غار کتله خور | الماسی نهفته در دل کوه های زنجان

یکی از جذاب‌ترین گزینه‌ها برای سفر، سفر برای تماشای غارهاست. پدیده‌های طبیعی و شگفت انگیزی که چشم تحسین هر بیننده را به خود معطوف می‌کنند. محلی مشترک میان اولین نسل آدم تا امروز که عجیب‌ترین پدیده‌های خلقت را ناظر بوده است. در ادامه گذری می‌کنیم به غار کتله خور که یکی از جاهای دیدنی زنجان و جاذبه‌ای طبیعی و تماشایی است.

غار کتله خور کجاست؟

غار کتله خور در نزدیکی شهرستان گرماب در شهر خدابنده، در جنوب استان زنجان، یکی از استان‌هایی که زیبایی‌های تاریخی و طبیعی زیادی را در خود جای داده است؛ واقع گردیده‌است. سن آن حدودا ۲۷ الی ۳۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود!

اینکه چرا این غار کتله خور نام گرفته، ممکن است به دو دلیل باشد. اول آنکه در زبان ترکی به پستی و بلندی و ناهمواری “کتله” گفته می‌شود و “خور” هم به معنی سهل و آسان است؛ چون دسترسی به این پستی و بلندی‌ها به آسانی صورت می‌گیرد، کتله خور نام گرفته است. از طرف دیگر با توجه به اینکه این غار در یک کوه کم ارتفاع واقع شده و به کوه‌های کم ارتفاع “کتله”می‌گویند و خورشید نیز از از پشت این کوه نمایان است، با کلمه “خور” از آن یاد شده و به این دلیل نام غار را کتله خور نهاده‌اند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید ۸۰ اسکلت مربوط به انسان‌های اولیه پیدا شده است که نشان می‌دهد ۱۰۰ متر اولیه این غار محل زندگی انسان‌های نخستین بوده است. غارکتله ‌خور به خاطر کیفیت و زیبایی بلورها و قندیل‌ها، هم‌چنین تعدد طبقات غار آهکی مطرحی در سطح جهان است. هم‌چنین از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و برترین غار های خشک جهان یاد می‌شود. گفته می‌شود کتله خور، دومین غار بزرگ جهان است.

گشتی در کتله خور

کتله خور حدود ۱۵ سال است که به شکل فعلی قابلیت بازدید عمومی را دارد. برای اولین بار در سال ۱۳۳۳ گروهی از کوهنوردان ایران این غار را کشف کردند و یکی از اعضای گروه به نام اسدالله جمالی آن را ثبت رسمی کرد. دهانه این غار ۱۷۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و ورودی آن از یک دهلیز ۴۰۰۰ متری با سقفی کوتاه تشکیل شده است. پس از این دهلیز، یک دالان وسیع ۹۵۰ متری وجود دارد و ورودی دهلیز، جهت جلوگیری از فروریختن و آسیب‌های احتمالی بسته شده است. افراد محلی به این مکان یورت یری می‌گویند، واژه‌ای ترکی به معنی محل زندگی افراد یا ابا و اجداد. در گذشته ۷۰۰ متر اولیه غار فقط ۷۰ سانتی متر ارتفاع داشته است و دهانه غار بسیار باریک و تنگ بوده، به همین دلیل غارنوردان به صورت سینه خیز آن را طی می‌کردند.

کتله خور، غاری آهکی و خشکی-آبی است. در ابتدای عمر، کتله خور غاری آبی بوده است اما با پدیده انحلال آبی در محیط غار، آب به طبقات پایین‌تر نفوذ کرده و در عین حال توده‌های سنگی بسیار بزرگی را از توده‌های سنگ اصلی جدا کرده است. با نفوذ آب به طبقات پایین‌تر غار، طبقات بالایی آن عملا خشک شده‌اند. به همین دلیل به این غار، خشکی-آبی گفته می‌شود. امروز با قدم زدن در مسیر این غار، صدای چک‌چک قطرات آب را از نقاط مختلف غار میتوانید بشنوید.

آداب جالب مراسم عروس گردانی در غار!

یکی از آداب و رسوم جذاب و دیدنی به جا مانده از پیشینیان که هنوز هم در بین مردم محلی جایگاه خود را حفظ کرده است، برگزاری مراسم عروس گردانی در داخل غار است. در این مراسم پس از اتمام مراسم عروسی، قبل از اینکه عروس و داماد به خانه خود بروند، به همراه خانواده های خود به غار رفته و پس از گشت و گذار در دالان های غار به تالار عروس در غار رفته و در آنجا به جشن و پایکوبی می پردازند. این کار در نظر مردم محلی، سبب یمن و برکت در زندگی تازه عروس و داماد می باشد.

آهک‌های این غار ناخالصی بسیار کمی دارند و به همین دلیل قندیل‌های شفاف آن که به‌صورت مخروطی از سقف آویزان شده‌اند، امکان عبور نور را دارند. از طرفی دیگر به خاطر وجود ناخالصی‌ها، چلچراغ‌های طبیعی بی بدیلی از قندیل‌ها در غار ایجاد شده ‌است. تجمع‌های آهکی در این غار، اشکال گوناگونی را بوجود آورده‌اند که بعضی از این اشکال، شباهت زیادی به اشیای اطراف ما دارند، به همین دلیل نام بعضی اشیا بر قسمت‌هایی از این غار گذاشته شده ‌است. از این رو، جای‌جای غار کتله خور را با نام‌های مختلفی مانند میدان شیر خوابیده، میدان بیستون، میدان پنج ‌شیر، میدان شمع، پای فیل، میدان چهل‌ ستون، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، عروس و داماد می‌شناسند. وجود استالاکتیت‌های گُل‌کلمی را از دیگر ویژگیهای بارز این غار می‌توا نام برد. ورودی غار مسیری ساده و باریک با کف خاکی و خاکستر است اما در ادامه مسیر از روی پل‌ها و مسیرهای بسیار زیبایی عبور خواهید کرد و زیبایی های حیرت انگیز درون غار، غوغای رنگ، نور، سکوت و هوا، شما را بر آن می دارد که حداقل چند ساعتی را فارغ از هیاهوی دنیای بیرون در این بهشت خفته در دل کوه سپری کنید؛ و در نهایت به تالار عروس و داماد برسید که الحق نام گذاری برازنده‌ای برای وصف زیبایی این هنر نمایی طبیعت در این ناحیه است. با در نظر گرفتن حدود 2 ساعت زمان برای پیاده روی، می‌توانید از این غار بی‌نظیر دیدن کنید.

بخش‌های مختلف کتله خور

غار به سه بخش اصلی فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده ‌است. بخش ورزشی که برای غارنوردان و صخره‌نوردان حرفه‌ای در نظر گرفته شده‌است، ۴ کیلومتر طول دارد و تنها افرادی که کفتیم، با ارائه مجوزهای مربوطه می‌توانند وارد آن شوند و جالب است بدانید که انتهای بخش ورزشی کتله خور هنوز کشف نشده ‌است. بخش دیگر، بخش تفریحی است که طول آن ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است و حدود یک سوم کل غار را شمال میشود که در گشتی که به همراه راهنمای گردشگر در غار می‌زنیم، از این بخش دیدن خواهیم کرد. قسمت جنوبی غار بخش فرهنگی آن است. قسمت اصلی بخش فرهنگی، دالانی طبیعی است مراسم‌های مختلف در آن برگزار می‌شود و راه خروجی نمادین آن به‌صورت مصنوعی کنده شده است.

در اطراف غار نیز حفره‌ها و چشمه‌های بسیار زیادی وجود دارند که منظره‌های جالب توجهی را تشکیل داده‌اند. گفته می‌شود کتله خور از ۷ طبقه تشکیل شده که تا به حال ۳ طبقه از آن کشف شده است!

نسبت فامیلی با علیصدر!

گفته می‌شود که ادامه مسیر غار کتله خور، به غار علیصدر در همدان که در ۱۰۰ متری آن قرار دارد، می‌رسد. کتله خور و علیصدر هم‌سن هستند و در یک زمان به وجود آمده‌اند. با این تفاوت که علیصدر غاری آبی است و کتله خور غاری تقریبا خشک است و دیگری، خلوص بیشتر قندیل‌های آهکی غار کتله خور است.

غار کلته خور، یک ساختمان کامل!

ستون‌هایی عظیم و آهکی در این غار وجود دارند که نقش نگه‌دارنده‌های غار را بازی می‌کنند؛ یعنی مانند ستون‌های یک ساختمان، مانع از فروریختن سقف غار می‌شوند.

مسیر دسترسی به غار کتله خور

فاصله کتله خور تا شهر تهران 410 کیلومتر است. با توجه به اینکه غار در 5 کیلومتری شهرستان گرماب وارد شده است، می‌توانید با وسایل نقلیه شخصی یا عمومی به این نقطه سفر کنید.
در صورتی که بخواهید با وسایل نقلیه عمومی به دیدن کتله خور بروید، می‌توانید با قطار به شهر زنجان بروید. پس از رسیدن به شهر زنجان، با تاکسی خطی به خدابنده بروید، سپس از قیدار توسط ماشین‌های خطی به سمت گرماب حرکت کنید. چنانچه بخواهید از شهر تهران به سمت این جاذبه طبیعی بروید، می‌توانید با اتوبوس‌های ترمینال غرب به شهر گرماب و از آن‌جا به سمت غار کتله خور حرکت کنید.

اما اگر مایل باشید با وسیله نقلیه شخصی به این مقصد برسید، باید ابتدا خود را به شهر زنجان برسانید. پس از آن وارد جاده زنجان به خدابنده (قیدار) شوید و در امتداد زرین آباد به گرماب حرکت کنید. شما به کتله خور خواهید رسید. مسیر زنجان تا کتله خور، ١٦٥ کیلومتر درازا دارد. این مسیر به ترتیب از زنجان، سلطانیه، خدابنده و گرماب تشکیل شده‌است. همین‌طور غار کتله خور از مسیر زنجان، بیجار، گرماب نیز قابل دسترسی است.

برای لذت بردن از دیدن این رخداد زیبا و دیدنی، کفش‌های پیاده‌روی و مناسب خود را به پا کنید. در فصل‌های گرم‌تر مانند بهار یا تابستان، به جاده بزنید و به طبیعت خنک کتله خور سفر کنید و در نهایت از خاطرات سفرتان برای ما و همراهان ره بال آسمان بنویسید.