کاخ چهلستون قزوین | شاهکار معماران چیره‌دست عصر صفویه

آیا تا به حال به شهر قزوین سفر کرده‌اید؟ چه چیزی در قزوین وجود دارد که گردشگران را برای بازدید از این شهر تاریخی وسوسه می‌کند؟ صحبت درباره جاهای دیدنی قزوین هر شنونده‌ای را به وجد می‌آورد؛ چه برسد به اینکه بخواهید به این شهر سفر کرده و از نزدیک این جاذبه‌ها را ببینید. در این مقاله می‌خواهیم سراغ یکی از زیباترین بناهای تاریخی قزوین برویم و در گوشه و کنار این نگین تاریخی قدم بزنیم. کاخ چهلستون قزوین، آیینه‌ای تمام‌نما از تاریخ کهن ایران زمین بوده که در دل خود داستان‌های زیادی برای گفتن دارد. اگر می‌خواهید با این شاهکار تاریخی آشنا شوید، در این ماجراجویی با ما همراه باشید. 

کاخ چهلستون قزوین کجاست؟

عمارت کلاه فرنگی یا کاخ چهلستون قزوین، تنها بازمانده مجموعه کاخ‌های سلطنتی دوره شاه طهماسب بوده که با جلال و جبروت خود، هر گردشگری را شیفته خود کرده است. این بنای زیبا همچون نگینی تاریخی در میدان آزادی قزوین خودنمایی می‌کند. البته اکثر مردم این میدان را با نام سبزه‌ میدان می‌شناسند. سبزه میدان قلب تپنده تاریخ قزوین بوده و بناهای باارزشی همچون گراند هتل، سرای سعدالسلطنه و بازار قزوین را در اطراف خود جای داده است. 

تاریخچه کاخ چهلستون قزوین

ماجرای ساخت عمارت کلاه فرنگی قزوین از سال 951 هجری و سفر شاه طهماسب به استان قزوین شروع شد. شاه طهماسب که در آن زمان به دلیل تهدیدهای پی‌درپی عثمانی‌ها، پایتخت حکومتش را به قزوین انتقال داده بود، دستور ساخت عمارتی درخور و شاهانه را صادر کرد. در آن زمان تعداد زیادی از هنرمندان و معماران سرشناس در اراضی پهناور زنگی‌آباد گرد هم آمدند و یکی از چشم‌نوازترین بناهای تاریخی قزوین را بنا کردند.

اما عمارت کلاه فرنگی قزوین با سقوط سلسله صفوی به فراموشی سپرده شد. سال‌ها بعد با روی‌کارآمدن حکومت قاجار، دستور بازسازی عمارت کلاه فرنگی از سوی فرماندار وقت قزوین صادر شد. در جریان این بازسازی، ستون‌هایی با طاق نیم دایره به این عمارت اضافه شد و نام آن نیز به کاخ چهلستون تغییر کرد. در حال حاضر نیز کاخ چهلستون محل گردآوری آثار خوشنویسی هنرمندانی نظیر میرعماد قزوینی و محمدحسین عماد بوده و به یکی از شاخصه‌های اصلی شهر قزوین تبدیل شده است. خوب است بدانید که عمارت چهلستون قزوین در بهمن ماه سال 1334 در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد.

معماری کاخ چهلستون قزوین

در بدو ورود به مجموعه کاخ چهلستون، با باغی زیبا پر از درختان تنومند و قدیمی مواجه خواهید شد. کاخ چهلستون قزوین خود را در میان شاخ و برگ این درختان پنهان کرده است. با گذر از این باغ سرسبز، عمارت دوطبقه کلاه فرنگی نمایان می‌شود. در این کاخ چهار ایوان دلباز وجود دارد که همگی آن‌ها مشرف به سمت این باغ دلگشا هستند. طراحی نقشه بنای کاخ به‌صورت محورهای صلیبی و برونگرا است و در چهارگوشه سالن طبقه همکف، اتاق‌هایی با طرح‌های هندسی متفاوت ساخته شده‌اند. ستون‌های آجری مدور، ایوان کاشی‌کاری شده و سقف شیروانی از برجسته‌ترین عناصر معماری این کاخ هستند.

جالب است بدانید اگرچه این بنا در زمان صفویه ساخته شده است؛ اما طبقه دوم آن به دلیل بازسازی‌های انجام شده، رنگ و بوی قجری دارد. استفاده از شیشه‌های رنگی در ساخت پنجره‌ها هم که عضوی جدانشدنی از معماری ایرانی است. این شیشه‌های سبز و قرمز و آبی، زیبایی بصری نمای بیرونی کاخ را چند برابر کرده‌اند و با انعکاس نور خورشید، فضایی دلباز و معنوی در داخل کاخ ایجاد می‌کنند. 

تزیینات کاخ چهلستون قزوین

ظرافت و هنر به‌کاررفته در معماری این بنا در جای‌جای کاخ چهلستون مشهود است. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه چیزی از زیر دستتان در نرود، چهار دونگ حواستان را جمع کنید و با تیزبینی هرچه تمام‌تر از گوشه و کنار مجموعه دیدن کنید. هر طرف این بنا را که نگاه کنید، با یک چیز جدید روبه‌رو خواهید شد؛ از نقاشی‌های دیواری سالن‌ و ستون‌ها گرفته تا گچبری سقف و طراحی پنجره‌ها. همه این‌ها دست به دست هم داده‌اند و این شاهکار بی‌نظیر را خلق کرده‌اند.

وقتی در کاخ قدم می‌زنید، حتماً به چهارچوب‌های مشبک طبقه بالا که از چوب‌های مرغوب ساخته شده‌اند، دقت کنید. این چهارچوب‌ها در کنار نرده‌ها و ستون‌های چوبی، فضایی هنرمندانه و تماشایی را خلق کرده‌اند. همین طور که مشغول گشت‌وگذار هستید، نگاهی به بالا سر خود بیندازید. معماری این بنا آنقدر ظریف و هوشمندانه است که سقف هر طبقه با طبقه دیگر متفاوت است. اگر دقت کنید می‌بینید که سقف طبقه همکف با طرح‌های ظریف و مقرنس‌های جذاب و سقف طبقه بالا با خنجه پوش بسیار زیبایی تزئین شده است.

چرا از کاخ چهلستون قزوین دیدن کنیم؟

عمارت کلاه فرنگی قزوین به لحاظ تاریخی، معماری و فرهنگی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این کاخ در دو طبقه مجزا ساخته شده و در هر طبقه آن آثار نقاشی و خطاطی بسیار نفیس و ارزشمندی نگهداری می‌شود. روی دیوارهای این بنا 3 لایه نقاشی وجود دارد. لایه اول مربوط به دوران صفویه، لایه دوم مربوط به مکتب دوران صفویه و لایه سوم به دوره قاجار مربوط می‌شود. این نقاشی‌ها تفاوت‌های مشهودی دارند و به‌راحتی از هم قابل تشخیص‌دادن هستند. مثلاً در نقاشی‌های دوره صفوی معمولا از آبرنگ استفاده شده و رنگ‌های ملایم‌تری دارند. همچنین در آن دوران نقاشی‌ها به‌صورت مینیاتوری بوده و مناظر عاشقانه با ظرافتی خیره‌کننده ترسیم شده‌اند. این نقاشی‌ها شهرت جهانی دارند و یک جورهایی موزه تکامل نقاشی از صفویه تا قاجاریه هستند. 

اگر به خوشنویسی و خطاطی علاقه دارید، بازدید از عمارت چهلستون قزوین، یک فرصت و تجربه استثنایی برایتان خواهد بود؛ زیرا در حال حاضر این کاخ به‌عنوان موزه خوشنویسی در حال فعالیت است. جذابیت‌های کاخ چهلستون به اینجا ختم نمی‌شود. اینجا مکانی است که هیچگاه شما را دلگیر و افسرده نخواهد کرد. به محض اینکه دلتان گرفت یا دوست داشتید هوایی تازه کنید، کافی است خود را به چند دقیقه پیاده‌روی در محوطه باغ مهمان کنید. اینجاست که نسیمی خنک از لای درختان سزسبز، گونه‌هایتان را نوازش می‌کند و طراوت و شادابی را در روحتان جاری می‌کند. 

جاهای دیدنی اطراف کاخ چهلستون قزوین

حال که از تمام سوراخ و سنبه‌های کاخ چهلستون دیدن کردید، وقت آن رسیده که از دیگر جاذبه‌های شهر قزوین نیز بازدید کنید. اما این دفعه نیازی به خودروی شخصی یا تاکسی نخواهید داشت. چون در ادامه قصد داریم تعدادی از جاهای دیدنی قزوین را به شما معرفی کنیم که در چند قدمی کاخ چهلستون قرار دارند.

• موزه قزوین

موزه قزوین یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی سبزه میدان است. این موزه از مهم‌ترین موزه های قزوین بوده که قدمت برخی اشیای آن به 6هزار سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. به‌طور کلی در موزه قزوین اشیایی مثل مجسمه‌ها و زیورآلات، ظروف سفالی و میناکاری شده، شمشیرهای قدیمی و کلکسیونی از سکه‌های دوران‌های مختلف به نمایش عموم گذاشته شده است. اگر درباره تاریخچه مناطق غربی ایران کنجکاو هستید، پیشنهاد می‌کنیم پس از لذت‌بردن از زیبایی‌های عمارت کلاه فرنگی قزوین از موزه قزوین که در چند قدمی این بنا قرار دارد نیز دیدن کنید. 

• عمارت سردار مفخم قزوین

عمارت سردار مفخم قزوینی که امروزه بخشی از آن در اختیار وزارت امور خارجه قرار گرفته، یکی دیگر از شاهکارهای معماری قزوین است. این عمارت در اواخر دوران قاجار بنا شد و در سال 1377 به ثبت ملی رسید. قدمت زیاد این بنا، معماری چشم‌نواز و تزئینات داخلی از جمله دلایلی است که گردشگران را برای بازدید از این عمارت ترغیب می‌کند. اگر چرخی در عمارت سردار بزنید، متوجه سبک خاصی معماری این بنا خواهید شد. این عمارت با الهام از سبک معماری پایتخت ساخته شده و از آجرکاری‌های جذاب سرستون‌های زینتی در نمای خارجی آن استفاده شده است. 

• مدرسه تاریخی امیدیه

مدرسه امیدیه که ساخت آن به دوران پهلوی بازمی‌گردد، اولین مدرسه نوین ساخته شده در شهر قزوین است. ایده افتتاح این مدرسه از میرزا صالح خان باغمیشه‌ای ملقب به «سالار اکرم» بود. مدرسه امیدیه در سال 1384 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. همچنین در سال 1391 این مدرسه به کتابخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین تغییر کاربری داد و به یکی از جاذبه‌های دیدنی این استان تبدیل شد. 

• سرای وزیر

سرای وزیر یا کاروانسرای وزیر یکی از بخش‌های مهم بازار قزوین بوده که روبه‌روی در شرقی راسته قیصریه قرار دارد. دورتادور حیاط بزرگ این مجموعه، حجره‌هایی قرار دارد که در قدیم اغلب آن‌ها تجارت‌خانه بازرگانان بوده است. این حجره‌ها در دو طبقه احداث  شده‌اند و لچکی‌های طاق‌نمای حجره‌ها با آجرکاری و کاشی‌کاری آراسته شده‌اند. سبک کاشی‌کاری‌های مجموعه سرای وزیر، شما را حیرت‌زده خواهد کرد. این کاشی‌کاری‌ها که برگرفته از سبک معماری دوران قاجار هستند، تصاویری مانند صحنه‌های شکار، انسان بالدار و نقوش اسلیمی را به نمایش گذاشته‌اند. 

• مجموعه تاریخی سعد السلطنه

همان طور که مشغول قدم‌زدن در خیابان امام خمینی قزوین هستید، یک ورودی بسیار زیبا با نورپردازی نارنجی رنگ، توجه شما را به خودش جلب خواهد کرد. اینجا سرای سعدالسلطنه قزوین، بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده جهان است. در این مجموعه تاریخی، غرفه‌های متعددی وجود دارد که در آن‌ها محصولات ایرانی ارزشمندی نظیر صنایع چوب، صنایع دستی، آثار هنرهای تجسمی و خطاطی و سوغات قزوین یافت می‌شود. در کنار این‌ها، با چند دقیقه قدم زدن در حیاط زیبای سعدالسلطنه، غرق در تماشای این کاروانسرای قدیمی و باشکوه خواهید شد. اگر دوست دارید از نزدیک هنر دست معماران خبره و چیره‌دست ایرانی را مشاهده کنید، بازدید از این شاهکار تاریخی را در برنامه سفر خود قرار دهید. 

• عمارت شهرداری قزوین

عمارت شهرداری قزوین یا موزه بلدیه، یکی از اولین شهرداری‌های ایران بوده که در سال 1306 به دست روس‌ها ساخته شد. مجموعه شهرداری بعد از جنگ جهانی اول، به دلیل پرداخت غرامت به بلدیه قزوین تحویل داده شد و اینگونه شد که این عمارت باشکوه پس از انجام عملیات مرمت و بازسازی به موزه بلدیه تغییر کاربری داد. از مهم‌ترین آثاری که در این موزه نگهداری می‌شود می‌توان به زین اسب، دستگاه تایپ، مکاتبات اداری، نامه‌های ارسال شده توسط مردم و… اشاره کرد. توجه داشته باشید که بازدید از عمارت شهرداری قزوین، فقط در ایام نوروز امکان‌پذیر است. 

اطلاعات بازدید از کاخ چهلستون قزوین

آدرس	قزوین، میدان آزادی (سبزه میدان)، کاخ چهلستون قزوین.
ساعت کاری	همه روزه به جز ایام سوگواری از ساعت 9 صبح تا 5:30  عصر.
هزینه بلیط ورودی	به‌ازای هر گردشگر داخلی ۳هزار تومان و هر گردشگر خارجی ۱۰هزار تومان.
شماره تماس	02833234935
مدت زمان بازدید	حدود 2 ساعت.

مسیر دسترسی کاخ چهلستون قزوین

همان طور که گفتیم عمارت کلاه فرنگی قزوین در بهترین جای شهر قرار دارد؛ جایی زیبا و خوش آب و هوا به نام سبزه میدان. مسیرهای مختلفی برای رسیدن به سبزه میدان وجود دارد و در هر کجای شهر که باشید، تابلوهای راهنما به خوبی شما را به سمت این میدان هدایت می‌کنند. راحت‌ترین مسیر به سمت سبزه میدان از خیابان امام خمینی (بازار) است. همچنین می‌توانید از طریق بلوار مدرس که به چهارراه خیام و سپس خیابان نادری ختم می‌شود، خود را به سبزه میدان برسانید. به محض اینکه به این میدان برسید، بنای باشکوه کاخ چهلستون توجه شما را جلب خواهد کرد.

این بار در مجله گردشگری ره بال آسمان، برگی از تاریخ کشور را ورق زدیم و جای‌جای کاخ چهلستون قزوین را زیر ذره‌بین بررسی کردیم. کاخ چهلستون یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی در غرب ایران بوده که گفتنی‌های زیادی برای شما دارد. این کاخ در بین جاهای دیدنی قزوین زبانزد همه مردم بوده و با معماری بی‌نظیر خود، شما را شگفت‌زده خواهد کرد. اگر از علاقه‌مندان به تاریخ و بناهای باستانی هستید، پیشنهاد می‌کنیم از این عمارت زیبا و دیدنی شهر قزوین غافل نشوید. همچنین اگر از این بنا دیدن کردید، فراموش نکنید تجربه‌های ارزشمند خود را با ما و کاربران خوش‌سفر ره بال آسمان به اشتراک بگذارید.