رود کارون | رودی بر لبه تیز مرگ و زندگی

رود کارون اهواز در میان رودهای ایران جزء یکی از مهم‌ترین رودخانه‌ها به حساب می‌آید. این رود در جنوب ایران واقع شده است و یکی از رگ‌های حیاتی کشورمان محسوب می‌شود. امروز قصد داریم همراه با هم، کمی بیشتر درباره رودخانه کارون اهواز اطلاعات به دست بیاوریم؛ پس با ما همراه باشید.

رود کارون کجاست؟

رودخانه کارون در بخش جنوبی کشور ما قرار دارد. طول این رودخانه به بیش از 950‌ کیلومتر می‌رسد. این رود را می‌توان یکی از عوامل مهم ایجاد تمدن در مناطق اطراف آن دانست. در حقیقت رودخانه کارون باعث شده تا آبادی‌های کوچک و بزرگی در مسیر آن به وجود بیایند. در حال حاضر نیز رود کارون یکی از مهم‌ترین نشانه‌های طبیعی در استان خوزستان محسوب می‌شود. این رودخانه از شهرهای بزرگی همانند شوشتر، مسجد سلیمان، ایذه و خرمشهر عبور می‌کند. رودخانه کارون مسیر خود را از استان چهارمحال و بختیاری آغاز می‌کند و تا استان خوزستان نیز ادامه می‌یابد.

تاریخچه رودخانه کارون

اگر بخواهیم درباره تاریخچه رود کارون صحبت کنیم، باید دروس زمین‌شناسی را به شما آموزش دهیم. به همین خاطر کمی جلوتر می‌رویم تا به قرن چهارم هجری قمری برسیم. تقریباً می‌توان گفت که بر اساس اسناد تاریخی، این رودخانه حداقل حدود هزار سال قدمت دارد. شاخه‌های مختلف آن در طول تاریخ تغییر کرده‌اند. به‌عنوان مثال بر اساس روایات تاریخی آن دوران، دو شاخه کارون در شمال شوشتر از هم جدا می‌شدند و هر کدام به‌صورت جداگانه به دریا می‌ریختند. به‌صورت کلی باید گفت که این رود در ادوار مختلف تغییرات فراوانی را تجربه کرده است. رودخانه کارون در تمام طول تاریخ، یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی منطقه بوده است. به همین خاطر می‌توانیم شاهد احداث شهرهای متعددی در مسیر این رودخانه باشیم.

در حال حاضر این رود هنوز هم از اهمیت خاصی برخوردار است. این رود به آب‌های بین‌المللی متصل می‌شود و در بین تمام رودهای ایران، فقط در همین رودخانه امکان کشتی‌رانی وجود دارد. همین مسئله اهمیت رودخانه کارون اهواز را دوچندان می‌کند. این رودخانه در مقایسه با گذشته، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. امروزه علاوه‌بر استفاده از آب رودخانه برای مصارف کشاورزی و شرب، از آن برای تولید برق و همچنین بازرگانی و کشتی‌رانی استفاده می‌کنند. در حقیقت با خشک‌شدن آب این رودخانه، تمام علائم حیات از این بخش ایران حذف می‌شود.

عمق رود کارون

همان طور که در بخش قبلی اشاره کردیم، در بین رودهای ایران، فقط در همین رودخانه امکان کشتی‌رانی وجود دارد. پس می‌توانید انتظار عمق فراوانی را از این رودخانه داشته باشید. عمق رود کارون اهواز در روزهای پربارش با روزهای کم‌بارش و خشک متفاوت است. همچنین تفاوت بسیاری در عمق بخش‌های مختلف این رودخانه نیز وجود دارد. عمق رود کارون اهواز در روزهای پربارش به حدود 21 متر در مناطق عمیق می‌رسد. همچنین کم‌عمق‌ترین بخش این رودخانه نیز در روزهای خشک سال، حدود 1.5 متر عمق دارد.

حدفاصل بین خرمشهر و بندر قیر که حدود 190‌کیلومتر طول دارد، بهترین مسیر برای کشتی‌رانی محسوب می‌شود. این بخش از پیوستن رود کارون اهواز به رود دز تشکیل می‌شود. عمیق‌بودن رودخانه باعث شده تا انواع گونه‌های آبزی در این رودخانه زندگی کنند. البته متأسفانه این روزها به‌خاطر تغییرات زیست‌‌محیطی مختلف، تنوع این گونه‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده است.

طول رود کارون

رودخانه کارون، لقب بلندترین رودخانه ایران را به دوش می‌کشد. این رودخانه 950‌ کیلومتر طول دارد. کارون مسیر ایران‌گردی خود را از استان چهارمحال و بختیاری آغاز می‌کند. از طرف دیگر، این رودخانه با آب‌های بین‌المللی ایران در ارتباط است. همین مسئله بر اهمیت و ارزش آن می‌افزاید. در گذشته این رودخانه انشعابات فراوانی داشت؛ اما متأسفانه حجم آب بسیاری از انشعابات به‌شدت کاهش پیدا کرده است. بد نیست بدانید که طول رودخانه، مربوط به طول رودخانه کارون اصلی یا همان کارون بزرگ است. کارون بزرگ همان مسیر اصلی رودخانه به حساب می‌آید و انشعابات آن را در نظر نمی‌گیرند.

سرشاخه‌های رودخانه کارون

کارون از رشته کوه زاگرس و زرکوه بختیاری واقع در استان چهارمحال و بختیاری، سرچشمه می‌گیرد. اگر بخواهیم دقیق‌تر صحبت کنیم، باید بگوییم که رودخانه کارون از کوه‌های ارمند، بازفت و کوهرنگ جریان می‌گیرد. این کوه‌ها در ارتفاع ۳هزارمتری از سطح دریا قرار دارند. رودخانه کارون اهواز در مسیر خود از شهرهای مختلف استان خوزستان عبور می‌کند. بخش کارون بزرگ، از به‌هم‌پیوستن رودخانه دز به رود کارون ایجاد می‌شود. همان طور که اشاره کردیم، فقط همین بخش رودخانه برای کشتی‌رانی مناسب است و عمق فراوانی دارد. کارون در مسیر خود به شهرهای بروجن، شهرکرد، ایذه، لردگان، مسجد سلیمان، اهواز، شوشتر و شهرستان کارون سرک می‌کشد. مسیر رودخانه کارون، مسیر سرسبزی و آبادانی است. از هر کجا که این رود عبور کند، شاهد آبادی و آبادانی در آن خواهید بود.

اگر به تصاویر هوایی رود کارون اهواز نگاهی بیندازید، خواهید دید که این رودخانه سرشاخه‌های متعددی دارد. به غیر از سرشاخه‌های اصلی، شاخه‌های فرعی دیگر نیز در طول رودخانه، به آن می‌پیوندند. انگار که این رودخانه در طول مسیر خود با تمام دوستانش یک صدا و یک پیکر می‌شود. بخشی از رودهای واقع در دامنه‌های شمالی دنا در فریدون شهر و سمیرم، رود خرسان واقع در دامنه کوه دنا در استان کهگیلویه و بویر احمد و بسیاری از رودهای الیگودرز لرستان، با عبور از مسیری پرپیچ‌وخم، نهایتاً با رودخانه کارون یکی می‌شوند.

مسیر کارون

رود کارون در استان چهارمحال و بختیاری متولد می‌شود. او مسیر خود را به‌سمت جلگه خوزستان آغاز می‌کند. در ابتدا کارون به منطقه گتوند می‌رسد. سپس با عبور از شهرهای مختلف استان خوزستان، به دو بخش تقسیم می‌شود. بخشی از آن به اروندرود می‌رسد و بخشی دیگر به خلیج‌فارس می‌ریزد. مسیر رود کارون از اهواز تا اروندرود، یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجارت دریایی ایران به حساب می‌آید. شاید برایتان جالب باشد بدانید که قدمت کشتی‌رانی در رود کارون اهواز، به دوران قاجار باز می‌گردد. این تجارت برای ایران و اقتصاد کشور بسیار حیاتی و پرسود است. البته متأسفانه طی سال‌های اخیر به‌خاطر کم‌آبی رودخانه کارون، دیگر امکان کشتی‌رانی در آن وجود ندارد.

سدهای رود کارون

آب رودخانه کارون جریان بسیار قدرتمندی دارد. به همین خاطر بر روی این رودخانه عظیم، چندین و چند سد مختلف احداث شده است. از این سدها برای تأمین آب شرب، کشاورزی و برق منطقه استفاده می‌شود. سدهای کارون 1، کارون 2، کارون 3، کارون 4، مسجد سلیمان و سد تنظیمی گتوند جزء مهم‌ترین سدهایی هستند که روی رودخانه کارون اهواز احداث شده‌اند. سد کارون یکی از قدیمی‌ترین سازه‌هایی است که روی رودخانه کارون احداث شده است. این سد در فاصله 50‌کیلومتری شمال‌شرق مسجد سلیمان قرار دارد و آن را با نام سد شهید عباسپور نیز می‌شناسند. سد کارون 3 یکی از بزرگ‌ترین سدهای کشور است که در شهرستان ایذه قرار دارد. این سد یکی از جاهای دیدنی ایذه نیز محسوب می‌شود. احداث دریاچه مصنوعی سد ایذه باعث ایجاد تفریحات آبی متعدد در این شهرستان شده است.

معروف ترین پل های کارون

رودخانه کارون اهواز از میان شهرهای متعدد عبور می‌کند. در هر دو طرف این رودخانه نیز می‌توانیم شاهد بافت مسکونی بسیار متراکم باشیم. به همین خاطر مردم محلی برای عبور از میان رودخانه، به پل‌های عابرپیاده و ماشین‌رو احتیاج داشتند. از‌این‌رو چندین و چند پل مختلف روی رودخانه کارون احداث شده است. قدیمی‌ترین پل‌های روی کارون در شهر اهواز قرار دارند. پل سیاه در سال 1308 و دوران پهلوی احداث شده است. این پل فقط 6 متر عرض دارد و طول آن به 1،050 متر می‌رسد. پل سیاه قدیمی‌ترین پل کارون به حساب می‌آید.

بعد پل سیاه، در سال 1315، پل معلقی با نام پل سفید در اهواز و روی کارون احداث شد. این پل توانست لقب نخستین پل معلق ایران را از آن خود کند. پل سفید اهواز هنوز هم یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی اهواز محسوب می‌شود. بعد از پل سفید، در سال 1349، پل دیگری در اهواز احداث شد. این پل میدان چهارشیر را به بخش شمالی منطقه معروف کیانپارس اهواز متصل کرد. در گذشته از این پل فقط برای مقاصد تجاری استفاده می‌کردند. به همین خاطر این پل را با نام پل ترانزیتی اهواز نیز می‌شناسند. پل ترانزیتی اهوا 500 متر طول و 15 متر عرض دارد.

در سال 1354، پل چهارم کارون نیز احداث شد. این پل دسترسی به خیابان نادری اهواز را میسر می‌کرد. این پل به‌سرعت به یکی از پرترددترین پل‌های اهواز تبدیل شد و آن را پل نادری نامیدند. این پل هم یکی دیگر از جاهای دیدنی اهواز به شمار می‌آید. بعد از انقلاب و در سال 1375، پل پنجم کارون در اهواز احداث شد. این پل یکی از عریض‌ترین پل‌های اهواز به حساب می‌آید و توانست به کاهش بار ترافیکی کمک کند. بعد از این، پل هفتم، پل فولاد و پل کابلی نیز روی کارون احداث شدند.

پایان مقصد رود کارون

در طول مسیر، رودهای مختلفی به کارون می‌پیوندند و در عین حال، انشعاب‌های متعددی نیز از این رودخانه جدا می‌شوند. رودخانه دز، مهم‌ترین انشعاب رود کارون محسوب می‌شود. رود دز در شهر کوهستانی اهواز جریان دارد و در شمال اهواز نهایتاً به کارون می‌رسد. رود کارون اهواز بعد از خرمشهر، به دو بخش مختلف تقسیم می‌شود. یکی از شاخه‌ها یا همان انشعاب‌های اصلی این رود، به اروندرود می‌رسد. اروندرود نیز مسیر خود را به‌سمت کشور عراق ادامه می‌دهد. شاخه دیگر کارون نیز مستقیم به خلیج همیشه فارس می‌ریزد و در نتیجه به اقیانوس هند دسترسی پیدا خواهد کرد. رودخانه علاوه‌بر خرمشهر، در نزدیکی شوشتر نیز به دو قسمت تقسیم می‌شود. دو شاخه این رود بعد از شوشتر، «گرگر» و «شطیط» نام می‌گیرند. این دو شاخه در جنوب شهر شوشتر دوبار به هم می‌پیوندند و یکی می‌شوند.

کشتی‌رانی در کارون

در فاصله بین خرمشهر و بندر قیر که حدود 190‌ کیلومتر طول دارد، رودخانه کارون به رود دز می‌ریزد. این بخش رودخانه بیشترین عمق را دارد و امکان کشتی‌رانی را نیز مهیا می‌کند. قدمت کشتی‌رانی در رودخانه کارون اهواز، به دوران قاجار باز می‌گردد. البته متأسفانه در چند سال اخیر به‌خاطر کاهش سطح آب رود، دیگر امکان کشتی‌رانی در آن وجود ندارد. رودخانه کارون در انتها به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود. یکی از شاخه‌ها به اروندرود می‌ریزد و به کشور عراق می‌رود و بخش دیگر به خلیج همیشه فارس می‌ریزد و به این طریق به آب‌های آزاد اقیانوس هند راه پیدا می‌کند. به همین خاطر، رودخانه کارون از نظر تجارت اهمیت بسیاری دارد. زمانی که این رودخانه به اندازه کافی پرآب بود، سود بسیاری از بابت کشتی‌رانی در این رودخانه، عاید کشورمان می‌شد.

جاذبه های گردشگری رودخانه کارون

در هر بخش از رود کارون، یک جاذبه گردشگری انتظار شما را می‌کشد. در شهر اهواز می‌توانید به پارک‌های ساحلی مراجعه کنید. در هنگام شب، مردم محلی در این پارک‌ها کنار هم جمع می‌شوند و یک‌صدا آوازهای محلی می‌خوانند و به رقص و پای‌کوبی می‌پردازند. نورپردازی پل‌های اهواز در هنگام شب، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری این رود محسوب می‌شود. در مناطقی که عمق رودخانه بیشتر است، امکان شنا و آب‌تنی به بهترین شکل ممکن وجود دارد. تماشای کشتی‌های بزرگ که از فاصله بین خرمشهر تا بندر قیر عبور می‌کنند نیز یک جاذبه تماشایی دیگر خواهد بود. در طول مسیر کارون، می‌توانید شاهد رستوران‌ها و بهترین کافه های اهواز باشید که در کنار ساحل این رودخانه راه‌اندازی شده‌اند.

شب گردی در کنار رود کارون

رودخانه کارون بخش عمده مسیر خود را از استان خوزستان عبور می‌کند. گرمای هوای خوزستان حتی در فصل زمستان نیز احساس می‌شود! به همین خاطر بهترین زمان گردش در شهر و بازدید از رود کارون، بعد غروب و هنگام شب است. در طول شب، هوا خنک می‌شود و انگار تازه زندگی در خوزستان جریان پیدا می‌کند. هنگام شب دیگر مردم از بابت گرما کلافه نیستند و با روی خوش کنار هم قدم می‌زنند. شب‌گردی در کنار رود کارون یکی از مهم‌ترین تفریحاتی است که می‌توانید در اهواز یا شهرهای جنوبی دیگر تجربه کنید. لازم به ذکر است نورپردازی پل‌های اهواز که روی کارون قرار دارند، در طول شب بسیار زیبا و وصف‌نشدنی است.

 رستوران های اطراف رودخانه کارون

• رستوران خیمه: اهواز، پل نادری، نزدیک میدان مولوی؛
• فلافل دز شرقی: اهواز، جاده ساحلی؛
• رستوران کارون: اهواز، جاده ساحلی شرقی؛
• رستوران خیام: اهواز، جاده ساحلی شرقی، پل سفید.

بهترین زمان بازدید از رود کارون

بخش عمده رودخانه کارون در استان خوزستان قرار دارد. این استان جزء مناطق گرم و مرطوب جنوب ایران به حساب می‌آید. به همین خاطر در طول تابستان، گرمای شدید و شرجی‌بودن هوا، حتی تنفس را دشوار می‌کند. به همین خاطر بهتر است فقط 6 ماه دوم سال را برای بازدید از رودخانه انتخاب کنید. مخصوصاً در طول پاییز، با افزایش بارندگی، میزان آب رودخانه افزایش پیدا می‌کند. پس می‌توان گفت که پاییز و زمستان، بهترین زمان بازدید از کارون اهواز محسوب می‌شوند.

اقامت در نزدیکی رودخانه کارون

رودخانه کارون از شهرهای متعددی عبور می‌کند. در هر شهر، اقامتگاه‌های بسیاری در کنار این رودخانه احداث شده‌اند. بیشترین اقامتگاه ساحلی را در شهر اهواز خواهید یافت. هتل سنتی پارس، نادری و پرشیا اهواز، همگی در نزدیکی رود کارون قرار دارند. لازم به ذکر است انواع سوئیت در کنار رودخانه وجود دارند که به‌صورت شخصی کرایه داده می‌شوند. همچنین می‌توانید چند شب را در اقامتگاه‌های سنتی کنار رودخانه سپری کنید. البته باید بدانید در نزدیکی رودخانه، رطوبت هوا به‌مراتب بیشتر از سایر بخش‌های شهر است. پس در فصل گرما ممکن است از بابت شرجی‌بودن هوا کلافه و گرمازده شوید.

کارون در معرض خشک‌شدن

مدیریت غیراصولی و اشتباه باعث شده تا این روزها شاهد کاهش شدید سطح آب رودخانه کارون باشیم. متأسفانه طی چند سال اخیر، سدهای متعددی روی کارون احداث شده‌اند. افزایش گرمای هوا، ایجاد انشعابات مختلف از رود برای آب‌رسانی به شهرها و روستاها و احداث سدهای متعدد باعث شده تا آب این رودخانه به کمترین میزان خود طی چند سال اخیر برسد. سالیان سال بود که هزاران هزار آبزی، این رودخانه عظیم و بزرگ را برای زندگی خود انتخاب کرده بودند. متأسفانه با کاهش سطح آب این رودخانه، بسیاری از این آبزی‌ها تلف شدند و دیگری خبری از حضور آن‌ها در آب رود نیست.

کارون زادگاه یکی از اولین تمدن‌های ایران است. حال آن را در حال خشک‌شدن و نابودی می‌بینیم. پرورش غیرمجاز ماهی در بخش‌هایی از رودخانه، آخرین تیشه را به ریشه این رودخانه پیر و خسته می‌زند. اگر این رویه به همین ترتیب ادامه داشته باشد، در آینده نزدیک شاهد خشک‌شدن آب کارون خواهیم بود. بد نیست بدانید کاهش سطح آب در بخشی از این رودخانه و خشکی بخشی از انشعابات، باعث متروکه‌شدن برخی از روستاهای حاشیه این رود شده است. حال تصور کنید با خشک‌شدن کامل آب این رودخانه، چه فاجعه‌ای به بار می‌آید؟

مسیر دسترسی به رودخانه کارون

خب همان طور که در بخش‌های متعدد مقاله اشاره کردیم، رودخانه کارون 960‌ کیلومتر طول دارد. پس می‌‌توان مسیرهای مختلفی را برای دسترسی به رود کارون نام برد. امکان بازدید از این رودخانه در شهرهای بروجن، شهرکرد، ایذه، لردگان، مسجد سلیمان، اهواز، شوشتر و شهرستان کارون وجود دارد. با وجود این، زیباترین مناظر کارون را می‌توانید در اهواز شاهد باشید. در این شهر، 9 پل مختلف روی کارون احداث شده است. به همین خاطر می‌توانید از روی پل‌ها شاهد مناظر بی‌نظیری از کارون باشید. همچنین در این شهر، چندین ایستگاه مختلف تفریحات آبی در کارون تعبیه شده است که به شما اجازه می‌دهند تا قایق‌سواری در کارون را نیز تجربه کنید.

خب دوستان عزیز ره بال آسمان، نظر شما درباره خطر خشکی رودخانه کارون اهواز چیست؟ آیا در آینده نزدیک شاهد خشک‌شدن رود کارون اهواز خواهیم بود؟ به نظر شما چطور می‌توان جلوی این مسئله را گرفت؟ نظرات خود را با ما و سایر همراهان به اشتراک بگذارید.