خانه تاریخی امیری مشهد | یادگاری از زندگی مشهدی‌های قدیم در دوران قاجار

خانه امیری مشهد یادگاری ارزشمند از دوران قاجار است. این خانه در مشهد قرار دارد و در چند قدمی حرم امام رضاست. به لطف این فاصله کم، گشت‌و‌گذار در این خانه فرصت زیادی از گردشگران نمی‌گیرد. اگر تاکنون سری به مناطق اطراف حرم امام رضا در مشهد زده باشید،‌ حتماً در جریان هستید که عمارت‌های قدیمی این ناحیه سلانه‌سلانه جای خود را به ساختمان‌های بلند و مدرن می‌دهند. در این بین عمارت امیری با معماری قجری جلوه‌ای جالب به ساختمان‌های مدرن اطراف خود داده است. گشت‌وگذار در این خانه مدت زیادی از گردشگران نمی‌گیرد؛ اما اطلاعات جالبی درباره زندگی مشهدی‌های قدیم پیش روی علاقه‌مندان فرهنگ و تمدن خراسان قرار می‌دهد. از آنجایی که مطمئن هستیم خانه‌های قدیمی ایران طرفداران زیادی در بین مخاطبین ما دارند، برای شما از جاذبه‌های خانه امیری مشهد می‌گوییم تا با کوله‌باری پر از خاطره‌های خوش و اطلاعات سودمند از این عمارت باز گردید.

خانه امیری کجاست؟

اگر تاکنون گشت‌و‌گذاری در اطراف حرم امام رضا داشته‌اید،‌ حتماً به‌خوبی می‌دانید هر چقدر به بارگاه نزدیک‌تر می‌شوید، بافت قدیمی‌تری پیش روی شما قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر می‌توان گفت بارگاه امام رضا از دیرباز تاکنون به‌عنوان مرکز اصلی مشهد شناخته می‌شود. در نتیجه بسیاری از خانه های قدیمی مشهد در محله‌های اطراف حرم امام رضا قرار دارند. یکی از معروف‌ترین این محله‌ها، محله نواب صفوی است. این خیابان در منطقه ثامن مشهد واقع شده است.

جالب است بدانید مشهدی‌های قدیم به نواب صفوی، پایین‌ خیابان می‌گفتند. جالب‌تر اینکه خیابان نواب صفوی، یکی از خیابان‌های خوش‌مسیر مشهد است. در نتیجه در هر کجای مشهد که باشید با تاکسی و اتوبوس به این خیابان دسترسی دارید. پس از اینکه به خیابان نواب صفوی رسیدید، عمارت امیری در چند قدمی شما قرار دارد. برای رسیدن به این خیابان باید راه نواب صفوی ۹ را در پیش بگیرید. این خیابان روبه‌روی کوچه حاج ابراهیم قرار دارد. سپس به سمت راست بروید و درِ پلاک ۳۵۱ را بزنید. در ادامه این مطلب درباره مسیر دسترسی به خانه امیری بیشتر صحبت خواهیم کرد.

مسیر دسترسی خانه امیری

محله عیدگاه مشهد، یکی از محله‌های قدیمی مشهد است. به همین دلیل این محله مسیری سرراست، اما پر ترافیک دارد. پس از اینکه به محله عیدگاه رسیدید، راه خیابان نواب صفوی را در پیش بگیرید. در این خیابان به نواب صفوی ۹ بروید تا به پلاک ۳۵۱ برسید. در این پلاک چشم شما به جمال عمارت امیری روشن خواهد شد.

اطلاعات بازدید خانه امیری

خانه امیری از آن دسته خانه‌های قدیمی مشهد است که قبل از بازدید از آن باید حتماً از پذیرابودن گردشگر در این خانه مطمئن شوید. خوشبختانه فاصله کم عمارت امیری با حرم امام رضا، شرایطی فراهم می‌کند تا چند قدم از حرم دورتر بروید و از باز بودن عمارت امیری مطمئن شوید.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ ساعته
آدرس	مشهد، خیابان نواب صفوی، نواب صفوی ۹، پلاک ۳۵۱

معرفی خانه امیری

عمارت امیری از بسیاری لحاظ شباهت‌هایی به دیگر خانه‌ های قدیمی شمال شرق ایران دارد. با این حال این خانه از بعضی لحاظ نیز یکی از خانه‌های منحصربه‌فرد ایران است. در این زمینه می‌توان به معماری ارباب رعیتیِ این خانه اشاره کرد. قسمتی از این خانه برای سکونت خدمتکاران در نظر گرفته شده بود. قسمت دیگری نیز مخصوص ارباب منزل بود. از این معماری که بگذریم، به معماری قجری عمارت امیری می‌رسیم. این معماری در بین ساختمان‌های مدرنی که اطراف عمارت امیری را فرا گرفته‌اند خودنمایی می‌کند. همانند بسیاری از خانه‌های قدیمی ایران، حیاطی زیبا و دلگشا در وسط این خانه خودنمایی می‌کند. دو ساختمان اصلی در سمت شرق و غرب این منزل قرار گرفته است.

معماری، نورگیری و تزئینات این دو بخش به میزان چشمگیری با هم تفاوت دارد. این تفاوت به اندازه‌ای محسوس است که قسمت اعیانی این خانه، سایه‌ روی قسمت رعیتی آن انداخته و نورچندانی به قسمت رعیتی نمی‌رسد. عمارت امیری، بنایی قجری است که سال‌های زیادی از ساخت آن می‌‌گذرد. به همین دلیل مرمت شده و مقداری از تزئیناتی که امروز می‌بینید، با روز اول ساخت این خانه تفاوت دارد.

برای سفر به مشهد به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، مقاله زیر را مطالعه کنید:
راهنمای سفر مشهد

معماری خانه امیری

اولین چیزی که در معماری عمارت امیری خودنمایی می‌کند، کاشی‌کاری‌های زیبای این خانه است. معروف‌ترین استادکارهای دوران قاجار برای ساخت عمارت امیری سنگ‌تمام گذاشته‌اند. در گوشه‌و‌کنار این خانه کاشی‌کاری‌های زیبایی خودنمایی می‌کند که نظیر آن‌ها را در کمتر عمارتی از دوران قاجار سراغ داریم. انصافاً باید گفت آجرکاری‌های عمارت امیری نیز در نوع خود زیبا و تماشایی است. این آجرکاری‌ها جلوه‌ای تماشایی به نمای بیرونی عمارت امیری داده است. جالب اینجاست تزئینات، کاشی‌کاری‌ها و آجرکاری‌های قسمت اعیانی عمارت امیری با قسمت رعیت‌نشین این خانه کاملاً متفاوت است؛ در نتیجه با اولین نگاه به آجرکاری‌های نمای بیرون این عمارت متوجه خواهید شد با ساختمانی روبه‌رو هستید که افراد مختلفی با تمکن‌های مالی متفاوت در آن زندگی می‌کردند.

ازآنجایی که با ساختمانی روبه‌رو هستیم که در بازه‌های مختلف زمانی مرمت شده، معماری بعضی از این قسمت‌ها تفاوت چشمگیری با قسمت‌های دیگر ساختمان دارد. با این حال یکپارچگی معماری ایرانی در تمامی قسمت‌های عمارت امیری مشاهده می‌شود. ناگفته نماند سطح داخل این در ارتفاعی متفاوت نسبت به محیط بیرون خانه قرار دارد. این شرایط باعث شده تا فشار زیادی به قسمت داخلی عمارت وارد شود. به همین دلیل بعضی از دیوارهای داخلی عمارت امیری حالتی قوس‌دار پیدا کرده‌اند. این دیوارها نیازمند رسیدگی هستند و اگر چاره‌ای برای آن‌ها اندیشیده نشود، احتمال تخریب وجود دارد.

عمارت امیری در دو طبقه ساخته شده است. هر کدام از این طبقه‌ها با پله‌هایی نیم‌دایره به هم مربوط می‌شود. پس از عبور از طبقه اول، راهرویی در طبقه دوم پیش روی گردشگران قرار می‌گیرد. این راهرو در وسط ساختمان واقع شده و پنجره‌ای کوچک به بیرون دارد. دو اتاق بزرگ و دل‌باز در طبقه دوم این عمارت قرار گرفته است. این اتاق‌ها کاشی‌کاری و تزئیناتی زیبا دارند. در قسمت ورودی ساختمان ارباب‌نشین عمارت امیری تاج آجری بزرگی مشاهده می‌شود.

تاریخچه خانه امیری

برخی از کارشناسان، تاریخ ساخت عمارت امیری را به اواخر دوران قاجار و اوایل سلطنت پهلوی نسبت می‌دهند. با این حال بنا به آخرین حفاری‌هایی که در این خانه انجام شد، ساخت عمارت امیری در اواخر پادشاهای قاجار به پایان رسیده است. در آن زمان فردی با نام علیرضا عطاری نژاد در پس از ساخت خانه‌‌ای که از آن صحبت می‌‌کنیم، در آن سکنی گزید. پس از مرگ علیرضا عطاری نژاد، این خانه به فرزندش رسید. در نهایت شخصی با نام امیری این خانه را حدود ۵۰ سال پیش خریداری کرد. این عمارت از آن زمان به بعد با نام عمارت امیری معروف شد. این عمارت در طول تاریخ کاربردهای مختلفی داشته است. در نتیجه عمارت امیری برای مدتی کاربرد کارگاه قالی‌بافی داشت. عمارت امیری برای چندین سال متروکه باقی ماند و آسیب‌های زیادی دید. با این حال اکنون در شرایط نسبتاً مطلوبی برای گردشگری قرار دارد.

بخش های دیدنی خانه امیری

جاهای دیدنی مشهد هر کدام جلوه‌ای متفاوت از فرهنگ و تمدن خراسانی‌ها را پیش روی علاقه‌مندان قرار می‌دهند. عمارت امیری نیز با چندین بخش مختلف از زندگی مردمان قدیم این دیار پرده بر می‌دارد. پس از عبور از درِ این عمارت به حیاطی دلباز می‌رسید. طبق معمولِ خانه‌های ایران قدیم، حوضی فیروزه‌ای در وسط این عمارت دیده می‌شود. دو طرف این حوض را باغچه‌هایی سرسبز و درختانی سربه‌فلک‌کشیده پوشش داده است. در دو ضلع دیگرِ این حیاط بخش‌های مسکونی عمارت امیری قرار گرفته است. دو آشپزخانه مجزا در هر کدام از این بخش‌ها وجود دارد. آشپزخانه، اتاق پذیرایی و چند اتاق خواب از بخش‌های اصلی عمارت امیری به حساب می‌آیند.

مرمت و احیای خانه امیری

برای شما گفتیم که ساخت عمارت امیری به دوران قاجار باز می‌گردد. دست مادر طبیعت با این عمارت مهربان نبوده و خانه امیری چندین‌بار در معرض خرابی قرار گرفت. از طرف دیگر این خانه برای سالیان درازی خالی از سکنه بود و پرنده در آن پر نمی‌زد. استفاده از مصالح قدیمی مانند چوب در سقف این عمارت نیز یکی دیگر از دلایل تخریب عمارت امیری است. خوشبختانه این عمارت چندین سال پیش در اختیار قسمت خصوصی قرار گرفت. از آن زمان به بعد مرمت عمارت امیری آغاز شد. با این حال روند تعمیر این عمارت سریع پیش نمی‌رود. به همین دلیل انتظار داریم در سال‌های آینده عمارت امیری کاملاً مرمت شود و جلوه‌ای زیبا از فرهنگ خراسانی‌های قدیم را نمایان کند.

گفته می‌شود قرار است این عمارت پس از مرمت کامل، به سفره‌خانه‌ای باصفا تبدیل شود. گردشگران در حیاط این سفره‌خانه روی تخت‌های چوبی می‌نشینند و در حال نوشیدن فنجانی چای، منظره زیبای حوض و باغچه عمارت امیری را نظاره می‌کنند.

بهترین زمان بازدید خانه امیری

عمارت امیری در مسیری سرراست و محله‌ای پرتردد قرار دارد. به لطف این شرایط در هر فصل از سال که راهی مشهد شده باشید، به‌راحتی می‌توانید به مرکز شهر بیایید و به گشت‌و‌گذار در عمارت امیری مشغول شوید. از آنجایی که مشهد بهارهای دلنشینی دارد، بدون شک گردشگری بهاری در این عمارت بیشتر به خوش می‌گذرد. انصافاً باید گفت تابستان‌های مشهد گرم است. با این حال اگر گرمایی نیستید و تابستان راهی مشهد شده‌اید، گشت‌وگذار تابستانی در عمارت امیری خالی از لطف نخواهد بود.

به پاییز که رسیدید مشهد حال‌و‌هوایی عاشقانه پیدا می‌کند آب‌و‌هوای این شهر حسابی دلپذیر می‌شود. این شرایط را به فال نیک بگیرید و گردشگری پاییزی در عمارت امیری را به برنامه مشهدگردی خود اضافه کنید. زمستان‌های مشهد سرد و خشک است؛ اما قیمت گردشگری در این شهر به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل اگر به فکر سفری مقرون‌به‌صرفه هستید و می‌خواهید گشت‌و‌گذاری خوش‌قیمت در شهر مشهد داشته باشید، گردشگری زمستانه در این شهر را به برنامه ایران‌گردی خود اضافه کنید.

جاهای دیدنی اطراف خانه امیری

عمارت امیری، خانه‌ای قدیمی و زیباست که گشت‌و‌گذار در آن حتماً‌ به شما خوش خواهد گذشت. با این حال این عمارت نهایتاً یکی دوساعت شما را بیشتر سرگرم نمی‌کند. خوشبختانه بسیاری از جاهای دیدنی مشهد در اطراف عمارت امیری قرار دارند. پیشنهاد می‌کنیم اگر راهی عمارت امیری شدید، حتماً گشت‌و‌گذاری جانانه در جاهای دیدنی زیر داشته باشید.

خانه توکلی

به علاقه‌مندان گردشگری در خانه های قجری این نوید را بدهیم که خانه توکلی مشهد فاصله کمی با عمارت امیری دارد. ساخت این خانه ماحصل تلاش معماران خوش‌سلیقه دوران قاجار است. خانه توکلی در فاصله ۵۵۰متری حرم امام رضا قرار دارد. خانه توکلی در کنار معماری زیبا و تاریخچه‌ای غنی، داستان‌های پررمزورازی در سینه نهان دارد. گفته می‌شود اجنه در این خانه رفت‌وآمد می‌کنند. زیبایی‌های خانه توکلی به اندازه‌ای است که مطمئن باشید از تماشای آن سیر نمی‌شوید.

خانه مسکونی کرمانی

دو کوچه بالاتر از عمارت امیری، خانه مسکونی کرمانی قرار دارد. این خانه نیز در دوران قاجار ساخته شده و یکی از جاهای دیدنی مشهد است. خانه مسکونی کرمانی در ۱۳۸۴ به فهرست آثار ملی ایران راه پیدا کرد. این خانه مکان مناسبی برای کسب اطلاعات بیشتر درباره سبک زندگی مردمان خراسان قدیم به حساب می‌آید. به لحاظ گردشگری نیز خانه مسکونی کرمانی مکانی جذاب برای علاقه‌مندان گشت‌و‌گذار در خانه های تاریخی ایران است.

مدرسه عباسقلی خان

محله عیدگاه مشهد یکی از قدیمی‌ترین محله‌های این شهر است که در کنار خانه‌های قدیمی، عمارت‌های مهم دیگری نیز دارد. یکی از این عمارت‌ها، مدرسه عباس قلی خان است. این مدرسه حدود ۴ سده پیش ساخته شده است. مدرسه عباسقلی خان مکانی برای تربیت طلاب بود. این مدرسه فقط ۴۰۰ متر از حرم امام رضا دورتر است. مدرسه عباسقلی خان نمادی باشکوه از معماری ایران به حساب می‌آید. این مدرسه با حیاطی سرسبز، معماری تماشایی و حجره‌هایی با کاشی‌های لاجوردی مکانی مناسب برای گردشگری علاقه‌مندان جاهای دیدنی مشهد با جاذبه تاریخی مذهبی است.

خانه اردکانی

مشهدی‌ها به خانه اردکانی، خانه دولابیان نیز می‌گویند. این خانه در اواخر دوران قاجار ساخته شده است. خانه اردکانی معماری قدیمی و تماشایی دارد. حوض‌خانه، شاه‌نشین، تنورخانه، زمستان‌نشین، حیاط مرکزی و مطبخی بزرگ از قسمت‌های اصلی خانه اردکانی مشهد به حساب می‌آید. جالب است بدانید خانه اردکانی از زمان ساخت تاکنون کاربرد مسکونی دارد. به همین دلیل گردشگری در داخل آن ممکن نیست. با این حال نمای بیرونی این خانه به اندازه‌ای تماشایی است که حیف است سری به عمارت امیری بزنید و گشت‌و‌گذاری در بیرون خانه اردکانی مشهد نداشته باشید.

خانه تاریخی ناظران

برای شما گفتیم که عمارت تاریخی امیری در خیابان نواب صفوی قرار دارد. در این خیابان تکیه‌ای است با نام تکیه یزدی‌ها، خانه تاریخی ناظران مشهد دقیقاً روبه‌روی تکیه یزدی‌ها قرار دارد. حیاطی زیبا و دلگشا و حوضی تماشایی در خانه تاریخی ناظران خودنمایی می‌کند. این خانه ایوانی بزرگ و خوش‌منظره دارد و در طبقه ساخته شده است. دیرینگی خانه تاریخی ناظران به دوران قاجار باز می‌گردد. جالب است بدانید یکی از توانگران مشهد قدیم در این خانه زندگی می‌‌کرده. به همین دلیل خانه ناظران به لحاظ معماری در گروه خانه‌های اشراف قدیم مشهد قرار دارد. گردشگری در این خانه عیش مسافرانی که از گشت‌و‌گذار در خانه‌های قدیمی مشهد سیر نمی‌شوند را کامل می‌کند.

 

خانه امیری مشهد جلوه‌ای تماشایی از زندگی و فرهنگ خراسانی‌های قدیم را در معرض دید گردشگران قرار می‌دهد. امیدواریم اطلاعاتی که از این خانه تاریخی مطرح کردیم، گشت‌و‌گذاری خاطره‌انگیز در مشهد برای شما به ارمغان بیاورد. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمند و خاطره‌های شیرینی از گردشگری در مشهد دارید، خواهشمندیم این اطلاعات را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر مخاطبان به اشتراک بگذارید.