مسجد جامع بردستان | روایتی ساده از تاریخ ایران زمین

بوشهری‌های دوست‌داشتنی مهمان‌نوازان درجه‌یکی‌اند؛ آنها در استان زیبایشان روستاها و آثار تاریخی و طبیعی مختلفی دارند که در کنار اخلاق خوششان، در معرض دید گردشگران قرار می‌گیرند. یکی از آثار مهم این استان مسجد جامع بردستان است. مسجد جامع بردستان مسجدی معمولی نیست و سالیانِ سال قدمت دارد؛ پس واجب شد که درباره آن برایتان بیشتر بگوییم. با ما همراه می‌شوید؟

مسجد جامع بردستان کجاست؟

مسجد جامع بردستان که به آن بردستون هم گفته می‌شود، در سده اولیه اسلامی ساخته شده است. برای دیدن آن باید به بردستان از توابع دَیِر بوشهر بروید. این مسجد هزاران سال قدمت دارد و بندبندش نمودی از تاریخ است. این بنای قدیمی روی تپه‌ای قرار گرفته و آن‌قدر فضا و معماری صمیمی و ساده‌ای دارد که آرامش خاصی را به گردشگران و بازدیدکنندگانش منتقل می‌کند.

تاریخ خبر از آن می‌دهد که این مسجد از نخستین بناهای قرون اولیه اسلامی وجزو قدیمی ترین مسجدهای ایران است. کتیبه‌ای در یکی از اتاق‌هایش هست که روی آن نوشته شده این مسجد در سال ۸۵۲ قمری تعمیر شده است. البته در سال ۱۲۷۳ قمری هم تعمیراتی از سوی حیدرخان دشتی روی آن صورت گرفته است. اگر بخواهیم به نقطه شروع ماجرا برویم و بدانیم که مسجد جامع بردستان را چه کسی بنا کرده، به فردی به نام عمر بن عبدالعزیز می‌رسیم.

شکل و شمایل مسجد جامع بردستان

مسجد جامع عمارتی در قالب مربع‌مستطیل است و شبستانی بزرگ دارد. مدخل آن چندان وسیع و بزرگ نیست. روی شبستان هم مانند بیشتر بناهای جنوب ایران یک بادگیر ساخته شده است. این بادگیرها فضای داخلی مسجد را خنک و مطلوب می‌کنند.

برای روشنایی و تهویه فضاهای داخلی مسجد نیز درگاه‌هایی تعبیه شده است. این درگاه‌ها که راه نفوذ و ورود هوا هستند، امکان تهویه را فراهم می‌کنند. ضمن اینکه گچ‌بری‌هایی زیبا از درون و بیرون آنها را تزیین کرده است.

مساحت شبستان مسجد جامع بردستان حدود ۷۵۰ متر مربع است. این بنای قدیمی و ارزشمند در سال ۱۳۷۷ شمسی در میان آثار ملی ایرانی قرار گرفت. معماری این مسجد از بیرون حالت چلیپایی یا همان صلیبی‌شکل دارد. اگر به سردر مسجد هم دقت کنید، شاهد حضور کتیبه‌ای خواهید بود که چنین عبارتی روی آن نوشته شده است:

این عبارت همان عبارتی است که درباره کتیبه‌اش در چند خط پیش صحبت کردیم. مفهوم آن نشان می‌دهد که در سال ۸۵۲ قمری تعمیراتی در این مکان صورت گرفته است.

حال‌وهوای مسجد جامع بردستان

مسجد بردستان بسیار ساده است و معماری عجیب و خاصی در آن دیده نمی‌شود. معماری آن در عین سادگی، حالتی به‌شدت آرامش‌بخش به بازدیدکنندگان القا می‌کند. درِ ورودی این مسجد در سمت شرق قرار دارد و بخش‌های دیگر آن شامل شبستانی ورودی و دو اتاق جانبی است.

در بخش ورودی مسجد جامع بردستان، دو سکوی سنگی قرار گرفته است. در بخش میانی سقف شبستان نیز آثاری از کلاف‌کشی با تیرآهن و چوب دیده می‌شود. این چوب‌ها بیشتر از چوب درخت کنار و گز هستند.

روبه‌روی مکانی که امام مسجد نماز می‌خواند، گنبد گچی کوچکی وجود دارد که با غرفه‌هایی تزیینی و ستون‌سازی گچ‌بری شده است. ساختار این‌ها به‌گونه‌ای است که سقف را وارونه جلوه می‌دهند. به‌طور کلی، مسجد جامع بردستان بنایی عجیب و خارق‌العاده ندارد؛ اما سادگی و قدمت آن باعث می‌شود که ارزشی فوق‌العاده داشته باشد و در میان جاهای دیدنی بوشهر گزینه‌ای قابل‌اعتنا به حساب بیاید. اگر گذارتان به بوشهر افتاد، حتماً از مسجد بردستان بوشهر هم دیدن کنید.

• نکته جالب‌توجه درباره مسجد جامع بردستان

مسجد جامع بردستان مسجدی برون‌گراست و حیاط هم ندارد. محراب این مسجد در جهت غرب ساخته شده و همانند بسیاری از محراب‌ها در مساجد دیگر، محرابش در سطح پایین‌تری نسبت به جایگاه ایستادن نمازگزاران قرار دارد.

در نزدیکی مسجد جامع بردستان

در نزدیکی مسجد جامع بردستان گورستانی قدیمی وجود دارد که احتمالاً مربوط به قرن چهارم یا پنجم هجری است. باستان‌شناسان به بررسی این قبرستان علاقه زیادی دارند. نوشته‌هایی با خط کوفی و عربی در این گورستان یافت شده که ممکن است سرنخ تحقیقات علمی و تاریخی بسیار مهمی باشد. اگر به بازدید از مسجد بردستان رفتید، حتماً از این گورستان هم دیدن کنید.

روستای بردستان کجاست؟

حال که از مسجد جامع بردستان در بوشهر گفتیم، لازم است که از بردستان هم برایتان بگوییم. بردستان شهری از توابع دیر در استان بوشهر است. این شهر ابتدا روستای بردستان بوده. از سال ۱۳۸۹ در ماه بهمن، به شهر ارتقا پیدا کرده است. بردستانی‌ها بیشتر به کشاورزی، صیادی و بنایی مشغول‌اند.

زبان بردستانی‌ها ریشه در زبان پهلوی دارد. پهلوی هم که از اصیل‌ترین زبان‌های پارسی است. علاوه بر مسجد جامع بردستان، در این شهر، دیدنی‌های دیگری هم وجود دارد:

• قلعه بردستان: این قلعه چند هزار سال قدمت دارد و از دوران قاجار به جای مانده است.
• محوطه بردو: این محوطه قدیمی مربوط به دوران پیش از اسلام است و حدود ۳هزار سال قدمت دارد.
• آتشکده بردستان: در غرب پل ورودی بردستان، آتشکده‌ای وجود دارد که احتمالاً قدمتش به دوران ساسانیان می‌رسد.

دیدنی‌های طبیعی بردستان

علاوه بر آثار قدیمی و تاریخی موجود در بردستان، می‌توان به دیدنی‌های طبیعی هم اشاره کرد:

• خور بردستان؛
• تل مشکی؛
• سه پنجو؛
• تنگه گورا؛
• تل تیزو.

جاهای دیدنی اطراف مسجد جامع بردستان

اگر به بوشهر می‌روید و مسجد جامع بردستان را بازدید می‌کنید، امکان دیدن نقاط جذاب دیگری هم برایتان فراهم خواهد بود. مثلاً در بوشهر و نزدیکی بردستان می‌توانید مکان‌های زیر را ببینید:

• نیایشگاه مند بوشهر

نیایشگاه مند بوشهر در دل کوه‌ها ساخته شده و در گذشته‌های خیلی دور برای عبادت کاهنان از آن استفاده می‌کرده‌اند. ساختار ویژه این نیایشگاه و قدمتی که دارد از آن مکانی جذاب برای بازدید می‌سازد. می‌توانید علاوه بر مسجد جامع بردستان، به این نیایشگاه زیبا هم سری بزنید.

• تنگ مخدان بوشهر

تنگ مخدان بوشهر هم دیدنی است. در واقع، با تنگه‌ای با طول ۳ کیلومتر روبه‌رو هستید که در کف آن، رودی کوچک در جریان است. نخلستان‌های خرما در اطراف تنگه آن را دیدنی‌تر کرده است. آب جاری در این تنگه بسیار زلال است و می‌توانید سنگ‌های کف آب را به‌راحتی ببینید. جالب نیست؟

• گوردختر بوشهر

گوردختر بوشهر واقعاً مکان جذابی است. چرا؟ چون به سبک مقبره کوروش ساخته شده و آرامگاه مادر کوروش یعنی ماندانا یا خواهر او آتوساست. سقف و شمائل این آرامگاه شبیه مقبره کوروش است. البته میان متخصصان درباره اینکه این مکان دقیقاً آرامگاه چه کسی است، اختلاف‌هایی وجود دارد.

• مدرسه سعادت بوشهر

مدرسه سعادت بوشهر نخستین مدرسه نوین ایرانی در جنوب کشور است. قدمت مدرسه سعادت به دوران قاجار می‌رسد و بعد از تأسیس دارلفنون راه‌اندازی شده است. بازدید از این مدرسه نیز در کنار سرزدن به مسجد جامع بردستان فکر خوبی خواهد بود.

• دیدنی‌های دیگر

دیدنی‌های دیگری هم در استان بوشهر هست که می‌توانید در سفرتان به این استان زیبای جنوبی به آن‌ها نیز سر بزنید:

• بازار بوشهر؛
• قلعه خورموج دشتی؛
• قبر ژنرال؛
• کوه نمک دشتی؛
• نخلستان‌ها؛
• پارک ملی نایبند؛
• عمارت گلشن؛
• گورستان صخره‌ای سیراف؛
• و… .

مسیر دسترسی

در برنامه‌های ایران‌گردی‌تان، حتماً سری هم به جنوب ایران و بوشهر زیبا بزنید. بوشهر از قدیمی‌ترین استان‌های ایران است و در آن، علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، می‌توانید دیدنی‌های باستانی و تاریخی متنوعی پیدا کنید. سرزدن به مسجد جامع بردستان نیز فکر بسیار خوبی خواهد بود.

اگر تاکنون به جنوب رفته‌‌اید و مسجد جامع بردستان را از نزدیک دیده‌اید، حتماً از تجربه‌ای که داشته‌اید برایمان بگویید. تجربه سفر به نقاطی مشابه را داشته‌اید؟ احساستان نسبت به مساجد قدیمی چیست؟ چه‌چیزی بیشتر از همه درباره آن‌ها برایتان جالب است؟ ما در ره بال آسمان معتقدیم اگر قرار نیست تمام شهرهای زیبای ایران را بگردیم، دست‌کم دیدن شهرهایی شاخص از جنوب، شمال، غرب و شرق را نباید از دست بدهیم. نظر شما چیست؟ قبول دارید؟ سرزدن به نقاط مختلف ایرانی درک عمیق‌تری نسبت به جغرافیا، تاریخ، فرهنگ و به‌طور کلی زندگی به همه ما می‌دهد. رسیدن به چنین دستاوردی عالی خواهد بود.