قنات های ایران | زیباترین معماری حیات‌بخش

در گذشته ایجاد سیستم آب‌رسانی بسیار دشوار بود. در مناطق سرسبز کشور، شهرها و روستاها را در نزدیکی رودها بنا می‌کردند تا از آب آن به‌راحتی استفاده کنند؛ اما در مناطق بیابانی برای آب‌رسانی باید چه می‌کردند؟ قنات‌ ابتکار ایرانیان برای حل این مشکل بود. ایرانیان در مناطق کویری، کانال‌های زیرزمینی برای هدایت آب ایجاد می‌کردند. با کمک قنات های ایران از گرم‌شدن و تبخیر آب جلوگیری می‌شد. خوشبختانه هنوز بسیاری از قنات‌ها سالم هستند. با ما همراه باشید تا این قنات‌های مرموز و عجیب را بهتر بشناسید.

قنات های ایران را بهتر بشناسید

قنات های ایران عمدتاً در مناطق مرکزی و کویری قرار دارند. با کمک قنات، آب مستقیم از چشمه به مناطق مختلف شهری منتقل می‌شد. برخی از این قنات‌ها به دلایل مختلف فرو ریختند؛ اما خوشبختانه بسیاری از آن‌ها پابرجا هستند. ساخت قنات بدون تجهیزات امروزی در زیر زمین کار بسیار دشواری بود. برخی از این قنات‌ها ظاهری بسیار عجیب و پیچیده دارند. درباره برخی قنات‌ها نیز داستان‌هایی ترسناک روایت می‌شود. با ما همراه باشید تا این قنات‌ها را بهتر بشناسید.

• قمش تاریخی مؤمنان دزفول | قناتی کاملاً متفاوت

اگر درباره ساختار قنات های ایران تحقیق کنید، متوجه می‌شوید که همه قنات‌ها از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شوند. در دزفول می‌توانید شاهد قمش و نه قنات باشید. شاید در ابتدا تصور کنید که قمش بخشی از نام یک قنات است؛ اما این‌طور نیست. قمش برخلاف قنات، از آب رودخانه تأمین می‌شود. قمش مؤمنان دزفول، آب رودخانه دز را به مناطق مسکونی و شهری منتقل می‌کند. این مسئله تفاوت اصلی بین قنات و قمش را نشان می‌دهد. برای دسترسی به قمش، باید حدود 70 پله به‌سمت پایین بروید. پله‌ها در مقایسه با پله‌های معمولی مرتفع‌تر هستند. به همین خاطر شاید دسترسی به قمش برای افراد معمولی کمی دشوار باشد. در این قمش برای آشنایی هرچه بیشتر بازدیدکنندگان با فرهنگ مردم دزفول، از مجسمه‌‌های مومی استفاده شده است. همچنین نورپردازی داخل قمش، آن را به مکانی زیبا برای عکاسی تبدیل می‌کند.

هزینه بازدید	10‌هزار تومان
ساعت بازدید	روزهای هفته از ساعت 8 صبح تا 17
آدرس	دزفول، محله شیدانه امام رضا، مجاور مسجد محله

• گنجینه قنات اردکان | تماشای شهر قنات‌ها

اردکان یکی از شهرهای استان یزد است. این شهر در مناطق کویری قرار دارد. تأمین آب از گذشته برای مردم اردکان یک چالش بزرگ بود. به همین خاطر زیر شهر اردکان، یک شهر زیرزمینی متشکل از 250 قنات وجود دارد. متأسفانه از این میان، فقط 8 قنات هنوز زنده و پابرجا باقی مانده‌اند. مابقی قنات‌ها به‌دلیل کاهش منابع زیرزمینی، خشک شده‌اند. البته مدتی است که شهرداری اردکان به‌منظور جذب گردشگر، کمر به احیای این گنجینه بسته است. حتی بازدید از قنات‌های خشک نیز می‌تواند بسیار جذاب باشد. با ورود به این قنات‌ها، حسی عجیب سراسر وجود شما را فرا می‌گیرد. البته بهتر است قنات‌های زنده و جاری را برای بازدید انتخاب نمایید. قنات‌های صدرآباد، عیش‌آباد، تقی‌آباد، علی‌آباد، قاسم‌آباد، زین‌آباد و قطب‌الدین هنوز زنده و جاری هستند.

هزینه بازدید	۵هزار تومان
ساعت بازدید	همه‌روزه از ساعت 8 تا 17
آدرس	استان یزد، اردکان، محله صدرآباد

• قنات گوهرریز جوپار | رگ حیات جوپار

قنات گوهرریز در شهر جوپار کرمان قرار دارد. این قنات با 129 حلقه چاه، آب را با دبی 60 لیتر در ثانیه به جوپار می‌رساند. بد نیست بدانید که قنات گوهرریز، باعث آبادانی 330‌هکتار از اراضی باغی جوپار است. قدمت این قنات به دوران صفویه باز می‌گردد. هنوز هم ساختار کلی قنات بدون کوچک‌ترین آسیب، سالم باقی مانده است. در رگ این قنات پیر، هنوز هم مایه حیات جریان دارد. این قنات با طول 3،500 متر یکی از طولانی‌ترین قنات‌های کرمان به حساب می‌آید. آب این قنات از گسل تأمین می‌شود. به همین خاطر آبی گوارا و زلال دارد. همین مسئله یکی از مزایای مهم قنات گوهرریز در مقایسه با سایر قنات های ایران است.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	ایران، کرمان، ماهان

• قنات قصبه گناباد | قنات جن‌ها

قنات قصبه گناباد را بسیاری به‌عنوان برترین قنات جهان می‌شناسند. این قنات 33‌ کیلومتر طول دارد و از دو رشته اصلی با نام‌های قصبه و دولاب تشکیل می‌شود. در این قنات، مجموعاً 472 میله چاه وجود دارد. باید بدانید برای حفر این قنات در عمق 300‌متری به طول 33‌ کیلومتر، نیاز به 73میلیون مترمکعب برداشت خاک است. حال تصور کنید در دوران هخامنشیان، با کمترین دانش مهندسی و حداقل ابزارآلات، این قنات چطور بدون هیچ نقصی حفر شده است؟ حتی شیب قنات گناباد به‌حدی دقیق است که ذره‌ای در جریان آب اختلال ایجاد نمی‌کند. علاوه‌بر تمامی این‌ها، باید بدانید که داستان‌هایی مرموز و ترسناک نیز درباره این قنات بیان می‌شود. بارها صداهایی عجیب در این قنات به گوش رسیده است. به همین خاطر بسیاری آن را محل زندگی اجنه می‌دانند.

هزینه بازدید	10هزار تومان
ساعات بازدید	8 صبح  تا 18 عصر
آدرس	گناباد، انتهای خیابان ناصر خسرو، بهار ۳، پلاک۲، پایگاه جهانی قنات قصبه گناباد

• قنات زارچ | طولانی‌ترین قنات جهان

قنات زارچ با 100‌ کیلومتر طول، طولانی‌ترین قنات جهان محسوب می‌شود. تصور کنید که 100‌ کیلومتر چقدر طویل است! حال باید اضافه کنیم که قدمت این قنات به حدود 700 سال پیش باز می‌گردد. در آن دوران با حداقل ابزار، چطور 100‌ کیلومتر مسیر زیرزمینی ایجاد کرده‌اند؟ به همین خاطر این قنات را می‌توان یکی از شگفتی‌های معماری ایرانی دانست. قنات زارچ دارای ۳ شاخه با نام‌های شیرین، شور و ابراهیم است. در این ۳ شاخه، مجموعاً بیش از 1000 میله چاه وجود دارد که در نوع خود یک رکورد به حساب می‌آید. متأسفانه شاخه شیرین و ابراهیم خویدکی، خشک شده‌اند. در حال حاضر آب فقط در شاخه شور آن هم به طول 72‌ کیلومتر جریان دارد. آبدهی این شاخه حدود 60 لیتر در ثانیه دبی دارد. این نشان‌دهنده شدت جریان آب قنات در این شاخه است. بد نیست بدانید در حال حاضر بیش از 800 خانواده روستایی از آب این قنات برای مصارف کشاورزی استفاده می‌کنند.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	9 صبح تا 16
آدرس	استان یزد، شهرستان یزد، زارچ

• قنات حسن آباد مهریز | کم‌عمق‌ترین قنات یزد

قنات ‌حسن‌آباد مهریز یکی دیگر از قنات های ایران است که آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرده‌اند. این قنات حدود 700 سال عمر دارد. قنات مهریز از کوه‌های غربالبیز آغاز می‌شود و مسیر خود را تا روستای دهنو، حسن‌آباد و همچنین مریم‌آباد ادامه می‌دهد. این قنات از مهریز نیز عبور می‌کند و نعمات خود را بر مردم این شهرستان ارزانی می‌دارد. قنات مهریز کم‌عمق‌ترین کانال در بین قنات‌های استان یزد محسوب می‌شود. با وجود این، قنات حسن‌آباد دبی کافی دارد و آب آن بسیار باکیفیت است. در طول مسیر این کانال، خبری از لایه‌های نمکی و گچی نیست. به همین خاطر آب این قنات بسیار زلال و گوارا است.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان یزد، مهریز

• قنات مزدآباد میمه | غار علیصدر اصفهان

قنات مزدآباد میمه، واقع در شهرستان میمه اصفهان، با قدمتی بیش از 2هزار سال، دومین قنات قدیمی ایران است. این قنات حدود 18‌کیلومتر طول دارد و در عمق 100‌متری زمین حفر شده است. باید بدانید در طول این قنات می‌توانید شاهد استالاگمیت و استالاکتیت یا همان قندیل‌های عجیبی باشید که مشابه آن را در غار علیصدر مشاهده می‌کنید. به همین خاطر برخی از کارشناسان این قنات را با نام غار علیصدر اصفهان نیز می‌شناسند. این قنات در نزدیکی چاه مادر قرار دارد. قنات مزدآباد میمه بسیار پرآب است و دبی فراوانی دارد. لازم به ذکر است قنات مزدآباد جزء معدود قنات‌های جهان محسوب می‌شود که دارای سدهای زیرزمینی است. این قنات در سال 1395، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ ساعته
آدرس	اصفهان، میمه

• قنات ورزان | قدمتی پیش از تاریخ ایران

همه ما می‌دانیم که تمدن و فرهنگ ایران، 2،500‌ساله است. حال باید بدانید که قنات ورزان، قناتی با حدود 3هزار سال قدمت است. این قنات در محدوده شمالی شهر ورزان اصفهان قرار دارد. قنات ورزان دارای 1،800 متر طول است و 64 میله چاه را در خود جای می‌دهد. بر اساس نظر کارشناسان ژاپنی، این قنات یکی از نادرترین قنات‌های جهان است. بد نیست بدانید این قنات نیز همانند قنات مزدآباد، دارای بند یا همان سد است. این سد قادر است حدود 3،200 مترمکعب آب را تا مدت 120 روز ذخیره کند. مردم در آن دوران با ایجاد این سد، از خودشان در برابر خشک‌سالی محافظت می‌کردند. حال تصور کنید که در آن دوران با ابزارهای محدود، چطور علاوه‌بر ایجاد قنات، یک سد بزرگ نیز در آن احداث می‌کردند؟ همین مسئله یک اعجاز در معماری و مهندسی ایرانی محسوب می‌شود.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	اصفهان، بخش شمالی ورزان

• قنات تاریخی بلده فردوس | یادگار دوره ساسانی

قنات تاریخی بلده با حدود 2هزار سال قدمت، یکی از قدیمی‌ترین قنات های ایران به حساب می‌آید. این قنات 35‌کیلومتر طول دارد. در طول مسیر این قنات، چندین و چند میله چاه مختلف به وجود آمده است. این قنات باعث آبادی چندین هزار هکتار از اراضی کشاورزی می‌شود. لازم به ذکر است هنوز هم بخشی از آب شرب شهر فردوس خراسان جنوبی، از آب این قنات تأمین می‌شود. این قنات دارای آب‌انبارهای مختلف است. بد نیست بدانید آب قنات زمانی که به دست مردم شهر فردوس می‌رسد، کاملاً زلال، شیرین و گوارا است.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان خراسان جنوبی، فردوس

• قنات دو طبقه اردستان | تنها قنات دوطبقه جهان

قنات دو طبقه اردستان معروف به قنات دو طبقه مون، تنها قنات دوطبقه جهان است که در استان اصفهان قرار دارد. این قنات دارای 3.5 تا 4‌ کیلومتر طول و 31 متر عمق است. قنات مون مجموعاً 30 میله چاه دارد و دبی آن به 60 لیتر در ثانیه می‌رسد. برای حفر یک قنات، نیاز به مهارت و تجهیزات خاصی است. حال تصور کنید که حدود 700 سال پیش، قنات مون را در 2 طبقه مجزا بنا کرده‌اند. نحوه ساخت این قنات در آن دوران، یک راز بزرگ برای کارشناسان به حساب می‌آید. هنوز هم آب در رگ‌های این قنات کهن‌سال جریان دارد و مردم منطقه را سیراب می‌کند.

هزینه بازدید	رایگان
زمان بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان اصفهان، اردستان، خیابان شهید فائق، ابتدای کوچه نهضت

• قنات تاریخی ندوشن | برگی از خاطرات دوره ایلخانی

قنات تاریخی ندوشن یکی دیگر از قنات های ایران است که در استان یزد قرار دارد. قنات ندوشن با 4.2‌ کیلومتر طول، در 10‌کیلومتری جنوب این شهر قرار دارد. این قنات از سرآب ده آغاز می‌شود و تا بلوار فاطمه الزهرا ندوشن ادامه می‌یابد. عمیق‌ترین بخش قنات ندوشن، حدود 51 متر عمق دارد. در طول این قنات، چندین و چند میله چاه حفر شده است. متأسفانه تا همین 2 سال پیش، قنات تاریخی ندوشن جزء فهرست آثار ملی ایران قرار نداشت. به همین خاطر هیچ‌گونه اقدامی جهت محافظت از این اثر تاریخی صورت نمی‌گرفت. خوشبختانه طی 2 سال اخیر، اقداماتی جهت استحکام بیشتر قنات انجام شده است. قدمت این قنات به دوران ایلخانی باز می‌گردد و هنوز هم مردم شهر از آن استفاده می‌کنند.

هزینه بازدید	رایگان
زمان بازدید	۲۴ساعته
آدرس	یزد، 10‌کیلومتری جنوب ندوشن

• قنات اهرستان | نهر شاه‌جوی

در 30‌کیلومتری جنوب‌غربی شهر یزد، دره‌ای با عرض 1.5 کیلومتر حفر شده است. در این دره 6 رشته قنات با نام‌های میرزایی، نهرخیلی، وقف‌آباد، خواجه غیاث، روشن‌آباد و اهرستان جریان دارد. این قنات‌ها در کانالی با نام شاه‌جوی به یکدیگر می‌پیوندند. این 6 رشته قنات، آب روستاهای خیرآباد، عیش‌آباد، اهرستان و شهرستان یزد را تأمین می‌کنند و نهایتاً به‌سمت شهرستان تفت جاری می‌شوند. قدمت این قنات به حدود 700 سال پیش باز می‌گردد. همچنین عمق چاه مادر این قنات‌ها بین 28 تا 68 متر متغیر است.

هزینه بازدید	رایگان
زمان بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان یزد، 30‌کیلومتری جنوب‌غرب شهرستان یزد

• قنات غیاث آباد پشتکوه | اولین قنات فاقد چاه

قنات غیاث‌آباد فقط 350 تا 400 متر طول دارد. قدمت این قنات به حدود 1000 سال پیش باز می‌گردد. این قنات آب را از یک سمت کوه به‌سمت دیگر که مزارع کشاورزی است، هدایت می‌کند. به همین خاطر آن را با نام قنات پشتکوه می‌شناسند. به‌خاطر شرایط خاص قنات، در آن هیچ‌گونه چاهی وجود ندارد. به این ترتیب آب فقط از یک سمت کوه برای مصارف کشاورزی به‌سمت دیگر هدایت می‌شود. لازم به ذکر است تا همین 5 سال پیش، در مسیر این قنات یک آسیاب آبی قرار داشت که امروزه خبری از آن نیست.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان مرکزی، غیاث آباد

• قنات سرکره | قنات 700‌ساله استان فارس

قنات سرکره یکی از قنات‌های ایران واقع در استان فارس است. این قنات در بخش فورگ، در 95‌کیلومتری شهرستان داراب قرار دارد. در این منطقه نزدیک به 30 قنات مختلف وجود داشت. البته متأسفانه بسیاری از آن‌ها امروزه خشک شده‌اند. بسیاری بر این باور هستند که قنات سرکره را مخصوص استفاده قلعه بهمن شاه که در همین حوالی قرار دارد، حفر کرده بودند. وجود این قنات باعث سرسبزی و آبادانی اراضی اطراف نیز می‌شود. در چند سال اخیر، با حفر چاه‌های غیرقانونی، جریان آب این قنات به‌شدت کاهش پیدا کرده است؛ اما هنوز هم در رگ‌های خشک این قنات آب جریان دارد.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان فارس، 95‌کیلومتری شهرستان داراب، منطقه فورگ

• قنات های نهاوند | آبی به شیرینی عسل

نهاوند یکی از سرسبزترین شهرهای ایران است. بر اساس اطلاعات کارشناسان، آب این شهرستان توسط چند رشته قنات و چشمه تأمین می‌شود. قنات قیصریه، قنات چشمه‌عبدل، قنات پهلوان و قنات گلشن، جزء مهم‌ترین قنات‌های نهاوند هستند. خوشبختانه هر ۴ قنات، هنوز سالم هستند و آب در آن‌ها جریان دارد. مردم مناطق چهارباغ، میرزاآقا، محله سادات و روستای علیا از آب این قنات‌ها استفاده می‌کنند. آب این قنات‌ها از چشمه‌های چاله اولاد، چشمه علی، دو خواهران و ملامحمد طاهر تأمین می‌شود. آب این قنات‌ها بسیار خنک و گوارا هستند. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، کیفیت آب این قنات‌ها بسیار مطلوب است و گواراترین آب منطقه به حساب می‌آید.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	نهاوند، محله چهارباغ

• پاراو کوخرد | عجیب‌ترین سازه آبی هرمزگان

قنات پاراو کوخرد جزء معدود قنات‌های استان هرمزگان به حساب می‌آید. این قنات از دو رشته قنات باستانی در بخش کوخرد شهرستان بستک تشکیل می‌شود. قنات پاراو کوخرد از کوه ناخ سرچشمه می‌گیرد و در مسیر خود اراضی مختلف را سیراب می‌کند. متأسفانه سالیان سال است که دیگر از این قنات استفاده نمی‌شود؛ اما هنوز هم بقایای کانال‌ها و چاه‌هایی که از ساروج و سنگ ساخته شده‌اند، باقی مانده است. آب یکی از این دو قنات، در حوضچه‌‌های ساروجی نگه‌داری می‌شد. سپس این آب شیرین را به‌وسیله سازه‌ای عجیب و سنگی با نام ترنه، از رودخانه مهران که آب آن شور است، عبور می‌دادند. ساخت ترنه بسیار دشوار بود. نفوذ رودخانه مهران به آب، باعث شور‌ی آن می‌شد. به همین خاطر باید ترنه‌ها را به‌خوبی عایق می‌کردند. جالب است بدانید که ترنه‌های این قنات هنوز هم بدون هیچ‌گونه آسیبی سالم و پابرجا باقی مانده‌اند.

هزینه بازدید	رایگان
ساعات بازدید	۲۴ساعته
آدرس	استان هرمزگان، بستک، بخش کوخرد

• قنات ارونه | قناتی به قدمت تاریخ ایران

در شهر اردستان، 16 رشته قنات جریان دارد. از این 16 رشته قنات، برای آبیاری تمامی اراضی کشاورزی و باغ‌های میوه استفاده می‌شود. قدمت یکی از این قنات‌ها به حدود 2،500 سال پیش باز می‌گردد. این قنات هنوز هم جاری است و یکی از مهم‌ترین قنات‌های اصفهان به حساب می‌آید. بسیاری از باغات اردستان از آب این قنات سیرآب می‌شوند. لازم به ذکر است حدود 500 سال پیش، تقسیم‌بندی آب این قنات با کمک سنگ‌هایی خاص انجام شد. هنوز هم بعد از 500 سال، این سنگ‌ها هیچ تغییری نکرده‌اند. جالب است بدانید مردم نیز از همان تقسیم‌بندی قدیمی برای استفاده از آب قنات استفاده می‌کنند. برخی این تقسیم‌بندی را به خواجه نصیر طوسی و برخی دیگر به شیخ بهایی نسبت می‌دهند. وجود این سنگ‌ها امروزه به یک جاذبه گردشگری مهم تبدیل شده است.

آدرس	اصفهان، اردستان، خیابان امام خمینی
هزینه بازدید	رایگان
زمان بازدید	۲۴ساعته

خب دوستان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره قنات های ایران چیست؟ به نظر شما جذاب‌ترین قنات ایران کدام است؟ شما از کدام قنات های ایران دیدن کرده‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما و سایر همراهان به اشتراک بگذارید.