وجود باغ و طبیعتی زیبا در قلب کویر همه را متعجب می‌کند. باغ گلشن طبس یکی از باشکوه‌ترین باغ‌های ایرانی است که می‌توانید از آن دیدن کنید. درخت‌های سرسبز و آب‌های جاری از جاذبه‌های دیدنی این باغ هستند. این باغ دل‌گشا از بهترین مقاصد برای تفریح در اوقات فراغت و ایام تعطیل است.
باغ گلشن طبس کجاست؟
باغ گلشن، بهشتی کوچک در شمال شرق ایران و بین دشت کولت و دشت کویر است. برای بازدید از این باغ تماشایی باید به استان خراسان جنوبی و به شهر طبس بروید. بلوار معلم را که پیدا کنید، باغ گلشن هم در همان نزدیکی است.
قدمت باغ گلشن طبس
این باغ یکی از جاهای دیدنی اطراف بیرجند است. قدمت باغ گلشن به اوایل قرن سیزدهم هجری‌قمری برمی‌گردد. در آن زمان حکومت لطف‌علی‌خان زند رو به سقوط بود. بعد از تمام‌شدن حکومت زندیه آقا محمدخان قاجار تصمیم داشت قدرت را به دست بگیرد. امیر محمدحسن‌خان عرب زنگویی درآن روزها حکومت تون یا همان فردوس امروزی و طبس را به عهده داشت. نادرشاه حکومت طبس را به او سپرده بود و محمدحسن خان سال‌های طولانی در آن شهر حکومت کرد.
امیر محمدحسن خان در زمان حکومتش صاحب اراضی زیادی در شهرهای طبس، بشرویه و گناباد بود. او تصمیم گرفت قبل از مرگش بخش بزرگی از این اراضی را در دو نوبت وقف خیریه کند. زمین باغ گلشن یکی از املاک‌های وقفی محمدحسن خان در نوبت اول بود. او این اراضی را در سال 1182 هجری شمسی وقف کرد. وقف بخش دوم اراضی هم به سال 1201 هجری شمسی برمی‌گردد.
تاریخچه باغ گلشن
در همان روزها ساخت این مجموعه زیبا را شروع کرده بودند. از گذشته تا امروز گردشگرهای زیادی از این باغ دیدن کرده‌اند و درباره آن در کتاب‌ها و سفرنامه‌هایشان نوشته‌اند. یکی از این افراد همسر آندره گدار، معمار مشهور فرانسوی است. او درباره باغ تماشایی گلشن می‌گوید: «در این باغ حوض بزرگی با فواره‌های متعدد هست که آب، این ماده باارزش را مثل تحفه‌ای به آسمان می‌فرستد.»
میرزا خانلرخان اعتصام الملک یکی از گردشگرهای ایرانی بود که در سال 1255 هجری شمسی از طبس دیدن کرد. او در سفرنامه‌هایش، محمدحسن خان را سازنده باغ گلشن معرفی کرده است. سون هدین سوئدی، از جغرافی‌دان‌ها و جهان‌گردهای معروف، در سفرش به ایران به باغ گلشن رفته بود. دیدن آب جاری و زیبایی این باغ در دل کویر او را شگفت‌زده کرده بود. پایگاه اینترنتی دیلی تلگراف هم در دومین شماره بخش باغ‌گردی، باغ گلشن را از زیباترین باغ‌های جهان معرفی کرده است.
معماری باغ گلشن طبس
پلان باغ
پلان باغ را به‌شکل مربع ساخته‌اند که درازایی 266متری و پهنایی 260متری دارد. تاج محل هند از دیگر جاهای دیدنی است که پلانش مثل باغ گلشن است. مساحت باغ گلشن طبس به ۷ هکتار می‌رسد. دو خیابان اصلی و متقاطع از وسط این باغ می‌گذرد. به همین خاطر در این باغ ۴ بخش مجزا به وجود آمده است. جالب است بدانید برای ساخت این بخش از باغ از آیات قرآن الهام گرفته‌اند. زیرا طبق آیه‌های قرآن، در بهشت دو نهر همدیگر را قطع می‌کنند. هرکدام از این بخش‌ها را با معابر و گذرگاه به ۴ کُرت دیگر تقسیم کرده‌اند.
استخری تماشایی در قلب باغ گلشن
از زیباترین المان‌های باغ، استخری بزرگ در وسط این مجموعه است. وجود این استخر و فواره‌های آب جذابیت باغ گلشن را دوچندان می‌کند. درازای این استخر 85.25 متر است و پهنایی 5.7متری دارد. در این استخر سه فواره را با فاصه از یکدیگر جاگذاری کرده‌اند. جریان آب از این فوارهها بدون نیروی خارجی و فقط با استفاده از علم فیزیک سرازیر می‌شود. کمی کنار استخر بنشینید و از تماشای زیبایی رقص آب در این شهر کویری لذت ببرید.
عمارت سردرب در باغ گلشن
یکی دیگر از بخش‌های زیبای باغ، عمارت سردرب است که می‌توانید از آن دیدن کنید. این عمارت، بنایی دوطرفه است. از یک سمت به میدان انقلاب طبس و از سمت دیگر به محوطه باغ راه دارد. بنای سردرب از زیرزمینی کوچک، طبقه همکف و طبقه اول تشکیل می‌شود. در طبقه اول بنا، تالاری بزرگ ساخته‌اند. اگر به این طبقه بروید، می‌توانید بخشی از شهر را از ایوان بزرگ عمارت تماشا کنید. در این ایوان دو ستون بلند و سفید خودنمایی می‌کند. زمانی که بخواهید وارد محوطه باغ بشوید، باید از زیر این ایوان بگذرید. دیوارهای سفید و آجرچینی‌های این بنا بسیار زیبا هستند؛ البته ساختمان اصلی سردرب به‌خاطر وقوع زلزله در 1375 از بین رفته بود؛ اما دوباره آن را طبق نقشه اصلی بنا بازسازی کرده‌اند.
گیاهان و پرندگان باغ گلشن طبس
پوشش گیاهی باغ
در این باغ تا چشم می‌بیند، سرسبزی و زیبایی است. باغ گلشن طبس پوشش گیاهی متنوعی دارد. خیلی‌ها می‌گویند در گذشته نخلستانی در این منطقه بود. هنوز هم حدود ۲هزار درخت‌نخل در بخش‌های مختلف باغ ریشه در خاک دارند. نخل‌های بلندقامت قدیمی‌ترین درخت‌های این باغ هستند و قدمتی 400ساله دارند. بعد از ساخت باغ گلشن درخت‌های مرکبات و انار را به‌شکل شطرنجی در ۴ کرت باغ کاشته‌اند. تعداد درخت‌های مرکبات به 2500 اصله و درخت‌های انار به 500 اصله می‌رسد.
کمی که در این باغ دل‌گشا قدم بزنید، درخت‌های دیگری مثل چنار، سرو و بید را می‌بینید. شاخه‌های بید با هر نسیم به این‌طرف و آن‌طرف می‌رقصد. گلهای زیبای اطلسی و رز سفید در هرجای باغ روییده‌اند. چیزی که همه را متعجب می‌کند، وجود گیاه‌هایی است که در شرایط آب‌وهوایی متفاوتی رشد می‌کنند؛ اما در باغ گلشن کنار هم و در شرایطی یکسان هستند.
پوشش جانوری باغ گلشن
به‌خاطر وجود آب، پرنده‌های مهاجر مهمان همیشگی باغ گلشن هستند. در دهه 50 هجری شمسی دو پلیکان در مسیر رفتن به جنوب، در باغ گلشن توقف کرده بودند. بومی‌ها از وجود این پرنده‌ها شاد بودند و به آن‌ها غذا می‌دادند؛ اما در سال 57 هجری شمسی یکی از این پرنده‌ها زیر آوار زلزله ماند. پلیکان دیگر تا سال 1394 هجری شمسی تنها در باغ گلشن زندگی کرد و از دنیا رفت. بعد از ازبین‌رفتن این پرنده‌ها، باغ گلشن حس‌وحال روزهای گذشته را نداشت و مردم ناراحت بودند. به همین خاطر مسئولین تصمیم گرفتند چند پلیکان را به این باغ ببرند تا در همان جا زندگی کنند. امروزه این پرنده‌ها از دیدنی‌ترین جاذبه‌های باغ گلشن هستند.
شیوه آبیاری باغ گلشن
جریان همیشگی آب در دل این مجموعه از ویژگی‌هایی است که باغ گلشن را از دیگر باغ های ایرانی متمایز می‌کند. هرکسی با تماشای آب روان در این آب‌وهوای کویری متعجب می‌شود و سر شوق می‌آید. بخشی از این آب‌ها از سفره‌های زیرزمینی و بخشی هم از آب‌های سطحی هستند. سرچشمه این آب، چشمههای سرد و گرمی است که از رشته‌کوه‌های اطراف طبس جاری می‌شوند. باغ گلشن طبس را در محلی ساخته‌اند که این چشمه‌ها در آن نقطه به یکدیگر می‌رسند. زمانی که آب از بالادست وارد باغ می‌شود، آن را به دو بخش هدایت می‌کنند. آب در کانال‌بندی‌های موجود در باغ جریان می‌یابد و به‌سمت کُرت‌‌ها می‌رود. با این روش همه گیاهان در بخش‌های مختلف باغ گلشن طبس، سیراب می‌شوند. آب جاری بعد از گذشتن از گذرگاه‌ها، مسیر را به‌سمت سردرب ادامه می‌دهد و حوضچه «ریمو» می‌ریزد. جریان آب از زیر هشتی ساختمان می‌گذرد و به‌سمت شهر می‌رود.
وجود چاه آرتزین در زیر باغ گلشن طبس
از جالب‌ترین سیستم‌ها برای آبیاری باغ، ساخت چاه آرتزین است. به این نوع چاه‌ها، چاه جهنده هم می‌گویند. سازوکار این چاه طوری است که نیازی به نیروی خارجی ندارد. فشار آب در زیرزمین باعث خروج آن می‌شود. چاه آرتزین باغ گلشن را درست در زیر استخر ساخته‌اند. به همین خاطر جریان آب از خروجی‌های چاه یا همان فوارهها به بیرون سرازیر می‌شود و به داخل استخر می‌ریزد.
موزه زمین شناسی باغ گلشن طبس
اگر به موزه‌گردی علاقه‌مند هستید، بد نیست به موزه زمین‌شناسی باغ گلشن سری بزنید. این مکان از جذاب‌ترین موزه های بیرجند است. طبس از مهم‌ترین منطقه‌هایی است که ذخایر زمین‌شناسی زیادی دارد. میزان این ذخایر به ۵ میلیارد تُن می‌رسد. در موزه گلشن از آثار مربوط به زمین‌شناسی مثل انواع کانی‌ها، سنگ‌ها، فسیل‌ها و مواد معدنی نگهداری می‌کنند. همه این آثار از فعالیت‌های طبیعی زمین به وجود آمده‌اند و بسیار ارزشمند هستند. اطلاعات بازدید از این موزه را برایتان می‌گذارم.
جاهای دیدنی نزدیک به باغ گلشن طبس
شهر طبس، شهری تاریخی است که جاذبه‌های زیادی دارد. بعد از بازدید از این باغ به دیگر جاهای دیدنی طبس سری بزنید و از آن‌ها دیدن کنید.
موزه مردم‌شناسی طبس
کافی است برای آشناشدن با فرهنگ و آداب‌ورسوم این منطقه به موزه مردم‌شناسی طبس بروید. بنای موزه را در زمین‌های موقوفی عمادالملکی ساخته‌اند. این ساختمان حدود 600 مترمربع زیربنا دارد. در موزه مردم شناسی طبس ابزارهایی مربوط به مشاغل قدیمی منطقه را به نمایش گذاشته‌اند.
چشمه مرتضی علی از جاهای دیدنی نزدیک به باغ گلشن طبس
این چشمه از تماشایی‌ترین جاذبه طبیعی در این شهر است. بعد از گذشتن از تنگه و دره‌ای تماشایی می‌توانید به چشمه مرتضی علی برسید. در این مکان، چشمههای آب گرم و سرد جاری هستند. به همین خاطر گردشگرهای زیادی برای بازدید از آن به طبس می‌روند.
بهترین زمان بازدید
اگر قصد سفر به باغ گلشن طبس را دارید، بهار بهترین فصل است. این باغ زیباترین تصویرش را در روزهای بهاری نشان می‌دهد. همه جا پرگل است و خنکای آب حس‌وحال نابی دارد. در ایام عید، غرفه‌هایی برای فروش صنایع‌دستی و محصولات طبس در باغ برپا می‌کنند. در این غرفه‌ها محصولاتی مثل نارنج، آب نارنج، ریواس، کاهو و گلهای لاله کوهی را می‌فروشند. طبس در اوایل پاییز هم آب‌وهوای معتدلی دارد. باغ گلشن در روزهای پاییز تماشایی است.
مسیر دسترسی
اگر برای بازدید از باغ گلشن مشتاق هستید، باید به شمال شرق ایران سفر کنید. این باغ در دل شهر طبس است. بعد از رسیدن به این شهر، به‌سمت بلوار امام خمینی (ره) بروید. از هرکسی که بپرسید، مسیر باغ گلشن طبس را نشانتان می‌دهد. این روزها تکنولوژی هم راهنمای خوبی برایتان می‌شود. کافی است اسم این باغ را در گوگل‌مپ جست‌وجو و نشانگر را روی نقشه دنبال کنید. اگر خودروی شخصی ندارید، می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. ایستگاه اتوبوس گلشن هم در فاصله کمی از این باغ است. به همین خاطر به‌‌راحتی می‌توانید به آنجا بروید.
اطلاعات بازدید از باغ گلشن طبس
| آدرس | استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، بلوار امام خمینی (ره) |
| هزینه ورودی باغ | ورود به باغ هزینه‌ای ندارد |
| زمان بازدید | روزهای فرد به‌جز ایام سوگواری |
| ساعات بازدید از موزه | صبح‌ها از ساعت ۸ صبح تا 13. عصرها از ساعت 17 تا 19 |
| هزینه ورودی | هزینه ورود برای گردشگرهای داخلی ۲۰هزار تومان هزینه ورود برای گردشگرهای خارجی ۵۰هزار تومان |
باغ گلشن طبس از تماشایی‌ترین باغ‌های ایرانی در بخش‌های کویری است. از این سفر مجازی با ره بال آسمان لذت برده‌اید؟ اگر در سفرهای قبل گذرتان به این باغ افتاده است، از تجربه‌هایتان بگویید. از خواندن آن‌ها لذت می‌بریم.
استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، بلوار امام خمینی (ره).
بهار و اوایل پاییز از بهترین زمان‌ها برای بازدید از باغ گلشن طبس است.
چشمه مرتضی علی و موزه مردم‌شناسی طبس از جاهای دیدنی نزدی به این باغ هستند.
بازدید از محوطه باغ هزینه‌ای ندارد؛ اما برای بازدید از موزه باید هزینه بپردازید.