خانه توکلی مشهد یادگاری از معماری دوران قاجار است. این خانه به‌رغم گذشت سال‌های دراز، هنوز هم پابرجاست. خانه‌ای که از آن صحبت میکنیم نزدیک به دو سده قدمت دارد. ناگفته پیداست در طول این مدت، اتفاق‌های زیادی در این خانه افتاده و کاربردهای مختلفی داشته است. با این حال خانه‌ای که با نام توکلی شناخته می‌شود اکنون روزگار خوشی را سپری می‌کند. این خانه به موزه‌ای نُقلی تبدیل شده که قسمت مهمی از تاریخ مشهد را پیش روی علاقه‌مندان فرهنگ خراسان قرار می‌دهد. جالب است بدانید این خانه اسراری عجیب‌و‌غریب در سینه نهان دارد. گفته می‌شود که اجنه در آن رفت‌و‌آمد دارند. به همین دلیل به آن خانه اجنه مشهد هم می‌گویند. در این مطلب اطلاعات جالبی از خانه تاریخی توکلی مطرح میکنیم. به شما قول می‌دهیم با مطالعه این اطلاعات، گردشگری خاطره‌سازی را در این خانه تجربه کنید.
خانه توکلی مشهد کجاست؟
اجازه دهید در همین ابتدا خیالتان را راحت کنیم که خانه توکلی در همسایگی بارگاه امام هشتم قرار دارد. در نتیجه از آنجایی که مطمئن هستیم زیارت مرقد امام رضا (ع) را به‌عنوان اولین کار در مسافرت به مشهد انتخاب می‌‌کنید، می‌توانید خانه توکلی را دومین مقصد گردشگری خود انتخاب کنید. اگر بخواهیم دقیق بگوییم، منزل توکلی در ۵۵۰متری حرم امام رضا (ع) قرار دارد. برای رسیدن به این خانه تاریخی، خروجی درِ نوابِ بارگاه امام رضا (ع) را انتخاب کنید. سپس راهی خیابان نواب صفوی شوید. در امتداد این خیابان به منزل توکلی می‌رسید. مسیری که به آن اشاره کردیم چندان دور نیست. در نتیجه با پای پیاده می‌توانید از حرم رضوی به منزل توکلی بروید.
تاریخچه خانه تاریخی توکلی
ماجرای ساخت این خانه به ۱۲۲۱ خورشیدی باز می‌گردد. در آن زمان فردی با نام احسان خان قرایی، برای ساخت خانه‌ای اشرافی در همسایگی بارگاه امام رضا (ع)، آستین بالا می‌زند. احسان خان قرایی یکی از معماران چیره‌دست مشهدی بود که یدطولایی در ساخت عمارت‌های اعیانی داشت. این خانه پس از ساخت به تاجری توانگر با نام کشمشیان فروخته می‌شود. همان‌گونه که حدس زد‌ه‌اید، آقای کشمشیان به تجارت خشکبار مشغول بود. وی تا پایان عمر در این خانه رحل اقامت می‌گزیند.
پس از اینکه کشمشیان دیده بر دنیا فرو بست، ملک و املاکش فروخته می‌شود. در همین حیص‌و‌بیص فرد متمول دیگری با نام توکلی از راه می‌رسد و خانه‌ای که مرحوم کشمشیان در آن سکونت داشت را می‌خرد. این خانه از سال ۱۳۴۳ برای سالیان دراز در اختیار آقای توکلی و اعضای خانواده‌اش قرار میگیرد. با این حال از آنجایی که دنیا به کسی رحم نمی‌کند، آقای توکلی، مالک این خانه، چهره در نقاب خاک می‌کشد. مرحوم توکلی از دنیا می‌رود؛ اما خانه‌ای که در آن سکونت داشت یاد و خاطره وی را به‌عنوان یکی از مشهدی‌های اعیان‌نشین برای همیشه زنده نگه می‌دارد.
پس از فوت آقای توکلی، خانه‌ای که در آن زندگی می‌کرد به متروکه‌ای تبدیل می‌شود. برای سال‌های دراز این خانه خالی از سکنه بود. در نهایت در ۱۳۸۹ سایه همای سعادت روی سر این خانه میفتد و شهرداری آن را بازسازی می‌کند. در نتیجه خانه‌ای که روزگاری متروکه بود، به عنوان اثری ارزشمند به ثبت ملی می‌رسد و به موزه تغییر کاربری می‌دهد.
ماجرای اجنه در خانه توکلی مشهد چیست؟
برای شما گفتیم که منزل توکلی برای مدت زیادی متروک و خالی از سکنه بود. به همین دلیل خانه‌ای که روزگاری محل استراحت توانگران مشهد بود، به سرپناهی برای تنگدستان تبدیل شده بود. حضور تهی‌دستان در این خانه و رفت‌‌آمد‌های شبانه در آن باعث می‌شود تا همسایه‌ها فکر کنند که در آن اجنه حضور دارند. این باور دهان‌به‌دهان در بین مشهدی‌ها می‌چرخد تا منزل توکلی به خانه اجنه مشهد معروف شود. ناگفته پیداست خبری از اجنه در این خانه نیست. از طرف دیگر به لطف مرمت‌هایی که انجام شده، این روزها با خانه‌ای روبه‌رو هستیم که خاطره‌های خوش روزگاران قدیم را در ذهن گردشگران تداعی می‌کند.
معماری خانه توکلی مشهد
معماری این خانه کاملاً رنگ‌و‌بوی قجری می‌دهد. حوضچه‌های زیبا و پرآب و درختان کهنسال در حیاط منزل توکلی خودنمایی می‌کند. در کنار این منظره‌های زیبا، چشمتان به ستون‌ها و ایوان‌هایی روشن می‌شود که به زیبایی هرچه‌تمام‌تر گچ‌کاری شده‌اند. این منزل همانند دیگر خانه‌های تاریخی شمال شرق ایران، ستون‌هایی آجرکاری‌شده دارد. در مجموع ۵ ستون بنای این خانه را استوار کرده‌اند. در بالای هر کدام از این ستون‌ها کتیبه‌هایی با آیه‌های قرآن وجود دارد.
خانه تاریخی توکلی در دو طبقه ساخته شده است. جالب است بدانید این دو طبقه بر روی اسکلتی از چوب بنا شده؛ در نتیجه با خانه‌ای تاریخی روبه‌رو هستیم که خبری از آهن در مصالح آن نیست. به لحاظ زیباشناختی نیز در گوشه‌و‌کنار این خانه تاریخی، کاشی‌کاری، منبت‌کاری و دیوارنگاره‌های خوش‌رنگ‌و‌لعاب خودنمایی می‌کند. در کنار جاذبه‌های بصری بیرونِ این خانه، فضای داخل آن دکوراسیونی صمیمی و خودمانی دارد. در و پنجره‌های چوبی و تزئینات نفیسِ داخل خانه از این حکایت دارد که در گذشته زندگی شیرینی در این خانه جریان داشته است.
بخش های مختلف خانه توکلی
درِ ورودی این خانه طراحی ساده و معمولی دارد. پس از ورود به منزل، عمارتی دوطبقه پیش روی شما قرار میگیرد. پلکانی در دو طرف ساختمان وجود دارد که گردشگران را به طبقه اول می‌رساند. این طبقه دو اتاق نشیمن و یک اتاق پذیرایی دارد. در طبقه دوم نیز چند اتاق تعبیه شده است. این اتاق‌ها پنجره‌های چوبی بزرگی دارند که نور را به داخل هدایت می‌کند. منزل توکلی اکنون به موزه تغییر کاربری داده است. این موزه نمایی از مکتب‌خانه‌های قدیم را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. تندیس‌هایی از دانش‌آموزان و معلم مکتب‌خانه در یکی از اتاق‌های این خانه قرار دارد.
جاهای دیدنی نزدیک خانه تاریخی توکلی
گردشگران علاقه‌مند به فرهنگ و تمدن ایران، قدر گشت‌و‌گذار در خانه‌های تاریخی استان خراسان رضوی را به‌خوبی می‌دانند. خوشبختانه در همسایگی منزل توکلی، چندین خانه تاریخی و مکان باستانی وجود دارد که گردشگری در آن‌ها خالی از لطف نیست. پیشنهاد میکنیم پس از اینکه حسابی از منزل توکلی بازدید کردید، سری به مکان‌های تاریخی زیر بزنید. همچنین اگر دوست داشتید برای خرید به بازار فردوسی مشهد در نزدیکی این خانه تاریخی بروید.
خانه تاریخی داروغه
به گردشگرانی که از گشت‌و‌گذار در خانه های قدیمی مشهد سیر نمی‌شوند، سیاحت از خانه تاریخی داروغه را پیشنهاد میکنیم. این خانه تاریخی در خیابان نواب صفوی مشهد قرار دارد. به همین دلیل فقط چند قدم از منزل توکلی دورتر است. خانه تاریخی داروغه مشهد، عمارتی زیبا با معماری دوران قاجار است که جلوه‌ای از زندگی مردمان مشهد قدیم را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد.
مصلی قدیمی مشهد
مصلی قدیمی مشهد که به آن پایین خیابان هم گفته می‌شود در دوران صفوی ساخته شده است. این مصلی در بلواری با همین نام قرار دارد و به منزل توکلی نزدیک است. مصلی قدیمی مشهد معماری کاملاً اسلامی دارد. در روزگاران قدیم، مراسم مهم مسلمان‌های مشهدی مانند عیدفطر و عید قربان در این مصلی برگزار می‌شد. نمای اصلی مصلی قدیمی مشهد، آجری است. در این نما کتیبه‌هایی از شعر و آیه‌های قرآن مشاهده می‌شود. مصلی قدیمی مشهد با تاریخچه‌ای ۴۰۰ساله، یکی دیگر از مکان‌های تاریخیِ نزدیک به منزل توکلی مشهد به حساب می‌آید.
گنبد خشتی
خانه تاریخی توکلی فاصله چندانی از گنبد خشتی ندارد. به همین دلیل حیف است که راهی این خانه شوید و سری به گنبد خشتی نزنید. گنبد خشتی در دوران صوفی ساخته شده است. امامزاده سید محمد، از نواده‌های امام موسی‌بن جعفر در این مکان به خاک سپرده شده است. گنبد خشتی در ابتدای خیابان طبرسی در کوچه‌ای با همین نام قرار دارد.
موزه نادری
نادرشاه آخرین پادشاه جهانگشای دنیاست که مقبره‌اش در چهارراه شهدا مشهد قرار دارد. در کنار این مقبره موزه‌ای از سلاح‌ها و جنگ‌افزارهای سپاه نادری خودنمایی می‌کند. لوازم متعلق به دوران صفوی و افشاریه، در دو تالار اصلی موزه نادری نگهداری می‌شود. جذابیت‌های باغ موزه نادری فقط به آثار باستانی آن ختم نمی‌شود. این موزه در باغی سرسبز و زیبا با مساحت ۱۴هزار و ۴۰۰ مترمربع قرار گرفته است. نمای بیرونی آرامگاه نادر شاه افشار یکی دیگر از جاذبه‌های بصری موزه نادری است. در قسمت بالای این آرامگاه تندیس بزرگی از نادر شاه قرار گرفته است. نادرشاه در این تندیس به همراه یارانش به سمت سپاه دژخیمان یورش می‌برد.
اطلاعات بازدید از خانه توکلی
درِ خانه توکلی مشهد از ۸ صبح تا ۹ شب به روی گردشگران باز است. گشت‌و‌گذار در این خانه کاملاً رایگان است. در نتیجه اگر به دنبال بازدید از جاهای دیدنی رایگان مشهد می‌گردید، منزل توکلی انتخاب مناسبی برای شماست.
| آدرس | مشهد، نواب صفوی ۷ |
| ساعات بازدید | ۸ صبح تا ۲۱ |
| هزینه بازدید | رایگان |
مسیر دسترسی به خانه توکلی
از آنجایی که این خانه تاریخی فاصله کمی با بارگاه امام رضا (ع) دارد، برای رسیدن به آن از حرم رضوی آدرس می‌دهیم. این خانه در خیابان نواب صفوی مشهد قرار دارد. به همین دلیل از درِ نوابِ حرم امام رضا (ع) خارج شوید. سپس خیابان نواب صفوی را ادامه دهید تا به خانه تاریخی توکلی برسید. این خانه دقیقاً در خیابان نواب صفوی ۷ قرار دارد. اتوبوس‌های بی.آر.تی خط ۳، ۸۳ و ۸۴، نزدیک حرم ایستگاه دارند. با پیاده‌شدن در این ایستگاه‌ها، فاصله چندانی با منزل توکلی ندارید. از طرف دیگر همان‌گونه که حتماً می‌دانید بسیاری از جاهای دیدنی مشهد در اطراف حرم امام رضا (ع)، واقع شده‌اند. با توجه به اینکه گردشگری در منزل توکلی وقت چندانی از شما نمی‌‌گیرد، می‌توانید در ادامه از دیگر جاهای دیدنی مشهد نزدیک به حرم بازدید کنید. در راهنمای سفر مشهد توضیحات کامل‌تری درباره جاهای دیدنی این شهر داده‌ایم.
خانه توکلی مشهد خاطره زندگی مردمان خراسان قدیم را در ذهن گردشگران امروزی زنده می‌کند. گشت‌و‌گذار در این خانه اطلاعات زیادی درباره تاریخ و فرهنگ خراسانی‌ها در اختیار گردشگران قرار می‌دهد. از طرف دیگر با توجه به اینکه گردشگری در خانه تاریخی توکلی کاملاً رایگان است و این مکان فاصله کمی با بارگاه امام رضا (ع) دارد، حیف است که سری به آن نزنید. در پایان از آنجایی که مطمئن هستیم شما هم اطلاعات سودمند و خاطره‌های خوشی از گردشگری در مشهد دارید، خواهشمندیم این اطلاعات را در قسمت نظرات با همراهان خود در ره بال آسمان و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.
خانه توکلی در همسایگی بارگاه امام رضا (ع) در خیابان نواب صفوی ۷ واقع شده است.
این خانه حدود ۲ سده پیش ساخته شده و جلوه‌ای زیبا از معماری قجری را پیش روی علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
این خانه مدت‌های زیادی متروکه بوده است. به همین دلیل گفته می‌شود که در آن اجنه رفت‌و‌آمد دارند.
درِ خانه توکلی همه‌روزه به‌غیر از ایام سوگواری از ۸ صبح تا ۹ شب به روی گردشگران باز است.
گنبد خشتی، مصلی قدیم مشهد، بارگاه امام رضا (ع) و موزه نادری از مکان‌های دیدنی مشهد است که فاصله بسیار کمی با خانه تاریخی توکلی دارد.