک کاروان‌سراهای دو ایوانی است و تماشا دارد. در بخشی از این کاروان‌سرا موزه مردم شناسی تربت حیدریه را راه‌اندازی کرده‌اند. می‌توانید در این موزه با فرهنگ، آداب‌ورسوم، صنایع‌دستی و پوشش مردم این منطقه آشنا بشوید.

• حمام حاجی رئیس

حمام حاجی رئیس از بناهای تارخی شهر تربت حیدریه است که قدمتش به دوره قاجار می‌رسد. این حمام قدیمی معماری زیبایی دارد. هنوز هم ردی از نقش‌ونگارهای قاجاری روی سقف و دیوارهاش پیداست. به این حمام که رفتید، از ورودی، سربینه، گرم‌خانه و حوض سنگی زیبایش دیدن کنید.

• خانه امینی

خانه امینی از بناهای دوره قاجار است. این بنا را به دستور امین التجار، تاجر معروف شهر تربت حیدریه ساختند. گچ‌بری‌ها، آجرکاری‌ها و کاشی‌کاری‌های این عمارت چشمگیر است. این خانه با طاق‌های هلالی و حیاط باصفایش دیدن دارد.

بهترین زمان بازدید آرامگاه

برای بازدید از این شهر بهار، اواخر تابستان و اوایل پاییز بهترین زمان است. در روزهای بهار به بازدید از آرامگاه قطب الدین حیدر بروید و از هوای دل‌پذیر شهر هم لذت ببرید.

اقامتگاه در تربت حیدریه

تربت حیدریه وسعت کمی دارد؛ اما بازدید از دیدنی‌هایش یک‌روزه تمام نمی‌شود؛ پس بهتر است حداقل دو روزی را مهمان این شهر باشید. برای اقامت در شهر اقامتگاه‌های بوم‌گردی مهیاست که فاصله زیادی تا آرامگاه قطب الدین حیدر ندارد. اقامت در این اقامتگاه‌ها تجربه‌ای به‌یادماندنی برایتان می‌شود. اسم این اقامتگاه‌ها را برایتان می‌‌گذارم.

• اقامتگاه بوم‌گردی خوش نشین؛
• اقامتگاه بوم‌گردی تهمینه؛
• اقامتگاه بوم‌گردی شودالون.

اگر دوست دارید در هتل اقامت کنید، هتل برادران تربت حیدریه به‌خوبی از شما میزبانی می‌کند. مجتمع اقامتی و تفریحی زائرالرضا هم خدمات مناسبی برای مسافرهایش دارد.

مسیر دسترسی به آرامگاه

برای رفتن به آرامگاه قطب الدین حیدر باید راهی خراسان رضوی بشوید. بعد از رسیدن به مشهد مسیر را تا جنوب شرقی شهر ادامه بدهید. فاصله تربت حیدریه تا شهر مشهد 150 کیلومتر است. بعد از پشت‌سرگذاشتن این مسیر به مرکز شهر و خیابان قائم بروید. آرامگاه را در همین خیابان پیدا می‌کنید. اگر آدرس دقیق را از بومی‌ها هم بپرسید، راهنمایی‌تان می‌کنند.

آرامگاه قطب الدین حیدر، مزار عارف بزرگ شهر است. تلاش کردیم که در این سفر مجازی با ره بال آسمان زیبایی‌های این جای دیدنی را نشانتان بدهیم. اگر در سفرهای قبل از این مزار دیدن کرده‌اید، تجربه‌هایتان خواندنی است. در کامنت‌ها برایمان بنویسید.