در گذشته‌های دور، خبری از حمامهای امروزی نبود. اگر قصد داشتید صبح خود را با دوش آب گرم آغاز کنید، باید راهی حمامهای عمومی می‌شدید. در هر شهر و شهرستان، چندین و چند حمام عمومی وجود داشت. امروزه، ساختمان بسیاری از این حمام‌ها سالم و پابرجا باقی مانده‌اند. جالب است بدانید برخی از حمام‌ها هنوز هم فعالیت می‌کنند. در این مقاله، قصد داریم شما را با یکی از حمامهای تاریخی یعنی حمام قجر قزوین آشنا کنیم.
حمام قجر کجاست؟
حمام قجر یکی از جاهای دیدنی قزوین است. این حمام در شهر قزوین و بلوار نادری قرار دارد. برای رفتن به این حمام تاریخی، باید خودتان را به خیابان عبید زاکانی برسانید. دسترسی به این حمام بسیار ساده است. در مسیرهای منتهی به حمام قجر هیچ محدودیت ترافیکی وجود ندارد.
سرگذشت حمام قجر قزوین | تاریخی که بر این حمام گذشت
حمام قجر در بین آثار تاریخی قزوین قدمت بسیاری دارد. بر اساس اسناد تاریخی، این حمام در سال ۱۰۵۷ هجری قمری بنا شده است. یعنی قدمت آن به حدود ۴۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. تاریخ چنین روایت می‌کند که این حمام به‌دستور شاه عباس دوم صفوی بنا شده است. امیر گونه خان، یکی از سرداران و امرای شاه عباس، وظیفه ساخت این حمام را به عهده داشت. این حمام از نظر تاریخی ارزش بسیاری دارد. می‌توان گفت حمام قجر یکی از بزرگ‌ترین حمامهای تاریخی ایران محسوب می‌شود. ساخت چنین حمامی در دوران صفوی و با وجود کمبود تجهیزات، بسیار سخت و دشوار بوده است.
این حمام در دوران خود کاربرد بسیاری داشت. بیشتر مردم شهر برای استحمام از این حمام استفاده می‌کردند. پس از مدتی، به‌تدریج این حمام از رواج افتاد. برای مدتی طولانی، این گرمابه به‌دست فراموشی سپرده شد. نهایتاً در سال ۱۳۷۹ شمسی، حمام قجر قزوین به‌دست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین خریداری شد. پس از آن، حمام را به هزینه شهرداری قزوین و با مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی مرمت کردند.
بخش‌های مختلف حمام | سربینه، میاندر و گرمخانه
این حمام در زمینی به مساحت ۴۵هزار متر مربع قرار دارد. مساحت زیربنای حمام قجر قزوین به حدود ۱۰۴۵ متر مربع می‌رسد. این حمام از ۲ بخش جداگانه زنانه و مردانه تشکیل شده است. به این ترتیب، زنان و مردان می‌توانستند در یک بازه زمانی از حمام استفاده کنند. پیش از آن، معمولاً حمام‌ها دارای نوبت بودند. آن‌ها مسئله کمبود فضای خود را با این کار مرتفع می‌ساختند. منتها این حمام فضای کافی برای ساخت بخش زنانه و مردانه به‌صورت تفکیک‌شده را داشت.
به‌صورت کلی، حمام قجر قزوین دارای ۳ بخش اصلی است. این بخش‌ها شامل سربینه، میاندر و گرمخانه می‌شود. درِ اصلی حمام به‌سمت جنوب باز می‌شود. راه‌پله‌ای مارپیچی شما را به سربینه می‌رساند. سربینه حمام همان بخشی است که حوضی بزرگ در میان آن قرار دارد. ۶ شاه‌نشین و طاق‌نما در بخشی با پلانی ۸ضلعی قرار دارند. با کمک یک راهرو می‌توانید خودتان را از سربینه به شاه‌نشین و گرمخانه برسانید. سربینه در حقیقت محل تعویض لباس است. می‌توان آن را با رختکن امروزی مقایسه کرد. گرمخانه نیز فضای اصلی حمام است؛ فضایی که در آن شست‌وشو انجام می‌شد و پس از آن دوباره به سربینه بازمی‌گشتند. در بخش غربی حمام نیز دری دیگر به چشم می‌خورد. احتمالاً این در مخصوص ورود و خروج بانوان به حمام بوده است.
کاشی‌کاری بخش جدانشدنی معماری ایرانی است. در این حمام نیز از کاشی‌کاری و طاق‌های رسم‌بندی‌شده به‌عنوان تزیینات استفاده کرده‌اند. همچنین، کف این حمام نیز با سنگ مرمر پوشیده شده است. این حمام گنبد آجری بزرگی دارد. در بخش مرکزی گنبد، فضایی به‌عنوان نورگیر به چشم می‌خورد. این نورگیر نور تمام بخش‌های حمام را تأمین می‌کند.
کاربری امروزی حمام | موزه مردم‌شناسی قزوین
همان طور که اشاره کردیم، این حمام تا مدت‌ها خالی و بدون کاربرد باقی مانده بود. نهایتاً در سال ۱۳۷۹، سازمان میراث فرهنگی این بنا را خریداری کرد. پس از بازسازی‌های انجام‌شده، این گرمابه را به موزه مردم‌شناسی قزوین تبدیل کردند. در حال حاضر نیز حمام قجر قزوین به‌عنوان موزه مردم‌شناسی این شهر به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در بازدید از موزه های قزوین تماشای معماری این موزه برای گردشگران جذابیت ویژه‌ای دارد.
جاذبه‌های دیدنی حمام | آشنایی با تاریخ و فرهنگ مردم قزوین
همان طور که خاطرنشان کردیم، موزه مردم‌شناسی قزوین در این گرمابه قرار دارد؛ پس با بازدید از حمام قجر، علاوه بر تماشای معماری خاص این بنا، می‌توانید شناخت کافی درباره قزوین به دست بیاورید. به‌صورت کلی، این موزه از ۳ بخش اصلی تشکیل می‌شود:
- در قسمت سربینه می‌توانید با اقوام غالب ساکن در قزوین آشنا شوید. این اقوام شاهم مراغی، تات، ترک و لر هستند.
- در تالار میاندر، آیین‌ها و مراسم مختلف سنتی ایرانی به نمایش گذاشته شده است. در این میان می‌توان به مراسم سوگواری امام حسین، پنجار بدر و سیزده بدر اشاره کرد.
- در نهایت، می‌توانید سری به بخش آخر یعنی گرمخانه بزنید. در این بخش نمادهایی از ۶ شغل قدیمی و مرسوم مردم قزوین در معرض دید تماشاچیان قرار گرفته شده است. در این قسمت از موزه می‌توانید مشاغلی همانند حجامت، بارفروشی، مکتبخانه‌داری، آهنگری، دعانویسی، تعزیه‌خوانی و حلاجی را مشاهده کنید.
برای ساخت اشیای داخل این موزه، از عروسک‌های مومی استفاده شده است. در ساخت این عروسک‌ها دقت و ظرافت بسیاری به کار گرفته‌اند. لباس‌هایی که مجسمه‌های بومی برتن دارند، همان لباس‌هایی‌اند که در تاریخ اقوام سنتی ثبت شده‌اند. به همین خاطر، می‌توان این موزه مردم‌شناسی را موزه‌ای کاملاً معتبر از نظر تاریخی دانست. حتی مشاغل و آیین‌هایی که در این موزه به آن‌ها اشاره شده است، همگی کاملاً موثق‌اند. برای شکل‌گیری این موزه پژوهش‌های بسیاری انجام شده است. به همین خاطر، نمی‌توان هیچ تناقض تاریخی و فرهنگی را در آن یافت.
جاهای دیدنی نزدیک به حمام قجر
-
کاخ چهلستون قزوین | معروف‌ترین عمارت کلاه‌فرنگی
کاخ چهلستون قزوین معروف‌ترین عمارت کلاه‌فرنگی این شهر محسوب می‌شود. قدمت این عمارت به دوران شاه طهماسب بازمی‌گردد. زمانی که شاه طهماسب صفوی قزوین را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد، عمارت‌های بسیاری در این منطقه بنا شد. متأسفانه عمارت چهلستون قزوین یگانه عمارت باقی‌مانده از کاخ‌های سلطنتی شاه طهماسب به شمار می‌آید. این عمارت در میدان آزادی یا همان سبزه میدان قزوین قرار دارد. عمارت کلاه‌فرنگی قزوین امروزه موزه خوشنویسی را در خود جای داده است. این عمارت هم از نظر سبک معماری و هم از لحاظ ظاهری، بسیار جذاب و دیدنی است.
-
کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین | از یادگارهای دوران قاجار
کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین یکی از یادگارهای دوران قاجار به حساب می‌آید. از دوران صفوی که قزوین به‌عنوان پایتخت انتخاب شد، این شهر رونق بسیاری گرفت و تاجران بسیاری در آن تردد می‌کردند. از‌این‌رو، نیاز به احداث یک کاروانسرای بزرگ در قزوین احساس می‌شد. با این حساب، کاروانسرای بزرگ سعدالسلطنه قزوین بنا شد. این کاروان‌سرا در نزدیکی عمارت چهلستون قرار دارد. امروزه این کاروان‌سرا دیگر کاربرد گذشته خود را ندارد. کاروانسرای سعدالسلطنه به بازاری زیبا و سنتی تبدیل شده است.
مسیر دسترسی به حمام قجر
حمام قجر قزوین در نزدیکی سبزه میدان قرار دارد. این میدان جزو معروف‌ترین میدان‌های قزوین است. به همین خاطر، تاکسی‌های بسیاری از این میدان عبور می‌کنند. همچنین، برخی از خطوط اتوبوس نیز در نزدیکی این میدان توقف می‌کنند. برای دسترسی به حمام قجر قزوین، فقط کافی است سبزه میدان را به‌عنوان مقصد انتخاب کنید. زمانی که به سبزه میدان رسیدید، باید بلوار نادری را به‌سمت شمال بروید. پس از آن، وارد کوچه زرآبادی شده و مسیر را مستقیم ادامه دهید. در نهایت پس از حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی به حمام قجر خواهید رسید.
| هزینه ورودی: | ۲۵۰۰ تومان (اینترنتی ۲هزار تومان) |
| ساعات بازدید: | - ایام هفته: ۰۹:۰۰ تا ۱۸:۴۵ - جمعه‌ها: ۱۰:۰۰ تا ۱۸:۴۵ |
| روزهای تعطیل: | روزهای سوگواری و دوشنبه‌ها |
| آدرس: | قزوین، سبزه‌میدان، چهارراه نادری، خیابان عبید زاکانی |
خب دوستان و همراهان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره حمام قجر قزوین چیست؟ به‌نظرتان سایر حمامهای قدیمی قزوین نیز ارزش بازدید دارند؟ یا اینکه بهترین حمام موزه مردم شناسی قجر قزوین است؟ نظرات خود را با ما و سایر همراهان در میان بگذارید.
این حمام در نزدیکی سبزه میدان و بلوار نادری قرار دارد.
برای دسترسی به این حمام باید ابتدا به سبزه میدان بروید.
این حمام در دوران صفوی بنا شده است.
این حمام را بسیاری با نام حمام شاهی نیز می‌شناسند.
حمام قجر قزوین دارای ۳ بخش اصلی است. این بخش‌ها شامل سربینه، میاندر و گرمخانه می‌شود.