سوغات یاسوج | از عسل و نان محلی گرفته تا چنته و جاجیم

استان کهگیلویه و بویر احمد مردمانی خون‌گرم، زحمت‌کش و مهمان‌نواز دارد. مردم این استان با اخلاق خوب و هنرهای بی‌شماری که دارند در یاد و خاطر مسافران برای سالیان سال می‌مانند. اخلاق خوب و فرهنگ غنی این مردم تعریف‌کردنی نیست، فقط‌و‌فقط باید اخلاق و فرهنگ این مردم را دید و از لمس آن لذت برد. گوشه‌گوشه این استان می‌توانید عشایر زحمت‌کش را ببینید که سخت مشغول تلاش هستند. از هر انگشت زنان یاسوج هنر می‌ریزد و مردانش نیز از بازویشان نان می‌خورند. سوغات کهگیلویه و بویر احمد گسترده‌تر از زیبایی‌های بی‌مانند، نام نیک و خاطرات شیرین است. دوست‌ دارید با سوغات یاسوج، یکی از شهرهای زیبا و اصیل این استان آشنا شوید؟ برای آشنایی با سوغات این شهر اصیل باید دست در دست ما بگذارید و تا پایان، همراه ما باشید.

سوغات خوراکی یاسوج

عسل طبیعی | کامتان را با سوغات یاسوج شیرین کنید

وقتی برای گردش و بازدید از جاهای دیدنی یاسوج به دل دشت‌های سرسبز می‌روید از دیدن این همه کندو در دشت‌ها متحیر می‌شوید. پرورش زنبور عسل در یاسوج یکی از رایج‌ترین شغل‌هاست. زندگی عشایر در دل طبیعت و انس‌گرفتن با آن باعث شده چم‌وخم استفاده از نعمت‌های طبیعت را فرا بگیرند. آن‌ها از بکربودن و کوهستانی‌بودن محل زندگی خود استفاده می‌کنند و سوغات خوراکی یاسوج را پرورش می‌دهند. این سوغات یاسوج اصل‌ترین و مقوی‌ترین سوغاتی است که در عمرتان دیده‌اید. طعم و بوی این عسل طبیعی یاسوج عالی است و احتمال دارد که دیگر مانند آن را پیدا نکنید.

روغن حيوانی

محل زندگی و شرایط اقلیمی یاسوج شرایطی عالی برای پرورش دام فراهم کرده است. پرورش دام و کشاورزی شغل اصلی مردم این منطقه است. این مردمان زحمت‌کش از نعمت‌هایی که در اختیار دارند نهایت استفاده را کرده و محصولاتی مرغوب تولید می‌کنند. روغن حیوانی یکی از این محصولات مرغوب است که سوغات یاسوج هم محسوب می‌شود. وقتی به دفعات این روغن را تهیه کنید، از متفاوت‌بودن طعم آن تعجب می‌کنید. تعجب شما بجاست؛ طعم روغن حیوانی بسته به اینکه دام گاو باشد یا گوسفند و بسته به خوراک دام متفاوت است.

گیاهان دارویی | سوغات یاسوج هم غذایی هم دارویی

احتمالاً حین خواندن راهنمای سفر یاسوج به این نکته رسیده‌اید که مراتع طبیعت یاسوج از نظر پوشش گیاهی غنی هستند؛ ولی بعد از سفر به یاسوج متوجه می‌شوید که متأسفانه از این نعمت‌های الهی استفاده چندانی نشده است و بیشتر این گیاهان برای مسافران و گردشگران ناشناخته هستند. هرکدام از این گیاهان خاصیتی برای بدن دارند. ما چند گیاه دارویی که می‌توانید به‌عنوان سوغات یاسوج به خانه ببرید را به شما معرفی می‌کنیم. گیاهان دارویی که بین مردم شناخته‌شده‌تر هستند شامل گل گاو زبان، بابونه، بومادران، بنشرن، چويل، كرفس، قارچ كوهي، بيلهر، كنگر و كارده می‌شود. بعد از اینکه با خواص این گیاهان آشنا شدید، دلتان می‌گوید کاش می‌شد تمام این گیاهان را با خود به خانه می‌بردیم و از خواص آن‌ها استفاده می‌کردیم.

خشکبار یاسوج

برخلاف گیاهان دارویی یاسوج که شناخته ‌شده نیستند، خشکبار یاسوج یکی از شناخته‌شده‌ترین و مرغوب‌ترین خشکبار ایران به حساب می‌آیند. خشکباری که بعضی از آن‌ها به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. خودتان که می‌دانید محصولات صادراتی از بهترین محصولات ایران محسوب می‌شوند. طعم ترش کشک و قره قورتی که از شیر دام‌های محلی تهیه شده است، ضعف به دلتان می‌اندازد. گردوی تردی که در آب‌وهوای عالی این دیار رشد کرده عالی است. مویزی که از تاکستان‌های زیبا و یک‌دست یاسوج بیرون آمده و با آفتاب ملایم این دشت‌های سرسبز خشک شده برای سلامت بسیار مفید است. همه این‌ها خشکبارهای مهم و البته معروف یاسوج هستند که صنعت سوغات یاسوج را می‌چرخانند.

انگور | خوشه های رنگارنگی از سوغات یاسوج

تصور می‌کنید تاکستان‌های یاسوج هر سال چقدر محصول می‌دهند؟ محصول این باغ‌های سرسبز و زیبا 36 هزار تن است. حیرت‌آور است نه؟ به برکت وجود آب و بارندگی‌های مناسب، فراوانی محصول در این استان رایج است. انگور در یاسوج متنوع است. گاهی انگورهایی براق با دانه‌هایی شاداب به ببینده چشمک می‌زنند. شما می‌توانید انگورهایی از نوع یاقوتی، عسگری، سیاه، ریش ‌بابا، رجبی و رطبی را از بازارهای یاسوج تهیه کنید و از طعم بی‌نظیر آن لذت ببرید. با اولین گازی که به دانه‌های رنگی این میوه می‌زنید از صدای عالی و طعم معرکه این میوه شگفت‌زده می‌شوید. بعد از ترک یاسوج دلتان پیش محصولات تاکستانی این شهر می‌ماند.

پسته کوهی یا بنه کوهی

بنه کوهی نوعی پسته است که در برخی مناطق ایران از جمله یاسوج رشد می‌کند. تفاوت این پسته با پسته آجیلی در سخت‌بودن پوسته آن، شکل کروی و خاصیت دارویی است. این پسته از نظر مواد مغذی مانند پسته آجیلی است. طعم آن هم شباهت بسیاری با پسته رایج دارد. یکی از ویژگی‌های جالب در بنه کوهی این است که صمغ این درخت بلند قامت خاصیت درمانی دارد و در میان مردم محلی با نام سقز شناخته می‌شود. در صورتی که قصد دارید سوغات یاسوج را تهیه کنید، حتماً بنه کوهی و سقز را در لیست خریدتان قرار دهید. علت تأکید ما بر خرید این محصول چیست؟ با جست‌وجوی خواص بنه کوهی متوجه علت تأکید ما می‌شوید.

بلوط یاسوج

پوشش گیاهی یاسوج بسیار غنی است. درصد چشمگیری از این پوشش را بلوط‌ها تشکیل می‌دهند. میوه بلوط مقداری از فندق بزرگ‌تر است. طعم این میوه‌، دل‌چسب همه نیست و اگر برای اولین‌بار آن را امتحان کنید به احتمال زیاد از طعم آن خوشتان نیاید؛ پس اگر طعم خوبی ندارد، چرا این‌قدر بین مردم محلی پرطرفدار است؟ املاح طبیعی، انواع ویتامین‌ها و ارزش غذایی عالی  این میوه مانند مغزهای آجیل است. البته مردم محلی از دیگر عضوهای درخت بلوط هم استفاده می‌کنند. برای مثال پوسته میوه بلوط برای پوست و مو مفید است. چوب درخت بلوط یکی از مرغوب‌ترین نوع چوب در ایران محسوب می‌شود، همین ویژگی این درختان کهن را در معرض خطر قرار داده است. غذاهای محلی یاسوج که با بلوط پخته می‌شوند اندک هستند؛ ولی همین تعداد کم به‌ یکی از ارزشمندترین سوغات یاسوج تبدیل شده است.

نان‌های محلی

نان محلی یاسوج بسیار متفاوت با نان‌های متداول در شهر است. تفاوت نان‌های شهری با نان‌های محلی در نحوه پخت، آردهای متفاوت و خواص آن‌هاست. نان‌های محلی یاسوج شامل نان برکو، نان توک، نان شلشلی و نان بلوط می‌شود. هر کدام از این نان‌ها طعم خاص خود را دارد که شبیه دیگر نان‌ها نیست، برای مثال نان بلوط که از آرد میوه بلوط تهیه می‌شود، بافت و طعم متفاوتی در برابر نان توک دارد. برای اینکه این تفاوت مزه را متوجه شوید، تمام نان‌های سوغات یاسوج را امتحان کنید.

صنایع دستی یاسوج

جاجیم

اگر اهل جست‌وجو درباره هنرهای دستی باشید، حتماً جاجیم را می‌شناسید. جاجیم همراه وفادار روزهای سرد و برفی زمستان مردم بوده و هست. با گذشت سال‌ها از کنار هم، این هنر در برخی مناطق به‌ فراموشی‌ سپرده شد؛ ولی بعضی شهرها مانند یاسوج هنوز از این هنر استفاده می‌کنند. جاجیم یکی از سوغات یاسوج است که طرفداران بسیاری هم دارد. زیرانداز، پتو و رویه کرسی از مصارف جاجیم محسوب می‌شود. این همراه همیشگی زمستان‌های عشایر از پشم گوسفند و با رنگ‌های طبیعی بافته می‌‌شود. ویژگی اصلی جاجیم نخ طبیعی و نقش‌های کوچک و مرتبی است که زنان هنرمند روی جاجیم می‌زنند. هربار که مسافران از صنایع دستی یاسوج استقبال می‌کنند و از جاذبه های طبیعی یاسوج تعریف می‌کنند، به چرخش بهتر چرخ زندگی مردم این شهر کمک می‌کنند.

مشته بافی | فصل سرد را با سوغات یاسوج گرم کنید

زمان انتخاب می‌کند کدام هنر زنده بماند و کدام هنر با فراموش‌شدن از زندگی مردم بمیرد. مشته بافی یکی از آن هنرهایی است که زمان، حکم مرگش را صادر کرده است. اصلاً این مُشته چیست؟ مشته نوعی گلیم است که مانند جاجیم در زمستان استفاده می‌شده. در اصل گلیم همان جاجیم است با بافت خشن‌تر و زبرتر و با نقش‌های متفاوت‌تر. گلیم مشته بسیار سبک است. این سبکی باعث شده مردم عشایر از آن به‌عنوان رخت‌خواب، روانداز و زیرانداز استفاده کنند؛ اگر روزی گذرتان به بازار یاسوج افتاد دنبال مشته به‌عنوان سوغات یاسوج نباشید؛ چون این صنعت آن‌قدر شناخته ‌شده نیست که کسی در بازارها و مراکز خرید یاسوج سراغی از آن بگیرد.

مفرش‌ بافی

یکی از نایاب‌ترین هنرهای مردم قشایی مفرش بافی است. این هنر میان مردم اردبیل و عشایر قشقایی مشترک است. مفرش یکی از هنرهای دستی یاسوج است که ابتکار به‌کاررفته در آن بسیار جالب است. مفرش در اصل همان صندوق یا چمدان‌ ماست با این تفاوت که با هنر دست است. این مستطیل‌های درب‌دار برای حمل راحت‌تر وسایل و رخت‌خواب‌ها در زمان ییلاق و قشلاق استفاده می‌شود. بعد از بافته‌شدن مفرش و به‌منظور استحکام، به دورتادور در مفرش و دسته‌های آن چرم طبیعی می‌دوزند. ترکیب مفرش با جاجیم و گلیم باعث پیدایش نقش‌های بسیار زیبا و برجسته بر بدنه این صندوق‌های سوغات یاسوج شده است.

چنته

چنته همان آینه‌دان است. زنان دوست‌داشتنی یاسوج، چنته را برای وسایل شخصی یا قرآن و آینه می‌بافند. چنته گاهی مانند گلیم بافته می‌شود و گاهی مانند قالی. نوع ترکیبی چنته ترکیبی از این دو بافت را دارد. اگر به نقش‌های فرش و گلیم علاقه دارید؛ ولی خرید این سوغات یاسوج در اولویت شما نیست یا به بودجه‌ای که دارید نمی‌خورد، می‌توانید چنته بخرید. چنته همان نقش‌های گلیم یا قالی را در سایز و اندازه کوچک‌تر دارد. این تحفه یکی از معروف‌ترین و رایج‌ترین صنایع میان اقوام لر یاسوج است.

گبه

دوست‌دارید فرهنگ مردمان مختلف را رواج دهید؟ از گبه کمک بگیرید. احتمالاً در مستندهای مربوط به استان کهگیلویه و بویر احمد، زیراندازهایی با نقش‌های خاص و متفاوت دیده‌اید. این سوغات یاسوج گبه است. نقش، طرح و رنگ این زیراندازها در فرهنگ‌های مختلف اقوام لر یاسوج شکل متفاوتی به خود می‌گیرد. با خرید گبه برای هدیه به دوستان به رواج آداب و رسوم یاسوج کمک شایانی کرده‌اید. برخلاف گلیم که بافتی زیر دارد، بافت گبه نرم و راحت است. دیدن هنر ترکیب‌ رنگ صنایع دستی یاسوج، این تفکر که روح مردم طبیعت‌نشین با طبیعت گره خورده است را تقویت می‌کند.

گچمه بافی

گاهی اوقات با شنیدن سرگذشت یک هنر به وجود معجزه ایمان می‌آوریم. گچمه بافی هنری در معرض انقراض بود که ناگهان ورق برگشت. این هنر کهن با همت تعدادی از مستندسازان و تنها استاد این هنر که یک خانم مسن بود نه‌تنها از مرگ نجات پیدا کرد بلکه به صنعت صادرات وارد شد. گچمه تلفیقی از قالی و گلیم است. بافت حاشیه گچمه مانند قالی و بافت زمینه آن شبیه به گلیم است. نام گل برجسته از بافته‌شدن گل‌های برجسته‌ در حاشیه گچمه به وجود آمده است. گچمه به‌عنوان فرش استفاده می‌شود‌؛ ولی جنبه زینتی هم دارد. در صورتی که این سوغات یاسوج را پیدا کردید در خرید آن تعلل نکنید.

صنايع دستی مهلو و ميخک

ظرافت در ذات ظریف زن نهفته است. ظرافت زنان یاسوجی از طبیعت جنگلی یاسوج سرچشمه می‌گیرد. زنان عشایر از طبیعت برای ساخت وسایل زینتی استفاده می‌کرده و می‌کنند. مهلو دانه معطر نوعی درختچه است. میخک هم مانند مهلو گیاهی معطر است. بوی خوب این دو گیاه از بین نمی‌رود و همیشه همراه با گردنبند و صاحب آن است. دانه‌های مهلو بی‌رنگ است؛ پس زنان برای ایجاد تنوع آن‌ها را رنگ می‌کنند. مهرهای رنگارنگ، مهلو و میخک‌های زیبا در کنار هم یکی از زیباترین ترکیب‌ها برای زیورآلات است. این زینت طبیعی یک عضو مهم جهاز دختران عشایر است. امروزه هنر صنایع دستی مهلو و میخک این زنان به سوغات یاسوج و منبع درآمد آن‌ها تبدیل شده است.

بحث شیرین سوغات یاسوج به‌پایان رسید. یاسوج از قسمت‌های پرنعمت ایران است که توجه چندانی به آن نشده است. امیدواریم با معرفی این شهر و سوغاتی که دارد کمکی هرچند کوچک به توسعه صنعت سوغات این شهر کرده باشیم. در قسمت پایین صفحه می‌توانید نظرات، پشنهادات و خاطرات خود از سفر به یاسوج را با ما و دیگر همراهان ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.