نهر داریون شوشتر | یادگاری تماشایی برای علاقه‌مندان ایران باستان

نهر داریون شوشتر سازه‌ای باستانی است که پچیدگی‌های ساخت آن باستان‌شناسان را انگشت‌به‌دهان گذاشته. این سازه کهن در دوران هخامنشی ساخته شده است. با یک حساب سرانگشتی از زمان حکومت هخامنشیان به این نتیجه خواهید رسید که دیرینگی ساخت این سازه باستانی به سده پنجم میلادی باز می‌گردد. برای آشنایی با اهمیت این سازه باشکوه کافی است به این نکته اشاره کنیم که جایگاه دهم را در فهرست میراث جهانی یونسکو از آن خود کرده. مجموعه‌ای بی‌بدیل از سازه‌های آبی در این منطقه خودنمایی می‌کند. شوشتر یکی از شهرهای کهن ایران است که جاهای دیدنی برای گشت‌وگذار دارد؛ در نتیجه اگر می‌خواهید با تاریخ ایران باستان آشنا شوید و حسابی خوش بگذرانید، شوشتر مکان مناسبی برای شماست. در ادامه مطالب سودمندی درباره نهر داریون شوشتر آماده کردیم تا با مطالعه این اطلاعات، گردشگری در این ناحیه بیشتر به شما خوش بگذرد.

نهر داریون کجاست؟

همان‌گونه که از نام این مکان باستانی پیداست، در شهرستان شوشتر قرار دارد. این شهرستان در استان خوستان واقع شده است. در نتیجه برای رسیدن به داریون باید راه مرکز استان خوزستان را در پیش بگیرید. به دامنه‌های پایانی رشته‌کوه زاگرس که رسیدید، رود دز سر راه شما قرار می‌گیرد. شوشتر در این ناحیه واقع شده است. شهری که از آن صحبت می‌کنیم با شوش، مسجدسلیمان، هفتکل، گتوند، دزفول و اهواز همسایه است. در شوشتر خبری از ایستگاه قطار و فرودگاه نیست؛ در نتیجه با اتوبوس بین‌شهری و خودرو شخصی باید راهی این منطقه شوید. در انتهای این مطلب درباره مسیرهای دسترسی به شوشتر و رسیدن به داریون بیشتر صحبت خواهیم کرد.

معرفی نهر داریون

جالب است بدانید مورخ‌های یونانی به داریوش، پادشاه جهانگشای ایرانی، داریون می‌گفتند. از آنجایی که این پادشاه هخامنشی، جنوب ایران را برای فرمانروایی انتخاب کرده بود، نام نهر داریون بر سر زبان‌ مردمان قدیمِ این منطقه افتاد. این نام همچنان ادامه پیدا کرد تا ایرانی‌های امروزی نیز به آن نهر داریون بگویند. لازم به ذکر است به این سازه، نهر دارا شوشتر و نهر داریوش هم گفته می‌شود. برای آشنایی با این سازه باستانی باید به اطلاعاتی درباره رودخانه کارون اشاره کنیم. همان‌گونه که می‌دانید، کارون از خوزستان می‌گذرد. این رودخانه در قسمتی از این سرزمین به دو رود بزرگ تقسیم می‌شود. نام یکی از این رودها شطیط است و نام رود دیگر گرگر.

نهری که از آن صحبت می‌کنیم از رود شطیط سرشاخه می‌گیرد. این نهر پس از طی مسافتی نسبتاً کوتاه، دوباره به رود شطیط ملحق می‌شود. شطیط نیز پس از حدود ۴۰ کیلومتر دوباره به گرگر می‌ریزد و در نهایت با رود دز روان می‌شود تا به کارون جریان پیدا کند. جالب است بدانید در ورودیِ داریون، قلعه‌‌ای باستانی وجود دارد که به آن سلاسل می‌گویند. درباره جاهای دیدنی اطراف داریون بیشتر صحبت خواهیم کرد.

چیزی حدود ۸ آب‌گیر در داریون احداث شده است. این آبگیرها در زمان جنگ و صلح، آب لازم برای اهالی از اطراف را فراهم می‌کرد. آب قلعه‌ای که به آن اشاره کردیم نیز توسط این آبگیرها تأمین می‌شد. در این قلعه چندین حمام ساخته شده است. این حمام‌‌ها از پرآبی منطقه داریون قدیم حکایت دارد. چیزی حدود ۳۰۰ متر پایین‌تر از آبگیرهایی که از آن‌ها صحبت شد، پلی با نام بند شادروان خودنمایی می‌کند. دیرینگی این پل به دوران ساسانیان باز می‌گردد. البته احتمال ساخت آن در دوران هخامنشیان نیز وجود دارد. خوشبختانه نهر داریوش را چندین سال پیش وزارت نیرو مرمت کرد؛ در نتیجه این منطقه به لحاظ تاریخی اطلاعات زیادی را پیش روی علاقه‌مندان قرار می‌دهد.

ویژگی‌های نهر دارا شوشتر

داریون، نهری آبی است که قسمت‌های زیادی از آن را ایرانی‌های قدیم احداث کرده بودند. آبگیرهایی که به آن‌ها اشاره کردیم را نیز معماران ایران باستان ساخته‌اند. معماری این آبگیرها و حفر نهر در آن زمان با دقت زیادی انجام شده است. به همین دلیل مهارت ایرانیان دوران هخامنشیان با تماشای داریون به رخ کشیده می‌شود. میراب‌ها در آن زمان مقدار ورودی آب نهر را به آبگیرها مشخص می‌کردند. این آب در نهایت به دشت میاناب روان می‌شد و زمین‌های خشک این ناحیه را سیراب می‌کرد. از طرف دیگر قسمتی از آب این نهر با حفر قنات‌های زیرزمینی به کلبه‌های اطراف می‌رسید. این سازوکارِ انتقالِ آب در آن زمان در منطقه نظیر نداشت.

آبگیرهای این نهر از زیر صخره‌های ساحلِ رودخانه شطیط در پایین قلعه سلاسل جاری هستند. بعضی از این آبگیرها یارای مقاومت در برابر قدرت مادر طبیعت را نداشته‌اند و تخریب شده‌اند. با این حال قسمت‌های زیادی از این سازه هنوز هم پابرجاست. در این بین نقش سازمان‌های دولتی در نگهداری منطقه داریون را نباید نادیده گرفت. توجه سازمان‌های دولتی ایران به این نهر باعث شد تا در ۲۰۰۹ میلادی به فهرست میراث جهانی یونسکو راه پیدا کند. این نهر در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. جالب است بدانید شوشتر در زبان ایرانیان قدیم معنای خوب‌تر می‌دهد. نام‌گذاری این منطقه به این معناست که آب‌و‌هوای خوب‌تری نسبت‌به دیگر سرزمین‌های اطراف دارد؛ در نتیجه آب‌و‌هوای خوش نیز یکی دیگر از ویژگی‌های ناحیه داریون به حساب می‌آید.

کاربرد نهر داریون

داریون در روزگاران قدیم منبع اصلی تأمین آب منطقه بود. همان‌گونه که اشاره شد، این نهر آب لازم برای آبیاری دشت میانابِ استان خوزستان را فراهم می‌کرد. به همین دلیل این ناحیه در آن زمان رونق پیدا کرد و زمین‌های زراعی آن همیشه پرمحصول بود. قسمتی از آب این نهر نیز به شوادان‌خانه منتقل می‌شد. در روزگاران باستان به زیرزمین خانه‌های قدیمی، شوادان‌خانه می‌گفتند. منظور از شوادان‌خانه، زیرزمینی است که در زیر کلبه‌های قدیمیِ جنوب ایران ساخته می‌شد. این زیرزمین آب‌و‌هوایی خنک‌تر داشت و برای گذران روزهای گرم تابستان مناسب بود.

جاهای دیدنی اطراف نهر داریون

داریون، به‌اندازه‌ای تماشایی است که برای گشت‌و‌‌گذار آن باید دست‌کم نصف روز وقت کنار بگذارید. با این حال از آنجایی که با منطقه‌ای باستانی روبه‌رو هستیم‌، جاهای دیدنی دیگری نیز وجود دارد که در فاصله‌‌ای نسبتاً کوتاه با داریون واقع شده‌اند. پیشنهاد می‌کنیم در سفر به نهر داریون، حتماً سری به جاهای دیدنی زیر بزنید.

مجموعه تاریخی مستوفی

خانه تاریخی مستوفی در فاصله‌ای نزدیک به دزفول قرار دارد. این خانه از آن دسته خانه های تاریخی ایران است که به فهرست آثار ملی این مرزو‌بوم راه پیدا کرده. مجموعه تاریخی مستوفی، گنجینه‌ای ارزشمند است که دوران ساخت آن به پادشاهی قاجار باز می‌گردد. از قرار معلوم در آن روزگار تاجری با نام محمد علی مستوفی در این عمارت زندگی می‌‌کرده است. عمارتی که از آن صحبت می‌کنیم، خانه‌ای بزرگ با دو بخش اصلی اندرونی و بیرونی است. شاه‌نشین، چندین اتاق پذیرایی، اتاق‌های مخصوص خدمتکاران و مطبخ از قسمت‌های اصلی مجموعه تاریخی مستوفی به حساب می‌آید. در قسمتی دیگر از این خانه نیز ایوانی وسیع و خوش‌منظره خودنمایی می‌کند.

جالب است بدانید کانال‌هایی در زیرِ زمین این خانه حفر شده است. در روزگاران قدیم آب در این کانال‌ها جاری می‌شد. هوای مطبوع و خنکی که از روی این آب بلند می‌شد به بادگیرهای عمارت راه پیدا می‌کرد. به لطف این معماری، اهالی خانه در روزهای گرم از هوایی خنک برخوردار می‌شدند.

خانه مستوفی، مجموعه‌ای تمام‌عیار برای گردشگری است. به همین منظور در این خانه موزه‌ای از لوازم و عتیقه‌های مردمان شوشتر قدیم نگهداری می‌شود. برای اینکه گردشگران در حین‌ گشت‌و‌گذار در این خانه چیزی کم‌و‌کسر نداشته باشند، قسمتی از عمارت مستوفی به رستورانی شیک و سنتی تبدیل شده است. خوشمزه‌ترین غذاهای محلی در کنار غذاهای هوس‌برانگیز ایرانی به مشتریان عرضه می‌شود. قسمت دیگری از این عمارت نیز به مکانی برای فروش سوغات شوشتر اختصاص دارد. به لطف این شرایط مجموعه تاریخی مستوفی مکانی مناسب برای گردشگری در کنار نهر داریون شوشتر به حساب می‌آید.

خانه تاریخی مرعشی

برای آشنایی با یکی از شاهکارهای معماری دوران قاجار در شوشتر، راه خانه تاریخی مرعشی را در پیش بگیرید. این خانه در ورودی غربی شهر شوشتر خودنمایی می‌کند. در دوران قاجار، فردی با نام سید محمد حسن مرعشی در این خانه به همراه اهل‌و‌عیالش زندگی می‌کرد. پس از گذشت سال‌ها خانه تاریخی مرعشی به فهرست آثار ملی ایران راه پیدا کرد و به یکی از جاهای دیدنی اطراف نهر داریون شوشتر تبدیل شد. این خانه اکنون پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی است.

مسجد جامع شوشتر

برای تعریف از مسجد جامع شوشتر کافی است به این نکته اشاره کنیم که این مسجد پس از مسجد جامع یزد، دومین مسجد قدیمی ایران است. گفته می‌شود که بنای اصلی مسجد جامع شوشتر در دوران حضور امام حسن عسکری (ع) احداث شده است. ناگفته نماند قدیمی‌ترین منبر ایران نیز در مسجد جامع شوشتر نگهداری می‌شود. این مسجد به داشتن ستون‌های بلند مشهور است. ارتفاع این ستون‌ها حدود ۵ متر است و قطری بیشتر از یک‌و‌نیم متر دارند. اگر در بین جاهای دیدنی اطراف اهواز به دنبال یکی از جاهای تاریخی با جاذبه‌های گردشگری می‌گردید، مسجد جامع شوشتر مکان مناسبی برای شماست.

سرای افضل

خاندان افضل، یکی از خانواده‌های قدیمی و اصیل شوشتر به حساب می‌آیند. به همین دلیل عمارت‌های مختلفی از این خاندان به‌جای مانده که مهمترینِ آن‌ها،‌ کاروانسرای افضل است. سرای افضل در دوران قاجار ساخته شده و به فهرست میراث جهانی یونسکو راه پیدا کرده است. این سرا، عمارتی چهارطبقه است که نمای آجرکاری‌شده‌ای دارد. این سرا را دو تن از معماران برجسته شوشتر ساخته‌اند. سرای افضل اکنون به مکان دائمی نمایشگاه صنایع دستی شوشتر تبدیل شده است. اگر به تاریخ جنوب ایران علاقه دارید و می‌خواهید با دستی پر از سوغات شوشتر به دیار خود باز گردید، کاروانسرای افضل مکان مناسبی برای گردشگری شما به حساب می‌آید.

برج کلاه‌ فرنگی

هر جا که سخن از سازه های آبی شوشتر مطرح می‌شود، نامی از برج کلاه‌ فرهنگی نیز به میان می‌آید. باستان‌شناسان نظریه‌های متفاوتی درباره دیرینگی این برج دارند. با این حال کاملاً مشخص است که برج کلاه فرهنگی، یکی از سازه‌‌های قدیمی آبیِ جنوب ایران شناخته می‌شود. برج کلاه فرنگی در فهرست آثار ملی ایران و کمیته میراث جهانی یونسکو راه پیدا کرده است. برجی که از آن صحبت می‌کنیم، فقط ۱.۳ کیلومتر با نهر داریون شوشتر فاصله دارد. با توجه به دیرینگی این برج، کاربرد دقیق آن مشخص نیست. بعضی از تاریخ‌شناسان، برج کلاه‌ فرنگی را مکانی برای حضور شاپور ساسانی می‌دانند. از قرار معلوم شاپور ساسانی به تاج این برج می‌رفت تا منظره‌ای دقیق برای نظارت بر کارگردان سازه های آبی شوشتر داشته باشد.

بهترین زمان بازدید از نهر داریون

شوشتر آب‌و‌هوایی جلگه‌ای کوهپایه‌ای دارد؛ در نتیجه هوایی بسیار دلنشین از اواخر زمستان تا اواسط بهار در این سرزمین جریان پیدا می‌کند. تابستان‌ها نیز شوشتر حسابی گرم می‌شود. با این حال اگر گرمایی نیستید، گردشگری تابستانه در این ناحیه نیز خالی از لطف نیست. پاییزهای شوشتر نیز زمان مناسبی برای گردشگری در این منطقه به حساب می‌آید.

اطلاعات بازدید از نهر داریون

به آن دسته از گردشگرانی که دنبال تفریحات رایگانِ جنوب ایران می‌گردند، این نوید را بدهیم که گشت‌و‌گذار در داریون کاملاً رایگان است. به لحاظ زمان نیز محدویتی برای گردشگری در این منطقه وجود ندارد. با این حال بهتر است در اواسط صبح راهی این منطقه شوید که آب‌و‌هوای خوش و نور مناسبی داشته باشد.

مسیر دسترسی نهر داریون

داریون در بلوار علامه شیخ شوشتری قرار دارد. با این حال همان‌گونه که اشاره کردیم، در شهر شوشتر خبری از فرودگاه نیست. به همین دلیل اگر با هواپیما می‌خواهید راهی این منطقه شوید، ابتدا به فرودگاه بین‌المللی اهواز یا فرودگاه دزفول بروید. این فرودگاه‌ها در فاصله‌‌ای نسبتاً کم با شوشتر واقع شده‌اند. پس از فرود هواپیما، سوار اتوبوس یا تاکسی‌های بین‌شهری شوید و راه شوشتر را در پیش بگیرید.

به شوشتر که رسیدید، اولین تاکسی شهری شما را به بلوار شیخ شوشتری می‌رساند. در این بلوار چشم شما به نهر دارا شوشتر روشن خواهد شد. به گردشگرانی که با قطار قصد سفر دارند نیز پیشنهاد می‌کنیم بلیط راه‌آهن اهواز را خریداری کنند. پس از رسیدن به ایستگاه راه‌آهن اهواز، سوار اتوبوس یا تاکسی بین‌شهری شوشتر شوند. خوشبختانه چندین جاده بین‌شهری به شوشتر راه دار؛ در نتیجه اگر با خودروی شخصی قصد سفر دارید، از جاده‌های جغازنبیل، مسجد سلیمان، شوش، هفت تپه، دزفول و اهواز می‌‌توانید به شوشتر بروید.

نهر داریون شوشتر از آن دسته‌ جاهای دیدنی جنوب ایران است که خاطره‌ خوش گشت‌و‌گذار در آن برای همیشه در ذهن علاقه‌مندان ایران باستان ماندگار می‌شود. امیدواریم به لطف اطلاعاتی که از این مکان باستانی فراهم کردیم، ایران‌گردی خاطره‌سازی را تجربه کنید. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم تجربه‌های سودمندی از گشت‌و‌گذار در جاهای دیدنی ایران دارید، خواهشمندیم این تجربه‌های سودمند و خاطره‌های خوش را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.